ازدواج موقت: تفاوت میان نسخهها
ابرابزار |
|||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
ازدواج موقت (متعه) نوعی پیوند زناشویی مشروع در فقه اسلامی است که با تعیین مدت معین و مهریه مشخص منعقد شده و با پایان مدت، بهطور خودکار منحل میشود. برخلاف تصور رایج، این نهاد شرعی تنها برای پاسخگویی به نیازهای جنسی طراحی نشده، بلکه اهداف اجتماعی گستردهای همچون حمایت از زنان بیسرپرست، تأمین نیازهای عاطفی در شرایط دشوار، پیشگیری از فساد و زمینهسازی برای ازدواج دائم را دنبال میکند. در میان مذاهب اسلامی، فقه امامیه با استناد به آیه ۲۴ سوره نساء و روایات متعدد، مشروعیت آن را تأیید میکند، در حالی که مذاهب اهل سنت عموماً آن را جایز نمیدانند. این ازدواج دارای شرایط خاصی از جمله تعیین دقیق مدت، | ازدواج موقت ([[متعه]]) نوعی پیوند زناشویی مشروع در فقه اسلامی است که با تعیین مدت معین و مهریه مشخص منعقد شده و با پایان مدت، بهطور خودکار منحل میشود. برخلاف تصور رایج، این نهاد شرعی تنها برای پاسخگویی به [[نیازهای جنسی]] طراحی نشده، بلکه اهداف اجتماعی گستردهای همچون حمایت از زنان بیسرپرست، تأمین نیازهای عاطفی در شرایط دشوار، پیشگیری از فساد و زمینهسازی برای [[ازدواج دائم]] را دنبال میکند. در میان مذاهب اسلامی، فقه امامیه با استناد به آیه ۲۴ سوره نساء و روایات متعدد، مشروعیت آن را تأیید میکند، در حالی که مذاهب اهل سنت عموماً آن را جایز نمیدانند. این ازدواج دارای شرایط خاصی از جمله تعیین دقیق مدت، [[مهریه]]، صیغه عقد صریح و رضایت طرفین است. | ||
{{درگاه|زن و خانواده}} | {{درگاه|زن و خانواده}} | ||
== چیستی ازدواج موقت == | == چیستی ازدواج موقت == | ||
ازدواج موقت که در فقه اسلامی با عنوانهای «نکاح منقطع» یا | ازدواج موقت که در فقه اسلامی با عنوانهای «نکاح منقطع» یا «[[متعه]]» شناخته میشود،<ref>اشعری قمی، احمد بن محمد بن عیسی، النوادر، قم، مدرسه الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۸ ق، ص۸۱، باب۱۷.</ref><ref>حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق، ص۴۳.</ref><ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج۵، ص۴۴۸، أَبْوَابُ الْمُتْعَه.</ref> یکی از نهادهای حقوقی در نظام خانواده اسلامی است که دارای پیشینه تاریخی طولانی میباشد.<ref name=":0"/> این نوع ازدواج بر اساس ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی ایران به این صورت تعریف شده است: «نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.»<ref group="یادداشت">قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مواد ۱۰۷۵–۱۰۷۷</ref> بر خلاف [[ازدواج دائم]] که برای مدت نامحدود منعقد میشود، در ازدواج موقت، مدت رابطه زناشویی بهطور دقیق و صریح در عقد ذکر میشود و با پایان یافتن این مدت، رابطه زوجیت به صورت خودکار منحل میشود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=حقوق خانواده|سال=۱۳۹۵|نام=سید مصطفی|نام خانوادگی=محقق داماد|ناشر=مرکز نشر علوم اسلامی|صفحه=267|مکان=تهران}}</ref> | ||
=== سابقه تاریخی === | === سابقه تاریخی === | ||
ازدواج موقت دارای سابقه تاریخی طولانی در جوامع اسلامی است. دکتر ناصر کاتوزیان در این زمینه مینویسد: «متعه در صدر اسلام به عنوان یک نهاد حقوقی کاملاً شناخته شده وجود داشت و در میان مسلمانان رواج داشت. اگرچه در دورههایی از تاریخ اسلام، برخی خلفا آن را ممنوع اعلام کردند، اما این ممنوعیت در میان فقهای امامیه هرگز مورد پذیرش قرار نگرفت.» شواهد تاریخی نشان میدهد که این نوع ازدواج در زمان پیامبر اسلام(ص) و خلفای اولیه نیز وجود داشته و به عنوان یک | ازدواج موقت دارای سابقه تاریخی طولانی در جوامع اسلامی است. دکتر ناصر کاتوزیان در این زمینه مینویسد: «متعه در صدر اسلام به عنوان یک نهاد حقوقی کاملاً شناخته شده وجود داشت و در میان مسلمانان رواج داشت. اگرچه در دورههایی از تاریخ اسلام، برخی خلفا آن را ممنوع اعلام کردند، اما این ممنوعیت در میان فقهای امامیه هرگز مورد پذیرش قرار نگرفت.» شواهد تاریخی نشان میدهد که این نوع ازدواج در زمان پیامبر اسلام(ص) و خلفای اولیه نیز وجود داشته و به عنوان یک راهکار شرعی برای حل مشکلات اجتماعی مورد استفاده قرار میگرفته است.<ref name=":0">{{یادکرد کتاب|عنوان=حقوق خانواده|سال=۱۳۹۲|نام=ناصر|نام خانوادگی=کاتوزیان|ناشر=انتشارات بهنامی|صفحه=143|مکان=تهران}}</ref> | ||
=== شرایط و ضوابط شرعی === | === شرایط و ضوابط شرعی === | ||
* تعیین مدت: مدت ازدواج باید بهطور دقیق و واضح مشخص شود. شهید اول در | * '''تعیین مدت:''' مدت ازدواج باید بهطور دقیق و واضح مشخص شود. شهید اول در «[[اللمعه الدمشقیه]]» تصریح میکند: در متعه شرط است تعیین مدت، پس اگر بهطور مطلق عقد شود صحیح نیست.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اللمعه الدمشقیه|سال=1410|نام=محمد بن مکی|نام خانوادگی=شهید اول|ناشر=دارالفکر|صفحه=198|مکان=قم}}</ref><ref group="یادداشت">"یشترط فی المتعه تعیین المده، فلو عقدها مطلقاً لم یصح"</ref> | ||
* تعیین مهریه: مهریه باید بهطور مشخص معین گردد. محقق حلی در | * '''تعیین مهریه:''' [[مهریه]] باید بهطور مشخص معین گردد. محقق حلی در «[[شرایع الاسلام]]» مینویسد: و واجب است تعیین مهر در آن (ازدواج موقت) مانند تعیین مدت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شرایع الاسلام|سال=1408|نام=جعفر بن حسن|نام خانوادگی=محقق حلی|ناشر=مؤسسه اسماعیلیان|جلد=2|صفحه=296|مکان=قم}}</ref><ref group="یادداشت">"ویجب تعیین المهر فیها کتعیین الأجل"</ref> | ||
* صیغه عقد: عقد باید با الفاظ صریح خوانده شود، در صحت عقد لازم است ایجاب و قبول با تلفظ به الفاظ دال بر آنها باشد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اللمعه الدمشقیه|سال=1410|نام=محمد بن مکی|نام خانوادگی=شهید اول|ناشر=دارالفکر|صفحه=199|مکان=قم}}</ref> | * '''صیغه عقد:''' عقد باید با الفاظ صریح خوانده شود، در صحت عقد لازم است ایجاب و قبول با تلفظ به الفاظ دال بر آنها باشد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اللمعه الدمشقیه|سال=1410|نام=محمد بن مکی|نام خانوادگی=شهید اول|ناشر=دارالفکر|صفحه=199|مکان=قم}}</ref> | ||
== فلسفه ازدواج موقت == | == فلسفه ازدواج موقت == | ||
شهید مرتضی مطهری در کتاب «نظام حقوق زن در اسلام» به تفصیل به فلسفه و اهداف ازدواج موقت پرداخته است. ایشان معتقد است: «متعه یک سنت اسلامی است که برای حل مشکلات اجتماعی و جلوگیری از فساد تشریع شده است. این نهاد حقوقی تنها برای پاسخگویی به نیازهای جنسی طراحی نشده، بلکه اهداف متعالیتری را دنبال میکند.» از جمله مهمترین اهداف تشریع ازدواج موقت میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | [[شهید مرتضی مطهری]] در [[کتاب «نظام حقوق زن در اسلام»]] به تفصیل به فلسفه و اهداف ازدواج موقت پرداخته است. ایشان معتقد است: «متعه یک سنت اسلامی است که برای حل مشکلات اجتماعی و جلوگیری از فساد تشریع شده است. این نهاد حقوقی تنها برای پاسخگویی به [[نیازهای جنسی]] طراحی نشده، بلکه اهداف متعالیتری را دنبال میکند.» از جمله مهمترین اهداف تشریع ازدواج موقت میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
# تأمین نیازهای عاطفی و روانی در شرایط سخت زندگی مانند سفرهای طولانی، دوری از خانواده و شرایطی که ازدواج دائم میسر نیست. | # تأمین نیازهای عاطفی و روانی در شرایط سخت زندگی مانند سفرهای طولانی، دوری از خانواده و شرایطی که ازدواج دائم میسر نیست. | ||
# ایجاد زمینه برای ازدواج دائم از طریق شناخت بهتر و کاهش موانع ازدواج. | # ایجاد زمینه برای ازدواج دائم از طریق شناخت بهتر و کاهش موانع ازدواج. | ||
# حمایت از زنان بیسرپرست و تأمین اقتصادی آنان از طریق مهریه. | # حمایت از زنان بیسرپرست و تأمین اقتصادی آنان از طریق مهریه. | ||
# پیشگیری از افتادن افراد در دام فحشا و روابط نامشروع. | # پیشگیری از افتادن افراد در دام فحشا و روابط نامشروع. | ||
# پاسخگویی به نیازهای طبیعی جوانانی که به دلایل اقتصادی یا اجتماعی قادر به ازدواج دائم نیستند. | # پاسخگویی به نیازهای طبیعی جوانانی که به دلایل اقتصادی یا اجتماعی قادر به ازدواج دائم نیستند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نظام حقوق زن در اسلام|سال=۱۳۷۷|نام=مرتضی|نام خانوادگی=مطهری|ناشر=انتشارات صدرا|صفحه=185|مکان=تهران}}</ref> | ||
== دیدگاه مذاهب == | == دیدگاه مذاهب == | ||
=== فقه امامیه === | === فقه امامیه === | ||
در فقه امامیه، ازدواج موقت به عنوان یک حکم شرعی مسلم و مورد تأیید شناخته میشود. مرحوم امام خمینی در کتاب | در فقه امامیه، ازدواج موقت به عنوان یک حکم شرعی مسلم و مورد تأیید شناخته میشود. مرحوم [[امام خمینی]] در کتاب «[[تحریر الوسیله]]» مینویسد: متعه بدون اختلاف میان امامیه جایز است و اخبار متواتر بسیاری در این زمینه وارد شده است.<ref group="یادداشت">"المتعه جایزه بلا خلاف بین الامامیه و قد وردت فیها اخبار کثیره متواتره"</ref> فقهای امامیه به استناد آیه ۲۴ سوره نساء و روایات متعدد از ائمه معصومین(ع)، مشروعیت متعه را اثبات میکنند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تحریر الوسیله|سال=1421|نام=سید روحالله|نام خانوادگی=خمینی|ناشر=مؤسسه مطبوعاتی دارالعلم|جلد=2|صفحه=291|مکان=قم}}</ref> | ||
{{همچنین ببینید|اثبات متعه با آیه ۲۴ سوره نساء}} | {{همچنین ببینید|اثبات متعه با آیه ۲۴ سوره نساء}} | ||
=== مذاهب اهل سنت === | === مذاهب اهل سنت === | ||
در مقابل، مذاهب چهارگانه اهل سنت دیدگاههای متفاوتی دارند:<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الفقه الاسلامی و ادلته|سال=1426|نام=وهبه|نام خانوادگی=زحیلی|ناشر=دارالفکر|جلد=7|صفحه=558|مکان=دمشق}}</ref> | در مقابل، [[مذاهب چهارگانه از دیدگاه وهابیت|مذاهب چهارگانه]] اهل سنت دیدگاههای متفاوتی دارند:<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الفقه الاسلامی و ادلته|سال=1426|نام=وهبه|نام خانوادگی=زحیلی|ناشر=دارالفکر|جلد=7|صفحه=558|مکان=دمشق}}</ref> | ||
* حنفیه: به حرمت متعه معتقدند و استدلال میکنند که این حکم نسخ شده است. | * [[حنفیه]]: به حرمت متعه معتقدند و استدلال میکنند که این حکم نسخ شده است. | ||
* مالکیه: متعه را حرام میدانند و معتقدند تنها ازدواج دائم مشروع است. | * [[مالکیه]]: متعه را حرام میدانند و معتقدند تنها ازدواج دائم مشروع است. | ||
* شافعیه: اگرچه در اصل حرمت اتفاق نظر دارند، اما در برخی شرایط خاص قائل به جواز هستند. | * [[شافعیه]]: اگرچه در اصل حرمت اتفاق نظر دارند، اما در برخی شرایط خاص قائل به جواز هستند. | ||
* حنبلیه: به شدت با متعه مخالفند و آن را حرام میدانند. | * [[حنبلیه]]: به شدت با متعه مخالفند و آن را حرام میدانند. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۱: | ||
}} | }} | ||
{{ارزیابی | {{ارزیابی | ||
| شناسه = | | شناسه = شد | ||
| عکس = <!--خالی | شد--> | | عکس = <!--خالی | شد--> | ||
| درگاه = | | درگاه = شد | ||
| ادبیات = | | ادبیات = شد | ||
| پیوند = | | پیوند = شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = شد | ||
| تغییرمسیر = | | تغییرمسیر = شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = شد | ||
| ارزیابی کمی = | | ارزیابی کمی = شد | ||
| ارزیابی کیفی = | | ارزیابی کیفی = شد | ||
| اولویت = | | اولویت = ج | ||
| کیفیت = | | کیفیت = خوب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۸:۵۶
سؤال
ازدواج موقت چه نوع ازدواجی است؟ آیا هدف از آن تنها مسائل جنسی است؟ عقیده دیگر فرقههای اسلامی در این خصوص چیست؟
ازدواج موقت (متعه) نوعی پیوند زناشویی مشروع در فقه اسلامی است که با تعیین مدت معین و مهریه مشخص منعقد شده و با پایان مدت، بهطور خودکار منحل میشود. برخلاف تصور رایج، این نهاد شرعی تنها برای پاسخگویی به نیازهای جنسی طراحی نشده، بلکه اهداف اجتماعی گستردهای همچون حمایت از زنان بیسرپرست، تأمین نیازهای عاطفی در شرایط دشوار، پیشگیری از فساد و زمینهسازی برای ازدواج دائم را دنبال میکند. در میان مذاهب اسلامی، فقه امامیه با استناد به آیه ۲۴ سوره نساء و روایات متعدد، مشروعیت آن را تأیید میکند، در حالی که مذاهب اهل سنت عموماً آن را جایز نمیدانند. این ازدواج دارای شرایط خاصی از جمله تعیین دقیق مدت، مهریه، صیغه عقد صریح و رضایت طرفین است.
درگاهها
چیستی ازدواج موقت
ازدواج موقت که در فقه اسلامی با عنوانهای «نکاح منقطع» یا «متعه» شناخته میشود،[۱][۲][۳] یکی از نهادهای حقوقی در نظام خانواده اسلامی است که دارای پیشینه تاریخی طولانی میباشد.[۴] این نوع ازدواج بر اساس ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی ایران به این صورت تعریف شده است: «نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.»[یادداشت ۱] بر خلاف ازدواج دائم که برای مدت نامحدود منعقد میشود، در ازدواج موقت، مدت رابطه زناشویی بهطور دقیق و صریح در عقد ذکر میشود و با پایان یافتن این مدت، رابطه زوجیت به صورت خودکار منحل میشود.[۵]
سابقه تاریخی
ازدواج موقت دارای سابقه تاریخی طولانی در جوامع اسلامی است. دکتر ناصر کاتوزیان در این زمینه مینویسد: «متعه در صدر اسلام به عنوان یک نهاد حقوقی کاملاً شناخته شده وجود داشت و در میان مسلمانان رواج داشت. اگرچه در دورههایی از تاریخ اسلام، برخی خلفا آن را ممنوع اعلام کردند، اما این ممنوعیت در میان فقهای امامیه هرگز مورد پذیرش قرار نگرفت.» شواهد تاریخی نشان میدهد که این نوع ازدواج در زمان پیامبر اسلام(ص) و خلفای اولیه نیز وجود داشته و به عنوان یک راهکار شرعی برای حل مشکلات اجتماعی مورد استفاده قرار میگرفته است.[۴]
شرایط و ضوابط شرعی
- تعیین مدت: مدت ازدواج باید بهطور دقیق و واضح مشخص شود. شهید اول در «اللمعه الدمشقیه» تصریح میکند: در متعه شرط است تعیین مدت، پس اگر بهطور مطلق عقد شود صحیح نیست.[۶][یادداشت ۲]
- تعیین مهریه: مهریه باید بهطور مشخص معین گردد. محقق حلی در «شرایع الاسلام» مینویسد: و واجب است تعیین مهر در آن (ازدواج موقت) مانند تعیین مدت.[۷][یادداشت ۳]
- صیغه عقد: عقد باید با الفاظ صریح خوانده شود، در صحت عقد لازم است ایجاب و قبول با تلفظ به الفاظ دال بر آنها باشد.[۸]
فلسفه ازدواج موقت
شهید مرتضی مطهری در کتاب «نظام حقوق زن در اسلام» به تفصیل به فلسفه و اهداف ازدواج موقت پرداخته است. ایشان معتقد است: «متعه یک سنت اسلامی است که برای حل مشکلات اجتماعی و جلوگیری از فساد تشریع شده است. این نهاد حقوقی تنها برای پاسخگویی به نیازهای جنسی طراحی نشده، بلکه اهداف متعالیتری را دنبال میکند.» از جمله مهمترین اهداف تشریع ازدواج موقت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تأمین نیازهای عاطفی و روانی در شرایط سخت زندگی مانند سفرهای طولانی، دوری از خانواده و شرایطی که ازدواج دائم میسر نیست.
- ایجاد زمینه برای ازدواج دائم از طریق شناخت بهتر و کاهش موانع ازدواج.
- حمایت از زنان بیسرپرست و تأمین اقتصادی آنان از طریق مهریه.
- پیشگیری از افتادن افراد در دام فحشا و روابط نامشروع.
- پاسخگویی به نیازهای طبیعی جوانانی که به دلایل اقتصادی یا اجتماعی قادر به ازدواج دائم نیستند.[۹]
دیدگاه مذاهب
فقه امامیه
در فقه امامیه، ازدواج موقت به عنوان یک حکم شرعی مسلم و مورد تأیید شناخته میشود. مرحوم امام خمینی در کتاب «تحریر الوسیله» مینویسد: متعه بدون اختلاف میان امامیه جایز است و اخبار متواتر بسیاری در این زمینه وارد شده است.[یادداشت ۴] فقهای امامیه به استناد آیه ۲۴ سوره نساء و روایات متعدد از ائمه معصومین(ع)، مشروعیت متعه را اثبات میکنند.[۱۰]
مذاهب اهل سنت
در مقابل، مذاهب چهارگانه اهل سنت دیدگاههای متفاوتی دارند:[۱۱]
- حنفیه: به حرمت متعه معتقدند و استدلال میکنند که این حکم نسخ شده است.
- مالکیه: متعه را حرام میدانند و معتقدند تنها ازدواج دائم مشروع است.
- شافعیه: اگرچه در اصل حرمت اتفاق نظر دارند، اما در برخی شرایط خاص قائل به جواز هستند.
- حنبلیه: به شدت با متعه مخالفند و آن را حرام میدانند.
منابع
- ↑ اشعری قمی، احمد بن محمد بن عیسی، النوادر، قم، مدرسه الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۸ ق، ص۸۱، باب۱۷.
- ↑ حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق، ص۴۳.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج۵، ص۴۴۸، أَبْوَابُ الْمُتْعَه.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ کاتوزیان، ناصر (۱۳۹۲). حقوق خانواده. تهران: انتشارات بهنامی. ص۱۴۳.
- ↑ محقق داماد، سید مصطفی (۱۳۹۵). حقوق خانواده. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی. ص۲۶۷.
- ↑ شهید اول، محمد بن مکی (۱۴۱۰). اللمعه الدمشقیه. قم: دارالفکر. ص۱۹۸.
- ↑ محقق حلی، جعفر بن حسن (۱۴۰۸). شرایع الاسلام. ج۲. قم: مؤسسه اسماعیلیان. ص۲۹۶.
- ↑ شهید اول، محمد بن مکی (۱۴۱۰). اللمعه الدمشقیه. قم: دارالفکر. ص۱۹۹.
- ↑ مطهری، مرتضی (۱۳۷۷). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: انتشارات صدرا. ص۱۸۵.
- ↑ خمینی، سید روحالله (۱۴۲۱). تحریر الوسیله. ج۲. قم: مؤسسه مطبوعاتی دارالعلم. ص۲۹۱.
- ↑ زحیلی، وهبه (۱۴۲۶). الفقه الاسلامی و ادلته. ج۷. دمشق: دارالفکر. ص۵۵۸.