شرایط شفاعت‌شوندگان

سؤال

چه کسانی مورد شفاعت واقع می‌شوند؟

در روایات و برخی از آیات، شرایط وقوع شفاعت، به صورت سلبی، بیان شده است؛ یعنی داشتن برخی خصلت‌ها و انجام برخی رفتارها موجب می‌شود که شخص از شفاعتِ شفاعت‌کنندگان محروم شود که عمده این روایات و شرایط را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

توحید و عدم شرک

توحید و عدم شرک، شرط شفاعت است. از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که «شفاعت اختصاص به گروه مؤمنین از اهل توحید دارد و اهل شک و شرک و نیز اهل کفر و عناد از آن محروم‌اند.» در قرآن نیز تأکید شده است بر اینکه شرک گناهی نابخشودنی است. ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَك بِهِ…؛ محققاً خدا گناه شرک را نخواهد بخشید﴾(نساٰء(۴):۴۸)

اعتقاد به شفاعت

اعتقاد به شفاعت، شرط بهره‌مندی از شفاعت است. امام رضا(ع) از امام علی(ع) نقل می‌کند: مَنْ کَذَّبَ بِشَفَاعَه رَسُولِ اللَّهِ(ص) لَمْ تَنَلْه؛کسی که شفاعت پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) را انکار کند، در قیامت از آن بهره نخواهد داشت؛ و نیز از پیامبر(ص) رسیده است که: شَفاعَتِی یَومَ القِیامَه حَقٌّ، فَمَن لَم یُؤمِنْ بها لَم یَکُن مِن أهلِها؛ شفاعت من برای امت در قیامت حق است و کسی که اعتقاد به آن نداشته باشد، اهل شفاعت من نخواهد بود.

عدم دشمنی و عداوت با اهل بیت(ع)

دشمنی با اهل بیت(ع) مانع شفاعت است. امام باقر(ع) می‌فرماید: لَوْ أَنَّ کُلَّ مَلَکٍ خَلَقَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ کُلَّ نَبِیٍّ بَعَثَهُ اللَّهُ وَ کُلَّ صِدِّیقٍ وَ کُلَّ شَهِیدٍ شَفَعُوا فِی نَاصِبٍ لَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ أَنْ یُخْرِجَهُ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ مِنَ النَّارِ مَا أَخْرَجَهُ اللَّهُ أَبَداً وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ ماکِثِینَ فِیهِ أَبَدا؛ اگر همه فرشتگانی که خدا آفریده است و تمام پیامبرانی که مبعوث نموده است و همه راستگویان و شهدای راه خدا، برای کسی که دشمنی با اهل بیت(ع) دارد، شفاعت کنند تا او را خداوند از آتش نجات دهد، هرگز خداوند وی را از جهنم بیرون نخواهد کرد چون خودش فرموده است که آنان در جهنم برای همیشه باقی می‌مانند.

سبک نشمردن نماز

سبک شمردن نماز مانع شفاعت است: امام صادق(ع) از رسول الله(ص) نقل می‌فرماید: لَا یَنَالُ شَفَاعَتِی مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلَاتِهِ فَلَا یَرِدُ عَلَیَّ الْحَوْضَ لَا وَ اللَّه‏؛شفاعت من نمی‌رسد به کسی که نمازش را خفیف شمارد و فردای قیامت چنین شخصی در کنار حوض، بر من وارد نمی‌شود، بخدا قسم که نمی‌شود.

پرهیز از شرب مسکرات

نوشیدن مسکرات موجب محرومیت از شفاعت است. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: ِ وَ لَا یَنَالُ شَفَاعَتِی مَنْ شَرِبَ الْمُسْکِرَ وَ لَا یَرِدُ عَلَیَّ الْحَوْضَ لَا وَ اللَّه‏؛نوشنده شراب و مسکرات از شفاعت من دور است و حق ورود بر من در کنار حوض را ندارد. این حدیث که در مورد سبک شمردن نماز و شرب مسکر از پیامبر(ص) صادر شده و با قسم نیز تأکید شده است کنایه از این است که در فردای قیامت وقتی که پیامبر(ص) کنار حوض در مقام شفاعت امت قرار دارد، این افراد امکان ورود در آن را ندارند تا بتوانند از شفاعت حضرت بهره‌مند شوند.

احتراز از ظلم و ستم

ظالم و ستمگر از شفاعت محروم است. طبق آیه صریح قرآن، شخصی که اهل ظلم است در روز قیامت هیچ یاور و شفیعی نخواهد داشت﴿مَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ حَمِیمٍ وَلَا شَفِیعٍ یُطَاعُ؛ ستمکاران را هیچ یار گرم و دلسوز و یاوری که شفاعتش پذیرفته شود نخواهد بود.﴾(غافر(۴۰):۱۸). پیامبر اکرم(ص) نیز می‌فرماید: وَ أَمَّا شَفَاعَتِی فَفِی أَصْحَابِ الْکَبَائِرِ مَا خَلَا أَهْلَ الشِّرْکِ وَ الظُّلْم‏؛ شفاعت من برای اهل گناهان کبیره، ذخیره شده است؛ غیر از کسانی که اهل شرک و ظلم هستند.