چله‌نشینی: تفاوت میان نسخه‌ها
(ویرایش ساختاری.) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
چله‌نشینی چیست؟ | چله‌نشینی چیست؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|واژه‌ها}} | |||
'''چله‌نشینی''' اصطلاحى عرفانى به‌معناى خلوت‌نشینى سالک به‌مدت چهل روز، یا در چند دوره چهل‌روزه، برای تصفیه باطن از طریق مراقبه و ریاضت است. به گفته عارفان و [[صوفیه|صوفیان]]، این مراسم دارای شرایطی مانند کم‌گویی، کم‌خوری و ذکر همیشگی و پیاپی است، که همه آنها باید زیر نظر استادی کامل انجام شود. حکمت چله‌نشینی برداشته‌شدن موانع برای رشد معنوی دانسته شده است. | |||
چله‌نشینی | برخی عالمان و عارفان با چله‌نشینی مخالفت کرده‌اند. مخالفانِ چله‌نشینی، آن را نوعی از [[رهبانیت]] دانسته‌اند که در آن انسان از [[اجتماع]] بشری غافل شده و به جای اصلاح خود و دیگران تنها به نجات خود می‌اندیشد. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
چله‌نشینی | چله‌نشینی اصطلاحى عرفانى، معادل اربعین یا اربعینیه، به‌معناى خلوت‌نشینى سالک به‌مدت چهل روز یا در چند دوره چهل روزه است. صوفیان غالباً براى خلوت‌گزیدن مدت زمان معینى نداشتند، ولى برخى از آنان دوره چهل روزه را ترجیح می‌دادند و این انتخاب را به حدیث معروفى از [[پیامبر(ص)]] مستند می‌کردند كه طبق آن هر كس كه چهل بامداد خود را براى خدا خالص كند، خدا چشمه‌هاى حكمت را از دل او بر زبانش جارى خواهد ساخت.<ref>کاشانی بیدختی، حسینعلی، «چله/ چله‌نشینی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۲، ص۱۰۲.</ref> | ||
عارفان و صوفیان مهم‌ترین خاصیت چله‌نشینی را تصفیه باطن و خلوص بر می‌شمرده‌اند؛ برای نمونه [[حافظ شیرازی]] در ابیاتی به این موضوع اشاره کرده است: | |||
{{شعر|سحرگه ره روی در سرزمینی|همی گفت این معما با قرینی|که ای صوفی شراب آنگه شود صاف|که در شیشه بماند اربعینی<ref>حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد، دیوان خواجه حافظ شیرازی، به‌اهتمام سید ابوالقاسم انجوی شیرازی، تهران، انتشارات جاویدان، ۱۳۵۸ش، ص۲۵۶.</ref>}} | |||
== | ===خصوصیت عدد چهل=== | ||
برای عدد چهل در فرهنگ دینی و عرفانی در ظهور استعدادهای معنوی ویژگیهای خاصی بر شمرده‌اند. برای رشد و کمال معنوی طی‌کردن چهل مرحله اساسی بر شمرده شده است. این موضوع از تعدادی از روایات و رخدادهای دینی برداشت شده است: از جمله اینکه تخمیر سرشت انسانی در ابتدای آفرینش چهل روز به طول انجامید؛ همچنین، اینکه میقات [[موسی(ع)]] در کوه طور، که سی روز بود، با رسیدن به چهل روز تکمیل شد. همچنین، اینکه قوم موسی(ع) پس از چهل سال سرگردانی در بیابان از رنج آن خلاص شدند؛ همچنین، اینکه پیامبر اسلام(ص) پس از چهل سال خودسازی شایستگی رسیدن به مقام نبوت را پیدا کرد.<ref>بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی، رساله سیر و سلوک منسوب به بحر العلوم، شارح سید محمدحسین حسینی طهرانی، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی، ۱۴۱۸ق، ص۲۷-۳۰.</ref> | |||
به | === چله خضر === | ||
در برخی از نقاط ایران، زنان برای برآوردن حاجات، بخت‌گشایی، فرزندیابی، رفتن به سفر زیارتی، گشایش در کارها، رفاه مالی و مانند آنها «چلۀ خواجه خضر» می‌گیرند. از آداب مراسم چله‌داری، بیداری در هنگام سحر به مدت ۴۰ روز، پاک بودن و آب و جارو کردن آستانۀ در خانه ۴۰ روز در صبح زود است. باور بر این است که در روز چهلم خضر به ملاقات زن چله‌دار می‌آید و مراد او را می‌دهد.<ref>تقی، شکوفه، «خضر»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۲، ذیل مدخل.</ref> | |||
==شرایط== | ==حکمت و شرایط== | ||
[[شهاب‌الدین سهروردی]]، صوفی قرن هفتم قمری، معتقد بود که سالک در چله‌نشینی به سبب اخلاصِ عمل برای خدا، در هر روز، یک حجاب (مانع برای رسیدن به شهود) را برمی‌دارد، تا اینکه در روز چهلم همه حجاب‌ها از میان برود و انوار حق در او تجلی پیدا کند و به مشاهده باطنیِ جمال حق برسد.<ref>سهروردی، شهاب‌الدین عمر بن عبدالله، عوارف المعارف، قاهره، مکتبة الثقافة الدينية، ۱۴۲۷ق، ص۲۳۳-۲۴۰.</ref> | |||
برای چله‌نشینی شرایطی بر شمرده شده است.<ref>کاشانی بیدختی، «چله/ چله‌نشینی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، ج۱۲، ص۱۰۲.</ref> عزیزالدین نسفی، از عارفان قرن هفتم قمری، برای چله‌نشینی دوازده شرط بیان کرده است. او همه این شرایط را مشروط به تلقین و ارشاد استاد راه‌یافته و کامل دانسته است. به باور او چله‌نشینی به‌صورت خودسرانه موجب گمراهی خواهد بود. شرایطی که او ذکر کرده چنین است: | |||
{{ستون-شروع|۲}} | |||
* انتخاب زمان و مکان مناسب؛ | *انتخاب زمان و مکان مناسب؛ | ||
* | *تجدید [[ایمان]] در هر ساعت؛ | ||
* | *تجدید [[توبه]] در هر ساعت؛ | ||
* طهارت و | *[[طهارت]] و [[وضو|وضوی]] دائم؛ | ||
* گذاردن حق الناس و حق | *گذاردن [[حق الناس]] و [[حق اللّه]]؛ | ||
* مداومت بر | *مداومت بر [[روزه]]؛ | ||
* کم | *کم خوری؛ | ||
* خوردن | *خوردن [[مال حلال]]؛ | ||
* | *کم‌گویی؛ | ||
* | *کم‌خوابی؛ | ||
* شناخت خواطر مثل خواطر | *شناخت خواطر مثل خواطر رحمانی، فلکی، نفسانی و شیطانی؛ | ||
* ذکر | *ذکر همیشگی و پیاپی.<ref>مصاحب، غلام‌حسین، دایرة‌المعارف فارسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۳ش، ج۱، ذیل واژه.</ref> | ||
{{پایان}} | |||
== | ==مخالفان== | ||
شماری از عالمان و عارفان با چله‌نشینی مخالفت کرده‌اند. به باور آنها، معارف اسلامی مخالف این است که انسان از [[اجتماع]] بشری غافل شده و به جای اصلاح خود و دیگران تنها به نجات خود بیاندیشد. به گفته آنها، [[قرآن]] این شکل از [[ریاضت]] را قبول ندارد<ref>طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۳۶۵-۳۶۶، ذیل آیه ۲۷ سوره حدید.</ref>. در روایات نیز از [[رهبانیت]] در [[اسلام]] نهی شده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۹، ص۳۶۶، ذیل آیه ۲۷ سوره حدید.</ref> | |||
در | [[شمس تبریزی]] و [[مولوی]] هرچند در ابتدای سیر و سلوک خود به چله‌نشینی می‌پرداختند، اما در اواخر عمر با این کار مخالفت کردند.<ref>مصاحب، دایرة‌المعارف فارسی، ج۱، ذیل واژه.</ref> همچنین، برخى صوفیان تأكید می‌كردند كه این رسم از محمدیان نیست و نوعى بدعت به‌شمار می‌رود.<ref>برای نمونه ن.ک: شمس تبریزی، شمس‌الدین محمد بن ملک‌داد، مقالات شمس تبریزی، تحقیق محمدعلی موحد،تهران، انتشارات خوارزمی، ۱۳۹۱ش، ص۳۲۳.</ref> آنان رعایت حال مسكینان و رهاندن مظلومان از چنگ ظالمان را برای سالکان از هزاران خلوت چله بهتر می‌دانستند و بر آن بودند كه این رسوم اعتبارى ندارند و کار و تلاش است که سازنده و معتبر است.<ref>کاشانی بیدختی، «چله/ چله‌نشینی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، ج۱۲، ص۱۰۳.</ref> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{پانویس}} | |||
{{شاخه | |||
| شاخه اصلی = اخلاق | |||
| شاخه فرعی۱ = تهذیب نفس | |||
| شاخه فرعی۲ = خودسازی | |||
| شاخه فرعی۳ = | |||
}} | |||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه =شد | ||
| تیترها = | | تیترها =شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش =شد | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی =شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه =شد | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر =شد | ||
| بازبینی = | | ارجاعات = | ||
| تکمیل = | | بازبینی نویسنده = | ||
| اولویت = | | بازبینی = شد | ||
| کیفیت = | | تکمیل = | ||
| اولویت =ج | |||
| کیفیت =ب | |||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
<references /> | |||
[[ar:العزلة الاربعین یوما]] | |||
[[ES:Cuarenta días de retiro]] | |||
[[رده:تهذیب نفس]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۰۰
چله‌نشینی چیست؟
چله‌نشینی اصطلاحى عرفانى به‌معناى خلوت‌نشینى سالک به‌مدت چهل روز، یا در چند دوره چهل‌روزه، برای تصفیه باطن از طریق مراقبه و ریاضت است. به گفته عارفان و صوفیان، این مراسم دارای شرایطی مانند کم‌گویی، کم‌خوری و ذکر همیشگی و پیاپی است، که همه آنها باید زیر نظر استادی کامل انجام شود. حکمت چله‌نشینی برداشته‌شدن موانع برای رشد معنوی دانسته شده است.
برخی عالمان و عارفان با چله‌نشینی مخالفت کرده‌اند. مخالفانِ چله‌نشینی، آن را نوعی از رهبانیت دانسته‌اند که در آن انسان از اجتماع بشری غافل شده و به جای اصلاح خود و دیگران تنها به نجات خود می‌اندیشد.
مفهوم‌شناسی
چله‌نشینی اصطلاحى عرفانى، معادل اربعین یا اربعینیه، به‌معناى خلوت‌نشینى سالک به‌مدت چهل روز یا در چند دوره چهل روزه است. صوفیان غالباً براى خلوت‌گزیدن مدت زمان معینى نداشتند، ولى برخى از آنان دوره چهل روزه را ترجیح می‌دادند و این انتخاب را به حدیث معروفى از پیامبر(ص) مستند می‌کردند كه طبق آن هر كس كه چهل بامداد خود را براى خدا خالص كند، خدا چشمه‌هاى حكمت را از دل او بر زبانش جارى خواهد ساخت.[۱]
عارفان و صوفیان مهم‌ترین خاصیت چله‌نشینی را تصفیه باطن و خلوص بر می‌شمرده‌اند؛ برای نمونه حافظ شیرازی در ابیاتی به این موضوع اشاره کرده است:
| سحرگه ره روی در سرزمینی | همی گفت این معما با قرینی | |
| که ای صوفی شراب آنگه شود صاف | که در شیشه بماند اربعینی[۲] | |
خصوصیت عدد چهل
برای عدد چهل در فرهنگ دینی و عرفانی در ظهور استعدادهای معنوی ویژگیهای خاصی بر شمرده‌اند. برای رشد و کمال معنوی طی‌کردن چهل مرحله اساسی بر شمرده شده است. این موضوع از تعدادی از روایات و رخدادهای دینی برداشت شده است: از جمله اینکه تخمیر سرشت انسانی در ابتدای آفرینش چهل روز به طول انجامید؛ همچنین، اینکه میقات موسی(ع) در کوه طور، که سی روز بود، با رسیدن به چهل روز تکمیل شد. همچنین، اینکه قوم موسی(ع) پس از چهل سال سرگردانی در بیابان از رنج آن خلاص شدند؛ همچنین، اینکه پیامبر اسلام(ص) پس از چهل سال خودسازی شایستگی رسیدن به مقام نبوت را پیدا کرد.[۳]
چله خضر
در برخی از نقاط ایران، زنان برای برآوردن حاجات، بخت‌گشایی، فرزندیابی، رفتن به سفر زیارتی، گشایش در کارها، رفاه مالی و مانند آنها «چلۀ خواجه خضر» می‌گیرند. از آداب مراسم چله‌داری، بیداری در هنگام سحر به مدت ۴۰ روز، پاک بودن و آب و جارو کردن آستانۀ در خانه ۴۰ روز در صبح زود است. باور بر این است که در روز چهلم خضر به ملاقات زن چله‌دار می‌آید و مراد او را می‌دهد.[۴]
حکمت و شرایط
شهاب‌الدین سهروردی، صوفی قرن هفتم قمری، معتقد بود که سالک در چله‌نشینی به سبب اخلاصِ عمل برای خدا، در هر روز، یک حجاب (مانع برای رسیدن به شهود) را برمی‌دارد، تا اینکه در روز چهلم همه حجاب‌ها از میان برود و انوار حق در او تجلی پیدا کند و به مشاهده باطنیِ جمال حق برسد.[۵]
برای چله‌نشینی شرایطی بر شمرده شده است.[۶] عزیزالدین نسفی، از عارفان قرن هفتم قمری، برای چله‌نشینی دوازده شرط بیان کرده است. او همه این شرایط را مشروط به تلقین و ارشاد استاد راه‌یافته و کامل دانسته است. به باور او چله‌نشینی به‌صورت خودسرانه موجب گمراهی خواهد بود. شرایطی که او ذکر کرده چنین است:
مخالفان
شماری از عالمان و عارفان با چله‌نشینی مخالفت کرده‌اند. به باور آنها، معارف اسلامی مخالف این است که انسان از اجتماع بشری غافل شده و به جای اصلاح خود و دیگران تنها به نجات خود بیاندیشد. به گفته آنها، قرآن این شکل از ریاضت را قبول ندارد[۸]. در روایات نیز از رهبانیت در اسلام نهی شده است.[۹]
شمس تبریزی و مولوی هرچند در ابتدای سیر و سلوک خود به چله‌نشینی می‌پرداختند، اما در اواخر عمر با این کار مخالفت کردند.[۱۰] همچنین، برخى صوفیان تأكید می‌كردند كه این رسم از محمدیان نیست و نوعى بدعت به‌شمار می‌رود.[۱۱] آنان رعایت حال مسكینان و رهاندن مظلومان از چنگ ظالمان را برای سالکان از هزاران خلوت چله بهتر می‌دانستند و بر آن بودند كه این رسوم اعتبارى ندارند و کار و تلاش است که سازنده و معتبر است.[۱۲]
منابع
- ↑ کاشانی بیدختی، حسینعلی، «چله/ چله‌نشینی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۲، ص۱۰۲.
- ↑ حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد، دیوان خواجه حافظ شیرازی، به‌اهتمام سید ابوالقاسم انجوی شیرازی، تهران، انتشارات جاویدان، ۱۳۵۸ش، ص۲۵۶.
- ↑ بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی، رساله سیر و سلوک منسوب به بحر العلوم، شارح سید محمدحسین حسینی طهرانی، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی، ۱۴۱۸ق، ص۲۷-۳۰.
- ↑ تقی، شکوفه، «خضر»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۲، ذیل مدخل.
- ↑ سهروردی، شهاب‌الدین عمر بن عبدالله، عوارف المعارف، قاهره، مکتبة الثقافة الدينية، ۱۴۲۷ق، ص۲۳۳-۲۴۰.
- ↑ کاشانی بیدختی، «چله/ چله‌نشینی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، ج۱۲، ص۱۰۲.
- ↑ مصاحب، غلام‌حسین، دایرة‌المعارف فارسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۳ش، ج۱، ذیل واژه.
- ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۳۶۵-۳۶۶، ذیل آیه ۲۷ سوره حدید.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۹، ص۳۶۶، ذیل آیه ۲۷ سوره حدید.
- ↑ مصاحب، دایرة‌المعارف فارسی، ج۱، ذیل واژه.
- ↑ برای نمونه ن.ک: شمس تبریزی، شمس‌الدین محمد بن ملک‌داد، مقالات شمس تبریزی، تحقیق محمدعلی موحد،تهران، انتشارات خوارزمی، ۱۳۹۱ش، ص۳۲۳.
- ↑ کاشانی بیدختی، «چله/ چله‌نشینی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، ج۱۲، ص۱۰۳.