راه‌های درمان بدبینی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '|شاخه فرعی' به '| شاخه فرعی')
 
(۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{ویرایش}}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}راه‌های درمان بدبینی چیست؟{{پایان سوال}}
{{سوال}}راه‌های درمان بدبینی چیست؟{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}راه‌های درمان بدبینی، ترتیب اثر ندادن به گمان بد، [[تربیت خود|خودتربیتی]] و نیکو دانستن کارهای دیگران هنگام [[شک]]، است. توجه به [[پیامدهای بدبینی]] و فوائد خوش‌بینی نیز در درمان سوء ظن مؤثر دانسته شده است.
 
 


تلقین جملات مثبت، مانند «من خوش‌بین هستم»، پرهیز از تَجسّس در کارهای دیگران و دوری از افراد بدبین، از دیگر روش‌های درمان بدبینی است.


== یاد خدا ==
{{اصلی|یاد خدا}}
[[بدبینی]] گناه است و [[گناه]] زمانی انجام می‌گردد که [[انسان]] به [[غفلت]] دچار شده است؛ بنابراین شخص بدبین باید با [[ذکر خدا]]، [[دعا]] و [[قرآن]] حالت [[مراقبه]] را در [[نفس|نَفْس]] تقویت کرده و با غفلت‌زدایی به درمان بدبینی بپردازد. بر اساس [[روایت|روایتی]]، [[امام صادق(ع)]] سفارش کرده هنگام [[وسوسه]] ذکر {{عربی|لاَ إلَهَ إلاّ الله}} گفته شود.<ref>انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۹، به نقل از وسایل، ج۴، از ابواب فکر، ح۴.</ref>


== توجه به پیامدهای بدبینی ==
== توجه به پیامدهای بدبینی ==
{{اصلی|پیامدهای بدبینی}}
{{اصلی|پیامدهای بدبینی}}


توجه به آثار بد سوء ظن و بدگماني<ref>سيد محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبليغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۷۴.</ref>
توجه به پیامدهای بدگمانی در درمان آن مؤثر است.<ref>سید محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۷۴.</ref>


== توجه به فایده‌های خوش‌بینی ==
بدبینی باعث می‌شود دیگر [[رذائل اخلاقی]]، مانند [[کینه]]، [[غیبت]]، [[دشمنی]] و [[حسادت]] در [[انسان]] ایجاد شود.<ref>دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۶۸.</ref> احساس ناامنی در جامعه، از دست دادن [[دوست|دوستان]]<ref name=":0">دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.</ref> و تنهایی،<ref name=":02">دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.</ref> از دیگر پیامدهای بدبینی است.
توجه به فوائد خوش بيني<ref>سيد محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبليغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۵۹، خلاصه.</ref> که در روايات به آن اشاره شده و علم پزشکي و روان شناسي روز هم مؤيد آن است، برخي از فوايد خوش بيني عبارتند از:


۱. سلامت و نشاط بدني و روحي (افراد خوش بين به خلق، خدا و هستي از طول عمر بيشتري برخوردارند).
== توجه به فوائد خوش‌بینی ==
توجه به فوائد خوش‌بینی در ایجاد انگیزه برای درمان سوء ظن مؤثر است. برخی از این فوائد که در [[روایات]] به آن اشاره شده چنین است:‌


۲. جلب لطف خدا. انسان هاي خوش بين هميشه تحت عنايات خاص خداوند هستند.
{{ستون|۲}}
* سلامت و نشاط بدنی و روحی؛ افراد خوش بین به مردم، [[خدا]] و [[وجود|هستی]]، از سلامت روانی و بدنی بیشتری برخوردارند.
* جلب لطف خدا؛ انسان‌های خوش‌بین مورد لطف خاص خدا قرار می‌گیرند.  
* خدا طبق گمان بنده خود با او عمل می‌کند؛ اگر انسان به خدا خوش‌بین باشد، خدا نیز برای او خیر و نیکی [[تقدیر الهی|مُقدّر]] می‌کند.
* [[استجابت دعا]] و دفع شر؛
* جلب محبت و دوستی؛
* کاهش غم و اندوه؛ افراد خوش‌بین در سختی‌ها، یک موقعیت مطلوب می‌بینند و آن را اقبال برای خود می‌دانند.<ref>سید محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۵۹، خلاصه.</ref>
{{پایان}}


۳. خدا طبق ظن بنده خود با او عمل مي کند. اگر انسان خوش بين به خالق باشد، براي او خيرمقدر مي کند.
== ترتیب اثر ندادن به گمان بد ==
{{همچنین ببینید|حکم بدبینی}}
از راه‌های درمان بدبینی یا کاهش [[پیامدهای بدبینی|پیامدهای آن]]، ترتیب اثر ندادن به بدبینی است. ترتیب اثر گاهی قلبی است و به این معنا است که فرد گمان بد را در ذهن پرورش نداده و آن را به باور تبدیل نکند. بر اساس [[روایت|روایتی]] از [[پیامبر(ص)]]، هنگامی که انسان نسبت به کسی گمان بد برد، نباید پیرامون آن جستجو و تحقیق کند.<ref>ری شهری، منتخب میزان الحکمه، تلخیص حسینی، ترجمه شیخی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش، ص۳۵۳، ح۳۹۱۷.</ref> در روایتی دیگر، سفارش شده انسان پس از سوء ظن، آن را تصدیق و باور نکند.<ref>انصاری، فرائد الاصول، مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۷، به نقل از بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۲۰، ذیل حدیث ۹.</ref>


۴. استجابت دعا و دفع شر.
گاهی ترتیب اثر عملی است و به این معنا است که شخص بر اساس گمان خود عمل نکند. برای نمونه، گمان خود را به صورت یک خبر یقینی بازگو نکند، یا دیگران را تنها به دلیل گمان بد خود، [[تهمت|متهم]] نسازد. ترتیب اثر دادنِ عملی، بیشتر به صورت [[تهمت]]، [[غیبت]] یا ضایع کردن [[حق الناس|حقوق دیگران]] تحقّق می‌پذیرد.<ref>مهدوی کنی، اخلاق عملی، نشر فرهنگ اسلامی، ص۱۶۸، به نقل از محجة البیضاء، ج۵، ص۲۶۸.</ref>


۵. جلب محبت و دوستي (خوش بيني مردم)
== خودتربیتی ==
 
{{اصلی|تربیت خود}}
۶. کاهش غم و اندوه (افراد خوش بين در هر سختي و بحراني، يک موقعيت مطلوب مي بينند و آن را اقبال براي خود مي دانند).
خود تربیتی دارای مراحلی است که طی آن، فرد به رفتارهای جزئی خود دقت کرده، با الگوی‌های ایده‌آل مقایسه کرده، برای رفتارهای خوب [[پاداش]] و برای رفتارهای بد [[مجازات]] در نظر می‌گیرد.
 
ج) توجه به گناهاني که در بستر بدبيني مي رويد مثل حسد، غيبت، کينه، و گناهان ديگر.<ref> دستغيب شيرازي، سيد عبدالحسين، قلب سليم، دار الکتب الاسلاميه، ص۵۶۸.</ref>
 
د) از جملات مثبت تأکيدي زيادي استفاده کنیم، من خوش بين هستم، مردم دوست داشتني اند. زندگاني زيباست.
==مراقبت از ورودی‌های قلب==
 
گوش و چشم، ورودی‌های قلب هستند. باید نگهبان خوبی باشیم و از ورود افکار متفرقه مثل غیبت و … جلوگیری کنید امام علی(ع) می‌فرماید: «دل کتاب دیده است.»<ref>ری شهری، منتخب میزان الحکمه، ترجمه شیخی، تلخیص حسینی، دارالحدیث، چاپ دهم، ۸۳، ص۴۷۳، ح۵۳۰۷.</ref>
 
==ترتیب اثر ندادن به گمان بد==
 
از تحقیق در مورد سوءظن نسبت به دیگران خودداری کنیم. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «… اذا حَسَدتَ فلا تَبْغِ و اذا ظَننْتَ فلا تحقق.»<ref>انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۷، به نقل از بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۲۰، ح۹.</ref>
 
==ذکر==
 
هنگام خطور سوءظن، … یاد خدا و کلمه لا اله الا الله را فراموش نکنیم؛ و فی روایه حمران بن ابی عبدالله(ع) عن الوسوسه و ان کثرت، قال: «لا شیء فیها، تقول: لا اله الا الله.»<ref>انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۹، به نقل از وسایل، ج۴، از ابواب فکر، ح۴.</ref>
 
ی) بدبینی و بدگمانی را مخالفت با امر خدا بدانیم، در قرآن آیاتی وجود دارد که به ما دستور داده از گمان‌های بد پرهیز کنیم چون باعث گناه می‌شوند. بدبینی گناه است و گناه زمانی انجام می‌گردد که انسان مؤمن غافل است، پس با ذکر خدا، دعا و قرآن حالت مراقبت را در نفس خود تقویت کنیم تا در مرداب گناه نیفتیم.
 
==پرهیز از تجسس==
 
از تجسّس و دقّت در کارهای دیگران که ربطی به امور زندگی ما ندارد بپرهیزیم. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «از گمان دوری کنید. زیرا گمان دروغ‌ترین سخن است، به سخنان مردم گوش فرا ندهید و عیبشان را پی‌جویی نکنید.<ref>انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲،  ص۱۰۳، ح ۱۰۷۱.</ref>
 
==حمل بر صحت کردن کارهای دیگران==
 
کارهای دیگران را حمل بر صحّت بکنیم و تا امکان دارد کار دیگران را به خوبی توجیه و تحلیل کنیم. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «برای گفتار و کرداری که از برادرت سر می‌زند، عذری بجوی و اگر نیافتی، عذری بتراش.»<ref>انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۵۳، ح۳۹۱۰.</ref>


سعی کنیم بیشتر در رابطه با رفتار و اعمال خودمان دقّت کنیم.
فردی که دچار بدبینی است، هر وقت توانست بدبینی نسبت به فردی را در خود از بین ببرد، برای خودش پاداشی در نظر بگیرد، و هر وقت نتوانست، خودش را مجازات کند؛ برای نمونه فردی را که به او بدگمان شده گرامی بدارد، یا به او [[هدیه]] بدهد.  
 
==راه هاي عملي تقويت خوش بيني و ترک بدبيني==
 
الف) توجه به رواياتي که بدگماني را مذمت کرده و خوش گماني را تشويق کرده است و تمرکز فکري و عملي پيدا کردن روي ريشه هاي خوش بيني (خوف و خشيت از خدا، عبوديت خالص، احسان و تکريم مردم، تحمل و...).
 
== خودتربیتی ==
ذ) گرامی داشتن و اطمینان به طرفی که به او بدگمان شده‌ایم (بیش تر از پیش). دعا کردن به او و مأیوس کردن شیطان از وسوسه (چون قوه خیال پذیرای هر احتمال است و شیطان دقیقاً از همین کانال وارد می‌شود و به احتمالات رنگ بد و وسوسه شیطانی می‌زند و با تکرار آن در ذهن سبب عملی شدن افکار بد می‌شود<ref>نراقی، ملا مهدی، علم اخلاق اسلامی ـ ترجمه جامع السعادات، مترجم سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، ص۳۴۴.</ref> و با تکرار به شکل عادت در می‌آید.


دو: برای کار زشت خود جریمه در نظر بگیرم، مثلاً می‌تواند به فردی که نسبت به او بدبینی کرده، رجوع کند و از او معذرت خواهی کند، چون عذرخواهی برای فرد سخت است، سعی کند بار دیگر مرتکب نشود، یا اینکه می‌تواند یک چیز با ارزشی از خودش را در نظر بگیرد و عهد یا نذر کند که اگر به او بدگمان و بدبین شدم این شیء با ارزشم را به او می‌دهم (چون دل کندن از آن برایش سخت است سعی می‌کند از بدبینی فاصله بگیرد) از جملات مثبت زیاد استفاده کند. من دیگران را دوست دارم، من خوش بین هستم.
== نیکو دانستن کارهای دیگران هنگام شک ==
{{اصلی|اصالة الصحه}}


اصالة الصحه قاعده‌ای است که در [[فقه]]،‌ [[اصول فقه|اصول]] و [[اخلاق]] کاربرد دارد. معنای اخلاقی آن این است که اگر در رفتار [[مسلمان|مسلمانی]] شک شد که عملی که انجام داده، [[حلال]] است یا [[حرام]]، باید عمل او را بر وجه [[مباح]] حمل کرد؛ برای نمونه، اگر فرد [[شک]] کند سخنی که فردی از دور گفته، [[سلام]] است یا [[ناسزا]]، باید آن را سلام محسوب کند.


نکته پایانی: با توجه به مطالب ذکر شده باید گفت که برای اینکه انسان به صفت خوبی آراسته شود، و صفت بداخلاقی ای را از خانه دلش بیرون کند، لازم است همیشه در حال مراقبه (یاد خدا) باشد و دیگر اینکه بر غفلت خود سخت‌گیری کند، و با تعیین جریمه خود را تنبیه کند، مثلاً عذرخواهی از طرفی که به او بدگمان شده‌ایم.
بنا بر روایتی، [[پیامبر(ص)]] به مردم سفارش کرده، برای گفتار و کرداری که از مسلمانان سر می‌زند، عذری پیدا کنند و اگر نیافتند، عذری بتراشند.<ref>انصاری، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۵۳، ح۳۹۱۰.</ref>


== دیگر روش‌ها ==
== دیگر روش‌‌ها ==
ح) تقویت نفس و اراده با انجام دستورات الهی و ترک محرمات تا حسن ظن به تدریج ملکه انسان شود و بدگمانی که عادت شده ریشه اش از بین برود.
برای درمان بدبینی راه‌های دیگری نیز گفته شده که برخی از آنها چنین است:‌


باید به جنگ بدبینی زمانی برویم که هنوز فکر و گمان است، چون اگر به عمل آید و ریشه دواند مبارزه با آن سخت می‌شود چون روان شناسان اعتقاد دارند که هر فکر و اندیشه ای تمایل دارد که به عمل تبدیل شود.
* تلقین مثبت؛ به‌کار بردن جملات مثبت و تأکیدی مانند «من خوش‌بین هستم»، «مردم دوست‌‌داشتنی هستند» و «من دیگران را دوست دارم».
* پرهیز از [[تجسس]]؛ باید از تجسّس و دقت در کارهای دیگران که ربطی به امور زندگی فرد ندارد پرهیز شود.
* دوری از افراد بدبین؛ باید از افراد بدبین و افرادی که گمان‌های بد انسان را تأیید می‌کنند دوری کرد؛ چراکه همنشینی با این افراد، انسان را در بدبینی تشویق می‌کند.


== دوری از افراد بدبین ==
== جستارهای وابسته ==
۱. گاهی انسان به این حالت شرطی شده و به خاطر تکرار، به آن عادت کرده مثلاً وقتی که بدبینی خودش را به دیگران گفته آنها با حرف‌های خود، لبخند و تأیید، فرد بدبین را تقویت و تشویق می‌کنند و او بر این کار گرم تر و مصّرتر شده است به گونه ای که از این کار لذت می‌برد. این فرد می‌تواند با چندین راه از این صفت بد فاصله بگیرد. یک: بیشتر با افرادی بنشیم که او را تشویق به این کار نکنند.
{{ستون|۲}}
* [[بدبینی]]
* [[حکم بدبینی]]
* [[عوامل بدبینی]]
* [[انواع بدبینی]]
{{پایان}}


== منابع ==
== منابع ==
خط ۷۹: خط ۶۶:
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی = اخلاق
  | شاخه اصلی = اخلاق
|شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
| شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
|شاخه فرعی۲ = بدبینی
| شاخه فرعی۲ = بدبینی
|شاخه فرعی۳ =
| شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه = شد
  | تیترها =
  | تیترها = شد
  | ویرایش =
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر = شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
| بازبینی نویسنده =
  | بازبینی =
  | بازبینی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت = ج
  | کیفیت =
  | کیفیت = ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۲۷

سؤال
راه‌های درمان بدبینی چیست؟

راه‌های درمان بدبینی، ترتیب اثر ندادن به گمان بد، خودتربیتی و نیکو دانستن کارهای دیگران هنگام شک، است. توجه به پیامدهای بدبینی و فوائد خوش‌بینی نیز در درمان سوء ظن مؤثر دانسته شده است.

تلقین جملات مثبت، مانند «من خوش‌بین هستم»، پرهیز از تَجسّس در کارهای دیگران و دوری از افراد بدبین، از دیگر روش‌های درمان بدبینی است.

یاد خدا

بدبینی گناه است و گناه زمانی انجام می‌گردد که انسان به غفلت دچار شده است؛ بنابراین شخص بدبین باید با ذکر خدا، دعا و قرآن حالت مراقبه را در نَفْس تقویت کرده و با غفلت‌زدایی به درمان بدبینی بپردازد. بر اساس روایتی، امام صادق(ع) سفارش کرده هنگام وسوسه ذکر «لاَ إلَهَ إلاّ الله» گفته شود.[۱]

توجه به پیامدهای بدبینی

توجه به پیامدهای بدگمانی در درمان آن مؤثر است.[۲]

بدبینی باعث می‌شود دیگر رذائل اخلاقی، مانند کینه، غیبت، دشمنی و حسادت در انسان ایجاد شود.[۳] احساس ناامنی در جامعه، از دست دادن دوستان[۴] و تنهایی،[۵] از دیگر پیامدهای بدبینی است.

توجه به فوائد خوش‌بینی

توجه به فوائد خوش‌بینی در ایجاد انگیزه برای درمان سوء ظن مؤثر است. برخی از این فوائد که در روایات به آن اشاره شده چنین است:‌

  • سلامت و نشاط بدنی و روحی؛ افراد خوش بین به مردم، خدا و هستی، از سلامت روانی و بدنی بیشتری برخوردارند.
  • جلب لطف خدا؛ انسان‌های خوش‌بین مورد لطف خاص خدا قرار می‌گیرند.
  • خدا طبق گمان بنده خود با او عمل می‌کند؛ اگر انسان به خدا خوش‌بین باشد، خدا نیز برای او خیر و نیکی مُقدّر می‌کند.
  • استجابت دعا و دفع شر؛
  • جلب محبت و دوستی؛
  • کاهش غم و اندوه؛ افراد خوش‌بین در سختی‌ها، یک موقعیت مطلوب می‌بینند و آن را اقبال برای خود می‌دانند.[۶]


ترتیب اثر ندادن به گمان بد

از راه‌های درمان بدبینی یا کاهش پیامدهای آن، ترتیب اثر ندادن به بدبینی است. ترتیب اثر گاهی قلبی است و به این معنا است که فرد گمان بد را در ذهن پرورش نداده و آن را به باور تبدیل نکند. بر اساس روایتی از پیامبر(ص)، هنگامی که انسان نسبت به کسی گمان بد برد، نباید پیرامون آن جستجو و تحقیق کند.[۷] در روایتی دیگر، سفارش شده انسان پس از سوء ظن، آن را تصدیق و باور نکند.[۸]

گاهی ترتیب اثر عملی است و به این معنا است که شخص بر اساس گمان خود عمل نکند. برای نمونه، گمان خود را به صورت یک خبر یقینی بازگو نکند، یا دیگران را تنها به دلیل گمان بد خود، متهم نسازد. ترتیب اثر دادنِ عملی، بیشتر به صورت تهمت، غیبت یا ضایع کردن حقوق دیگران تحقّق می‌پذیرد.[۹]

خودتربیتی

خود تربیتی دارای مراحلی است که طی آن، فرد به رفتارهای جزئی خود دقت کرده، با الگوی‌های ایده‌آل مقایسه کرده، برای رفتارهای خوب پاداش و برای رفتارهای بد مجازات در نظر می‌گیرد.

فردی که دچار بدبینی است، هر وقت توانست بدبینی نسبت به فردی را در خود از بین ببرد، برای خودش پاداشی در نظر بگیرد، و هر وقت نتوانست، خودش را مجازات کند؛ برای نمونه فردی را که به او بدگمان شده گرامی بدارد، یا به او هدیه بدهد.

نیکو دانستن کارهای دیگران هنگام شک

اصالة الصحه قاعده‌ای است که در فقه،‌ اصول و اخلاق کاربرد دارد. معنای اخلاقی آن این است که اگر در رفتار مسلمانی شک شد که عملی که انجام داده، حلال است یا حرام، باید عمل او را بر وجه مباح حمل کرد؛ برای نمونه، اگر فرد شک کند سخنی که فردی از دور گفته، سلام است یا ناسزا، باید آن را سلام محسوب کند.

بنا بر روایتی، پیامبر(ص) به مردم سفارش کرده، برای گفتار و کرداری که از مسلمانان سر می‌زند، عذری پیدا کنند و اگر نیافتند، عذری بتراشند.[۱۰]

دیگر روش‌‌ها

برای درمان بدبینی راه‌های دیگری نیز گفته شده که برخی از آنها چنین است:‌

  • تلقین مثبت؛ به‌کار بردن جملات مثبت و تأکیدی مانند «من خوش‌بین هستم»، «مردم دوست‌‌داشتنی هستند» و «من دیگران را دوست دارم».
  • پرهیز از تجسس؛ باید از تجسّس و دقت در کارهای دیگران که ربطی به امور زندگی فرد ندارد پرهیز شود.
  • دوری از افراد بدبین؛ باید از افراد بدبین و افرادی که گمان‌های بد انسان را تأیید می‌کنند دوری کرد؛ چراکه همنشینی با این افراد، انسان را در بدبینی تشویق می‌کند.

جستارهای وابسته


منابع

  1. انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۹، به نقل از وسایل، ج۴، از ابواب فکر، ح۴.
  2. سید محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۷۴.
  3. دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۶۸.
  4. دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.
  5. دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.
  6. سید محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۵۹، خلاصه.
  7. ری شهری، منتخب میزان الحکمه، تلخیص حسینی، ترجمه شیخی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش، ص۳۵۳، ح۳۹۱۷.
  8. انصاری، فرائد الاصول، مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۷، به نقل از بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۲۰، ذیل حدیث ۹.
  9. مهدوی کنی، اخلاق عملی، نشر فرهنگ اسلامی، ص۱۶۸، به نقل از محجة البیضاء، ج۵، ص۲۶۸.
  10. انصاری، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۵۳، ح۳۹۱۰.