کامل الزیارات: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (←ابهامات) |
||
| (۳۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
کامل الزیارات را چه کسی نوشته و موضوع و محتوای آن چیست؟ این کتاب چقدر اعتبار دارد؟ | |||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| عنوان =کامل الزیارات | | عنوان =کامل الزیارات | ||
| تصویر = | | تصویر =کامل الزیارات.jpg | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح_تصویر = | | توضیح_تصویر = | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۸: | ||
}} | }} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|واژه‌ها}} | |||
'''کامل الزیارات''' نوشته ابن‌قولویه (درگذشت ۳۶۸ یا ۳۶۹ق) اثری درباره آداب و ثواب زیارت قبر پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) و امامزادگان است. کامل الزیارات یکی از مهم‌ترین منابع امامیه در زیارات و نخستین کتاب مزاری است که برجای مانده است. کتاب کامل الزیارات شامل ۸۴۳ حدیث می‌باشد که در ۱۰۸ باب تنظیم شده است. این کتاب را یکی از ارزشمندترین مجموعه‌های حدیثی در زمینه زیارت و از منابع غنی عاشورا پژوهی شناخته‌اند که مهم‌ترین روایات این بخش را در خود جای داده است. | |||
برخی درباره انتساب کتاب کامل الزیارات به ابن‌قولویه شبهاتی مطرح کرده‌اند. [[محمدباقر بهبودی]] حدیث‌پژوه، این کتاب را اثر ابوعبدالله بوشنجی از شاگرد ابن‌قولویه می‌داند. محدث نوری برخی روایات این کتاب را نوشته یکی از شاگردان او می‌داند. | |||
{{کتاب‌های دعا و زیارت}} | |||
== نویسنده == | == نویسنده == | ||
... | ابوالقاسم جعفر بن محمد بن جعفر قمی (د ۳۶۸ یا ۳۶۹ق / ۹۷۹ یا ۹۸۰م)، معروف به [[ابن‌قولویه]] محدث و فقیه امامی، دارای تألیفاتی در حدیث و فقه بوده که مشهورترین آنها ''کامل الزیارات'' است<ref>انصاری، حسن، «ابن قولویه»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج۴، ذیل مدخل.</ref> | ||
جعفر بن قولویه قمی از برجسته‌ترین چهره‌های راویان شیعه و فقیهان امامیه، در قرن چهارم هجری است. او در شهر قم به دنیا آمد و از اساتید بزرگی همچون احمد بن ادریس اشعری قمی، پدرش محمد بن قولویه، [[محمد بن یعقوب کلینی]]، محمد بن حسن صفار و [[علی بن بابویه]] (پدر شیخ صدوق) بهره برده است. مدفن او در کاظمین است.<ref>پاک نیا، عبدالرحیم، «آشنائی با منابع دست اول شیعه(کامل الزیارات)»، مبلغان، ۱۳۸۷ش، شماره ۱۰۶، ص۱۲۷.</ref> | |||
== معرفی و جایگاه == | == معرفی و جایگاه == | ||
.. | کامل الزیارات در نیمه اول قرن چهارم تألیف شد و نخستین کتاب مزاری است که برجای مانده و بدین جهت در منابع روایی شیعه حائز اهمیت فراوان است.<ref>ایازی، محمدعلی، و دیگران، «کامل الزیارات نقطه عطفی در مزارنویسی»، سفینه، سال هجدهم، بهار ۱۴۰۰، شماره ۷۰، ص۱۰.</ref> کتاب کامل الزیارات شامل ۸۴۳ حدیث می‌باشد که در ۱۰۸ باب تنظیم شده است. این کتاب یکی از ارزشمندترین مجموعه‌های حدیثی در زمینه زیارت و از منابع غنی عاشورا پژوهی می‌باشد که مهم‌ترین روایات این بخش را در خود جای داده است.<ref>پاک نیا، عبدالرحیم، «آشنائی با منابع دست اول شیعه(کامل الزیارات)»، مبلغان، ۱۳۸۷ش، شماره ۱۰۶، ص۱۲۶ و ۱۲۷.</ref> این کتاب از مهم‌ترین منابع روایی شیعه در موضوع زیارت است. راوی آن حسین بن احمد بن مغیره بوشنجی است.<ref>پورموسی، مجتبی، «واکاوی ابهامات درباره انتساب کامل الزیارات به ابن قولویه»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال نوزدهم، تابستان ۱۴۰۱، شماره ۲. ص۶.</ref> | ||
مؤلف انگیزه نگارش این کتاب را تقرب به درگاه الهی، پیامبر(ص)، علی(ع)، فاطمه(س) و ائمه(ع) بیان می‌کند. ابن‌قولویه در آغاز کتاب، تمام راویان آن را توثیق کرده است. این کتاب بیش از هزار سال مورد توجه محدثان و فقیهان بوده است. [[مفاتیح الجنان]] و اکثر کتاب‌های دعا و زیارت و منابع عاشورایی از این کتاب بهره برده‌اند.<ref>پاک نیا، عبدالرحیم، «آشنائی با منابع دست اول شیعه(کامل الزیارات)»، مبلغان، ۱۳۸۷ش، شماره ۱۰۶، ص۱۲۶ و ۱۲۷.</ref> | |||
کتاب‌های حدیثی، دعایی، زیارات و رجالیِ بسیاری از کتاب کامل الزیارات مطلب نقل کرده‌اند؛ مانند: [[المزار]] شیخ مفید، التهذیب و [[الاستبصار]] شیخ طوسی، کتب گوناگون [[ابن طاووس]]، المزار ابن مشهدی، [[اعتبار کتاب بحارالانوار|بحار الأنوار]]، [[وسائل الشیعة]] و [[مستدرک الوسائل]].<ref>رحمتی، محمدکاظم، و مهدی احمدی، تاریخ حدیث شیعه، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، قم، ۱۳۸۹ش، ص۳۲۶.</ref> | |||
کامل الزیارات برای اولین بار در سال ۱۳۵۶ق در نجف به کوشش [[عبدالحسین امینی]] به چاپ رسید.<ref>انصاری، حسن، «ابن قولویه»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج۴، ذیل مدخل.</ref> | |||
== منابع کتاب == | |||
در تألیف کامل الزیارات حدود ۷۶۹ روایت از مجموع ۸۴۳ روایت، از منابع مکتوب ابن‌قولویه نقل شده است. همچنین حدود ۱۰۰ روایت، معادل حدود یک‌هشتم اثر با نقل شفاهی در این کتاب آمده است.<ref>ایازی، محمدعلی، و دیگران، «ابتناء کامل الزیارات بر منابع مکتوب»، سفینه سال هفدهم، پاییز ۱۳۹۹ش، شماره ۶۸، ص۱۰۱.</ref> | |||
کتاب کامل الزیارات بیشترین تأثیر را از کتب ذیل گرفته است: | |||
{{ستون|۲}} | |||
* ۲۰۵ روایت از المزار سعدبن عبدالله اشعری | |||
* ۵۴ روایت از المزار [[محمدبن حسن صفار قمی]] | |||
* ۱۱۷ روایت از النوادر محمد بن حسین بن ابی الخطاب | |||
* ۷۱ روایت از النوادر محمد بن یحیی العطار | |||
* ۹۸ روایت از النودار [[علی بن حسین بابویه]] | |||
* ۱۱۲ روایت از الجامع محمد بن حسن بن ولید | |||
* ۲۷ روایت از [[الکافی]] محمدبن یعقوب کلینی<ref>ایازی، محمدعلی، و دیگران، «کامل الزیارات نقطه عطفی در مزارنویسی»، سفینه، سال هجدهم، بهار ۱۴۰۰، شماره ۷۰، ص۲۸.</ref> | |||
{{پایان}} | |||
== موضوع == | == موضوع == | ||
... | {{ستون|۲}} | ||
# ثواب زیارت [[حضرت رسول(ص)]]. | |||
# آداب و ثواب زیارت [[امیرالمؤمنین علی(ع)]]. | |||
# آداب و ثواب زیارت [[امام حسن(ع)]]. | |||
# ثواب گریه و اقامه عزا بر [[امام حسین(ع)]] و چگونگی نماز و زیارت در حرم آن حضرت که بخش اعظم کتاب را دربرگرفته است. | |||
# شیوه زیارت حرم [[امام کاظم(ع)]] و [[امام جواد(ع)]]. | |||
# شیوه زیارت سایر ائمه(ع). | |||
# زیارت مؤمنین. | |||
# زیارت امامزادگان.<ref>پاک نیا، عبدالرحیم، «آشنائی با منابع دست اول شیعه(کامل الزیارات)»، مبلغان، ۱۳۸۷ش، شماره ۱۰۶، ص۱۲۷ و ۱۲۸.</ref> {{پایان}} | |||
== ابهامات == | |||
برخی درباره انتساب کتاب کامل الزیارات به ابن‌قولویه شبهاتی مطرح کرده‌اند. [[محمدباقر بهبودی]] (درگذشت ۱۳۹۳ش) حدیث‌پژوه گفته است کامل الزیارات اثر شاگرد ابن‌قولویه به نام [[ابوعبدالله بوشنجی]] بوده و او با اصل قراردادن اثر استاد خود، این کتاب را تدوین کرده است.<ref>پورموسی، مجتبی، «واکاوی ابهامات درباره انتساب کامل الزیارات به ابن قولویه»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال نوزدهم، تابستان ۱۴۰۱، شماره ۲. ص۱ و ۵.</ref> بهبودی معتقد است کامل الزیارات کنونی اثر ابن‌قولویه نیست، بلکه نتیجه بازنویسی اثر ابن‌قولویه توسط بوشنجی و آکنده از درج‌ها و اضافات است. بوشنجی از نظر عالمان رجال شیعه ضعیف و سست مذهب، و روایات او نیز مردود است. گفته شده است حجم قابل توجهی از این کتاب به نقل از راویان ضعیف و غیرقابل اعتماد اختصاص یافته است.<ref>سرشار، مژگان، زیادات کامل الزیارات و مسألهٔ انتساب اثر به ابن قولویه، صحیفه مبین، شماره ۵۹، سال ۲۲، ۱۳۹۵ش، ص۱۵۳.</ref> | |||
گفته شده است از ۷۵۵ روایات کتاب، ۱۲۴ حدیث مرسل است. [[محدث نوری]] (درگذشت ۱۳۲۰ق) در سده سیزدهم، به استناد قراینی از خود کتاب، ابراز کرده است که برخی از روایات کتاب توسط یکی از شاگردان ابن‌قولویه، نقل شده و وی آن را به جهت مشابهت و هم‌خوانی معنوی با دیگر مطالب، پس از درگذشت مؤلّف، به کتاب افزوده است.<ref>رحمتی، محمدکاظم، و مهدی احمدی، تاریخ حدیث شیعه، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، قم، ۱۳۸۹ش، ص۳۲۷.</ref> | |||
شمار راویان در اسناد روایات کتاب کامل الزیارات، ۷۰۹ نفر است. از این تعداد، ۳۲ نفر مشایخ ابن‌قولویه‌اند. درباره وثاقت راویان کتاب یاد شده، در میان علمای رجال، اختلاف نظر وجود دارد. برخی چون [[شیخ حر عاملی]] و [[سید ابوالقاسم خویی]] در رأی اول خود، همه راویان آن را اعم از مشایخ ابن‌قولویه و مشایخ مشایخ او تا معصوم، موثّق دانسته‌اند. در مقابل، عده‌ای چون محدّث نوری و سید ابوالقاسم خویی در رأی دوم، و برخی از شاگردان او، تنها مشایخ مستقیم ابن‌قولویه را موثّق دانسته‌اند. برخی گفته‌اند با مراجعه به منابع رجالی، معلوم می‌شود که از ۷۰۹ راوی کتاب کامل الزیارات، ۳۱۵ نفر توثیق شده‌اند، ۳۲۷ نفر مسکوت مانده‌اند، ۱۴ نفر تضعیف شده‌اند و ۲۵ نفر اختلافی‌اند.<ref>رحمتی، محمدکاظم، و مهدی احمدی، تاریخ حدیث شیعه، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، قم، ۱۳۸۹ش، ص۳۲۸.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۵۴: | خط ۹۴: | ||
| شاخه اصلی =حدیث | | شاخه اصلی =حدیث | ||
| شاخه فرعی۱ =دعا | | شاخه فرعی۱ =دعا | ||
| شاخه فرعی۲ = | | شاخه فرعی۲ =کتاب‌های دعا | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه= | | شناسه=شد | ||
| تیترها = | | تیترها =شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش =شد | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی =شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر =شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی = | | بازبینی =شد | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت =ج | ||
| کیفیت = | | کیفیت =ب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۱۸
کامل الزیارات را چه کسی نوشته و موضوع و محتوای آن چیست؟ این کتاب چقدر اعتبار دارد؟
| کامل الزیارات | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نویسنده | ابن قولویه |
| تاریخ نگارش | قرن سوم و چهارم |
| موضوع | آداب زیارت |
| زبان | عربی |
کامل الزیارات نوشته ابن‌قولویه (درگذشت ۳۶۸ یا ۳۶۹ق) اثری درباره آداب و ثواب زیارت قبر پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) و امامزادگان است. کامل الزیارات یکی از مهم‌ترین منابع امامیه در زیارات و نخستین کتاب مزاری است که برجای مانده است. کتاب کامل الزیارات شامل ۸۴۳ حدیث می‌باشد که در ۱۰۸ باب تنظیم شده است. این کتاب را یکی از ارزشمندترین مجموعه‌های حدیثی در زمینه زیارت و از منابع غنی عاشورا پژوهی شناخته‌اند که مهم‌ترین روایات این بخش را در خود جای داده است.
برخی درباره انتساب کتاب کامل الزیارات به ابن‌قولویه شبهاتی مطرح کرده‌اند. محمدباقر بهبودی حدیث‌پژوه، این کتاب را اثر ابوعبدالله بوشنجی از شاگرد ابن‌قولویه می‌داند. محدث نوری برخی روایات این کتاب را نوشته یکی از شاگردان او می‌داند.
 |
| کتاب‌های دعا و زیارت |
|---|
نویسنده
ابوالقاسم جعفر بن محمد بن جعفر قمی (د ۳۶۸ یا ۳۶۹ق / ۹۷۹ یا ۹۸۰م)، معروف به ابن‌قولویه محدث و فقیه امامی، دارای تألیفاتی در حدیث و فقه بوده که مشهورترین آنها کامل الزیارات است[۱]
جعفر بن قولویه قمی از برجسته‌ترین چهره‌های راویان شیعه و فقیهان امامیه، در قرن چهارم هجری است. او در شهر قم به دنیا آمد و از اساتید بزرگی همچون احمد بن ادریس اشعری قمی، پدرش محمد بن قولویه، محمد بن یعقوب کلینی، محمد بن حسن صفار و علی بن بابویه (پدر شیخ صدوق) بهره برده است. مدفن او در کاظمین است.[۲]
معرفی و جایگاه
کامل الزیارات در نیمه اول قرن چهارم تألیف شد و نخستین کتاب مزاری است که برجای مانده و بدین جهت در منابع روایی شیعه حائز اهمیت فراوان است.[۳] کتاب کامل الزیارات شامل ۸۴۳ حدیث می‌باشد که در ۱۰۸ باب تنظیم شده است. این کتاب یکی از ارزشمندترین مجموعه‌های حدیثی در زمینه زیارت و از منابع غنی عاشورا پژوهی می‌باشد که مهم‌ترین روایات این بخش را در خود جای داده است.[۴] این کتاب از مهم‌ترین منابع روایی شیعه در موضوع زیارت است. راوی آن حسین بن احمد بن مغیره بوشنجی است.[۵]
مؤلف انگیزه نگارش این کتاب را تقرب به درگاه الهی، پیامبر(ص)، علی(ع)، فاطمه(س) و ائمه(ع) بیان می‌کند. ابن‌قولویه در آغاز کتاب، تمام راویان آن را توثیق کرده است. این کتاب بیش از هزار سال مورد توجه محدثان و فقیهان بوده است. مفاتیح الجنان و اکثر کتاب‌های دعا و زیارت و منابع عاشورایی از این کتاب بهره برده‌اند.[۶]
کتاب‌های حدیثی، دعایی، زیارات و رجالیِ بسیاری از کتاب کامل الزیارات مطلب نقل کرده‌اند؛ مانند: المزار شیخ مفید، التهذیب و الاستبصار شیخ طوسی، کتب گوناگون ابن طاووس، المزار ابن مشهدی، بحار الأنوار، وسائل الشیعة و مستدرک الوسائل.[۷]
کامل الزیارات برای اولین بار در سال ۱۳۵۶ق در نجف به کوشش عبدالحسین امینی به چاپ رسید.[۸]
منابع کتاب
در تألیف کامل الزیارات حدود ۷۶۹ روایت از مجموع ۸۴۳ روایت، از منابع مکتوب ابن‌قولویه نقل شده است. همچنین حدود ۱۰۰ روایت، معادل حدود یک‌هشتم اثر با نقل شفاهی در این کتاب آمده است.[۹]
کتاب کامل الزیارات بیشترین تأثیر را از کتب ذیل گرفته است:
- ۲۰۵ روایت از المزار سعدبن عبدالله اشعری
- ۵۴ روایت از المزار محمدبن حسن صفار قمی
- ۱۱۷ روایت از النوادر محمد بن حسین بن ابی الخطاب
- ۷۱ روایت از النوادر محمد بن یحیی العطار
- ۹۸ روایت از النودار علی بن حسین بابویه
- ۱۱۲ روایت از الجامع محمد بن حسن بن ولید
- ۲۷ روایت از الکافی محمدبن یعقوب کلینی[۱۰]
موضوع
- ثواب زیارت حضرت رسول(ص).
- آداب و ثواب زیارت امیرالمؤمنین علی(ع).
- آداب و ثواب زیارت امام حسن(ع).
- ثواب گریه و اقامه عزا بر امام حسین(ع) و چگونگی نماز و زیارت در حرم آن حضرت که بخش اعظم کتاب را دربرگرفته است.
- شیوه زیارت حرم امام کاظم(ع) و امام جواد(ع).
- شیوه زیارت سایر ائمه(ع).
- زیارت مؤمنین.
- زیارت امامزادگان.[۱۱]
ابهامات
برخی درباره انتساب کتاب کامل الزیارات به ابن‌قولویه شبهاتی مطرح کرده‌اند. محمدباقر بهبودی (درگذشت ۱۳۹۳ش) حدیث‌پژوه گفته است کامل الزیارات اثر شاگرد ابن‌قولویه به نام ابوعبدالله بوشنجی بوده و او با اصل قراردادن اثر استاد خود، این کتاب را تدوین کرده است.[۱۲] بهبودی معتقد است کامل الزیارات کنونی اثر ابن‌قولویه نیست، بلکه نتیجه بازنویسی اثر ابن‌قولویه توسط بوشنجی و آکنده از درج‌ها و اضافات است. بوشنجی از نظر عالمان رجال شیعه ضعیف و سست مذهب، و روایات او نیز مردود است. گفته شده است حجم قابل توجهی از این کتاب به نقل از راویان ضعیف و غیرقابل اعتماد اختصاص یافته است.[۱۳]
گفته شده است از ۷۵۵ روایات کتاب، ۱۲۴ حدیث مرسل است. محدث نوری (درگذشت ۱۳۲۰ق) در سده سیزدهم، به استناد قراینی از خود کتاب، ابراز کرده است که برخی از روایات کتاب توسط یکی از شاگردان ابن‌قولویه، نقل شده و وی آن را به جهت مشابهت و هم‌خوانی معنوی با دیگر مطالب، پس از درگذشت مؤلّف، به کتاب افزوده است.[۱۴]
شمار راویان در اسناد روایات کتاب کامل الزیارات، ۷۰۹ نفر است. از این تعداد، ۳۲ نفر مشایخ ابن‌قولویه‌اند. درباره وثاقت راویان کتاب یاد شده، در میان علمای رجال، اختلاف نظر وجود دارد. برخی چون شیخ حر عاملی و سید ابوالقاسم خویی در رأی اول خود، همه راویان آن را اعم از مشایخ ابن‌قولویه و مشایخ مشایخ او تا معصوم، موثّق دانسته‌اند. در مقابل، عده‌ای چون محدّث نوری و سید ابوالقاسم خویی در رأی دوم، و برخی از شاگردان او، تنها مشایخ مستقیم ابن‌قولویه را موثّق دانسته‌اند. برخی گفته‌اند با مراجعه به منابع رجالی، معلوم می‌شود که از ۷۰۹ راوی کتاب کامل الزیارات، ۳۱۵ نفر توثیق شده‌اند، ۳۲۷ نفر مسکوت مانده‌اند، ۱۴ نفر تضعیف شده‌اند و ۲۵ نفر اختلافی‌اند.[۱۵]
منابع
- ↑ انصاری، حسن، «ابن قولویه»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج۴، ذیل مدخل.
- ↑ پاک نیا، عبدالرحیم، «آشنائی با منابع دست اول شیعه(کامل الزیارات)»، مبلغان، ۱۳۸۷ش، شماره ۱۰۶، ص۱۲۷.
- ↑ ایازی، محمدعلی، و دیگران، «کامل الزیارات نقطه عطفی در مزارنویسی»، سفینه، سال هجدهم، بهار ۱۴۰۰، شماره ۷۰، ص۱۰.
- ↑ پاک نیا، عبدالرحیم، «آشنائی با منابع دست اول شیعه(کامل الزیارات)»، مبلغان، ۱۳۸۷ش، شماره ۱۰۶، ص۱۲۶ و ۱۲۷.
- ↑ پورموسی، مجتبی، «واکاوی ابهامات درباره انتساب کامل الزیارات به ابن قولویه»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال نوزدهم، تابستان ۱۴۰۱، شماره ۲. ص۶.
- ↑ پاک نیا، عبدالرحیم، «آشنائی با منابع دست اول شیعه(کامل الزیارات)»، مبلغان، ۱۳۸۷ش، شماره ۱۰۶، ص۱۲۶ و ۱۲۷.
- ↑ رحمتی، محمدکاظم، و مهدی احمدی، تاریخ حدیث شیعه، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، قم، ۱۳۸۹ش، ص۳۲۶.
- ↑ انصاری، حسن، «ابن قولویه»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج۴، ذیل مدخل.
- ↑ ایازی، محمدعلی، و دیگران، «ابتناء کامل الزیارات بر منابع مکتوب»، سفینه سال هفدهم، پاییز ۱۳۹۹ش، شماره ۶۸، ص۱۰۱.
- ↑ ایازی، محمدعلی، و دیگران، «کامل الزیارات نقطه عطفی در مزارنویسی»، سفینه، سال هجدهم، بهار ۱۴۰۰، شماره ۷۰، ص۲۸.
- ↑ پاک نیا، عبدالرحیم، «آشنائی با منابع دست اول شیعه(کامل الزیارات)»، مبلغان، ۱۳۸۷ش، شماره ۱۰۶، ص۱۲۷ و ۱۲۸.
- ↑ پورموسی، مجتبی، «واکاوی ابهامات درباره انتساب کامل الزیارات به ابن قولویه»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال نوزدهم، تابستان ۱۴۰۱، شماره ۲. ص۱ و ۵.
- ↑ سرشار، مژگان، زیادات کامل الزیارات و مسألهٔ انتساب اثر به ابن قولویه، صحیفه مبین، شماره ۵۹، سال ۲۲، ۱۳۹۵ش، ص۱۵۳.
- ↑ رحمتی، محمدکاظم، و مهدی احمدی، تاریخ حدیث شیعه، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، قم، ۱۳۸۹ش، ص۳۲۷.
- ↑ رحمتی، محمدکاظم، و مهدی احمدی، تاریخ حدیث شیعه، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، قم، ۱۳۸۹ش، ص۳۲۸.