تکفیر شیعیان توسط اهل‌سنت: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
آيا مذاهب چهارگانه اهل سنت شيعه اماميه را كافر مي دانند؟
آیا مذاهب چهارگانه اهل سنت شیعه امامیه را کافر می‌دانند؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
هرچند در نزد پيروان مذاهب اهل سنت شيعه به عنوان روافض تكفير مي گردد، اما نظر مذاهب چهارگانه اهل سنت در اين مورد دچار تناقض گويي و اضطراب است. از يك سو معياري را كه براي اسلام و كفر مطرح مي كنند شيعه با اين معيار از ديدگاه اهل سنت نمي تواند كافر باشد اما ازسوي ديگر برخي از مذاهب اهل سنت مطالبي را مطرح كرده اند كه كفر شيعه از آنها به دست مي آيد و بدعت را به شيعه نسبت داده و لازمه بدعت را كفر دانسته اند. هرچند برخي از آنان چنين ملازمه اي را نمي پذيرند.
{{درگاه|سنت}}


بعد از بيان اين مقدمه بحث تكفير شيعه از سوي مذاهب اهل سنت از دو جهت قابل توجه است:
در اندیشه عالمان [[اهل‌سنت]]، دیدگاه‌های متنوعی درباره [[شیعیان]] وجود دارد. بسیاری از آنان شیعیان را مسلمان می‌دانند و دلایلی در آثار خود ارائه کرده‌اند که نشان‌دهنده پذیرش آنان در چارچوب اسلام است. از جمله، روایت‌گری از راویان شیعی در کتب اهل‌سنت و پذیرش شهادت آن‌ها در مسائل قضایی، که برخلاف عدم پذیرش شهادت غیرمسلمانان است. به باور این عالمان، تنها [[انکار ضروریات اسلام]] موجب کفر می‌شود و از این منظر، شیعیان کافر به شمار نمی‌آیند. در دوران معاصر، برخی مانند [[شیخ محمود شلتوت]]، شیعه را یکی از مذاهب اسلامی معتبر دانسته و تقلید از فقه آن‌ها را جایز اعلام کرده‌اند.
1. معيار كفر و كافر از ديدگاه ‌فقهاى اهل سنت
از ديدگاه فقهاى اهل‌سنت، اگر كسى يكى از ضروريات اسلام را انكار كند، كافر و بيرون از دين است. بنابراين معيار، شيعه نمي تواند از نظر مذاهب اهل سنت كافر باشد. زيرا طبق گفته برخي از علماي اهل سنت هيچ مسلماني از شيعه يا سني، خدا، پيامبر، قيامت و دستورات اسلام را انكار نمى‌كند. اگر هم نظر و عقيده‌اى در بين فرقه‌هاى اسلامى پيرامون مسايل مربوط به توحيد، نبوت و غير آن مطرح شده از ضروريات دين نبوده بلكه جزو مسايل نظرى است كه انكار آن، خروج از دين نيست؛ زيرا مسايل غير ضرورى كه به وسيلۀ اجتهاد صحيح انجام شود، انكار آن خروج از اسلام نمى‌باشد.[5]
بر اين اساس به دو نمونه از نظرات علماي اهل سنت در اين باب اشاره مي كنيم:
نووى در شرح مسلم مى‌نويسد: «اعلم انّ مذهب أهل الحق: انّه لايكفر أحد من اهل القبلة بذنب ولايكفر اهل الاهواء و البدع و الخوارج و المعتزله وغيرهم، و انّ من جحد ما يعلم من دين الاسلام ضرورة حكم بردتّه و كفره. . . ؛[6] آگاه باشيد كه نظر صحيح و حق دربارۀ تكفير آن است كه احدى از اهل قبله، به خاطر گناهى تكفير نمى‌شود؛ چنان‌كه اهل هوا، بدعت، خوارج، معتزله و غير آنان تكفير نمى‌شوند. و هر كس چيزى را كه از ضروريات دين اسلام است انكار كند، حكم به ارتداد و كفر او مى‌شود.
همچنين ابن نجيم مصرى مى‌نويسد: « فالحاصل ان المذهب عدم تكفير أحد من المخالفين فيما ليس من الاصول المعلومة من الدين للضرورة»؛ مذهب ما آن است كه كسى از مخالفان را تكفير نمى‌كنيم جز در انكار اصل ضرورى دينى.[7]
در همين راستا روايات فراواني در منابع اهل سنت وجود دارد كه حاكي از آنست كسي كه قائل به «لا إله إلا اللّه» و «محمد رسول اللّه» باشد، جان و مال و آبرويش محترم است و كسي حق كافر دانستن او را ندارد.[8]
بنابراين مذهب تشيع به عنوان يكي از مذاهب جهان اسلام، علاوه بر اينكه قائل به شهادتين است، حتّي فروعات دين از قبيل نماز، زكات، حج و روزه و... را نيز منكر نيست و به آنها ملتزم است، با اين معيارهاي كلي اهل سنت تكفير نمي شود. به همين خاطر است كه فقيه و عالم اهل سنت، «استاد شيخ محمود شلتوت» رئيس دانشگاه الازهر مصر، مذهب جعفري را رسمي دانسته بود و با كمال صراحت فتواى جواز عمل به فقه جعفرى را صادر و اعلام كرد كه اين فقه در بسيارى از موارد نسبت به فقه‌هاى ديگر برترى كامل دارد.[9]
اما از مطالب خاصي كه از سوي مذاهب اهل سنت مطرح شده است برخلاف آنچه كه درباره معيار اسلام و كفر بيان گرديد، برخي از مذاهب اهل سنت به كفر شيعه فتوا داده اند. اين مطلب از فتواهاي مذاهب چهارگانه درباره خواندن نماز به امامت شيعه روشن مي گردد: 
در فتاواي علماء مذاهب چهارگانه اهل سنت درباره خواندن نماز به امامت شيعه اماميه اسم صريح شيعه اماميه برده نشده است بلكه از عناوين كلي تري مثل اهل بدعت، اهل اهواء و روافض و امثال اين ها استفاده نموده اند.
علماء حنفي مذهب آن طوري كه از فتاواي آنان بدست مي آيد اقتداء به شيعه امامي را جايز نمي دانند و شيعه امامي را در كنار جهميه، قدريه، خطابيه و مشبهه قرار داده و مي گويند هر كه خلافت ابوبكر را انكار كند و قائل به خلق قرآن باشد در زمره كفار قرار مي گيرد و اقتداء به او جايز نمي باشد. [10] برخي از حنفي ها قيد غاليه را به روافض افزوده و مي گويند اقتداء به روافض غالي جايز نيست.[11]
اگر مراد از روافض شيعه غالي باشد پس شيعه اماميه از ديدگاه حنفي ها كافر نيست ولي با توجه به اينكه منكر خلافت ابوبكر و قائلين به خلق قرآن كافر دانسته شده، اين فتوا شيعه اماميه را نيز شامل مي شود.
علماء حنبلي نيز مانند حنفي ها اقتداء به شيعه امامي را جايز نمي دانند و مي گويند كسي كه در وضوء به جاي شستن پا, آن را مسح مي كند. اقتداء به او جايز نمي باشد. [12]از اين فتواي حنبلي ها كفر شيعه به دست نمي آيد.
از فتواهاي علماي مالكي مذهب به دست مي آيد كه نماز به امامت كسي كه علي ـ عليه السلام ـ را بر خلفاء سه گانه تفضيل مي دهد و يا قائل به خلق قرآن است اعاده ندارد و صحيح مي باشد و علت آن را اين مي داند كه اين طائفه صاحبان بدعت خفي بوده و قطع به كفر آنان وجود ندارد.[13]  
شافعي ها به طور سرپوشيده اقتداء به كساني را كه قائل به خلق قرآن هستند و بدعت شان موجب كفر نمي شود جايز دانسته اند.[14] ولي نگفته اند كه كدام بدعت موجب كفر مي شود و كدام موجب كفر نمي شود.
به هر حال در كتاب هاي علماء مذاهب حنبلي، مالكي و شافعي در ين مسئله از عنوان روافض استفاده نشده است امّا در كتاب هاي علماء حنفي مذهب اين عنوان خيلي به چشم مي خورد و معمولاً آن را بر شيعيان امامي حمل مي كنند.
در نتيجه مي توان گفت از نظر مذهب حنفي شيعه اماميه و كساني كه خلافت ابوبكر را قبول ندارند و نيز كساني كه قائل به خلق قرآن هستند، كافر شمرده مي شود. وحنبلي ها به صراحت به كفر شيعه فتوا نداده اند. كلمات علماء مذهب مالكي صراحت بر عدم كفر شيعه دارد. از سخنان شافعيان نيز كفر شيعه اماميه به دست نمي آيد.


[1] . براي آشنايي بيشتر ر.ك: آشنايي با فرق تسنن، فرمانيان، مهدي، مركز مديريت حوزه علميه، قم، 1387.
در مقابل، گروهی دیگر از اهل‌سنت شیعیان را کافر می‌دانند و تکفیر شیعه را بر مبنای ادعاهایی نظیر تکفیر [[احترام صحابه از نگاه شیعه|صحابه]]، اعتقاد به [[تحریف قرآن]]، و [[غلو]] مطرح می‌کنند. این ادعاها توسط عالمان شیعی به‌تفصیل نقد و پاسخ داده شده است. اختلاف این دو دیدگاه نشان‌دهنده تنوع نگرش‌ها نسبت به شیعه در میان اهل‌سنت است.


[2] . براي اطلاعات بيشتر در مورد فرقه وهابيت رجوع كنيد: آئين وهابيت، آيۀالله سبحاني، جعفر، انتشارات اسلامي.
== معیار کفر نزد اهل‌سنت ==
فقیهان اهل‌سنت بر این باورند که انکار یکی از ضروریات اسلام موجب کفر و خروج از دین می‌شود. بر اساس این معیار، شیعه نمی‌تواند از نظر مذاهب اهل‌سنت کافر تلقی شود، زیرا اصول دین اسلام، از جمله [[توحید]]، [[نبوت]]، [[قیامت]] و احکام اساسی اسلام، مورد پذیرش شیعیان است. اختلافات میان شیعه و مذاهب دیگر در موضوعاتی است که ضروری دین به‌شمار نمی‌آیند و انکار آن‌ها به خروج از دین منجر نمی‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بررسی فتوای تکفیر در نگاه مذاهب اسلامی|سال=۱۳۸۸|نام=حسین|نام خانوادگی=رجبی|ناشر=نشر مشعر|صفحه=۲۷|مکان=تهران}}</ref>


[3] . ابن كثير، البداية و النهاية، ج 14، ص 47.
نووی، یکی از عالمان برجسته اهل‌سنت، در شرح خود بر صحیح مسلم تأکید کرده که هیچ‌یک از مسلمانان به سبب گناه تکفیر نمی‌شوند و تنها انکار یکی از ضروریات دین اسلام منجر به ارتداد و کفر می‌گردد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=صحیح مسلم بشرح النووی|سال=۱۳۹۲|نام=ابوزکریا یحیی بن شرف|نام خانوادگی=نووی|ناشر=دار إحیاء التراث العربی|جلد=1|صفحه=۱۵۰|مکان=بیروت}}</ref> همچنین روایات متعددی در منابع اهل‌سنت، حفظ جان، مال و آبروی افرادی را که به «لا إله إلا الله» و «محمد رسول الله» ایمان دارند، تأیید کرده و هرگونه کافر دانستن آن‌ها را منع کرده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=صحیح مسلم بشرح النووی|سال=۱۳۹۲|نام=ابوزکریا یحیی بن شرف|نام خانوادگی=نووی|ناشر=دار إحیاء التراث العربی|جلد=4|صفحه=1871|مکان=بیروت}}</ref>


[4] . الدرر الكامنة، شوكاني، ج 1، ص 147.
تصریحات عالمان پیشین اهل‌سنت در مورد مسلمان بودن شیعیان عمدتاً به‌صورت ضمنی در مباحث علمی دیده می‌شود، اما در آثار معاصر، اظهارات صریح‌تری در این زمینه وجود دارد. برای نمونه، جاد الحق، مفتی و وزیر اوقاف مصر، و [[حسن البنا]]، بنیان‌گذار [[اخوان‌المسلمین]]، هر دو بر مسلمان بودن شیعیان تأکید کرده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجموع فتاوی|سال=۲۰۰۸|نام=علی|نام خانوادگی=جاد الحق|ناشر=دارالفاروق لإلستثمارات الثقافیة|جلد=2|صفحه=۸۲–۸۵|مکان=جیزه}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=معالم المشروع الحضاری فی فکر البنا|سال=۱۴۳۰|نام=محمد|نام خانوادگی=عماره|ناشر=دارالسالم|صفحه=۷۳|مکان=قاهره}}</ref>


[5] . بررسي فتواي تكفير در نگاه مذاهب اسلامي، رجبي، حسين، ص 27، نشر مشعر،تهران ١٣٨٨ش.
== مسلمان دانستن شیعه در میان اهل‌سنت ==
بر اساس نظر راغب سرجانی در کتاب «الشیعة نضال أم ضلال»، بسیاری از عالمان اهل‌سنت بر این باورند که شیعیان دوازده امامی، مسلمان محسوب می‌شوند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الشیعة نضال أم ضالل|سال=۱۴۳۲|نام=راغب|نام خانوادگی=سرجانی|ناشر=دارالکتب المصریة|جلد=|صفحه=۱۳۸|زبان=|مکان=قاهره|ویرایش=}}</ref> در متون اهل‌سنت شواهد متعددی وجود دارد که این دیدگاه را تأیید می‌کند:
* نقل حدیث از راویان شیعه: محدثان اهل‌سنت در منابع حدیثی خود از راویان شیعه حدیث نقل کرده‌اند. در منابع رجالی اهل‌سنت نیز موارد متعددی یافت می‌شود که در آن‌ها یک راوی به‌عنوان شیعه توصیف شده و در عین حال به وثاقت وی تأکید شده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تهذیب التهذیب|سال=۱۳۲۶|نام=احمد بن علی|نام خانوادگی=ابن حجر عسقالانی|ناشر=مطبعة دائرهٔ المعارف النظامیة|جلد=7|صفحه=۳۳۷|زبان=|مکان=هند|ویرایش=}}</ref>
* پذیرش شهادت شیعیان: در فقه اهل‌سنت، شهادت غیرمسلمان پذیرفته نمی‌شود. با این وجود، عالمانی همچون ابویوسف قاضی<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الکفایة فی علم الدرایة|سال=بی‌تا|نام=احمد بن علی|نام خانوادگی=خطیب بغدادی|ناشر=المکتبة العلمیة|جلد=|صفحه=۱۲۶|زبان=|مکان=مدینه|ویرایش=}}</ref> و شافعی، شهادت شیعیان را مورد قبول قرار داده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الکفایة فی علم الدرایة|سال=بی‌تا|نام=احمد بن علی|نام خانوادگی=خطیب بغدادی|ناشر=المکتبة العلمیة|جلد=|صفحه=120|زبان=|مکان=مدینه|ویرایش=}}</ref>
* اشعری در معرفی شیعه به‌عنوان گروهی از مسلمانان: اشعری در کتاب «مقالات الاسلامیین» از شیعه به‌عنوان یکی از گروه‌های اسلامی یاد کرده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مقالات الاسلامیین|سال=۱۴۰۰|نام=علی بن اسماعیل|نام خانوادگی=اشعری|ناشر=فرانس شتاینر|جلد=|صفحه=۵|زبان=|مکان=آلمان - ویسبادن|ویرایش=}}</ref>
* دیدگاه ابن‌تیمیه در مورد مسلمانان اهل بدعت: ابن‌تیمیه در کتاب «دقائق التفسیر» به نقش مسلمانان اهل بدعت، از جمله رافضه و جهمیه، در گسترش اسلام اشاره می‌کند. او تأکید دارد که مسلمان بودن این افراد، حتی اگر اهل بدعت باشند، بهتر از کافر بودن است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دقائق التفسیر|سال=۱۴۰۴|نام=|نام خانوادگی=ابن‌تیمیه|ناشر=مؤسسة القرآن|جلد=2|صفحه=۱۴۴|زبان=|مکان=دمشق|ویرایش=}}</ref>


[6]. نووي، ابو زكريا يحيي بن شرف، صحيح مسلم بشرح النووي، ج1، ص150، بيروت،  دار إحياء التراث العربي، چ2،  1392ق.  
== مسلمان دانستن شیعه به همراه اجازه تقلید از آنان ==
برخی اهل‌سنت معتقدند شیعه یکی از فرقه‌های اسلامی است که تقلید از مذهب فقهی آن نیز جایز است. این نظریه در دوره معاصر مطرح شده و پیشتاز آن شیخ شلتوت از رؤسای [[دانشگاه الازهر]] و از مؤسسان «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» بوده است. وی در فتوایی بیان داشت: «مکتب جعفری، معروف به مذهب امامی اثنی‌عشری، مکتبی است که شرعاً پیروی از آن، مانند پیروی از مکتب‌های اهل‌سنت جایز است». این متن برای نخستین بار در مجله رساله الاسلام وابسته به [[دارالتقریب]] مصر منتشر شد. زمان صدور این فتوا ۱۷ ربیع‌الاول ۱۳۷۸ق بود که در ۳ محرم ۱۳۷۹ق انتشار یافت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الشیخ محمود شلتوت قراءة فی تجربة الاصلاح و الوحدة الاسلامیة|سال=2008|نام=حسن|نام خانوادگی=سلهب|ناشر=بی‌نا|جلد=|صفحه=۱۵۴|زبان=|مکان=بیروت|ویرایش=}}</ref>


[7]. ابن نجيم مصري، زين الدين ابن نجيم،  البحر الرائق شرح كنز الدقائق، ج1، ص371، بيروت، دار المعرفة ، چ2، بي‌تا. 
== تکفیر شیعیان ==
گروه سوم از اهل‌سنت، شیعیان را کافر می‌دانند. گروهی از این افراد، شیعه را به نحو مطلق تکفیر می‌کنند. در این رویکرد، گروهی بدون معین کردن فردی خاص مورد تکفیر قرار می‌گیرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=التکفیر و ضوابطه|سال=2008|نام=ابراهیم بن عامر|نام خانوادگی=رحیلی|ناشر=داراإلمام احمد|جلد=|صفحه=117|زبان=|مکان=بی‌جا|ویرایش=}}</ref> غالب گروهی از اهل‌سنت که شیعه را تکفیر کرده‌اند، چنین رویکردی دارند. عوده از عالمان سلفی می‌گوید: «جماعتی از علما حکم داده‌اند که شیعیان مسلمان نیستند. البته این حکم به معنای تکفیر بزرگان و افراد آنان نیست.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دروس للشیخ سلمان العوده|سال=بی‌تا|نام=سلمان بن فهد|نام خانوادگی=عوده|ناشر=بی‌نا|جلد=43|صفحه=118|زبان=|مکان=بی‌جا|ویرایش=}}</ref> گروهی دیگر که نسبت به گروه اول در اقلیت هستند، به نحو معین، شیعه را تکفیر می‌کنند؛ یعنی تنها افراد خاص با افعالی خاص را تکفیر می‌کنند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=التکفیر و ضوابطه|سال=2008|نام=ابراهیم بن عامر|نام خانوادگی=رحیلی|ناشر=داراإلمام احمد|جلد=|صفحه=118|زبان=|مکان=بی‌جا|ویرایش=}}</ref> این افراد دلایلی بر تکفیر شیعیان اقامه کرده‌اند:<ref>{{یادکرد ژورنال|نام۱=محمدرضا |نام خانوادگی۱=فلاح تفتی|سال=1398|دوره=|شماره=14|عنوان=عدم تکفیر شیعه از دیدگاه مذاهب اهل‌سنت|صفحه=61-82|ژورنال=فقه مقارن|نام۲=سید محمد|نام خانوادگی۲=حسینی|نام۳=عابدین |نام خانوادگی۳=مؤمنی|نام۴=حسین|نام خانوادگی۴=داورزنی|نشانی=https://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_105977.html}}</ref>
* شیعیان در مورد برخی مخلوقات (امامان شیعه) عقاید غلوآمیزی دارند و آنان را هم ردیف خداوند قرار می‌دهند.
* شیعیان معتقدند که اصحاب، بعضی از سوره‌ها مانند سوره نورین و سوره ولایت و … را به‌طور کامل از قرآن حذف کردند.
* شیعه اکثر [[اصحاب]] پیامبر را تکفیر می‌کند و به آنان ناسزا می‌گوید
* شیعه اهل‌سنت را کافر و نجس می‌داند و حتی وقتی یک نفر شیعه با یک نفر سنی دست می‌دهد، بعد از مصافحه دست خود را تطهیر می‌کند.


[8]. صحيح مسلم: ج 4 ص 1871 ح 2405 باب/ فضائل علي/ ط دار احياء التراث، و صحيح البخاري ج 5 ص 171، و ج 5 ص 22 ط دار احياء التراث العربي؛ براي اطلاعات بيشتر رك: الفصول المهمة في تاليف الامة، سيد عبد الحسين شرف الدين،‏ ص 34-30، المجمع العالمي للتقريب‏، تهران، ‏1423 ق‏.
این ادله مورد نقد شیعیان و برخی اهل‌سنت قرار گرفته و جواب‌های مختلفی بدان‌ها داده شده است.<ref name=":0">{{یادکرد ژورنال|نام۱=محمدرضا |نام خانوادگی۱=فلاح تفتی|سال=1398|دوره=هفتم|شماره=14|عنوان=عدم تکفیر شیعه از دیدگاه مذاهب اهل‌سنت|صفحه=61-82|ژورنال=فقه مقارن|نام۲=سید محمد|نام خانوادگی۲=حسینی|نام۳=عابدین |نام خانوادگی۳=مؤمنی|نام۴=حسین|نام خانوادگی۴=داورزنی|نشانی=https://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_105977.html}}</ref>


[9]. شيخ شلتوت مي‌گويد: «ان المذهب الجعفرى المعروف بمذهب الشيعة الامامية الاثنى عشرية، مذهب يجوز التعبد به شرعاً كسائر المذاهب اهل السنة». رك: مجله رسالة الاسلام شماره 3 سال 11.
== پیوند به بیرون ==
* {{یادکرد ژورنال|نام۱=محمدرضا |نام خانوادگی۱=فلاح تفتی|سال=1398|دوره=هفتم|شماره=14|عنوان=عدم تکفیر شیعه از دیدگاه مذاهب اهل‌سنت|صفحه=61-82|ژورنال=فقه مقارن|نام۲=سید محمد|نام خانوادگی۲=حسینی|نام۳=عابدین |نام خانوادگی۳=مؤمنی|نام۴=حسین|نام خانوادگی۴=داورزنی|نشانی=https://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_105977.html}}


[10]. مصري حنفي، زين الدين ابن نجيم، البحر الرائق شرح كنز الدقائق، 1:611. بيروت، محمد علي بيضون، اول، 1418ق.و حنفي فخرالدين عثمان بن علي.تبيين الحقائق شرح كنزالدقائق، 2:160، قاهره، دارالكتب الاسلاميه، 1313ق.
== منابع ==
 
{{پانویس|۲}}
[11]. كمال الدين محمد بن عبد الواحد، فتح القدير، 2:182، بيروت، دارالفكر، بي‌تا.
 
[12]. سيوطي رحيباني، مصطفي، مطالب اولي النهي... 3:410، دمشق، مكتب الاسلامي، 1961م.
 
[13]. محمد عيش، منح الجليل شرح مختصر الخليل، 2:299، بيروت، دارالفكر، 1409ق.
 
[14]. النووي، محي الدين، المجموع، 4:254، بيروت، دارالفكر، 1997م.
==منابع==
{{پانویس}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =  
  | شاخه اصلی =ادیان و مذاهب
|شاخه فرعی۱ =  
|شاخه فرعی۱ =اهل سنت
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۲ = عقاید اهل سنت
|شاخه فرعی۳ =
|شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{ارزیابی
  | شناسه =
  | شناسه = شد
  | تیترها =
  | عکس = <!--خالی | شد-->
  | ویرایش =
  | درگاه = شد
  | لینک‌دهی =
  | ادبیات = شد
  | ناوبری =
  | پیوند = شد
  | نمایه =
  | ناوبری = شد
  | تغییر مسیر =
  | تغییرمسیر = شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات = شد
  | بازبینی نویسنده=
  | ارزیابی کمی = شد
| بازبینی =
  | ارزیابی کیفی = شد
  | تکمیل =
  | اولویت = ب
  | اولویت =
  | کیفیت = خوب
  | کیفیت =
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۷ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۴۳

سؤال

آیا مذاهب چهارگانه اهل سنت شیعه امامیه را کافر می‌دانند؟

درگاه‌ها
درگاه سنت.png


در اندیشه عالمان اهل‌سنت، دیدگاه‌های متنوعی درباره شیعیان وجود دارد. بسیاری از آنان شیعیان را مسلمان می‌دانند و دلایلی در آثار خود ارائه کرده‌اند که نشان‌دهنده پذیرش آنان در چارچوب اسلام است. از جمله، روایت‌گری از راویان شیعی در کتب اهل‌سنت و پذیرش شهادت آن‌ها در مسائل قضایی، که برخلاف عدم پذیرش شهادت غیرمسلمانان است. به باور این عالمان، تنها انکار ضروریات اسلام موجب کفر می‌شود و از این منظر، شیعیان کافر به شمار نمی‌آیند. در دوران معاصر، برخی مانند شیخ محمود شلتوت، شیعه را یکی از مذاهب اسلامی معتبر دانسته و تقلید از فقه آن‌ها را جایز اعلام کرده‌اند.

در مقابل، گروهی دیگر از اهل‌سنت شیعیان را کافر می‌دانند و تکفیر شیعه را بر مبنای ادعاهایی نظیر تکفیر صحابه، اعتقاد به تحریف قرآن، و غلو مطرح می‌کنند. این ادعاها توسط عالمان شیعی به‌تفصیل نقد و پاسخ داده شده است. اختلاف این دو دیدگاه نشان‌دهنده تنوع نگرش‌ها نسبت به شیعه در میان اهل‌سنت است.

معیار کفر نزد اهل‌سنت

فقیهان اهل‌سنت بر این باورند که انکار یکی از ضروریات اسلام موجب کفر و خروج از دین می‌شود. بر اساس این معیار، شیعه نمی‌تواند از نظر مذاهب اهل‌سنت کافر تلقی شود، زیرا اصول دین اسلام، از جمله توحید، نبوت، قیامت و احکام اساسی اسلام، مورد پذیرش شیعیان است. اختلافات میان شیعه و مذاهب دیگر در موضوعاتی است که ضروری دین به‌شمار نمی‌آیند و انکار آن‌ها به خروج از دین منجر نمی‌شود.[۱]

نووی، یکی از عالمان برجسته اهل‌سنت، در شرح خود بر صحیح مسلم تأکید کرده که هیچ‌یک از مسلمانان به سبب گناه تکفیر نمی‌شوند و تنها انکار یکی از ضروریات دین اسلام منجر به ارتداد و کفر می‌گردد.[۲] همچنین روایات متعددی در منابع اهل‌سنت، حفظ جان، مال و آبروی افرادی را که به «لا إله إلا الله» و «محمد رسول الله» ایمان دارند، تأیید کرده و هرگونه کافر دانستن آن‌ها را منع کرده است.[۳]

تصریحات عالمان پیشین اهل‌سنت در مورد مسلمان بودن شیعیان عمدتاً به‌صورت ضمنی در مباحث علمی دیده می‌شود، اما در آثار معاصر، اظهارات صریح‌تری در این زمینه وجود دارد. برای نمونه، جاد الحق، مفتی و وزیر اوقاف مصر، و حسن البنا، بنیان‌گذار اخوان‌المسلمین، هر دو بر مسلمان بودن شیعیان تأکید کرده‌اند.[۴][۵]

مسلمان دانستن شیعه در میان اهل‌سنت

بر اساس نظر راغب سرجانی در کتاب «الشیعة نضال أم ضلال»، بسیاری از عالمان اهل‌سنت بر این باورند که شیعیان دوازده امامی، مسلمان محسوب می‌شوند.[۶] در متون اهل‌سنت شواهد متعددی وجود دارد که این دیدگاه را تأیید می‌کند:

  • نقل حدیث از راویان شیعه: محدثان اهل‌سنت در منابع حدیثی خود از راویان شیعه حدیث نقل کرده‌اند. در منابع رجالی اهل‌سنت نیز موارد متعددی یافت می‌شود که در آن‌ها یک راوی به‌عنوان شیعه توصیف شده و در عین حال به وثاقت وی تأکید شده است.[۷]
  • پذیرش شهادت شیعیان: در فقه اهل‌سنت، شهادت غیرمسلمان پذیرفته نمی‌شود. با این وجود، عالمانی همچون ابویوسف قاضی[۸] و شافعی، شهادت شیعیان را مورد قبول قرار داده‌اند.[۹]
  • اشعری در معرفی شیعه به‌عنوان گروهی از مسلمانان: اشعری در کتاب «مقالات الاسلامیین» از شیعه به‌عنوان یکی از گروه‌های اسلامی یاد کرده است.[۱۰]
  • دیدگاه ابن‌تیمیه در مورد مسلمانان اهل بدعت: ابن‌تیمیه در کتاب «دقائق التفسیر» به نقش مسلمانان اهل بدعت، از جمله رافضه و جهمیه، در گسترش اسلام اشاره می‌کند. او تأکید دارد که مسلمان بودن این افراد، حتی اگر اهل بدعت باشند، بهتر از کافر بودن است.[۱۱]

مسلمان دانستن شیعه به همراه اجازه تقلید از آنان

برخی اهل‌سنت معتقدند شیعه یکی از فرقه‌های اسلامی است که تقلید از مذهب فقهی آن نیز جایز است. این نظریه در دوره معاصر مطرح شده و پیشتاز آن شیخ شلتوت از رؤسای دانشگاه الازهر و از مؤسسان «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» بوده است. وی در فتوایی بیان داشت: «مکتب جعفری، معروف به مذهب امامی اثنی‌عشری، مکتبی است که شرعاً پیروی از آن، مانند پیروی از مکتب‌های اهل‌سنت جایز است». این متن برای نخستین بار در مجله رساله الاسلام وابسته به دارالتقریب مصر منتشر شد. زمان صدور این فتوا ۱۷ ربیع‌الاول ۱۳۷۸ق بود که در ۳ محرم ۱۳۷۹ق انتشار یافت.[۱۲]

تکفیر شیعیان

گروه سوم از اهل‌سنت، شیعیان را کافر می‌دانند. گروهی از این افراد، شیعه را به نحو مطلق تکفیر می‌کنند. در این رویکرد، گروهی بدون معین کردن فردی خاص مورد تکفیر قرار می‌گیرد.[۱۳] غالب گروهی از اهل‌سنت که شیعه را تکفیر کرده‌اند، چنین رویکردی دارند. عوده از عالمان سلفی می‌گوید: «جماعتی از علما حکم داده‌اند که شیعیان مسلمان نیستند. البته این حکم به معنای تکفیر بزرگان و افراد آنان نیست.[۱۴] گروهی دیگر که نسبت به گروه اول در اقلیت هستند، به نحو معین، شیعه را تکفیر می‌کنند؛ یعنی تنها افراد خاص با افعالی خاص را تکفیر می‌کنند.[۱۵] این افراد دلایلی بر تکفیر شیعیان اقامه کرده‌اند:[۱۶]

  • شیعیان در مورد برخی مخلوقات (امامان شیعه) عقاید غلوآمیزی دارند و آنان را هم ردیف خداوند قرار می‌دهند.
  • شیعیان معتقدند که اصحاب، بعضی از سوره‌ها مانند سوره نورین و سوره ولایت و … را به‌طور کامل از قرآن حذف کردند.
  • شیعه اکثر اصحاب پیامبر را تکفیر می‌کند و به آنان ناسزا می‌گوید
  • شیعه اهل‌سنت را کافر و نجس می‌داند و حتی وقتی یک نفر شیعه با یک نفر سنی دست می‌دهد، بعد از مصافحه دست خود را تطهیر می‌کند.

این ادله مورد نقد شیعیان و برخی اهل‌سنت قرار گرفته و جواب‌های مختلفی بدان‌ها داده شده است.[۱۷]

پیوند به بیرون

  • فلاح تفتی، محمدرضا؛ حسینی، سید محمد؛ مؤمنی، عابدین؛ داورزنی، حسین (۱۳۹۸). «عدم تکفیر شیعه از دیدگاه مذاهب اهل‌سنت». فقه مقارن. هفتم (۱۴): ۶۱-۸۲.

منابع

  1. ↑ رجبی، حسین (۱۳۸۸). بررسی فتوای تکفیر در نگاه مذاهب اسلامی. تهران: نشر مشعر. ص. ۲۷.
  2. ↑ نووی، ابوزکریا یحیی بن شرف (۱۳۹۲). صحیح مسلم بشرح النووی. ج. ۱. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. ص. ۱۵۰.
  3. ↑ نووی، ابوزکریا یحیی بن شرف (۱۳۹۲). صحیح مسلم بشرح النووی. ج. ۴. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. ص. ۱۸۷۱.
  4. ↑ جاد الحق، علی (۲۰۰۸). مجموع فتاوی. ج. ۲. جیزه: دارالفاروق لإلستثمارات الثقافیة. ص. ۸۲–۸۵.
  5. ↑ عماره، محمد (۱۴۳۰). معالم المشروع الحضاری فی فکر البنا. قاهره: دارالسالم. ص. ۷۳.
  6. ↑ سرجانی، راغب (۱۴۳۲). الشیعة نضال أم ضالل. قاهره: دارالکتب المصریة. ص. ۱۳۸.
  7. ↑ ابن حجر عسقالانی، احمد بن علی (۱۳۲۶). تهذیب التهذیب. ج. ۷. هند: مطبعة دائرهٔ المعارف النظامیة. ص. ۳۳۷.
  8. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی (بی‌تا). الکفایة فی علم الدرایة. مدینه: المکتبة العلمیة. ص. ۱۲۶. تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  9. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی (بی‌تا). الکفایة فی علم الدرایة. مدینه: المکتبة العلمیة. ص. ۱۲۰. تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  10. ↑ اشعری، علی بن اسماعیل (۱۴۰۰). مقالات الاسلامیین. آلمان - ویسبادن: فرانس شتاینر. ص. ۵.
  11. ↑ ابن‌تیمیه (۱۴۰۴). دقائق التفسیر. ج. ۲. دمشق: مؤسسة القرآن. ص. ۱۴۴.
  12. ↑ سلهب، حسن (۲۰۰۸). الشیخ محمود شلتوت قراءة فی تجربة الاصلاح و الوحدة الاسلامیة. بیروت: بی‌نا. ص. ۱۵۴.
  13. ↑ رحیلی، ابراهیم بن عامر (۲۰۰۸). التکفیر و ضوابطه. بی‌جا: داراإلمام احمد. ص. ۱۱۷.
  14. ↑ عوده، سلمان بن فهد (بی‌تا). دروس للشیخ سلمان العوده. ج. ۴۳. بی‌جا: بی‌نا. ص. ۱۱۸. تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  15. ↑ رحیلی، ابراهیم بن عامر (۲۰۰۸). التکفیر و ضوابطه. بی‌جا: داراإلمام احمد. ص. ۱۱۸.
  16. ↑ فلاح تفتی، محمدرضا؛ حسینی، سید محمد؛ مؤمنی، عابدین؛ داورزنی، حسین (۱۳۹۸). «عدم تکفیر شیعه از دیدگاه مذاهب اهل‌سنت». فقه مقارن (۱۴): ۶۱-۸۲.
  17. ↑ فلاح تفتی، محمدرضا؛ حسینی، سید محمد؛ مؤمنی، عابدین؛ داورزنی، حسین (۱۳۹۸). «عدم تکفیر شیعه از دیدگاه مذاهب اهل‌سنت». فقه مقارن. هفتم (۱۴): ۶۱-۸۲.
مقاله‌های مرتبط


برگرفته از «https://fa.wikipasokh.com/index.php?title=تکفیر_شیعیان_توسط_اهل‌سنت&oldid=77956»