انواع بدبینی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۲

سؤال

بدبینی دارای چه انواعی است؟

بدبینی گاهی در اعتقادات و گاه در رفتار انسان پدید می‌آید. بدبینی در اعتقادات به این معنا است که برای جهان و انسان هدفی ترسیم نشود و شخص را دچار احساس پوچی کند.

بدبینی در رفتار، گاه نسبت به خود، گاه نسبت به خدا و گاه نسبت به دیگران پدید می‌آید. بدبینی نسبت به خود، از ویژگی‌های پسندیده شمرده شده و برای کنترل خودخواهی و عُجْب مؤثر دانسته شده است.

بدبینی نسبت به خدا، از گناهان کبیره و به این معنا است که شخص گرفتاری‌های خود را به خدا نسبت دهد.

بدبینی نسبت به دیگران، به این معنا است که عمل دیگران با اینکه امکان تفسیر آن به صورت نیکو وجود دارد، به صورت بد و نادرست تفسیر شود. ترتیب اثر دادن به این نوع بدبینی، گناه و حرام است.

بدبینی عقیدتی

گاهی بدبینی در حوزه اعتقادات نمودار می‌شود.

بیشتر، افرادی که به وجود خدا معتقد نیستند، مانند مادی‌گرایان به این نوع بدبینی گرفتار می‌شوند؛ زیرا آنها طبق بینش مادی خود، جهان را هدفدار نمی‌دانند؛ در نتیجه برای انسان هدفی ترسیم نمی‌کنند؛ از این رو دچار بدبینی عقیدتی می‌شوند. از پیامدهای این نوع بدبینی،‌ احساس پوچی و اقدام به خودکشی است.

بدبینی رفتاری

گاهی بدبینی در حوزه رفتار نمودار می‌شود، که خود به سه دسته تقسیم شده است:

بدبینی نسبت به خود

بدبینی نسبت به خود، از ویژگی‌های پسندیده شمرده شده است؛ چراکه برای کنترل برخی از رذائل اخلاقی، مانند خودخواهی، عُجْب و خودپسندی مفید است. بر اساس روایتی، امام علی(ع) یکی از ویژگی‌های مؤمن را سوء ظن داشتن به خود دانسته است.^[۱]

بدبینی نسبت به خود، به معنای عدم اعتماد به نفس نبوده و در مقابل عزت نفس قرار نمی‌گیرد؛ بلکه این حالت باعث می‌شود که انسان به نقص‌های خود اندیشیده و از عیب‌جویی دیگران دوری کند.

بدبینی نسبت به خدا

بدبینی نسبت به خدا، به معنای نسبت دادن گرفتاری‌ها و مشکلات به خدا است. این نوع بدبینی بیشتر در مواقع بحرانی و در افرادی که از ایمان قوی برخوردار نیستند پیدا می‌شود. مانند وقتی که فرد به بیماری یا فقر دچار می‌شود و آن را به خدا نسبت می‌دهد.

در جنگ احد برخی از مسلمانان گمان کردند دلیل شکست آنها، ناحق بودن آنها است؛ در حالی که علت شکست آنها غرور، طمع و نافرمانی آنان از پیامبر(ص) بود.

بدبینی نسبت به خدا، از نظر شرعی حرام و از گناهان کبیره است.^[۲]

این نوع بدبینی به خاطر وجود عواملی مانند «انتظار استجابت فوری دعا» و «انتظار پیروزی بدون تلاش و فعالیت» ایجاد می‌شود.

بدبینی نسبت به دیگران

هرگاه عملی از کسی سر زند که قابل تفسیر صحیح و نادرست باشد و فرد آن را به صورت نادرستی تفسیر کند، دچار بدبینی به دیگران شده است. در قرآن از این نوع بدبینی نهی شده و برخی از بدبینی‌ها نسبت به دیگران گناه دانسته شده است.^[۳]

البته بدبینی‌هایی که به صورت بی‌اختیار به ذهن فرد خطور می‌کند، تا زمانی که ترتیب اثر به آن داده نشده، گناه نیست.

جستارهای وابسته

منابع

↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۱۱.
↑ نگاه کنید به دستغیب، گناهان کبیره.
↑ سوره حجرات، آیه ۱۲.

[1] نهج البلاغه، خطبه ۲۱۱.

[2] نگاه کنید به دستغیب، گناهان کبیره.

[3] سوره حجرات، آیه ۱۲.

[۱]

[۲]

[۳]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-بررسي روحيه بدبيني، يا به تعبير شما منفي نگري، بحثي بسيار پردامنه و دقيق است و اگر ما موشكافانه نگاه كنيم، اين حالت نه تنها به جوانان جامعه اسلامي ما محدود نمي‌شود؛ بلكه در همه جوامع و سنين مختلف مشاهده مي شود؛ حتي شايد بعضي از اين منفي نظري ها را هم بتوانيم عليرغم بار منفي واژه آن، مثبت بدانيم؛ به همين جهت ضروري است كه جغرافياي بحث را روشن كنيم تا بدانيم حوزه هاي بدبيني كجاست، و در اين صورت است كه ما راحت تر، اين حالت را ريشه يابي مي كنيم.
-منفي نگري و بدبيني را بيشتر در دو حوزه بدبيني عقيدتي و رفتاري مورد مطالعه قرار مي‌دهيم.
+[[بدبینی|<br />بدبینی]] گاهی در [[اعتقادات]] و گاه در رفتار انسان پدید می‌آید. بدبینی در اعتقادات به این معنا است که برای جهان و انسان هدفی ترسیم نشود و شخص را دچار احساس پوچی کند.
-==الف: بدبيني عقيدتي ==
+بدبینی در رفتار، گاه نسبت به خود، گاه نسبت به [[خدا]] و گاه نسبت به دیگران پدید می‌آید. بدبینی نسبت به خود، از ویژگی‌های پسندیده شمرده شده و برای کنترل [[خودخواهی]] و [[عجب|عُجْب]] مؤثر دانسته شده است.
-معمولاً افرادي كه با خدا ارتباط ندارند مانند ماترياليستها به اين نوع منفي نگري گرفتار مي شوند؛ زيرا اينان بر طبق بينش مادي خود جهان را هدفدار نمي دانند و به تبع آن براي انسان هدفي ترسيم نمي كنند؛ از اين رو احساس پوچي و در نهايت خودكشي در بين افرادي كه نگرش مادي دارند بيشتر مشاهده مي شود. در شعر بعضي از شاعران ايراني نيز اين حالت ديده مي شود:
+بدبینی نسبت به خدا، از [[گناهان کبیره]] و به این معنا است که شخص گرفتاری‌های خود را به خدا نسبت دهد.
-افلاك كه جز غم نفزايند دگر
+بدبینی نسبت به دیگران، به این معنا است که عمل دیگران با اینکه امکان تفسیر آن به صورت نیکو وجود دارد، به صورت بد و نادرست تفسیر شود. ترتیب اثر دادن به این نوع بدبینی، [[گناه]] و [[حرام]] است.
+== بدبینی عقیدتی ==
+گاهی بدبینی در حوزه [[اعتقادات]] نمودار می‌شود.
-ننهند به‌جا تا نربايند دگر
+بیشتر، افرادی که به وجود خدا معتقد نیستند، مانند [[مادی‌گرایی|مادی‌گرایان]] به این نوع بدبینی گرفتار می‌شوند؛ زیرا آنها طبق بینش مادی خود، جهان را هدفدار نمی‌دانند؛ در نتیجه برای [[انسان]] هدفی ترسیم نمی‌کنند؛ از این رو دچار بدبینی عقیدتی می‌شوند. از پیامدهای این نوع بدبینی،‌ [[احساس پوچی]] و اقدام به [[خودکشی]] است.
-نا آمدگان اگر بدانند كه ما
+== بدبینی رفتاری ==
+گاهی بدبینی در حوزه رفتار نمودار می‌شود، که خود به سه دسته تقسیم شده است:
-از دهر چه كشيديم نايند دگر<ref>منسوب به خيام.</ref>
+=== بدبینی نسبت به خود ===
+بدبینی نسبت به خود، از ویژگی‌های پسندیده شمرده شده است؛ چراکه برای کنترل برخی از [[رذائل اخلاقی]]، مانند [[خودخواهی]]، [[عجب|عُجْب]] و خودپسندی مفید است. بر اساس [[روایت|روایتی]]، [[امام علی(ع)]] یکی از [[ویژگی‌های مؤمن]] را سوء ظن داشتن به خود دانسته است.<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۱۱.</ref>
-==ب: بدبيني رفتاري ==
+بدبینی نسبت به خود، به معنای عدم اعتماد به نفس نبوده و در مقابل [[عزت نفس]] قرار نمی‌گیرد؛ بلکه این حالت باعث می‌شود که انسان به نقص‌های خود اندیشیده و از [[عیب‌جویی]] دیگران دوری کند.
-منظور از اين قسم منفي گرائي، زير سؤال بردن نظام خلقت، اعتراض، و... نيست؛ بلكه چه بسا افراد خداپرست كه نگرش مادي ندارند؛ اما از زندگي لذت نبرده و به ديگران به ديده منفي مي نگرند.
+=== بدبینی نسبت به خدا ===
+بدبینی نسبت به خدا، به معنای نسبت دادن گرفتاری‌ها و مشکلات به [[خدا]] است. این نوع بدبینی بیشتر در مواقع بحرانی و در افرادی که از ایمان قوی برخوردار نیستند پیدا می‌شود. مانند وقتی که فرد به [[بیماری]] یا [[فقر]] دچار می‌شود و آن را به خدا نسبت می‌دهد.
-اين قسم بدبيني به سه دسته تقسيم مي شود
+در [[جنگ احد]] برخی از [[مسلمانان]] گمان کردند دلیل شکست آنها، ناحق بودن آنها است؛ در حالی که علت شکست آنها [[غرور]]، [[طمع]] و نافرمانی آنان از [[پیامبر(ص)]] بود.
-==۱. بدبيني نسبت به خود==
+بدبینی نسبت به خدا، از نظر شرعی [[حرام]] و از [[گناهان کبیره]] است.<ref>نگاه کنید به دستغیب، گناهان کبیره.</ref>
-اين واژه هر چند در ظاهر بار منفي دارد اما در نهايت چون براي كنترل خودخواهي و عجب و خودپسندي، مفيد است، بايد از اين مقوله با نام صفتي پسنديده ياد كرد. علي(ع) مي فرمايد: «مؤمن صبح را به شب نمي گذارد و شب را به صبح سپري نمي كند مگر آنكه خود را متهم مي داند و نسبت به خود سوءظن دارد.»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۱۱.</ref> اين حالت باعث مي شود كه انسان به نقائص خود بينديشد و از عيب جويي ديگران اجتناب ورزد؛ بنابراين، چنين منفي نگري نه تنها بد نيست بلكه مفيد هم است.
+این نوع بدبینی به خاطر وجود عواملی مانند «انتظار [[استجابت]] فوری [[دعا]]» و «انتظار پیروزی بدون تلاش و فعالیت» ایجاد می‌شود.
-==۲. بدبيني نسبت به خدا==
+=== بدبینی نسبت به دیگران ===
+هرگاه عملی از کسی سر زند که قابل تفسیر صحیح و نادرست باشد و فرد آن را به صورت نادرستی تفسیر کند، دچار بدبینی به دیگران شده است. در [[قرآن]] از این نوع بدبینی [[نهی]] شده و برخی از بدبینی‌ها نسبت به دیگران گناه دانسته شده است.<ref>سوره حجرات، آیه ۱۲.</ref>
-اين نوع بدبيني غالباً در مواقع بحراني و در دل هاي افراد سست ايمان پيدا مي شود مثل وقتي كه فرد به بيماري، فقر، فقدان نزديكان و... دچار مي شود و اين گرفتاري ها را به خدا و عوامل معنوي نسبت مي دهد. در صورتي كه بسياري از مشكلات را اعمال خود انسان پديد مي آورند مثل واقعه جنگ احد كه در قرآن كريم بدان اشاره رفته است و بعضي گمان برند و گفتند كه اين شكست دليل به ناحق بودن ماست و اگر به وحي خدا و آيين حق بود شكست نمي خورديم و... در صورتي كه علت شكست غرور، طمع و نا فرماني آنان بود. اين بدبيني از نظر شرعي حرام و گناه كبيره است.<ref>ر.ك: دستغيب، گناهان كبيره.</ref>
+البته بدبینی‌هایی که به صورت [[اختیار|بی‌اختیار]] به ذهن فرد خطور می‌کند، تا زمانی که ترتیب اثر به آن داده نشده، گناه نیست.
-دلائل اين بدبيني را هم مي توان «انتظار استجابت فوري دعا»، «انتظار فتح و پيروزي بدون تلاش و فعاليت» و... دانست.
+== جستارهای وابسته ==
+{{ستون|۲}}
+* [[بدبینی]]
+* [[راه‌های درمان بدبینی]]
+* [[حکم بدبینی]]
+* [[عوامل بدبینی]]
+{{پایان}}
-==۳. بدبيني نسبت به ديگران==
+== منابع ==
+{{پانویس}}
-هرگاه عملي از كسي سر زند كه قابل تفسير صحيح و نادرست باشد و ما آنرا به صورت نادرستي تفسير كنيم دچار بدبيني به ديگران شده ايم. در قرآن از اين نوع بدبيني نهي شده ايم حتي بعضي از اين نوع منفي نگري ها را هم گناه دانسته است...<ref>حجرات/۱۲.</ref> ؛ البته به اين نكته بايد توجه داشته باشيم كه گاهي انسان بي اختيار، نظر منفي نسبت به ديگران پيدا مي كند؛ ولي مهم آنست كه ما به اين گمان منفي ترتيب اثر ندهيم.
-تا اينجا متوجه شديم كه بحث منفي نگري دريائي از ظرائف است كه مجال بيشتري را مي طلبد و مختص به يك قشر خاصي يا جامعه مذهبي خاصي نيست؛ بلكه يك اختلال شناختي و رفتاري است كه قابل درمان است. با وجود اين به بعضي از عواملي كه جوانان براساس آنها به منفي گرائي سوق پيدا كرده اند اشاره مي كنيم:
-۱. عقده حقارت
-كسي كه گرفتار خود كم بيني است سعي مي كند ديگران را در محيط فكر خود حقير، پست و آلوده حساب كند تا از عقده خود بكاهد.
-۲. پيش داوري
-گاهي عدم تحقيق، كمي اطلاعات و عجله در قضاوت و داوري، انسان را وادار به متهم كردن ديگران و صدور حكم ناصحيح مي كند. تعجيل، صفتي شيطاني است و نتيجه آن هم شيطاني خواهد بود.
-۳. مدرسه
-گاهي مدرسه و معلمين، خصوصاً معلميني كه قيافه اي مذهبي دارند به گونه اي رفتار كرده اند كه جوان دچار بدبيني و منفي نظري شده است.
-۴. انتظار فراوان
-توقع و انتظار بيهوده و بي جا نيز باعث منفي نگري مي شود. هر چه سطح توقع و انتظار بالا باشد احتمال منفي نگري و سرخوردگي بيشتر است؛ زيرا بر آورده نشدن اين انتظارها از سوي ديگران به تدريج تبديل به منفي نگري نسبت به افراد مي شود. مثلاً ما انتظار داريم كه يك جامعه كامل و سالم اسلامي و بر خاسته از عدالت گريايي و مجري كامل حق انسان ها داشته باشيم كه يا هيچ عيب و نقصي در كار نباشد يا اگر هم باشد در حدّ بسيار كم. اين ايده آل گرايي، توقع ما را از مجريان قانون به حد فراواني افزايش مي دهد و در صورت نبود يا كمبود مسائل مورد نظر آرمان گرايانه ما به همه بد بين مي شويم و به منفي بافي رو مي آوريم.
-۵. آلودگي
-افرادي كه خود آلوده اند، ديگران را نيز آلوده مي پندارند و از طريق مقايسه به نفس، مردم را به كيش خود مي پندارند؛ مثل كسي كه عادت كرده از راه حرام پول در آورد، اگر ديد كسي پول دار شده يا به وضعيت مثبت اقتصادي رسيده است، چنين قضاوت مي كند كه آن شخص هم به طريقي از راه قاچاق و خلاف، مال به دست آورده است و فكر نمي كند از طريق مثبت هم مي شود به كسب و كار پرداخت.
-۶. گذشته اجتماعي
-گاهي جوانان در گذشته زندگي اجتماعي خود برخوردهايي از ادارات يا سازمانها ديده اند كه از لحاظ اخلاقي و اجتماعي نامناسب بوده است. اين جوانان با تعميم دادن اين موارد، به همه چيز و همه كس بدبين مي شوند و به شدت حس تنفر در آنان شكل مي گيرد.
-۷. مسئولان
-وجود رفتارهاي متناقض و متضاد در ميان برخي از مسئولان، يا تفاوت گفتار با رفتار آنها باعث ايجاد نگاهي منفي در جوان مي شود و او همه را اين گونه مي پندارد.
-۸. تحليل نادرست
-عدم توانايي تحليل درست در اتفاقات و مسائلي كه در اطراف جوان مي افتد نيز باعث مي شود حس منفي نگري در او تقويت شود.
-۹. خودمحوري
-افرادي كه خود محور هستند و همه چيز را با مقياس «خود» مي سنجند، اگر رفتاري مخالف آنچه خود مي پسندد، ببيند، ديد منفي نسبت به آن پيدا مي كند.
-۱۰. تربيت خانوادگي
-گاهي تربيت خانوادگي و رفتارهاي حاكم بر خانواده،‌ موقعيت اجتماعي فرهنگي خانواده و... نيز باعث ايجاد منفي نگري مي شود.
-۱۱. «مشكلات روحي رواني»، «سرخوردگي اجتماعي»، «گروه همسالان» و... نيز ممكن است از عواملي باشند كه جوان را به اين مسير سوق می‌دهند.
-۱۲. فقدان شناخت صحيح و يا وجود شناخت هاي غلط
-مهم‌ترين عامل بدبيني، فقدان شناخت هاي لازم و صحيح و يا وجود شناخت هاي غلطي است كه در جوان شكل گرفته است و عدم شناخت و يا شناخت غلط مانع از ديدن حقيقت مي‌شود و نيافتن حقيقت انسان را به سوي بدبيني می‌كشاند.
-اين ها گوشه هائي بود از عواملي كه ديد منفي را در جوان ايجاد مي‌كند، همان طور كه گفتيم؛ چون اين يك نوع اختلال است پس لازم است درمان شود.
-{{پایان پاسخ}}
-==منابع==
-<references />
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = اخلاق
-|شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
+| شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
-|شاخه فرعی۲ = بدبینی
+| شاخه فرعی۲ = بدبینی
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه = شد
-  | تیترها =
+  | تیترها = شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش = شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی = شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
-  | تغییر مسیر =
+  | تغییر مسیر = شد
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | بازبینی نویسنده =
-  | تکمیل =
+ | ارزیابی کمی =
-  | اولویت =
+  | تکمیل =
-  | کیفیت =
+  | اولویت = ج
+  | کیفیت = ج
 }}
 {{پایان متن}}