راه‌های رهایی از غفلت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۰۷

سؤال

راه‌های رهایی از غفلت چیست؟

راه‌های رهایی از غفلت شناخت عوامل و پیامدهای غفلت، توبه و پشیمانی از گناهان گذشته، پرهیز از دنیازدگی و دوستی با مؤمنان است. دوستی با مؤمنان باعث می‌شود هنگام غفلت، آنها خدا را به انسان یادآوری کنند.

استفاده از برنامه عملی محاسبه نفس و پرهیز از افراط، نیز برای رهایی از غفلت اثرگذار است.

برای رهایی از غفلت اعمالی مانند عیادت از مریض، شرکت در تشییع جنازه، زیارت حرم امامان(ع)، قرائت قرآن و شنیدن موعظه سفارش شده است.

شناخت

شناخت پیامدهای غفلت برای ایجاد انگیزه و تلاش برای رهایی از غفلت مؤثر است.

همچنین انسانی که به جایگاه و ارزش خود آگاه نیست و وظیفه‌های خود در برابر خدا را نمی‌داند، دچار غفلت می‌شود؛ به همین دلیل، اولین قدم شناختِ عوامل و پیامدهای غفلت و شناخت حقیقت انسان و وظایف او در برابر خدا است.^[۱]

یکی دیگر از موارد شناختی که باعث رهایی انسان از غفلت می‌شود، توجه به این است که خداوند همیشه و در همه حال به اعمال و احوال او آگاه است.

توبه

توبه به معنای پشیمانی و بازگشت از گناه به سوی خداوند، یکی از راهکارهای رهایی از غفلت است. انسان هرگاه متوجه غفلت خود شد، باید توبه کند؛ بنابراین به عقب انداختن توبه، بر غفلت و دوری از خدا می‌افزاید. انسان با تأخیر انداختن توبه، به‌تدریج از مسیر رشد دور می‌شود و بیشتر دچار غفلت از یاد خدا می‌شود.

پرهیز از دنیازدگی

یکی از راه‌های رهایی از غفلت پرهیز از دنیازدگی است. پرداختن به دنیا کاری پسندیده و لازم است؛ ولی غرق شدن در آن و فراموش کردن امور معنوی، باعث غفلت از خدا می‌شود. انسان برای اینکه بتواند بین پرداختن به امور دنیایی و یاد خدا جمع کند، باید با دید جهان‌بینیِ الهی به دنیا نگاه کند. با این دید، پشت هر نشانه‌ای از هستی، حکمتی از خدا دیده می‌شود.^[۱]

اهل ذکر بودن

ذکر گفتن با توجه به معنای آن، در رهایی انسان از غفلت مؤثر است. ذکرهای کوتاه با توجه به معنای آن،‌ حالتی از هوشیاری دائمی در انسان ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که فرد همیشه سپاسگزار خدا بوده و نسبت به وسوسه‌های شیطان حالت دفاعی به خود بگیرد.

در روایتی امام علی(ع) مؤمن را همیشه در حال ذکر خدا دانسته است.^[۲] به گفته او، کسی که مشغول به ذکر خدا است همنشین و نزدیک به خدا است.

دوستی با مؤمنان

انتخاب دوستان مؤمن در غفلت‌زدایی از انسان تأثیرگذار است. افراد مؤمن دلسوز همدیگر بوده و نسبت به انحراف و خطای همدیگر بی‌اعتنا نیستند. مؤمنان همدیگر را به خوبی‌ها سفارش می‌کنند و از بدی‌ها بازمی‌دارند؛ بنابراین، دوستی با مؤمنان باعث می‌شود آنان هنگام انحراف و غفلت، خدا و معنویت را به ما یادآورد شوند.

فرد می‌تواند برای پیشرفت معنوی خود از دوستان مؤمن خود بخواهد عیب‌هایش را به او گوشزد کنند. بر پایه روایتی، امام صادق(ع) بهترین برادر خود را کسی دانسته که عیب‌های او را به وی هدیه کند؛ یعنی همان گونه که هدیه انسان را خوشحال می‌کند، مؤمن نیز از شناخت عیب‌های خود برای برطرف کردن آنها خوشحال می‌شود.^[۳]

حضرت عیسی(ع) به حواریون سفارش کرد با کسی همنشینی داشته باشید که دیدارش شما را به یاد خدا اندازد و عمل او اشتیاق به آخرت را در شما ایجاد کند.

دیدار با عالمان نیز از عوامل اثرگذار در رفع غفلت دانسته شده است.

استفاده از برنامه خودسازی

محاسبه نفس و داشتن برنامه‌ای برای خودسازی، یکی از راه‌های رهایی از غفلت است. بر پایه روایتی، امام کاظم(ع) کسی را که همه روزه به محاسبه اعمال خود نرسد نکوهیده است.^[۴]

ساختار برنامه خودسازی از چهار بخش مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاقبه تشکیل شده است.^[۵] بر اساس این برنامه، شخص در ابتدای روز با خود شرط می‌کند تا پایان روز، واجبات و مُحَرّمات را رعایت کند.^[۶] او در طول روز از شرط و عهدی که بسته مراقبت می‌کند و هنگام شب به محاسبه و بررسی اعمال خود در آن روز می‌پردازد. وی در پایان، برای مواردی که به درستی عمل کرده پاداش، و برای مواردی که خلاف شرط خود عمل کرده، مجازات در نظر می‌گیرد.^[۷]

مهمترین محتوای این برنامه، رعایت واجبات و محرمات است. ترک ویژگی‌های ناپسندی که شخص به آنها مبتلا شده نیز می‌تواند جزء محتوای آن قرار بگیرد.

اعتدال

از راه‌های رهایی و حفظ انسان از غفلت، رعایت اعتدال است. افراط در امور معنوی تأثیر عکس گذاشته و پس از مدتی ممکن است فرد دچار غفلت و حتی دین‌زدگی شود.

انسان در کنار امور عبادی باید به تفریح، کار، خواب و دیگر امور زندگی نیز رسیدگی کند. خداوند در آیه ۳۷ سوره نور، مؤمنان را کسانی دانسته که تجارت و کار، آنها را از خداوند بازنمی‌دارد؛ یعنی انسان باید در همه حال حالت توجه به خدا را حفظ کند؛ نه اینکه برای خودسازی از همه امور فاصله بگیرد.

دیگر روش‌ها

برای رهایی از غفلت راه‌های دیگری نیز گفته شده، که برخی از آنها چنین‌اند:

انجام واجبات و پرهیز از گناهان؛
عیادت از مریض: با عیادت بیمار، انسان متوجه نعمت سلامتی می‌افتد که خدا به او عطا کرده است.
شرکت در تشییع جنازه: شرکت در تشییع جنازه و یادآوری مرگ، دارای آثار غفلت‌زدایی است.
زیارت قبور به‌ویژه زیارت حرم امامان(ع)، امام زادگان و عالمان.
مطالعه کتاب‌های اخلاقی: مطالعه منظم و همیشگی کتاب‌های اخلاقی، اگر چه اندک باشد، باعث می‌شود انسان دچار غفلت نشود.
مطالعه حالات عارفان: خواندن حالات عارفان، انگیزه اصلاح و غفلت‌زدایی در انسان ایجاد می‌کند.^[۸]
تفکر: تفکر در مورد نشانه‌های خدا، آفرینش، هدف خلقت و معاد، آثار غفلت‌زدایی دارد. بر اساس روایتی از امام علی(ع)، مؤمن بسیار اهل تفکر است.^[۲]

قرائت قرآن و تفکر در آن؛
دوری از مجالس و افرادی که باعث غفلت انسان از یاد خدا می‌شوند.^[۹]

شنیدن موعظه: شرکت در جلسات موعظه و سخنرانی، پیوسته انسان را در حال بیداری نگه می‌داد.

جستارهای وابسته

غفلت

منابع

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ شيرواني، علي؛ چكيده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹، چاپ دوم، ج۱، ص۵۹.
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ میزان الحکمه، دوره چهار جلدی، دارالحدیث قم، چاپ اول، ۱۴۱۶، جلد ۲، ص۹۶۶.
↑ مصباح یزدی، محمد تقی؛ پندهای امام صادق به ره جویان صادق، ۱۳۸۱، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص۱۷۲، اقتباس.
↑ ۱۵۰ درس زندگی، ص۵۱.
↑ دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).
↑ دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).
↑ دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).
↑ ر. ک. مقدادی، علی، نشان از بی نشان‌ها، محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبت.
↑ مکارم شیرازی، ۱۵۰ درس زندگی، مدرسه امام علی بن ابیطالب، ۱۳۸۰، چاپ ۱۷، ص۱۳۰.

[:0-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ شيرواني، علي؛ چكيده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹، چاپ دوم، ج۱، ص۵۹.

[:1-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ میزان الحکمه، دوره چهار جلدی، دارالحدیث قم، چاپ اول، ۱۴۱۶، جلد ۲، ص۹۶۶.

[3] مصباح یزدی، محمد تقی؛ پندهای امام صادق به ره جویان صادق، ۱۳۸۱، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص۱۷۲، اقتباس.

[4] ۱۵۰ درس زندگی، ص۵۱.

[:02-5] دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).

[:03-6] دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).

[:04-7] دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).

[8] ر. ک. مقدادی، علی، نشان از بی نشان‌ها، محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبت.

[9] مکارم شیرازی، ۱۵۰ درس زندگی، مدرسه امام علی بن ابیطالب، ۱۳۸۰، چاپ ۱۷، ص۱۳۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{ویرایش}}
 {{شروع متن}}
-{{سوال}}
+{{سوال}}راه‌های رهایی از غفلت چیست؟{{پایان سوال}}
-برای این که میزان غفلت انسان کم شود چه راه‌هایی وجود دارد؟
+{{پاسخ}}راه‌های رهایی از [[غفلت]] شناخت [[عوامل غفلت|عوامل]] و [[پیامدهای غفلت]]، [[توبه]] و پشیمانی از [[گناه|گناهان گذشته]]، [[راه‌های دلبسته نشدن به دنیا|پرهیز از دنیازدگی]] و دوستی با [[مؤمن|مؤمنان]] است. دوستی با مؤمنان باعث می‌شود هنگام غفلت، آنها خدا را به انسان یادآوری کنند.
-{{پایان سوال}}
-{{پاسخ}}
-با نگاهی اجمالی می‌توانیم سرآغاز غفلت‌ها را در دو امر ببینیم:<ref>همان، جلد اول، ص۵۹.</ref>
+استفاده از [[برنامه عملی محاسبه نفس]] و پرهیز از [[افراط]]، نیز برای رهایی از غفلت اثرگذار است.
-الف. عوامل درونی مثل هوای نفس ب. عوامل بیرونی (دنیا، شیطان و…)
+برای رهایی از غفلت اعمالی مانند [[عیادت|عیادت از مریض]]، [[شرکت در تشییع جنازه]]، [[زیارت حرم امامان(ع)]]، [[قرائت قرآن]] و [[موعظه|شنیدن موعظه]] سفارش شده است.
-با توجه به این مقدمه نکاتی بیان می‌داریم که هر کدام به نحوی می‌تواند سبب کاهش غفلت گردد.
+== شناخت ==
+{{همچنین ببینید|پیامدهای غفلت|عوامل غفلت}}
+شناخت [[پیامدهای غفلت]] برای ایجاد انگیزه و تلاش برای رهایی از غفلت مؤثر است.
-== ۱. بینش ==
+همچنین [[انسان|انسانی]] که به جایگاه و ارزش خود آگاه نیست و وظیفه‌های خود در برابر خدا را نمی‌داند، دچار غفلت می‌شود؛ به همین دلیل، اولین قدم شناختِ [[عوامل غفلت|عوامل]] و [[پیامدهای غفلت]] و شناخت حقیقت انسان و وظایف او در برابر خدا است.<ref name=":0">شيرواني، علي؛ چكيده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹، چاپ دوم، ج۱، ص۵۹.</ref>
-بچه ای که نمی‌داند آتش می‌سوزاند به راحتی نزدیک آن می‌شود و حتی دستش را داخل آن می‌برد. انسانی که به جایگاه خود (کرامت، فضیلت و…) در هستی آگاه نیست، وظائف خود را در قبال خدا، خود و دیگران نمی‌داند و نسبت به خالق هستی و صفات او اطلاعات خوبی ندارد مسلماً برنامه خودسازی و زندگی خوبی نخواهد داشت و بعید نیست که در سرازیری غفلت قرار گیرد؛ به همین دلیل اولین قدم هوشیاری، شناخت مسائل فوق است که در این‌باره باید مطالعه کرد و شبهات را پرسید.
-== ۲. امور دنیوی ==
+یکی دیگر از موارد شناختی که باعث رهایی انسان از غفلت می‌شود، توجه به این است که [[خداوند]] همیشه و در همه حال به اعمال و احوال او آگاه است.
-ما انسان‌ها به امور اطراف خود و امور مادی (زندگی، تحصیل، شغل و…) توجه فراوانی می‌کنیم و این امر می‌تواند ما را ساعت‌ها و روزها و… به خود مشغول کند و از امور معنوی غافل کند به همین دلیل باید با جهان بینی الهی به دنیا نگاه کنیم، پشت هر نشانه ای از هستی حکمتی از خدا ببینیم، اختلاف رنگ‌ها و زبان‌ها و… ما را به یاد خدا بیندازد.
-برای این که امور دنیوی ما را به خود مشغول نکند چه کارهایی باید انجام دهیم؟ برای پاسخ این سؤال به نکات زیر توجه کنید:
+== توبه ==
+{{اصلی|توبه}}
+توبه به معنای پشیمانی و بازگشت از [[گناه]] به سوی خداوند، یکی از راهکارهای رهایی از غفلت است. انسان هرگاه متوجه غفلت خود شد، باید توبه کند؛ بنابراین به عقب انداختن توبه، بر غفلت و [[دوری از خدا]] می‌افزاید. انسان با تأخیر انداختن توبه، به‌تدریج از مسیر رشد دور می‌شود و بیشتر دچار غفلت از یاد خدا می‌شود.
-== الف) تفکر ==
+== پرهیز از دنیازدگی ==
-در مورد نشانه‌های خدا، آفرینش، هدف خلقت، تفکر کنیم از خود بپرسیم از کجا آمده‌ام به کجا خواهم رفت و…
+{{همچنین ببینید|راه‌های دلبسته نشدن به دنیا}}
+یکی از راه‌های رهایی از غفلت پرهیز از دنیازدگی است. پرداختن به [[دنیا]] کاری پسندیده و لازم است؛ ولی غرق شدن در آن و فراموش کردن امور معنوی، باعث غفلت از خدا می‌شود. انسان برای اینکه بتواند بین پرداختن به امور دنیایی و یاد خدا جمع کند، باید با دید جهان‌بینیِ الهی به دنیا نگاه کند. با این دید، پشت هر نشانه‌ای از [[هستی]]، حکمتی از خدا دیده می‌شود.<ref name=":0" />
-== ب) اهل ذکر بودن ==
+== اهل ذکر بودن ==
-ذکرهای کوتاه و پرمغز وقتی با تأمل گفته شوند حالتی از هوشیاری دائمی را در انسان ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که نفس دائماً سپاسگزار خدا باشد و نسبت به توطئه‌های هوس و شیطان حالت دفاعی به خود بگیرد و از آرامش حاصل از آن استفاده کنیم؛ چرا که وقتی انسان همیشه متوجه یک «پایگاه ایمن» قادر، حکیم، عالم، مهربان و… باشد پیوسته احساس راحتی می‌کند می‌داند که آنکه خالق اوست درهمه حال حافظ اوست به همین دلیل است که حضرت علی(ع) می‌فرمایند مؤمن دائم در حال ذکر و بسیار اهل فکر کردن است؛ (المؤمن دائم الذکر کثیر الفکر)<ref>میزان الحکمه، دوره چهار جلدی، دارالحدیث قم، چاپ اول، ۱۴۱۶، جلد ۲، ص۹۶۶.</ref> و نیز می‌فرماید: «کسی که مشغول به ذکر خداست همنشین ونزدیک به خداست (ذکر الله سبحانه مجالسته).
+[[ذکر|ذکر گفتن]] با توجه به معنای آن، در رهایی انسان از غفلت مؤثر است. ذکرهای کوتاه با توجه به معنای آن،‌ حالتی از هوشیاری دائمی در انسان ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که فرد همیشه [[شکر خدا|سپاسگزار خدا]] بوده و نسبت به [[وسوسه|وسوسه‌های شیطان]] حالت دفاعی به خود بگیرد.
-== ج) موعظه ==
+در روایتی [[امام علی(ع)]] مؤمن را همیشه در حال ذکر خدا دانسته است.<ref name=":1">میزان الحکمه، دوره چهار جلدی، دارالحدیث قم، چاپ اول، ۱۴۱۶، جلد ۲، ص۹۶۶.</ref> به گفته او، کسی که مشغول به ذکر خدا است همنشین و نزدیک به خدا است.
-یکی از امتیازات شیعه، داشتن مجالس وعظ و سخنرانی است این سخنان پیوسته انسان را در حال بیداری نگه می‌دارند افرادی که اهل این مجالس باشند و از وعظ مستقیم یا غیرمستقیم (سخنرانی و…) استفاده کنند نسبت به افرادی که به این امور توجه ندارند حالات معنوی بهتری دارند.
-== د) نصیحت و خیرخواهی ==
+== دوستی با مؤمنان ==
-مؤمنان دلسوز همدیگرند وقتی می‌بینند که دوست مؤمنشان در اشتباه است نمی‌توانند بی‌اعتناء باشند. آنها را به خوبی‌ها سفارش می‌کنند و از بدی‌ها بازمی‌دارند. ما می‌توانیم با گزینش دوستان مؤمن، امین و عالم و عامل از خیرخواهی‌های آنها استفاده کنیم؛ حتی خودمان برای پیشرفتمان از آنها بخواهیم که عیب‌های ما را گوشزد کنند. از این روی که امام صادق(ع) می‌فرمایند: «بهترین برادران من کسی است که عیب‌های مرا به من هدیه کند»؛ یعنی همان گونه که هدیه انسان را خوشحال می‌کند مؤمن نیز از شناخت صفات خود برای برطرف کردن آنها خوشحال می‌شود (احبُّ اِخوانی الیّ مَن اهدی الی عیوبی)<ref>مصباح یزدی، محمد تقی؛ پندهای امام صادق به ره جویان صادق، ۱۳۸۱، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص۱۷۲، اقتباس.</ref>
+انتخاب [[دوست|دوستان مؤمن]] در غفلت‌زدایی از انسان تأثیرگذار است. [[مؤمن|افراد مؤمن]] دلسوز همدیگر بوده و نسبت به انحراف و خطای همدیگر بی‌اعتنا نیستند. مؤمنان همدیگر را به [[معروف|خوبی‌ها]] سفارش می‌کنند و از [[منکر|بدی‌ها]] بازمی‌دارند؛ بنابراین، دوستی با مؤمنان باعث می‌شود آنان هنگام انحراف و غفلت، خدا و معنویت را به ما یادآورد شوند.
-== هـ) فعال باشید ==
+فرد می‌تواند برای پیشرفت معنوی خود از دوستان مؤمن خود بخواهد عیب‌هایش را به او گوشزد کنند. بر پایه [[روایت|روایتی]]، [[امام صادق(ع)]] بهترین برادر خود را کسی دانسته که عیب‌های او را به وی [[هدیه]] کند؛ یعنی همان گونه که هدیه انسان را خوشحال می‌کند، مؤمن نیز از شناخت عیب‌های خود برای برطرف کردن آنها خوشحال می‌شود.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی؛ پندهای امام صادق به ره جویان صادق، ۱۳۸۱، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص۱۷۲، اقتباس.</ref>
-گاهی انسان متوجه غفلت خود می‌شود که بهترین کار در آن موقع جلوگیری از ضرر است یعنی اینکه نگوییم همین چند لحظه است بعد جبران می‌کنم؛ بلکه بگوییم چه تضمینی است که بازگردم و وقت بازگشت را داشته باشم و بدانیم که سقوط در دره غفلت گام به گام و تدریجی است به همین سبب است که اغلب، متوجه سقوط خود نیستیم. اگر چشم باز کنیم و به گذشته خود نگاه کنیم می‌بینیم که چقدر گام به گام از مسیر رشد دور شده‌ایم و نفس و شیطان به ما گفته‌اند مشکلی ندارد همین یک بار است (درست مثل فرد سیگاری که از یک نخ یک نخ شروع کرد وقتی به خود آمده که یک پاکت یک پاکت سیگار می‌کشد و ترک آن برایش سخت است). خداوند برای همین توبه را واجب فوری اعلام کرد (توبه از گناه اشتباه و خطا) همین‌طور باید نسبت به مجالس خود انتخابگر باشیم یعنی اگر می‌بینیم که این مجالس ما را از مسیر رشد دور می‌کند تلاش کنیم آن را تغییر دهیم اگر نمی‌توانیم آن را تغییر دهیم از آن مجلس فاصله بگیریم.<ref>مکارم شیرازی، ۱۵۰ درس زندگی، مدرسه امام علی بن ابیطالب، ۱۳۸۰، چاپ ۱۷، ص۱۳۰.</ref>
-== و) خود اصلاحی (مشارطه، مراقبه و محاسبه و معاقبه) ==
+[[حضرت عیسی(ع)]] به [[حواریون]] سفارش کرد با کسی همنشینی داشته باشید که دیدارش شما را به یاد خدا اندازد و عمل او اشتیاق به [[آخرت]] را در شما ایجاد کند.
-در معارف دینی به ما توصیه شده که برای رشد خود برنامه خودسازی داشته باشیم و طبق محاسبه پیش برویم. امام کاظم(ع) می‌فرمایند: «کسی که همه روزه به حساب خویشتن رسیدگی نکند از ما نیست». (۱۵۰ درس زندگی، ص۵۱) در مشارطه از اول صبح با خود شرط کنید که آن روز وظائف خود را به خوبی انجام دهید و از گناهان نیز بپرهیزید؛ و مُراقبه یعنی در طول روز مراقب خود و اعمال خود باشید تا از آنچه با خود عهد کرده‌اید تخطّی نکنید. در مُحاسبه آخر شب به حساب کارهای خود برسید، بررسی کنید تا چه مقدار به وظایف خویش مقید بوده‌اید و چه مقدار کوتاهی کرده‌اید. سپس نوبت به مُعاتبه می‌رسد؛ یعنی اگر در محاسبه متوجه لغزش‌ها و اشتباه‌هایی در رفتار شدید خود را تنبیه کنید (روزه ـ انفاق ـ تلاوت قرآن یا کار خیر دیگر تا گذشته جبران شود).<ref>پندهای امام صادق، ص۲۷ (خلاصه).</ref> دفتری برای این کار بردارید و از آن استفاده کنید.
-== ۳. دیدار علماء ==
+دیدار با [[عالم|عالمان]] نیز از عوامل اثرگذار در رفع غفلت دانسته شده است.
-در برنامه خود از دیدار علما و دوستان صالح غفلت نورزید. اصحاب حضرت عیسی(ع) به ایشان گفتند ما با چه افرادی مجالست بکنیم؟ ایشان فرمودند: «با کسی که دیدارش شما را به یاد خدا اندازد، سخن او به دانش شما بیفزاید و عمل او رغبت به آخرت را در شما ایجاد کند».
-== ۴. دیدار و عیادت مریض ==
+== استفاده از برنامه خودسازی ==
-به عیادت بیمار بروید که در آن هنگام، انسان متوجه نعمت سلامتی خود می‌شود و سبب خوشحالی و نشاط بیمار می‌گردد. این نیز مایه رشد انسان است.
+{{اصلی|برنامه عملی محاسبه نفس}}
+[[محاسبه نفس]] و داشتن برنامه‌ای برای خودسازی، یکی از راه‌های رهایی از غفلت است. بر پایه روایتی، [[امام کاظم(ع)]] کسی را که همه روزه به محاسبه اعمال خود نرسد نکوهیده است.<ref>۱۵۰ درس زندگی، ص۵۱.</ref>
-== ۵. شرکت در تشییع جنازه ==
+ساختار [[برنامه عملی خودسازی|برنامه خودسازی]] از چهار بخش مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاقبه تشکیل شده است.<ref name=":02">دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).</ref> بر اساس این برنامه، شخص در ابتدای روز با خود شرط می‌کند تا پایان روز، [[واجبات]] و [[محرمات|مُحَرّمات]] را رعایت کند.<ref name=":03">دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).</ref> او در طول روز از شرط و عهدی که بسته مراقبت می‌کند و هنگام شب به محاسبه و بررسی اعمال خود در آن روز می‌پردازد. وی در پایان، برای مواردی که به درستی عمل کرده [[پاداش]]، و برای مواردی که خلاف شرط خود عمل کرده، [[مجازات]] در نظر می‌گیرد.<ref name=":04">دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).</ref>
-در تشییع جنازه و مراسم مؤمنین شرکت کنید. یادآوری مرگ بهترین موعظه برای ما انسان هاست.
-== ۶. زیارت قبور مخصوصاً ائمه و امام زادگان و علماء ربّانی ==
+مهمترین محتوای این برنامه، رعایت واجبات و محرمات است. ترک ویژگی‌های ناپسندی که شخص به آنها مبتلا شده نیز می‌تواند جزء محتوای آن قرار بگیرد.
-== ۷. مطالعه کتب اخلاقی ==
-با مطالعه کتب اخلاقی به استعدادهای مثبت و منفی خود پی ببرید و بیماری‌های روحی را بشناسید؛ برای این منظور بهتر است مطالعه اندک و مداوم داشته باشید نه اینکه آن را یک دوره با عجله از اول تا آخر بخوانید خود این کار (اندک و مداوم) باعث توجه دائمی می‌گردد.
-== ۸. مطالعه حالات عرفا ==
+== اعتدال ==
-این مباحث شیرین است و انسان با خواندن آن می‌تواند به مقام و درجه ای که برسد واقف می‌شود و انگیزه حرکت و غفلت زدایی بیشتری در او ایجاد می‌شود.<ref>ر. ک. مقدادی، علی، نشان از بی نشان‌ها، محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبت.</ref>
+از راه‌های رهایی و حفظ انسان از غفلت، رعایت [[اعتدال]] است. [[افراط]] در امور معنوی تأثیر عکس گذاشته و پس از مدتی ممکن است فرد دچار غفلت و حتی دین‌زدگی شود.
-== ۹. اعتدال ==
+انسان در کنار [[عبادات|امور عبادی]] باید به تفریح، کار، [[خواب]] و دیگر امور زندگی نیز رسیدگی کند. [[خداوند]] در آیه ۳۷ [[سوره نور]]، [[مؤمن|مؤمنان]] را کسانی دانسته که [[تجارت]] و کار، آنها را از خداوند بازنمی‌دارد؛ یعنی انسان باید در همه حال حالت توجه به خدا را حفظ کند؛ نه اینکه برای [[خودسازی]] از همه امور فاصله بگیرد.
-همیشه اعتدال را حفظ کنید. (مطالعه، تفریح، کار، خواب، رسیدگی به امور زندگی و…). قرآن در توصیف مؤمنین می-فرماید: «آنها افرادی هستند که تجارت و کار، آنها را از خداوند بازنمی‌دارد»؛ یعنی انسان باید در همه حال حالت توجه را حفظ کند نه اینکه برای خودسازی از همه فاصله بگیرد و در گوشه ای بخزد.
 == دیگر روش‌ها ==
-به‌طور حتم با مطالعه موارد بالا علاقه‌مند شده‌اید که یاد خداوند در تمام لحظات زندگی شما جاری باشد در زیر نکاتی عملی و کاربردی برای غافل نشدن از یاد خداوند ذکر می‌کنیم که امیدواریم با به کارگیری این موارد بتوانید در راه بندگی خداوند و کمال انسانی گام بردارید:
+برای رهایی از غفلت راه‌های دیگری نیز گفته شده، که برخی از آنها چنین‌اند:
-# به یاد داشته باشید که خداوند همیشه و در همه حال آگاه به احوال انسان می‌باشد و به قول معروف عالم محضر خداست.
-# در مراسمات مذهبی مانند: سخنرانی، جلسات قرآن، عزاداری ماه محرم و… شرکت فعال داشته باشید.
-# سعی کنید نمازهای خود را به جماعت به جا آورید.
-# سعی کنید دوستان خود را از میان افراد متدین و شایسته انتخاب کنید، چرا که تأثیر دوست در زندگی انسان بسیار عمیق است، به گونه ای که ارتباط با افراد فاسد، انسان را در سراشیبی سقوط و در معرض انحراف قرار می‌دهد، پس در انتخاب دوست کمال دقت را داشته باشید.
-۵. در طول روز به مدت ۵ دقیقه قرآن قرائت کنید و در مورد آیات آن تفکر کنید.
-۶. سعی کنید لذت یاد خداوند را در زندگی خود تجربه کنید و آن را با تمام وجود بچشید. برای این کار:
+* انجام [[واجبات]] و پرهیز از [[گناه|گناهان]]؛
+* [[عیادت|عیادت از مریض]]: با عیادت بیمار، انسان متوجه نعمت سلامتی می‌افتد که خدا به او عطا کرده است.
+* [[شرکت در تشییع جنازه]]: شرکت در تشییع جنازه و [[یاد مرگ|یادآوری مرگ]]، دارای آثار غفلت‌زدایی است.
+* [[زیارت قبور]] به‌ویژه [[زیارت حرم امامان(ع)]]، امام زادگان و عالمان.
+* مطالعه کتاب‌های اخلاقی: مطالعه منظم و همیشگی کتاب‌های اخلاقی، اگر چه اندک باشد، باعث می‌شود انسان دچار غفلت نشود.
+* مطالعه حالات عارفان: خواندن [[عارف|حالات عارفان]]، انگیزه اصلاح و غفلت‌زدایی در انسان ایجاد می‌کند.<ref>ر. ک. مقدادی، علی، نشان از بی نشان‌ها، محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبت.</ref>
+* تفکر: [[تفکر]] در مورد نشانه‌های خدا، [[آفرینش]]، [[هدف خلقت]] و [[معاد]]، آثار غفلت‌زدایی دارد. بر اساس [[روایت|روایتی]] از [[امام علی(ع)]]، مؤمن بسیار اهل تفکر است.<ref name=":1" />
-ـ واجبات الهی را انجام دهید.
+* [[قرائت قرآن]] و تفکر در آن؛
+* دوری از مجالس و افرادی که باعث غفلت انسان از یاد خدا می‌شوند.<ref>مکارم شیرازی، ۱۵۰ درس زندگی، مدرسه امام علی بن ابیطالب، ۱۳۸۰، چاپ ۱۷، ص۱۳۰.</ref>
-ـ سعی کنید از گناهان پرهیز کنید.
+* [[موعظه|شنیدن موعظه]]: شرکت در جلسات موعظه و سخنرانی، پیوسته انسان را در حال بیداری نگه می‌داد.
+== جستارهای وابسته ==
+* [[غفلت]]
-آیات و روایاتی که در مورد یاد خداوند وجود دارد را یک کاغذ با خط زیبا بنویسید و آن در محلی که جلو چشمان شما قرار دارد، نصب کنید و هر روز خود را با این جملات آغاز کنید.
-{{پایان پاسخ}}
 == منابع ==
@@ خط ۷۸: / خط ۷۵: @@
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = اخلاق
-|شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
+| شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
-|شاخه فرعی۲ = غفلت
+| شاخه فرعی۲ = غفلت
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه = شد
-  | تیترها =
+  | تیترها = شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش = شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی = شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
-  | تغییر مسیر =
+  | تغییر مسیر = شد
   | ارجاعات =
+ | بازبینی نویسنده =
   | بازبینی =
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت = ج
-  | کیفیت =
+  | کیفیت = ج
 }}
 {{پایان متن}}