خلق عظیم پیامبر(ص): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
 
(۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
خلق عظیم در آیه ۴ سوره قلم درباره پیامبر یعنی چی؟
خلق عظیم در آیه ۴ سوره قلم درباره پیامبر(ص) یعنی چی؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}خُلُق عظیم که [[پیامبر(ص)]] در قرآن بدان متصف شده، به معنای جامع مکارم اخلاق و سجایای اخلاقی است. اوصافی همچون صبر، گذشت، طبع بزرگ، عفو، مدارا، استقامت بر حق، تدبیر امور بر مقتضای عقل، و نداشتن صفات مذمومه از مصادیق آن است. برخی خلق عظیم را همان دین تفسیر کرده‌اند.  
{{پاسخ}}
[[پرونده:خلق عظیم.jpg|بندانگشتی|تابلوی خوشنویسی از آیه ۴ سوره قلم]]
خداوند پیامبر اسلام را به‌جهت داشتن کامل‌ترین وجهِ اخلاقِ انسانی، دارنده «خُلُق عظیم؛ اخلاق والا» خوانده است. [[علامه طباطبایی]] خلق عظیم را به معنای سجایای اخلاقی و برخی دیگر آن را به حسن خلق، خوش رفتاری و نرمی در رفتار تعبیر کرده‌اند. معانی دیگری نیز برای خلق عظیم نقل شده که آن را به دارنده دین یا تحملِ قومی که دیگران نمی‌توانند آن را تحمل کنند، دانسته‌اند.


== متن آیه ==
پیامبر را دارنده صفات اخلاقی مانند صبر، گذشت، عفو، استقامت بر حق و تدبیر امور بر مقتضای عقل معرفی کرده‌اند. پیامبر همچنین از صفات بداخلاقی نیز دور بوده است. برخی محققان بروز همین اخلاقیات پیامبر را مصداق «خلق عظیم» تفسیر کرده‌اند.
{{قرآن بزرگ|وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ
 
== متن آیه ==
{{قرآن بزرگ|وَإِنَّکَ لَعَلَیٰ خُلُقٍ عَظِیمٍ
| سوره = قلم
| سوره = قلم
| آیه = ۴
| آیه = ۴
| ترجمه = و راستى كه تو را خويى والاست.
| ترجمه = و راستی که تو را خویی والاست.
}}
}}


== معنای خُلُق عظیم ==
== سجایای اخلاقی پیامبر(ص) ==
خُلُقْ (بر وزن افق) مفرد است، و با خُلق (بر وزن قفل) يك معنى دارد. به طورى كه از مفردات راغب استفاده مى‌شود با خَلْقْ (بر وزن حَلْق) ريشه مشترك دارد؛ منتها خَلْق به صفات ظاهرى گفته مى‌شود، و خُلْق و خُلُق به صفات درونى. بعضى از ارباب لغت «خُلْق» و «خُلُق» را به معنى دين و طبيعت و سجيّه تفسير كرده‌اند و آن را صورت باطنى انسان مى‌دانند.<ref>اخلاق در قرآن، مكارم شيرازى، ناصر، ج۳، ص۱۳۹</ref>
مهمترین تفسیر از خلق عظیم، سجایای اخلاقی است که استقامت بر حق، وسعت سخاوت، تدبیر امور، مدارا، تحمل بر مصائب، [[تواضع]] و [[عفو]] را شامل می‌شود.<ref>قرشی، علی اکبر، احسن الحدیث، قم، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۹۱، ج۱۱، ص ۲۷۹.</ref>
 
=== سجایای اخلاقی ===
یکی از توصیف‌های برجسته پیامبر(ص) در قرآن خلق عظیم است. مهمترین تفسیر از خلق عظیم، سجایای اخلاقی است که استقامت بر حق، وسعت سخاوت، تدبير امور، مدارا، تحمل بر مصائب، تواضع، عفو و اغماض‏ را شامل می‌شود.<ref>تفسير احسن الحديث، قرشی، ج۱۱، ص: ۲۷۹
 
</ref>
 
خلق عظیم پیامبر برای این است که اجتماع مكارم اخلاق در او وجود دارد. مفسران خلق عظیم را متخلّق به اخلاق اسلام و طبع بزرگ، صبر بر حق و بخشش وسيع و تدبير امور بر مقتضاى عقل‏، و گذشت و بخشودن كوشش در يارى مؤمنين و ترك حسد و حرص و امثال اين صفات مذمومه نیز معنا کرده‌اند.<ref>ترجمه تفسير مجمع البيان، طبرسی، ج۲۵، ص: ۲۱۲
</ref> و همینطور برخی خلق عظیم را دین معرفی کرده‌اند.<ref>ميزان الحكمه، المحمدي الري‌شهري، الشيخ محمد، ج۳، ص۴۷۷.
 
تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين، كاشانى، ملا فتح الله، ج۹، ص۳۶۹</ref>
 
{{جعبه نقل‌قول|عایشه: هر كه را خدا به خُلق عظيم ستايد، از ديگرى در مدح او چه آيد.<ref>ترجمه اصول کافي شيخ کليني، کمره‌اي، شيخ محمد باقر، ج۲، ص۷۹۶</ref>}}
 
 
[[علامه طباطبایی]] خلق عظیم را به معنای سجاياى اخلاقى دانسته است.<ref>ترجمه تفسير الميزان، علامه طباطبایی، ج۱۹، ص: ۶۱۹
</ref> و گفته‌اند خلق عظیم به معنای تحمل قومی است که دیگران نمی‌توانند آن را تحمل کنند.<ref>التفسير الصافي،  الفيض الكاشاني، ج۷، ص۲۵۹.</ref> برخی خلق عظیم را به حسن خلق و خوش رفتاری و نرمی در رفتار تعبیر کرده‌اند.<ref>اسلام دين فطرت، منتظری، حسينعلی، ص۳۶۶.</ref> در [[رساله قشیریه]] در معنای خُلق عظیم آمده كه جفاى خَلق در او اثر نكند پس از آن که حق‌ را بشناخت. ابو سعيد خرّاز گويد خُلق آن است كه وی را هيچ همّت نباشد جز خداوند.<ref>ترجمه رساله قشيريه، عثمانی، حسن بن احمد، ج۱، ص۳۹۰.</ref>


=== اخلاق اجتماعی پیامبر(ص) ===
خلق عظیم پیامبر برای این است که همه صفات نیک اخلاقی در او جمع است. مفسران «خلق عظیم» را دارنده صبر بر حق، بخشش وسیع و تدبیر امور بر مقتضای عقل‏، کوشش در یاری مؤمنان و ترک [[حسد]] و حرص معنا کرده‌اند.<ref>طَبرِسی، فضل بن حسن'''،''' ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مترجم محمد بیستونی، بی‌جا، انتشارات آستان قدس رضوی، بی‌تا، ج۲۵، ص۲۱۲.</ref> برخی خلق عظیم را دین معرفی کرده‌اند.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، دار الحدیث، ۱۳۷۵، ج۳، ص۴۷۷؛ کاشانی، ملا فتح‌الله، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶، ج۹، ص ۳۶۹.</ref>
[[شهید مطهری]] می‌گوید این آیه بیشتر ناظر به اخلاق اجتماعی پیغمبر است. و معتقد است اخلاقی را که ناشی از عظمت روح باشد می‌گویند اخلاق عظیم. یعنی استقامت‌ها، تحمل شداید، صبرها، حلم‌ها، گذشت‌ها. خدا پیغمبر را به سبب عکس‌العمل‌هایی که در مقابل کفار و مشرکین از خود بروز می‌داد به خلق عظیم یاد می‌کند.<ref>مجموعه آثار،  مطهری، مرتضی، ج۲۷، ص۵۸۳.</ref>


پيامبر به تصريح قرآن از نظر نرمش و انعطاف، آنجا كه بايد رهبر از خود گذشت و نرمش نشان دهد در حدّ اعلاى اين شيوه اخلاقى بود. وحى الهى، يكى از علل پيروزى پيامبر را عطوفت و مهربانى او مى‌شمرد و مى‌فرمايد<ref>سبحانى، شیخ جعفر، منشور جاويد، ج۷، ص۳۴۵.</ref>: {{قرآن|ترجمه=به سبب رحمت خداست كه تو با آنها اينچنين خوشخوى و مهربان هستى. اگر تندخو و سخت‌دل مى‌بودى از گرد تو پراكنده مى‌شدند.|سوره=آل عمران|آیه=۱۵۹}}
[[علامه طباطبایی]] خلق عظیم را به معنای سجایای اخلاقی دانسته است.<ref>طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، سید محمدباقر، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۷، ج۱۹، ص ۶۱۹.</ref> یکی از مصادیقِ خلق عظیم را به معنای تحملِ قومی خوانده‌اند که دیگران نمی‌توانند آن را تحمل کنند.<ref>فیض کاشانی، محسن، تفسیر الصافی، قم، مؤسسة الهادی، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۲۵۹.</ref> برخی خلق عظیم را به حسن خلق، خوش رفتاری و نرمی در رفتار تعبیر کرده‌اند.<ref>منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، نشر سایه، ۱۳۸۵، ص۳۶۶.</ref> در [[رساله قشیریه]] در معنای خُلق عظیم آمده که جفای خَلق در او اثر نکند پس از آن که حق را بشناخت.<ref>ترجمه رساله قشیریه، قشیری، عبدالکریم بن هوازن، ترجمه عثمانی، حسن بن احمد، تصحیح فروزانفر، بدیع الزمان، تهران، علمی فرهنگی، ۱۳۷۴، ج۱، ص۳۹۰.</ref>


{{مطالعه بیشتر}}
== اخلاق اجتماعی پیامبر(ص) ==
[[شهید مطهری]] معتقد است دارای خلق عظیم بودن پیامبر، بیشتر ناظر به اخلاق اجتماعی ایشان است. او معتقد بود اخلاقی را که ناشی از عظمت روح باشد، اخلاق عظیم می‌گویند. و خداوند پیامبر را به سبب عکس‌العمل‌هایی که در مقابل کافران و مشرکان از خود بروز می‌داد به خلق عظیم یاد کرد.<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۹۰، ج۲۷، ص۵۸۳.</ref>


== مطالعه بیشتر ==
پیامبر به تصریح قرآن از نظر نرمش و انعطاف، آنجا که باید از خود گذشت و نرمش نشان دهد، در حد اعلای این شیوه اخلاقی بود. وحی الهی، یکی از علل پیروزی پیامبر را عطوفت و مهربانی او می‌شمرد:<ref>سبحانی، شیخ جعفر، منشور جاوید، قم، مؤسسه امام صادق، بی‌تا، ج۷، ص۳۴۵.</ref> {{قرآن|ترجمه=به سبب رحمت خداست که تو با آنها اینچنین خوشخوی و مهربان هستی. اگر تندخو و سخت‌دل می‌بودی از گرد تو پراکنده می‌شدند.|سوره=آل عمران|آیه=۱۵۹}}
* محمد فی القرآن، سید رضا صدر.
* سیره پیامبر اکرم با نگاهی به قرآن کریم، محسن قرائتی.


== منابع ==
== منابع ==
خط ۵۷: خط ۴۳:
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر =شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی نویسنده =
  | بازبینی نویسنده =
  | بازبینی =
  | ارزیابی کمی =شد
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =ج
  | اولویت =ج
  | کیفیت =ج
  | کیفیت =ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۶

سؤال

خلق عظیم در آیه ۴ سوره قلم درباره پیامبر(ص) یعنی چی؟

تابلوی خوشنویسی از آیه ۴ سوره قلم

خداوند پیامبر اسلام را به‌جهت داشتن کامل‌ترین وجهِ اخلاقِ انسانی، دارنده «خُلُق عظیم؛ اخلاق والا» خوانده است. علامه طباطبایی خلق عظیم را به معنای سجایای اخلاقی و برخی دیگر آن را به حسن خلق، خوش رفتاری و نرمی در رفتار تعبیر کرده‌اند. معانی دیگری نیز برای خلق عظیم نقل شده که آن را به دارنده دین یا تحملِ قومی که دیگران نمی‌توانند آن را تحمل کنند، دانسته‌اند.

پیامبر را دارنده صفات اخلاقی مانند صبر، گذشت، عفو، استقامت بر حق و تدبیر امور بر مقتضای عقل معرفی کرده‌اند. پیامبر همچنین از صفات بداخلاقی نیز دور بوده است. برخی محققان بروز همین اخلاقیات پیامبر را مصداق «خلق عظیم» تفسیر کرده‌اند.

متن آیه

سجایای اخلاقی پیامبر(ص)

مهمترین تفسیر از خلق عظیم، سجایای اخلاقی است که استقامت بر حق، وسعت سخاوت، تدبیر امور، مدارا، تحمل بر مصائب، تواضع و عفو را شامل می‌شود.[۱]

خلق عظیم پیامبر برای این است که همه صفات نیک اخلاقی در او جمع است. مفسران «خلق عظیم» را دارنده صبر بر حق، بخشش وسیع و تدبیر امور بر مقتضای عقل‏، کوشش در یاری مؤمنان و ترک حسد و حرص معنا کرده‌اند.[۲] برخی خلق عظیم را دین معرفی کرده‌اند.[۳]

علامه طباطبایی خلق عظیم را به معنای سجایای اخلاقی دانسته است.[۴] یکی از مصادیقِ خلق عظیم را به معنای تحملِ قومی خوانده‌اند که دیگران نمی‌توانند آن را تحمل کنند.[۵] برخی خلق عظیم را به حسن خلق، خوش رفتاری و نرمی در رفتار تعبیر کرده‌اند.[۶] در رساله قشیریه در معنای خُلق عظیم آمده که جفای خَلق در او اثر نکند پس از آن که حق را بشناخت.[۷]

اخلاق اجتماعی پیامبر(ص)

شهید مطهری معتقد است دارای خلق عظیم بودن پیامبر، بیشتر ناظر به اخلاق اجتماعی ایشان است. او معتقد بود اخلاقی را که ناشی از عظمت روح باشد، اخلاق عظیم می‌گویند. و خداوند پیامبر را به سبب عکس‌العمل‌هایی که در مقابل کافران و مشرکان از خود بروز می‌داد به خلق عظیم یاد کرد.[۸]

پیامبر به تصریح قرآن از نظر نرمش و انعطاف، آنجا که باید از خود گذشت و نرمش نشان دهد، در حد اعلای این شیوه اخلاقی بود. وحی الهی، یکی از علل پیروزی پیامبر را عطوفت و مهربانی او می‌شمرد:[۹] ﴿به سبب رحمت خداست که تو با آنها اینچنین خوشخوی و مهربان هستی. اگر تندخو و سخت‌دل می‌بودی از گرد تو پراکنده می‌شدند.(آل عمران:۱۵۹)

منابع

  1. قرشی، علی اکبر، احسن الحدیث، قم، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۹۱، ج۱۱، ص ۲۷۹.
  2. طَبرِسی، فضل بن حسن، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مترجم محمد بیستونی، بی‌جا، انتشارات آستان قدس رضوی، بی‌تا، ج۲۵، ص۲۱۲.
  3. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، دار الحدیث، ۱۳۷۵، ج۳، ص۴۷۷؛ کاشانی، ملا فتح‌الله، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶، ج۹، ص ۳۶۹.
  4. طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، سید محمدباقر، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۷، ج۱۹، ص ۶۱۹.
  5. فیض کاشانی، محسن، تفسیر الصافی، قم، مؤسسة الهادی، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۲۵۹.
  6. منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، نشر سایه، ۱۳۸۵، ص۳۶۶.
  7. ترجمه رساله قشیریه، قشیری، عبدالکریم بن هوازن، ترجمه عثمانی، حسن بن احمد، تصحیح فروزانفر، بدیع الزمان، تهران، علمی فرهنگی، ۱۳۷۴، ج۱، ص۳۹۰.
  8. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۹۰، ج۲۷، ص۵۸۳.
  9. سبحانی، شیخ جعفر، منشور جاوید، قم، مؤسسه امام صادق، بی‌تا، ج۷، ص۳۴۵.