استفاده از مهر در نماز: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۰۰

سؤال

دلیل سجده شیعیان بر مهر چیست؟

شیعیان استفاده از مهر را عمل به سنت پیامبر می‌دانند که در سجده، پیشانی بر خاک می‌گذاشت. براساس روایات، پیامبر(ص) شخصی را که روی فرش سجده می‌کرد نهی کردند و همچنین فردی را که با خود سنگی به مسجد آورده بود و روی آن سجده کرد تأیید کردند. حضرت فاطمه(س) از خاک مزار حمزه عموی پیامبر، مهر ساختند. امام سجاد(ع) نیز پس از شهادت امام حسین(ع)، از خاک کربلا مهر ساختند و با آن نماز می‌خواندند.

سجده بر خاک در سنت پیامبر(ص) و اصحاب

عبدالوهاب شافعی از عالمان اهل‌سنت:

«من در کتاب‌های معتبر اهل‌سنت، یک روایت قابل استناد که صریحاً جواز سجده را بر روی فرش و لباس داشته باشد، نیافته‌ام، بلکه عدم جواز بر اینها را یافته‌ام».^[۱]

شیعیان و اهل‌سنت، روایات فراوانی نقل کرده‌اند که پیامبر(ص) برای سجده، پیشانی خود را بر خاک می‌گذاشتند.^[۲] بر اساس روایات، پیامبر(ص) معتقد بود، زمین برای او سجده‌گاه و مایه طهارت قرار داده شده است.^[۳] طبق روایتی در کتاب کنز العمال، پیامبر(ص) کسی را که بر روی فرش نماز می‌خواند (بر روی فرش سجده می‌کرد) از این کار نهی کرده و فرش را کنار زدند.^[۴]

عالمان شیعه براساس همین روایات، معتقدند سجده باید بر زمین یا چیزی که در سنت پیامبر، سجده بر آنها مجاز است، انجام گیرد.

مسلمانان به تبعیت از پیامبر(ص) بر خاک سجده می‌کردند؛ در برخی روایات آمده ابوبکر، خلیفه اول، همیشه بر روی زمین نماز می‌خواند و پیشانی را بر زمین می‌چسباند.^[۵] او فردی که بر روی پارچه، نماز می‌خواند را نهی کرد.^[۶] عمر، خلیفه دوم، سجده را به معنای گذاشتن پیشانی و صورت بر روی زمین می‌دانست و بر روی زمین سجده می‌نمود.^[۷] عثمان، خلیفه سوم، نیز بر روی زمین سجده می‌کرد.^[۸] عبدالله بن مسعود، از صحابه پیامبر(ص) و محدثین صدر اسلام نیز، فقط بر روی زمین نماز می‌خواند.^[۹] برخی مسلمانان هنگامی که به مسافرتی می‌رفتند، از خاک مدینه برای خود مهری ساخته با خود می‌بردند تا با آن نماز بخوانند.^[۱۰]

استفاده از سنگ خشت در روایات اهل سنت

از عبدالله بن عمر، فرزند خلیفه دوم نقل شده که در یک شب بارانی برای نماز صبح به مسجد رفت، فردی، سنگ مناسبی برای نماز برداشت، پارچه‌ای را پهن کرده و سنگ را بر روی آن گذاشت و نماز خواند، پیامبر(ص) او را دید و کار او را زیبا و خوب دانست.^[۱۱]

از ابن عباس نقل شده است: «انّ النبي صلي الله عليه و سلم سجد علي الحجر؛ پيامبر صلي الله عليه و سلم، بر سنگ سجده کرد.»^[۱۲]

جابر بن عبدالله انصاري مي‌گويد: «کنت اصلّي الظّهر مع رسول اللَّه صلي الله عليه و سلم فآخذ قبضه من الحصاء لتبرد في کفّي أضعها لجبهتي أسجد عليها لشدّه الحرّ؛ با پيامبر نماز ظهر مي‌گزاردم، مشتي سنگريزه برگرفته و در دست خود نگه مي‌داشتم تا خنک شود و به هنگام سجده بر آنها پيشاني گذاردم و اين به خاطر شدت گرما بود».^[۱۳]

مسروق بن اجدع یکی از بزرگان اهل سنت که در سال ۶۲ه.ق، وفات کرد، وقتی به سفر می رفت خشت خامی را با خود بر می داشت تا در کشتی به آن سجده کند.^[۱۴]

استفاده از مهر توسط اهل‌بیت(ع)

حضرت فاطمه(س) پس از شهادت حمزه بن عبدالمطلب، عموی پیامبر(ص) در جنگ اُحُد، از خاک قبر حمزه، تسبیح برای ذکر و مهر برای نماز خواندن ساخت.^[۱۵]

امام سجاد(ع) نیز پس از شهادت امام حسین(ع)، از خاک کربلا تسبیح ساخته، با آن ذکر می‌گفتند، مهر ساخته و با آن نماز می‌خواندند. شیعیان نیز به تبعیت از امامان خود از مهر کربلا استفاده می‌کردند تا اینکه به شعار و سنت شیعیان تبدیل شد.^[۱۶]

مطالعه بیشتر

سجده بر تربت يا نهايت تواضع در پيشگاه خدا، حسيني نسب.

منابع

↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۴۶.
↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.
↑ امینی، راه و روش ما راه و روش پیامبر ما است، مترجم سید باقر موسوی، تهران، مکتبه الامام امیرالمؤمنین، چاپ دوم، ۱۳۹۴، ص۲۳۱.
↑ هندی، متقی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرساله، سال ۱۴۰۹ ق، ج۸، ص۱۲۷.
↑ صّنعاني، عبدالرزاق بن همام، المصنف، تعليق: حبيب الرحمن الاعظمي، من منشورات العلمي، ج۱، ص۳۹۷، حدیث ۱۵۵۲.
↑ عطائی اصفهانی، ص۵۱.
↑ عطائی اصفهانی، ص۵۲.
↑ عطائی اصفهانی، ص۵۵.
↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.
↑ عطائی اصفهانی، صص ۶۹–۶۷.
↑ عطائی اصفهانی، ص۳۸ و ۳۹.
↑ سنن الدارقطني، علی بن عمر، تحقيق، تعليق وتخريج : مجدي بن منصور سيد الشوري، بيروت دار الكتب العلميه، چاپ اول، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م، ج۲، ص۲۵۴، حدیث۲۷۱۵.
↑ سجستاني، سليمان بن الأشعث، سنن أبي داود، تحقيق وتعليق : سعيد محمد اللحام، دار الفكر للطباعه والنشر والتوزيع، چاپ اول، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م، ج۱، ص۱۰۰. بيهقي، أحمد بن الحسين، السنن الكبرى، بی‌جا، دار الفكر، بی‌تا، ج۱، ص۴۳۹.
↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الكبرى، بيروت، دار صادر، بی‌تا، ج۶، ص۷۹. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباري، دار المعرفة للطباعة والنشر بيروت، دار المعرفة للطباعة والنشر، چاپ دوم، بی‌تا، ج۱، ص۴۱۰.
↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۶۷–۶۴.
↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۶۶–۴۶.

[1] عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۴۶.

[2] عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.

[3] امینی، راه و روش ما راه و روش پیامبر ما است، مترجم سید باقر موسوی، تهران، مکتبه الامام امیرالمؤمنین، چاپ دوم، ۱۳۹۴، ص۲۳۱.

[4] هندی، متقی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرساله، سال ۱۴۰۹ ق، ج۸، ص۱۲۷.

[5] صّنعاني، عبدالرزاق بن همام، المصنف، تعليق: حبيب الرحمن الاعظمي، من منشورات العلمي، ج۱، ص۳۹۷، حدیث ۱۵۵۲.

[6] عطائی اصفهانی، ص۵۱.

[7] عطائی اصفهانی، ص۵۲.

[8] عطائی اصفهانی، ص۵۵.

[9] عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.

[10] عطائی اصفهانی، صص ۶۹–۶۷.

[11] عطائی اصفهانی، ص۳۸ و ۳۹.

[12] سنن الدارقطني، علی بن عمر، تحقيق، تعليق وتخريج : مجدي بن منصور سيد الشوري، بيروت دار الكتب العلميه، چاپ اول، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م، ج۲، ص۲۵۴، حدیث۲۷۱۵.

[13] سجستاني، سليمان بن الأشعث، سنن أبي داود، تحقيق وتعليق : سعيد محمد اللحام، دار الفكر للطباعه والنشر والتوزيع، چاپ اول، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م، ج۱، ص۱۰۰. بيهقي، أحمد بن الحسين، السنن الكبرى، بی‌جا، دار الفكر، بی‌تا، ج۱، ص۴۳۹.

[14] ابن سعد، محمد، الطبقات الكبرى، بيروت، دار صادر، بی‌تا، ج۶، ص۷۹. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباري، دار المعرفة للطباعة والنشر بيروت، دار المعرفة للطباعة والنشر، چاپ دوم، بی‌تا، ج۱، ص۴۱۰.

[15] عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۶۷–۶۴.

[16] عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۶۶–۴۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-دلیل این که سجده شیعیان بر مهر چیست؟
+دلیل سجده شیعیان بر مهر چیست؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
+[[شیعیان]] استفاده از [[مهر]] را عمل به [[سنت پیامبر]] می‌دانند که در [[سجده]]، پیشانی بر خاک می‌گذاشت. براساس روایات، [[پیامبر(ص)]] شخصی را که روی فرش سجده می‌کرد نهی کردند و همچنین فردی را که با خود سنگی به [[مسجد]] آورده بود و روی آن سجده کرد تأیید کردند. [[حضرت فاطمه(س)]] از خاک مزار [[حمزه عموی پیامبر]]، مهر ساختند. [[امام سجاد(ع)]] نیز پس از [[شهادت امام حسین(ع)]]، از خاک [[کربلا]] مهر ساختند و با آن نماز می‌خواندند.
-== سجده بر خاک در سنّت پیامبر(ص) و اصحاب ==
+== سجده بر خاک در سنت پیامبر(ص) و اصحاب ==
-از اهل سنت و شیعه روایات فراوانی داریم که پیامبر(ص) برای سجده، پیشانی را بر خاک می‌گذاشتند،<ref>عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.</ref> و می‌فرمودند: «خداوند به من چند چیز عطا فرمودند که به انبیاء گذشته نداده بودند؛ از جمله آنها، خداوند زمین را برای من سجده‌گاه و پاک کننده قرار داده است، پس هر فردی از امت من در هر کجا باشند، وقت نماز که شد، همان‌جا به نماز بایستد.»<ref>عطائی اصفهانی، مهر نماز، اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، قم، انتشارات حضرت عباس(س)، دوم، ۱۳۸۲، ص۲۵.</ref> ([[منبع حدیث «جعلت لی الارضُ مسجداً و طهوراً» و مفهوم آن]])
+{{همچنین ببینید|حدیث پاک‌کننده و مسجد بودن زمین}}
+{{جعبه نقل قول| عنوان = | نقل‌قول = عبدالوهاب شافعی از عالمان اهل‌سنت:{{-}} «من در کتاب‌های معتبر اهل‌سنت، یک روایت قابل استناد که صریحاً جواز سجده را بر روی فرش و لباس داشته باشد، نیافته‌ام، بلکه عدم جواز بر اینها را یافته‌ام».<ref>عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۴۶.</ref>|تاریخ بایگانی| منبع = | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه =#ffed98| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}شیعیان و [[اهل‌سنت]]، روایات فراوانی نقل کرده‌اند که [[پیامبر(ص)]] برای [[سجده]]، پیشانی خود را بر خاک می‌گذاشتند.<ref>عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.</ref> بر اساس روایات، پیامبر(ص) معتقد بود، زمین برای او سجده‌گاه و مایه طهارت قرار داده شده است.<ref>امینی، راه و روش ما راه و روش پیامبر ما است، مترجم سید باقر موسوی، تهران، مکتبه الامام امیرالمؤمنین، چاپ دوم، ۱۳۹۴، ص۲۳۱.</ref> طبق روایتی در [[کنز العمال (کتاب)|کتاب کنز العمال]]، پیامبر(ص) کسی را که بر روی فرش [[نماز]] می‌خواند (بر روی فرش سجده می‌کرد) از این کار نهی کرده و فرش را کنار زدند.<ref>هندی، متقی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرساله، سال ۱۴۰۹ ق، ج۸، ص۱۲۷.</ref>
-به تبعیت از پیامبر(ص) مسلمانان نیز بر خاک سجده می‌کردند، برای نمونه، رفتار دائمی ابوبکر این بود که بر زمین نماز می‌خواند، و اگر بر روی فرش می‌ایستاد، پیشانی را بر خاک می‌گذاشت؛<ref>الهندی، علامه علاء الدین المتقی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرساله، سال ۱۴۰۹ ق، ج۸، ص۱۲۸.</ref> عمر، سجده را به معنای گذاشتن پیشانی و صورت بر روی زمین می‌دانست و بر روی زمین سجده می‌نمود.<ref>عطائی اصفهانی، ص۵۲.</ref> عثمان نیز بر روی زمین سجده می‌کرد،<ref>عطائی اصفهانی، ص۵۵.</ref> و ابن مسعود، نماز نخواند مگر بر روی زمین.<ref>عرفانیان، ص۵۷.</ref>
+عالمان شیعه براساس همین روایات، معتقدند سجده باید بر زمین یا چیزی که در سنت پیامبر، سجده بر آنها مجاز است، انجام گیرد.
-در روایات آمده است که پیامبر(ص) دیدند، کسی بر روی فرش نماز می‌خواند (بر روی فرش سجده می‌کند) فرمودند: «خداوند این عمل را قبیح می‌داند» و آن فرش را کنار زدند.<ref>الهندی، کنز العمال، ص۱۲۷.</ref> نیز آمده است ابوبکر کسی که بر روی پارچه‌ای نماز می‌خواند را نهی کرد.<ref>عطائی اصفهانی، ص۵۱.</ref>
+مسلمانان به تبعیت از پیامبر(ص) بر خاک سجده می‌کردند؛ در برخی روایات آمده [[ابوبکر]]، خلیفه اول، همیشه بر روی زمین نماز می‌خواند و پیشانی را بر زمین می‌چسباند.<ref>صّنعاني، عبدالرزاق بن همام، المصنف، تعليق: حبيب الرحمن الاعظمي، من منشورات العلمي، ج۱، ص۳۹۷، حدیث ۱۵۵۲.</ref> او فردی که بر روی پارچه، نماز می‌خواند را نهی کرد.<ref>عطائی اصفهانی، ص۵۱.</ref> [[عمر بن خطاب|عمر]]، خلیفه دوم، سجده را به معنای گذاشتن پیشانی و صورت بر روی زمین می‌دانست و بر روی زمین سجده می‌نمود.<ref>عطائی اصفهانی، ص۵۲.</ref> [[عثمان]]، خلیفه سوم، نیز بر روی زمین سجده می‌کرد.<ref>عطائی اصفهانی، ص۵۵.</ref> [[عبدالله بن مسعود]]، از [[صحابه|صحابه پیامبر(ص)]] و محدثین صدر اسلام نیز، فقط بر روی زمین نماز می‌خواند.<ref>عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.</ref> برخی مسلمانان هنگامی که به مسافرتی می‌رفتند، از خاک [[مدینه]] برای خود مهری ساخته با خود می‌بردند تا با آن نماز بخوانند.<ref>عطائی اصفهانی، صص ۶۹–۶۷.</ref>
-روایات در این زمینه در کتاب‌های معتبر اهل سنت چنان زیاد است که عبد الوهاب شافعی می‌گوید: «من در کتاب‌های معتبر اهل سنت یک روایت قابل استناد که صریحا جواز سجده را بر روی فرش و لباس داشته باشد نیافته‌ام، بلکه عدم جواز بر اینها را یافته‌ام.»<ref>عرفانيان، ص۴۶.</ref>
+== استفاده از سنگ خشت در روایات اهل سنت ==
+از [[عبدالله بن عمر]]، فرزند خلیفه دوم نقل شده که در یک شب بارانی برای نماز صبح به مسجد رفت، فردی، سنگ مناسبی برای نماز برداشت، پارچه‌ای را پهن کرده و سنگ را بر روی آن گذاشت و نماز خواند، پیامبر(ص) او را دید و کار او را زیبا و خوب دانست.<ref>عطائی اصفهانی، ص۳۸ و ۳۹.</ref>
-== تاریخچه استفاده از مهر ==
+از ابن عباس نقل شده است: {{عربی|انّ النبي صلي الله عليه و سلم سجد علي الحجر|ترجمه= پيامبر صلي الله عليه و سلم، بر سنگ سجده کرد.}}<ref>سنن الدارقطني، علی بن عمر، تحقيق، تعليق وتخريج : مجدي بن منصور سيد الشوري، بيروت دار الكتب العلميه، چاپ اول، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م، ج۲، ص۲۵۴، حدیث۲۷۱۵.</ref>
-عبدالله بن عمر، فرزند خلیفه دوم می‌گوید: «در یک شب بارانی برای نماز صبح به مسجد رفتیم، فردی که در مسیرش سنگ ریزه بود، سنگ مناسبی را برای نماز برداشت، پارچه‌ای را پهن کرده و سنگ را بر روی آن گذاشت و نماز می‌خواند، پیامبر(ص) ایشان را دیدند و فرمودند: چه کار قشنگ و خوبی است.»<ref>عطائی اصفهانی، ص۳۸ و ۳۹.</ref>
-ساختن تسبیح و مهر از گل نیز در تاریخ گزارش شده است. حضرت فاطمه(س) با خاک تسبیح درست کرده و با آن ذکر می‌گفتند، تا اینکه در سال دوم هجری در جنگ احد، حمزه بن عبدالمطلب، عموی پیامبر(ص) به شهادت رسید؛ پیامبر(ص) برای نشان دادن عظمت این شهید، از خاک قبر او برداشته و با خود به مدینه آوردند؛ حضرت فاطمه(س) نیز از خاک قبر حمزه برداشته و با آن تسبیح برای ذکر و مهر برای نماز خواندن ساخت، اهل مدینه به تبعیت از ایشان مهر ساخته و با آن نماز می‌خواندند.<ref>عرفانیان، ص۶۷–۶۴.</ref> این سنت بین مسلمانان وجود داشت و هنگامی که به مسافرتی می‌رفتند، از خاک مدینه برای خود مهری می‌ساختند و می‌بردند تا با آن نماز بخوانند.<ref>عطائی اصفهانی، صص ۶۹–۶۷.</ref> تا این که امام حسین(ع) در کربلا به شهادت رسید. امام سجاد(ع) از خاک کربلا تسبیح درست کردند و با آن ذکر می‌گفتند و مهر ساختند و با آن نماز می‌خواندند. شیعیان نیز به تبعیت از ائمه خود از مهر کربلا استفاده می‌کردند که کم‌کم به شعار و سنت شیعیان تبدیل شد.<ref>عرفانیان، ص۶۶–۴۶.</ref>
+جابر بن عبدالله انصاري مي‌گويد: {{عربی| کنت اصلّي الظّهر مع رسول اللَّه صلي الله عليه و سلم فآخذ قبضه من الحصاء لتبرد في کفّي أضعها لجبهتي أسجد عليها لشدّه الحرّ|ترجمه=با پيامبر نماز ظهر مي‌گزاردم، مشتي سنگريزه برگرفته و در دست خود نگه مي‌داشتم تا خنک شود و به هنگام سجده بر آنها پيشاني گذاردم و اين به خاطر شدت گرما بود}}.<ref>سجستاني، سليمان بن الأشعث، سنن أبي داود، تحقيق وتعليق : سعيد محمد اللحام، دار الفكر للطباعه والنشر والتوزيع، چاپ اول، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م، ج۱، ص۱۰۰. بيهقي، أحمد بن الحسين، السنن الكبرى، بی‌جا، دار الفكر، بی‌تا، ج۱، ص۴۳۹.</ref>
-{{پایان پاسخ}}
-{{مطالعه بیشتر}}
-== مطالعه بیشتر ==
-* شیخ طوسی، المبسوط، ج۱، ص۹۰ و ۹۱.
-* شیخ طوسی، الخلاف، ج۱، ص۳۵۷ و ۳۵۸.
-* شریف مرتضی، الناصریات، ص۱۵۲.
-{{پایان مطالعه بیشتر}}
+مسروق بن اجدع یکی از بزرگان اهل سنت که در سال ۶۲ه.ق، وفات کرد، وقتی به سفر می رفت خشت خامی را با خود بر می داشت تا در کشتی به آن سجده کند.<ref>ابن سعد، محمد، الطبقات الكبرى، بيروت، دار صادر، بی‌تا، ج۶، ص۷۹. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباري، دار المعرفة للطباعة والنشر بيروت، دار المعرفة للطباعة والنشر، چاپ دوم، بی‌تا، ج۱، ص۴۱۰.</ref>
+== استفاده از مهر توسط اهل‌بیت(ع) ==
+[[حضرت فاطمه(س)]] پس از شهادت [[حمزه بن عبدالمطلب]]، عموی پیامبر(ص) در [[جنگ احد|جنگ اُحُد]]، از خاک قبر حمزه، تسبیح برای ذکر و مهر برای نماز خواندن ساخت.<ref>عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۶۷–۶۴.</ref>
+[[امام سجاد(ع)]] نیز پس از شهادت امام حسین(ع)، از خاک کربلا تسبیح ساخته، با آن ذکر می‌گفتند، مهر ساخته و با آن نماز می‌خواندند. شیعیان نیز به تبعیت از امامان خود از مهر کربلا استفاده می‌کردند تا اینکه به شعار و سنت شیعیان تبدیل شد.<ref>عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۶۶–۴۶.</ref>
+== مطالعه بیشتر==
+* سجده بر تربت يا نهايت تواضع در پيشگاه خدا، حسيني نسب.
 == منابع ==
 {{پانویس|۲}}
 {{شاخه
-  | شاخه اصلی = ادیان و مذاهب
+  | شاخه اصلی = فقه
-  | شاخه فرعی۱ = شیعه امامیه
+  | شاخه فرعی۱ = فقه شیعه
-  | شاخه فرعی۲ = فقه شیعه
+  | شاخه فرعی۲ = نماز
   | شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
- | شناسه =
+| شناسه = شد
- | تیترها = شد
+| تیترها = شد
- | ویرایش = شد
+| ویرایش = شد
- | لینک‌دهی =
+| لینک‌دهی =
- | ناوبری =
+| ناوبری =
- | نمایه =
+| نمایه =شد
- | تغییر مسیر =
+| تغییر مسیر =
- | ارجاعات =
+| ارجاعات =
- | بازبینی =
+| بازبینی = شد
- | تکمیل =
+| تکمیل =
- | اولویت =
+| اولویت = ب
- | کیفیت =
+| کیفیت = ج
 }}
 {{پایان متن}}
+[[رده:عقاید شیعه]]
+[[ar:استخدام التربة في الصلاة]]
+[[en:Using Turbah in Salat]]
+[[ps:په لمانځه کي له مهر(خاورینه يا ډبرینه ټيکله) څخه ګټه اخيستل]]
+[[ur:سجدہ گاہ پر سجدہ]]