ویژگی‌های نمازگزار واقعی: تفاوت میان نسخه‌ها

Article-dot.png
از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{ویرایش}}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
خط ۵: خط ۴:
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
بطور کلی می‌توان شرایط یک نمازگزار واقعی را به دو بخش اصلی تقسیم کرد: یکی صفات و ویژگی‌های انسان نمازگزار در خارج از نماز و دیگری آداب و شرائطی که می‌بایست یک نماز گزار واقعی آنها را در درون نماز رعایت کند.
ویژگی‌های نمازگزار واقعی در درون نماز، آداب ظاهری نماز مانند [[احکام نماز|احکام]] و [[شرایط نماز]] است و آداب باطنی آن، [[حضور قلب]]، [[فروتنی]] در برابر خدا، نشاط، حفظ نماز از [[وسوسه شیطان|وسوسه‌های شیطان]] و خواندن نماز، تنها برای [[رضایت خدا|خوشنودی خدا]] است. همچنین ویژگی‌های نمازگزار واقعی در خارج از حال نماز، [[تقوا]]، ترک [[گناه|گناهان]]، [[انفاق]]، اطاعت از [[پیامبر(ص)]] و [[اولیای الهی]] و [[امر به معروف و نهی از منکر]] است.  


== الف: در بخش اول از باب نمونه می‌توان به این امور اشاره کرد ==
محققان به این نکته توجه داده‌اند که ساقط شدنِ وجوبِ نماز، به معنای قبول شدن و داشتن اثرات روحی متعدد آن نیست. ممکن است نماز، اقامه شود، تکلیف ساقط شود، اما پذیرفته نگردد؛ زیرا مقامِ پذیرشِ عمل جایگاه بلندی است که برای رسیدن به آن باید شرایط را در حد امکان، تحصیل نمود.
۱. تقوی و ترک گناه: یکی از امور مهمی که بیش از هر چیز رعایتش برای نمازگزار واقعی ضروری است، محافظت بر نفس، اعمال و رفتار خویش است، یعنی دوری گزیدن از هر آنچه را که خداوند متعال از انجام آن ناخشنود است و گناه و معصیت الهی بشمار می‌رود، چرا که حقیقت گناه و معصیت چیزی جز آلودگی و نجاست و تیرگی نفس و جان آدمی نیست و برای نمازگزاری که مدعی رسیدن به معراج و قرب پروردگار و هم آوا و هم سخن با ملائکه و حضرت حق تعالی است، اصلاً میسور نیست با این کدورتها و کثافات روحی و سنگینی گناه به ملکوت اعلی راه یابد و با قلبی که در تصرف شیطان است آنرا متوجه خدا شود و با زبانی که در اثر گناه لال شده با حضرت دوست سخن بگوید. از همین روی در قرآن بر آن تأکید شده و آنرا به همراه اقامه نماز توصیه کرده {{قرآن|و استعینوا بالصبر و الصلاه و آنها لکبیره الا علی الخاشعین}}<ref>بقره/ ۴۵.</ref>


و از صبر و نماز یاری جوئید و این کار سنگین و گران است مگر بر خاشعین. در اینجا صبر به معنای عام از ما خواسته شده، هم صبر بر سختی‌ها و ناگواری‌ها و هم صبر بر عبادت و هم صبر بر معصیت و پرهیز از شهوت‌ها و لذتهای نامشروع که مبغوض خداوند هستند.
== بیرون از نماز ==
ویژگی‌هایی که نمازگزار واقعی، بیرون از [[نماز]] باید داشته باشد گوناگون است؛ برخی از آنها چنین است:


از طرفی در آیات و برخی روایات همین تقوی و پرهیز از معاصی را از یک نمازگزار واقعی، متوقع است و خواستار نتیجه واقعی و عینی نماز است یعنی نمازی می‌خواهد که {{قرآن|تنهی عن الفحشاء و المنکر}}<ref>عنکبوت/ ۴۵.</ref> باشد رسول اکرم(ص) می‌فرماید: «هر کس نمازش او را از فحشاء و منکر بازندارد هیچ بهره ای جز دوری از خدا نبرده است»}}<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۸۲، ص۱۹۸.</ref>
=== تقوا و ترک گناه ===
{{اصلی|تقوا}}
مهمترین ویژگی نمازگزار واقعی، رعایت [[تقوا]] و ترک [[گناه|گناهان]] است. حقیقت گناه، آلودگی و تیرگی [[روح]] است و با وجود آن، به‌جا آوردن نماز واقعی که [[معراج مؤمن]] است، ممکن نیست. در [[قرآن]] نیز در کنار نماز، [[صبر]] ذکر شده است<ref>سوره بقره، آیه۴۵.</ref> که شامل صبر در برابر [[معصیت|معاصی]] و انجام ندادن آنها است.


۲. انفاق و اعطاء زکات و صدقه به مستمندان: قرآن کریم می‌فرماید: «به بندگان مؤمنم بگو: نماز را بپای دارند و در نهان و آشکار از آنچه روزیشان داده‌ایم انفاق کنند.»<ref>ابراهیم/ ۳۱.</ref> و در جایی دیگر در وصف نمازگزاران می‌فرماید: «آنها در اموالشان برای تقاضا کنندگان و محرومان حق معلومی را پرداخت می‌کنند»<ref>معارج/ ۲۴ و ۲۵.</ref> پس معلوم می‌شود که یک نماز گزار واقعی کسی است که در حالی که مواظبت بر اعمال و رفتار شخصی خود و عبادات خود دارد از مردم و محرومان جامعه فاصله نگرفته و از کمک و دستگیری افراد نیازمند و ناتوان غافل نیست و همواره با اعطاء صدقات واجب (زکات و خمس) و صدقات مستحبی و هر کمکی که از دستش برآید، برای نیازمندان کوتاهی نمی‌ورزد.
بر اساس [[آیه]] {{قرآن|نَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَر|ترجمه=یقیناً نماز از کارهای زشت، و کارهای ناپسند باز می دارد|سوره=عنکبوت|آیه=۴۵}}، انتظار از نمازگزار این است که [[فحشا]] و بدی‌ها را ترک کند. در [[روایت|روایتی]]، [[پیامبر(ص)]] کسی را که نمازش او را از فحشا و بدی بازنمی‌دارد، بی‌بهره دانسته است.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج۷۹، ص۱۹۸.</ref> در روایتی دیگر، [[امام صادق(ع)]] یکی از [[شرایط پذیرفته شدن نماز]] را دوری از [[شهوت|شهوات]] برای [[رضای خدا]] دانسته است.<ref name=":0"> برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۱۵.</ref>


۳. اطاعت از رسول و خاندانش: بی شک هر عبادت و کار خیری که از آدمی سر می‌زند اگر رضایت و امضاءِ و تأیید پیامبر(ص) و ائمه(ع) در آن نباشد و آدمی عملاً مطیع و پیرو آن ذوات مقدس در همه ابعاد و رفتار و کردار خویش، نباشد آن عبادت اصلاً به سرانجام نمی‌رسد و هیچ ارزش و بهائی ندارد. از این رو پایبندی به اصل امامت و ولایت و رهبری ضروری است، چرا که نماز را جهت دار کرده و آنرا مقبول حق می‌گرداند.
=== انفاق ===
{{اصلی|انفاق}}
در [[سوره معارج]]<ref>سوره معارج، آیه۲۴ و ۲۵.</ref> و [[سوره ابراهیم|ابراهیم]]<ref>سوره ابراهیم، آیه۳۱.</ref> در کنار دستور به نماز، به [[انفاق]] نیز دستور داده شده است. نمازگزار واقعی کسی است که در کنار مواظبت بر رفتار شخصی و عبادات خود، از محرومان جامعه فاصله نگرفته و از کمک به [[فقیر|نیازمندان]] غافل نباشد. نمازگزار واقعی، اهل انفاقِ واجب ([[زکات]] و [[خمس]]) و انفاق مستحب است.


قرآن مجید می‌فرماید: {{قرآن|و اقیموا الصلوه و آتوا الزکوه و اطیعوا الرسول …<ref>نور/ ۵۶.</ref> نماز را بر پا دارید و زکات را بدهید و رسول خدا را اطاعت کنید تا مشمول رحمت او شوید.
بنا بر روایتی، برخی از شرایط پذیرفته شدن نماز چنین است:‌ سیر کردن گرسنگان، پوشاندن برهنگان و پناه دادن به بی‌پناهان.<ref name=":0"/>  


۴. امر به معروف و نهی از منکر: یکی دیگر از اموری که رعایت آن بر نمازگزار واقعی ضروری است، آن است که علاوه بر مواظبت بر اعمال و رفتار خویش می‌بایست نسبت به افعال و کردار خانواده و نزدیکان خود و دیگر افراد جامعه خویش غافل و بی‌تفاوت نباشد و آنها را از منکرات بر حذر دارد و به سوی اعمال شایسته ترغیب سازد لذا خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: {{قرآن|یا بنی اقم الصلوه و أمر بالمعروف و انه عن المنکر}}<ref>لقمان/ ۱۷.</ref> پسرم نماز را بر پا دار، و امر به معروف و نهی از منکر کن.
=== اطاعت از پیامبر(ص) و امامان(ع) ===
یکی از ویژگی‌های نمازگزار واقعی اطاعت او از پیامبر(ص) و [[اهل بیت(ع)]] است.  


در روایتی از امام صادق(ع)، ایشان شرایط نمازگزار واقعی را اینگونه برمی‌شمارند: «خداوند تبارک و تعالی
در آیه {{قرآن|وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُول|ترجمه=و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید، و  پیامبر را اطاعت کنید.|سوره=نور|آیه=۵۶}} پس از امر به نماز و [[زکات]]، دستور اطاعت از پیامبر(ص) صادر شده است، که بر اساس دیگر آیات،<ref>سوره نساء، آیه۵۹.</ref> شامل اطاعت از [[امامان(ع)]] نیز می‌شود.
می‌فرماید: همانا نماز کسی را قبول می‌کنم که:۱. در برابر عظمتم تواضع کند و برایم خاکسار باشد ۲. برای رضای من از شهوات دوری جوید ۳. روزهایش را با ذکر من به شب رساند ۴. بر بندگانم فخر نفروشد ۵. گرسنگان را سیر کند ۶. برهنگان را بپوشاند ۷. بر مصیبت دیدگان رحم کند ۸. بی پناهان را پناه دهد.}}<ref>بحار الانوار، ج۶۹، ص۳۹۱.</ref>


== ب) اما شرایط و آداب نمازگزار واقعی در خود نماز ==
=== امر به معروف و نهی از منکر ===
قبل از بیان این صفات باید دانسته شود که برای نماز غیر از این صورت ظاهری، حقیقت و باطنی است که دارای آدابی مخصوص به خود است و چنانچه ظاهر نماز را آدابی است که مراعات آنها ضروری است، بطوری که اگر آنها را رعایت نکند موجب نقصان و بطلان نماز است؛ (مانند رعایت نکردن آداب و احکام شرعی و فقهی نماز همچون طهارت ظاهری بدن، لباس و مکان از نجاسات ظاهری و صحت وضو، افعال، اذکار نماز) همین‌طور برای نماز آدابی است به نام آداب قلبیه و باطنیه که با مراعات ننمودن آنها نماز معنوی باطل و ناقص می‌شود.<ref>ر. ک. موسوی خمینی، روح الله، آداب نماز، مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۲–۵.</ref>
{{اصلی|امر به معروف و نهی از منکر}}
نمازگزار واقعی اهل امر به معروف و نهی از منکر است. او افزون بر مراقبت از اعمال خود، نسبت به رفتار [[خانواده]]، بستگان و افراد جامعه بی‌اعتنا نیست و آنها را به خوبی‌ها امر کرده و از بدی‌ها [[نهی]] می‌کند. بر پایه آیه ۱۷ [[سوره لقمان]]، [[حضرت لقمان(ع)]] فرزند خود را پس از امر به نماز، به امر به معروف و نهی از منکر دستور داد.


بدین جهت مراعات و محافظت بر تمام آداب ظاهری و باطنی نماز امری است ضروری، چرا که نمازی که مقبول حق واقع شود همین نماز است. امام صادق(ع) می‌فرماید: کسی که نماز واجب خود را در اول وقت ادا کند و حدود آنها را حفظ نماید، فرشته آنرا سپید و پاکیزه به آسمان می‌برد و نماز به نمازگزار می‌گوید: خدا تو را نگاه دارد، همان گونه که مرا نگاه داشتی … و کسی که نمازهایش را بی سبب به تأخیر بیندازد و حدود آنها را حفظ نکند، فرشته نماز او را سیاه و تاریک به آسمان برد در حالی که نماز با صدای بلند به نمازگزار گوید مرا ضایع کردی، خدای تو را ضایع کند آنچنان که مرا ضایع کردی و خدا تو را رعایت نکند آنچنان که تو مرا رعایت نکردی»<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۳، ص۹۰، کتاب الصلوه، ابواب المواقیت باب ۳، حدیث ۱۷.</ref>
== درون نماز ==
برخی از ویژگی‌هایی که نمازگزار واقعی، درون نماز باید داشته باشد چنین است:


اما برخی از آداب باطنیه این سلوک روحانی که یک نمازگزار واقعی باید بر آنها مواظبت کند عبارتند از: ۱. خشوع: یعنی خضوع و فروتنی کامل در برابر هیبت و عظمت جمال و جلال محبوب. {{قرآن|قد افلح المؤمنون الذین هم فی صلاتهم خاشعون<ref>مؤمنون/ ۱ و ۲.</ref> همانا رستگار شدند مؤمنانی که در نمازشان خاشع اند.
=== رعایت آداب ظاهری ===
رعایت آداب ظاهری نماز، یکی از ویژگی‌های نمازگزار واقعی است. آداب ظاهری نماز، شامل رعایت [[شرایط نماز|شرایط]] و [[احکام نماز|احکام فقهی]] آن است؛ مانند طهارت ظاهری بدن، لباس و مکان، صحت [[وضو]]، [[اجزاء نماز|اجزاء]] و [[اذکار نماز]].


۲. طمأنینه: به این معنا که نمازگزار، عبادت و نماز خود را از روی سکونت قلب و اطمینان خاطر بجا آورد. زیرا اگر عبادت را با حال اضطراب قلب و تزلزل بجا آورد، آن عبادت هیچ اثر و فایده ای بر روح و قلب انسان نمی‌گذارد.
بنا بر روایت، کسی که نمازهایش را بی‌سبب به تأخیر اندازد و حدود آنها را حفظ نکند، نماز را ضایع کرده است.<ref>حر عاملی، محمد، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۹۰، کتاب الصلوه، ابواب المواقیت باب ۳، حدیث ۱۷.</ref>


۳. محافظت نماز از تصرف و سرقت شیطان: قرآن در وصف مؤمنین می‌فرماید: {{قرآن|الذین هم علی صَلَواتِهم یحافظون}}<ref>معارج/ ۴۴، مؤمنون/ ۹.</ref> مؤمنین کسانی هستند که بر نمازهایشان محافظت و مراقبت دارند و این محافظت در تمامی حالات و مسائل و مراتب نماز است که یکی از مهمترین مراتب، حفظ آن از تصرف غاصبانه شیطان است؛ چنان‌که می‌دانیم شیطان دشمن قسم خورده انسان است {{قرآن|فبعزتک لاُغوینکم اجمعین}}<ref>ص/ ۸۲ و ۸۳.</ref> پس به عزت تو قسم همه آنها را گمراه می‌کنم (مگر بندگان مخلَص …). از این روی همواره، در همه جا و همه اوقات این سارق و راه زن، در کمین مؤمنین و کالاهای ناب آنان است لذا می‌بایست تلاش و مواظبت کامل بر نماز و عبادات داشت.
=== رعایت آداب باطنی ===
نماز دارای آدابی باطنی است که نمازگزار واقعی باید آنها را رعایت کند. برای نماز غیر از صورت ظاهری، حقیقت و باطنی است که دارای آدابی مخصوص به خود است. این آداب اگر رعایت نشود، نمازِ معنوی ناقص می‌شود.<ref> موسوی خمینی، روح الله، آداب نماز، مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۲–۵.</ref>  


۴. نشاط و بهجت: می‌بایست نمازگزار وقت و ساعتی را به نماز اختصاص بدهد که فارغ از همه چیز باشد، به گونه ای که دارای نشاط و شادابی و تازگی باشد و هرگز در زمان خستگی و کسالت و بی حالی نماز و عبادت را بر خود تکلیف نکنید.<ref>نساء/ ۴۳.</ref> امام حسن عسکری(ع) می‌فرماید: هنگامی که قلوب نشاط و بهجت دارند به آنها امانت بسپارید و وقتی که گریزان اند آنها را وا گذارید»<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۷۷، کتاب الروضه باب ۲۹، حدیث ۳.</ref>
برخی از آداب باطنی نماز چنین است:


۵. حضور قلب: یکی از مهمترین آداب قلبیه که خود مفتاح قفل کمالات و باب الابواب سعادت است، حضور قلب است، سخن در این باب بسیار است اما اجمالاً یکی از مراتب حضور قلب این است که قلب نمازگزار در وقت عبادت از همه جا و همه چیز غیر از جمال حق تعالی فارغ و منصرف شود، با جان و قلب خویش خود را فقط در محضر محبوب ببیند و جز او چیزی را مشاهده نکند؛ رسول اکرم(ص) می‌فرماید: «خدا را عبادت، کن چنانچه گویا او را می‌بینی و اگر تو او را نمی‌بینی او تو را می‌بیند»<ref>همان، ج۷۴، ص۷۴، کتاب الروضه، باب ۴، حدیث ۳.</ref>
==== حضور قلب ====
{{اصلی|حضور قلب در نماز}}
یکی از مهمترین آداب باطنی نماز، [[حضور قلب]] است. بر اساس روایتی از [[امام صادق(ع)]]، نماز یا مقداری از نماز پذیرفته می‌شود که در آن نمازگزار حضور قلب دارد.<ref>شیخ صدوق، علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۳۲۷، باب ۲۴، حدیث ۲.</ref>


در اهمیت حضور قلب همین بس که روایات فراوانی داریم که نمازی یا مقداری از نمازی مقبول حق واقع می‌شود که حضور قلب در آن باشد. از امام صادق(ع) روایت شده که «همانا بالا رود از نماز بنده از برای او نصف یا ثلث یا ربع یا خمس نماز، پس بالا نمی‌رود برای او مگر آنچه را به آن اقبال به قلب نموده است و ما مأمور شده‌ایم به نافله‌ها و نمازهای مستحبی تا نقص نمازهای واجب کامل و تمام شود»<ref>شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۳۲۷، باب ۲۴، حدیث ۲.</ref>
یکی از مراتب حضور قلب این است که قلب نمازگزار در وقت [[عبادت]]، از همه چیز غیر از [[یاد خدا]] غافل شود و با جان و قلب، خود را در محضر خدا ببیند. در روایتی، پیامبر(ص) سفارش کرده خدا را عبادت کن چنانچه گویا او را می‌بینی و اگر تو او را نمی‌بینی او تو را می‌بیند.<ref>طوسى، محمد بن الحسن، الأمالي، قم، دار الثقافه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، مجلس۱۹، ص۵۲۵، حدیث۱.</ref>


۶. اخلاق در عبادات: به این معنا که عبادت و نماز را فقط و فقط برای رضای او انجام دهد و عملش را از هر آنچه که شائبه غیر خدائی دارد تصفیه و پاک نماید. تا آنجا که نماز را برای ترس از جهنم یا ثواب و پاداش اخروی نخواند.<ref>ر. ک. آداب الصلوه، ص۱۶۰–۱۷۹.</ref>
==== خشوع و طمأنینه ====
{{پایان پاسخ}}
خشوع به معنای خضوع و فروتنی کامل در برابر عظمت و بزرگی خدا است. در آیه ۱ و ۲ [[سوره مؤمنون]]، مؤمنانِ رستگار کسانی دانسته شده‌اند که نمازشان را با خشوع می‌خوانند. در روایتی از امام صادق(ع) نیز، یکی از شرایط پذیرفته شدن نماز، فروتنی و خاکساری در برابر بزرگی خدا معرفی شده است.<ref name=":0"/>
{{مطالعه بیشتر}}
 
طمأنینه یکی دیگر از ویژگی‌های نمازگزار واقعی است که آرامش قلب و اطمینان خاطر او هنگام نماز است.
 
==== محافظت از نماز  ====
در سوره‌های [[سوره معارج|معارج]]<ref>سورع معارج، آیه۴۴.</ref> و [[سوره مؤمنون|مؤمنون]]<ref>سوره مؤمنون، آیه۹.</ref>، یکی از ویژگی‌های مؤمن محافظت از نماز دانسته شده است. مراد از محافظت، حفظ نماز در همه مسائل و مراتب نماز است، که یکی از مراتب آن، حفظ نماز از [[وسوسه شیطان|وسوسه‌های شیطان]] است. شیطان [[قسم|قسم خورده]] است [[انسان|انسان‌ها]] را فریب داده و [[گمراهی|گمراه]] کند؛ از این رو همواره، در کمین مؤمنان است. بنابراین، انسان باید بر نماز و عبادات خود مواظبت داشته باشد.  
 
==== نشاط و بهجت ====
یکی از آداب باطنی نماز این است که فرد نماز را با نشاط و بهجت خوانده و در حال خستگی به‌جا نیاورد.<ref>امام خمینی، آداب الصلوة، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۴ش، ص۲۳.</ref> در [[قرآن]] نیز گفته شده نماز در حال مستی، که فرد نمی‌داند چه می‌گوید خوانده نشود: {{قرآن|يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى‏ حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ|سوره=نساء|آیه=۴۳}} بر اساس روایتی، [[امام حسن عسکری(ع)]] فرموده است:‌ «هنگامی که قلب‌ها نشاط و بهجت دارند به آنها امانت بسپارید و وقتی که گریزان‌اند آنها را واگذارید».<ref>شهيد اول، محمد بن مكى، الدرّة الباهرة من الأصداف الطاهرة، قم، انتشارات زائر، چاپ اول، ۱۳۷۹ش، ص۴۶.</ref>


== مطالعه بیشتر ==
== جستارهای وابسته ==
* عبدالله جوادی آملی، حکمت عبادات، نشر: مرکز نشر اسراء، چاپ پنجم ۱۳۸۱.


* میرزا جواد ملکی تبریزی، اسرار الصلوه، انتشارات پیام آزادی، ترجمه: رضا رجب زاده.
* [[فلسفه نماز]]
{{پایان مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}


== منابع ==
== منابع ==
خط ۵۶: خط ۷۱:
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی = اخلاق
  | شاخه اصلی = اخلاق
|شاخه فرعی۱ = عبادات
| شاخه فرعی۱ = عبادات
|شاخه فرعی۲ = نماز
| شاخه فرعی۲ = نماز
|شاخه فرعی۳ =
| شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه = شد
  | تیترها =
  | تیترها = شد
  | ویرایش =
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =شد
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر = شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
| بازبینی نویسنده =
  | بازبینی =
  | بازبینی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت = ج
  | کیفیت =
  | کیفیت = ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۵۲

سؤال

ویژگی‌های یک نمازگزار واقعی چیست؟

ویژگی‌های نمازگزار واقعی در درون نماز، آداب ظاهری نماز مانند احکام و شرایط نماز است و آداب باطنی آن، حضور قلب، فروتنی در برابر خدا، نشاط، حفظ نماز از وسوسه‌های شیطان و خواندن نماز، تنها برای خوشنودی خدا است. همچنین ویژگی‌های نمازگزار واقعی در خارج از حال نماز، تقوا، ترک گناهان، انفاق، اطاعت از پیامبر(ص) و اولیای الهی و امر به معروف و نهی از منکر است.

محققان به این نکته توجه داده‌اند که ساقط شدنِ وجوبِ نماز، به معنای قبول شدن و داشتن اثرات روحی متعدد آن نیست. ممکن است نماز، اقامه شود، تکلیف ساقط شود، اما پذیرفته نگردد؛ زیرا مقامِ پذیرشِ عمل جایگاه بلندی است که برای رسیدن به آن باید شرایط را در حد امکان، تحصیل نمود.

بیرون از نماز

ویژگی‌هایی که نمازگزار واقعی، بیرون از نماز باید داشته باشد گوناگون است؛ برخی از آنها چنین است:

تقوا و ترک گناه

مقالهٔ اصلی: تقوا

مهمترین ویژگی نمازگزار واقعی، رعایت تقوا و ترک گناهان است. حقیقت گناه، آلودگی و تیرگی روح است و با وجود آن، به‌جا آوردن نماز واقعی که معراج مؤمن است، ممکن نیست. در قرآن نیز در کنار نماز، صبر ذکر شده است[۱] که شامل صبر در برابر معاصی و انجام ندادن آنها است.

بر اساس آیه ﴿نَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَر؛ یقیناً نماز از کارهای زشت، و کارهای ناپسند باز می دارد﴾(عنکبوت:۴۵)، انتظار از نمازگزار این است که فحشا و بدی‌ها را ترک کند. در روایتی، پیامبر(ص) کسی را که نمازش او را از فحشا و بدی بازنمی‌دارد، بی‌بهره دانسته است.[۲] در روایتی دیگر، امام صادق(ع) یکی از شرایط پذیرفته شدن نماز را دوری از شهوات برای رضای خدا دانسته است.[۳]

انفاق

مقالهٔ اصلی: انفاق

در سوره معارج[۴] و ابراهیم[۵] در کنار دستور به نماز، به انفاق نیز دستور داده شده است. نمازگزار واقعی کسی است که در کنار مواظبت بر رفتار شخصی و عبادات خود، از محرومان جامعه فاصله نگرفته و از کمک به نیازمندان غافل نباشد. نمازگزار واقعی، اهل انفاقِ واجب (زکات و خمس) و انفاق مستحب است.

بنا بر روایتی، برخی از شرایط پذیرفته شدن نماز چنین است:‌ سیر کردن گرسنگان، پوشاندن برهنگان و پناه دادن به بی‌پناهان.[۳]

اطاعت از پیامبر(ص) و امامان(ع)

یکی از ویژگی‌های نمازگزار واقعی اطاعت او از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است.

در آیه ﴿وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُول؛ و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید، و پیامبر را اطاعت کنید.﴾(نور:۵۶) پس از امر به نماز و زکات، دستور اطاعت از پیامبر(ص) صادر شده است، که بر اساس دیگر آیات،[۶] شامل اطاعت از امامان(ع) نیز می‌شود.

امر به معروف و نهی از منکر

مقالهٔ اصلی: امر به معروف و نهی از منکر

نمازگزار واقعی اهل امر به معروف و نهی از منکر است. او افزون بر مراقبت از اعمال خود، نسبت به رفتار خانواده، بستگان و افراد جامعه بی‌اعتنا نیست و آنها را به خوبی‌ها امر کرده و از بدی‌ها نهی می‌کند. بر پایه آیه ۱۷ سوره لقمان، حضرت لقمان(ع) فرزند خود را پس از امر به نماز، به امر به معروف و نهی از منکر دستور داد.

درون نماز

برخی از ویژگی‌هایی که نمازگزار واقعی، درون نماز باید داشته باشد چنین است:

رعایت آداب ظاهری

رعایت آداب ظاهری نماز، یکی از ویژگی‌های نمازگزار واقعی است. آداب ظاهری نماز، شامل رعایت شرایط و احکام فقهی آن است؛ مانند طهارت ظاهری بدن، لباس و مکان، صحت وضو، اجزاء و اذکار نماز.

بنا بر روایت، کسی که نمازهایش را بی‌سبب به تأخیر اندازد و حدود آنها را حفظ نکند، نماز را ضایع کرده است.[۷]

رعایت آداب باطنی

نماز دارای آدابی باطنی است که نمازگزار واقعی باید آنها را رعایت کند. برای نماز غیر از صورت ظاهری، حقیقت و باطنی است که دارای آدابی مخصوص به خود است. این آداب اگر رعایت نشود، نمازِ معنوی ناقص می‌شود.[۸]

برخی از آداب باطنی نماز چنین است:

حضور قلب

مقالهٔ اصلی: حضور قلب در نماز

یکی از مهمترین آداب باطنی نماز، حضور قلب است. بر اساس روایتی از امام صادق(ع)، نماز یا مقداری از نماز پذیرفته می‌شود که در آن نمازگزار حضور قلب دارد.[۹]

یکی از مراتب حضور قلب این است که قلب نمازگزار در وقت عبادت، از همه چیز غیر از یاد خدا غافل شود و با جان و قلب، خود را در محضر خدا ببیند. در روایتی، پیامبر(ص) سفارش کرده خدا را عبادت کن چنانچه گویا او را می‌بینی و اگر تو او را نمی‌بینی او تو را می‌بیند.[۱۰]

خشوع و طمأنینه

خشوع به معنای خضوع و فروتنی کامل در برابر عظمت و بزرگی خدا است. در آیه ۱ و ۲ سوره مؤمنون، مؤمنانِ رستگار کسانی دانسته شده‌اند که نمازشان را با خشوع می‌خوانند. در روایتی از امام صادق(ع) نیز، یکی از شرایط پذیرفته شدن نماز، فروتنی و خاکساری در برابر بزرگی خدا معرفی شده است.[۳]

طمأنینه یکی دیگر از ویژگی‌های نمازگزار واقعی است که آرامش قلب و اطمینان خاطر او هنگام نماز است.

محافظت از نماز

در سوره‌های معارج[۱۱] و مؤمنون[۱۲]، یکی از ویژگی‌های مؤمن محافظت از نماز دانسته شده است. مراد از محافظت، حفظ نماز در همه مسائل و مراتب نماز است، که یکی از مراتب آن، حفظ نماز از وسوسه‌های شیطان است. شیطان قسم خورده است انسان‌ها را فریب داده و گمراه کند؛ از این رو همواره، در کمین مؤمنان است. بنابراین، انسان باید بر نماز و عبادات خود مواظبت داشته باشد.

نشاط و بهجت

یکی از آداب باطنی نماز این است که فرد نماز را با نشاط و بهجت خوانده و در حال خستگی به‌جا نیاورد.[۱۳] در قرآن نیز گفته شده نماز در حال مستی، که فرد نمی‌داند چه می‌گوید خوانده نشود: ﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى‏ حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ﴾(نساء:۴۳) بر اساس روایتی، امام حسن عسکری(ع) فرموده است:‌ «هنگامی که قلب‌ها نشاط و بهجت دارند به آنها امانت بسپارید و وقتی که گریزان‌اند آنها را واگذارید».[۱۴]

جستارهای وابسته


منابع

  1. ↑ سوره بقره، آیه۴۵.
  2. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج۷۹، ص۱۹۸.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۱۵.
  4. ↑ سوره معارج، آیه۲۴ و ۲۵.
  5. ↑ سوره ابراهیم، آیه۳۱.
  6. ↑ سوره نساء، آیه۵۹.
  7. ↑ حر عاملی، محمد، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۹۰، کتاب الصلوه، ابواب المواقیت باب ۳، حدیث ۱۷.
  8. ↑ موسوی خمینی، روح الله، آداب نماز، مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۲–۵.
  9. ↑ شیخ صدوق، علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۳۲۷، باب ۲۴، حدیث ۲.
  10. ↑ طوسى، محمد بن الحسن، الأمالي، قم، دار الثقافه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، مجلس۱۹، ص۵۲۵، حدیث۱.
  11. ↑ سورع معارج، آیه۴۴.
  12. ↑ سوره مؤمنون، آیه۹.
  13. ↑ امام خمینی، آداب الصلوة، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۴ش، ص۲۳.
  14. ↑ شهيد اول، محمد بن مكى، الدرّة الباهرة من الأصداف الطاهرة، قم، انتشارات زائر، چاپ اول، ۱۳۷۹ش، ص۴۶.
مقاله‌های مرتبط
برگرفته از «https://fa.wikipasokh.com/index.php?title=ویژگی‌های_نمازگزار_واقعی&oldid=61655»