ولی‌فقیه و نیابت عام امام زمان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: ویرایش مبدأ ۲۰۱۷ |
جز (Shahroudi صفحهٔ ولی‌فقیه و نیابت عام امام زمان(ع) را به ولی‌فقیه و نیابت عام امام زمان منتقل کرد) |
||
| (۴۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
مقصود از غیبت صغری و غیبت کبری چیست؟ نیابت خاصه و نیابت عامه از امام زمان(عج) به چه معنی است؟ ولایت فقیه چه نوع نیابتی است؟ | |||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|مهدویت|حکومت دینی}} | |||
{{درگاه|مهدویت}} | حضرت مهدی(عج) دو دوره غیبت دارند؛ یکی غیبت صغری و دیگری غیبت کبری. ایشان در دوران غیبت صغری چهار نائب داشتند که به آنها [[نُواب خاص]] گفته می‌شود. اما در دوران [[غیبت امام زمان(ع)|غیبت]] کبری نیابت خاصه ای برای امام(ع) وجود ندارد و نیابت از ایشان به نحو نیابت عامه است. در روایات شرایط نائب عام ذکر شده است ولایت فقیه از نوع نیابت عامه است. | ||
== غیبت صغری و غیبت کبری == | |||
دوره غیبت امام زمان(عج) را به دو دوره «غیبت صغری» و «غیبت کبری» تقسیم می‌کنند. از ابتدای غیبت ایشان تا حدود ۷۰ سال را غیبت صغری و از پایان دوره غیبت صغری تاکنون را غیبت کبری نامیده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://fa.wikishia.net/view/%D8%BA%DB%8C%D8%A8%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C(%D8%B9%D8%AC)|عنوان=غیبت امام مهدی(عج)|تاریخ بازبینی=29 آبان 1403|سال=1403}}</ref> در مورد زمان آغاز دقیق غیبت صغرای امام زمان(عج) در میان علما نظرات مختلفی وجود دارد. اما اختلاف زمانی زیادی بین اقوال وجود ندارد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.iribnews.ir/fa/news/3780080/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%BA%DB%8C%D8%A8%D8%AA-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D9%88-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D9%86|عنوان=تاریخ غیبت امام عصر و چگونگی آغاز آن|تاریخ بازبینی=17 اسفند 1401|سال=1403}}</ref> | |||
۱ | == تفاوت‌های غیبت صغری و غیبت کبری == | ||
۱. مدت غیبت صغری کوتاه تر از مدت غیبت کبری است. برخلاف مدت غیبت کبری که نامشخص است زیرا زمان ظهور مشخص نیست.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ غیبت کبری|عنوان کتاب=تاریخ غیبت کبری|سال=۱۳۷۹|نام=سید محمد|نام خانوادگی=صدر|ناشر=انتشارات نیک معارف|صفحه=21|مکان=تهران}}</ref> | |||
۲ | ۲. در زمان غیبت غیبت صغری نواب خاص بین مردم و حضرت وساطت می‌کردند، اما این نیابت و وساطت با آغاز غیبت کبری منقطع شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ غیبت کبری|عنوان کتاب=تاریخ غیبت کبری|سال=1379|نام=سید محمد|نام خانوادگی=صدر|ناشر=انتشارات نیک معارف|صفحه=21|مکان=تهران}}</ref> | ||
۳. با درگذشت نایب چهارم جناب علی بن محمد سیمری دوران غیبت صغری پایان پذیرفت اما دوران غیبت کبری تا زمان ظهور ادامه دارد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ غیبت کبری|عنوان کتاب=تاریخ غیبت کبری|سال=1379|نام=سید محمد|نام خانوادگی=صدر|ناشر=انتشارات نیک معارف|صفحه=21|مکان=تهران}}</ref> | |||
در این | ۴. تعداد دیدار کنندگان حضرت در غیبت صغری به طور نسبی بیش از غیبت کبری است. ممکن است تفاوت نخستین، علت نامگذاری این دو دوره به غیبت صغری و غیبت کبری باشد، زیرا اولی کوتاه و دومی طولانی‌تر است. چنانکه امکان دارد تفاوت چهارم نیز علت این نحوه نامگذاری باشد، بدین جهت که در غیبت صغری، احتجاب و عدم دیدار کمتر، و در غیبت کبری بیشتر است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ غیبت کبری|عنوان کتاب=تاریخ غیبت کبری|سال=1379|نام=سید محمد|نام خانوادگی=صدر|ناشر=انتشارات نیک معارف|صفحه=21|مکان=تهران}}</ref> | ||
== نیابت عامه == | |||
بنابر اعتقاد مذهب [[شیعه]] معتقدند در دوران [[غیبت کبری]]، نیابت خاصه وجود ندارد اما نیابت عامه توسط برخی افراد و با شرایطی وجود دارد. در روایات زیر شرایط نیابت عامه ذکر شده است: | |||
۱.[[حضرت حجت(عج)]] می‌فرمایند: «اَمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعوُا فیها اِلی رُواةِ حَدیثِنا، فَاِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیْکُمْ وَاَنَا حُجَّةُ اللّهِ عَلَیْهِمْ؛ اما در حوادثی که بعداً به‌وجود می‌آید، در آنها به راویان احادیث ما رجوع کنید؛ زیرا آنها حجت من بر شما و من حجت خدا بر آنان هستم».<ref>صدوق، ابوجعفر محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، تهران: اسلامیه، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۹۳.</ref> | |||
۲.[[امام صادق(ع) پایه‌گذار مکتب شیعه|امام صادق(ع)]] فرمودند: «فَأَمَّا مَنْ کَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ، حَافِظاً لِدِینِهِ، مُخَالِفاً لِهَوَاهُ، مُطِیعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِّ أَنْ یُقَلِّدُوهُ»؛ هر کس از فقیهان که نفس خود را پاس دارد، و دین خود را حفظ کند، و به مخالفت با هواهای خویش برخیزد، و فرمان خدای را اطاعت کند، بر عوام است که از او تقلید کنند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=وسائل الشیعه|عنوان کتاب=وسائل الشیعه|سال=1412|نام=محمد بن الحسن|نام خانوادگی=الحر العاملی|ناشر=دار احیاء التراث العربی|جلد=18|صفحه=16|مکان=بیروت}}</ref> | |||
۳. هم چنین امام صادق(ع) فرمودند: در مورد تکلیف شیعیانی که به امام معصوم دسترسی ندارند فرموده: «هر کس از شما که راوی حدیث ما باشد و در حلال و حرام ما بنگرد و صاحب نظر باشد و احکام ما را بشناسد، حکم او را بپذیرید چرا که من او را بر شما، حاکم قرار داده‌ام»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=وسائل الشیعه|عنوان کتاب=وسائل الشیعه|سال=1412|نام=محمد بن الحسن|نام خانوادگی=الحر العاملی|ناشر=دار احیاء التراث العربی|جلد=18|صفحه=98|مکان=بیروت}}</ref> | |||
== ولایت فقیه و نیابت عامه == | |||
بر مبنای نظریه [[ولایت فقیه از نگاه قرآن|ولایت فقیه]] کسی می‌تواند عهده‌دار ولایت بر مسلمانان گردد که دارای شرائط علمی، فقهی و بینش صحیح سیاسی، اجتماعی، عدالت و تقوی باشد و چنین فردی براساس روایات، از طرف امام زمان(ع) نصب عام گردیده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=حکیمانه‌ترین حکومت: کاوشی در نظریه ولایت فقیه|عنوان کتاب=حکیمانه‌ترین حکومت: کاوشی در نظریه ولایت فقیه|سال=1394|نام=محمد تقی|نام خانوادگی=مصباح یزدی|ناشر=انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)|صفحه=205|مکان=قم}}</ref> | |||
[[محقق کرکی]] از عالمان شیعه معتقد بود فقهای شیعه، اتفاق دارند که فقیه عادل امامی دارای همه شرایط فتوا، در همه اموری که نیابت در آن دخالت دارد، نایب امامان معصوم(ع) است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=رسائل المحقق الکرکی|عنوان کتاب=رسائل المحقق الکرکی|سال=۱۴۰۹|نام=علی بن حسین|نام خانوادگی=محقق کرکی|ناشر=کتابخانه عمومی حضرت آیه الله عظمی مرعشی نجفی|جلد=1|صفحه=142|مکان=قم}}</ref> | |||
[[محقق اردبیلی]] از فقیهان شیعه، نیابت عامه فقیه از پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) را مطرح می‌کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجمع الفائده والبرهان|عنوان کتاب=مجمع الفائده والبرهان|سال=۱۳۷۹|نام=احمد بن محمد|نام خانوادگی=مقدس اردبیلی|ناشر=انتشارات اسلامی|جلد=12|صفحه=11|مکان=قم}}</ref> [[شهید ثانی]]، از دیگر فقیهان شیعه، فقیه عادل شیعه جامع شرائط برای فتوا دادن را نائب امام می‌داند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مسالک الافهام|عنوان کتاب=مسالک الافهام|سال=1415|نام=زین الدین علی|نام خانوادگی=العاملی (شهید ثانی)|ناشر=دارالهدی|جلد=1|صفحه=54|مکان=قم}}</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = | | شاخه اصلی =مهدویت | ||
| شاخه فرعی۱ = | | شاخه فرعی۱ =عصر غیبت | ||
| شاخه فرعی۲ =امام زمان( | | شاخه فرعی۲ =نیابت امام زمان(عج) | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{ | {{ارزیابی | ||
| شناسه = | | شناسه = شد | ||
| | | عکس = <!--خالی | شد--> | ||
| | | درگاه = شد | ||
| | | ادبیات = شد | ||
| | | پیوند = شد | ||
| | | ناوبری = <!--خالی | شد--> | ||
| | | تغییرمسیر = <!--خالی | شد--> | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = <!--خالی | شد--> | ||
| | | ارزیابی کمی = شد | ||
| | | ارزیابی کیفی = <!--خالی | شد--> | ||
| اولویت = | | اولویت = ب | ||
| کیفیت = | | کیفیت = متوسط | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۵۸
سؤال
مقصود از غیبت صغری و غیبت کبری چیست؟ نیابت خاصه و نیابت عامه از امام زمان(عج) به چه معنی است؟ ولایت فقیه چه نوع نیابتی است؟
درگاه‌ها
حضرت مهدی(عج) دو دوره غیبت دارند؛ یکی غیبت صغری و دیگری غیبت کبری. ایشان در دوران غیبت صغری چهار نائب داشتند که به آنها نُواب خاص گفته می‌شود. اما در دوران غیبت کبری نیابت خاصه ای برای امام(ع) وجود ندارد و نیابت از ایشان به نحو نیابت عامه است. در روایات شرایط نائب عام ذکر شده است ولایت فقیه از نوع نیابت عامه است.
غیبت صغری و غیبت کبری
دوره غیبت امام زمان(عج) را به دو دوره «غیبت صغری» و «غیبت کبری» تقسیم می‌کنند. از ابتدای غیبت ایشان تا حدود ۷۰ سال را غیبت صغری و از پایان دوره غیبت صغری تاکنون را غیبت کبری نامیده‌اند.[۱] در مورد زمان آغاز دقیق غیبت صغرای امام زمان(عج) در میان علما نظرات مختلفی وجود دارد. اما اختلاف زمانی زیادی بین اقوال وجود ندارد.[۲]
تفاوت‌های غیبت صغری و غیبت کبری
۱. مدت غیبت صغری کوتاه تر از مدت غیبت کبری است. برخلاف مدت غیبت کبری که نامشخص است زیرا زمان ظهور مشخص نیست.[۳]
۲. در زمان غیبت غیبت صغری نواب خاص بین مردم و حضرت وساطت می‌کردند، اما این نیابت و وساطت با آغاز غیبت کبری منقطع شد.[۴]
۳. با درگذشت نایب چهارم جناب علی بن محمد سیمری دوران غیبت صغری پایان پذیرفت اما دوران غیبت کبری تا زمان ظهور ادامه دارد[۵]
۴. تعداد دیدار کنندگان حضرت در غیبت صغری به طور نسبی بیش از غیبت کبری است. ممکن است تفاوت نخستین، علت نامگذاری این دو دوره به غیبت صغری و غیبت کبری باشد، زیرا اولی کوتاه و دومی طولانی‌تر است. چنانکه امکان دارد تفاوت چهارم نیز علت این نحوه نامگذاری باشد، بدین جهت که در غیبت صغری، احتجاب و عدم دیدار کمتر، و در غیبت کبری بیشتر است.[۶]
نیابت عامه
بنابر اعتقاد مذهب شیعه معتقدند در دوران غیبت کبری، نیابت خاصه وجود ندارد اما نیابت عامه توسط برخی افراد و با شرایطی وجود دارد. در روایات زیر شرایط نیابت عامه ذکر شده است:
۱.حضرت حجت(عج) می‌فرمایند: «اَمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعوُا فیها اِلی رُواةِ حَدیثِنا، فَاِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیْکُمْ وَاَنَا حُجَّةُ اللّهِ عَلَیْهِمْ؛ اما در حوادثی که بعداً به‌وجود می‌آید، در آنها به راویان احادیث ما رجوع کنید؛ زیرا آنها حجت من بر شما و من حجت خدا بر آنان هستم».[۷]
۲.امام صادق(ع) فرمودند: «فَأَمَّا مَنْ کَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ، حَافِظاً لِدِینِهِ، مُخَالِفاً لِهَوَاهُ، مُطِیعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِّ أَنْ یُقَلِّدُوهُ»؛ هر کس از فقیهان که نفس خود را پاس دارد، و دین خود را حفظ کند، و به مخالفت با هواهای خویش برخیزد، و فرمان خدای را اطاعت کند، بر عوام است که از او تقلید کنند.[۸]
۳. هم چنین امام صادق(ع) فرمودند: در مورد تکلیف شیعیانی که به امام معصوم دسترسی ندارند فرموده: «هر کس از شما که راوی حدیث ما باشد و در حلال و حرام ما بنگرد و صاحب نظر باشد و احکام ما را بشناسد، حکم او را بپذیرید چرا که من او را بر شما، حاکم قرار داده‌ام»[۹]
ولایت فقیه و نیابت عامه
بر مبنای نظریه ولایت فقیه کسی می‌تواند عهده‌دار ولایت بر مسلمانان گردد که دارای شرائط علمی، فقهی و بینش صحیح سیاسی، اجتماعی، عدالت و تقوی باشد و چنین فردی براساس روایات، از طرف امام زمان(ع) نصب عام گردیده است.[۱۰]
محقق کرکی از عالمان شیعه معتقد بود فقهای شیعه، اتفاق دارند که فقیه عادل امامی دارای همه شرایط فتوا، در همه اموری که نیابت در آن دخالت دارد، نایب امامان معصوم(ع) است.[۱۱]
محقق اردبیلی از فقیهان شیعه، نیابت عامه فقیه از پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) را مطرح می‌کند.[۱۲] شهید ثانی، از دیگر فقیهان شیعه، فقیه عادل شیعه جامع شرائط برای فتوا دادن را نائب امام می‌داند.[۱۳]
منابع
- ↑ «غیبت امام مهدی(عج)». ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۲۹ آبان ۱۴۰۳.
- ↑ «تاریخ غیبت امام عصر و چگونگی آغاز آن». ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۱۷ اسفند ۱۴۰۱.
- ↑ صدر، سید محمد (۱۳۷۹). تاریخ غیبت کبری. تهران: انتشارات نیک معارف. ص. ۲۱.
- ↑ صدر، سید محمد (۱۳۷۹). تاریخ غیبت کبری. تهران: انتشارات نیک معارف. ص. ۲۱.
- ↑ صدر، سید محمد (۱۳۷۹). تاریخ غیبت کبری. تهران: انتشارات نیک معارف. ص. ۲۱.
- ↑ صدر، سید محمد (۱۳۷۹). تاریخ غیبت کبری. تهران: انتشارات نیک معارف. ص. ۲۱.
- ↑ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، تهران: اسلامیه، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۹۳.
- ↑ الحر العاملی، محمد بن الحسن (۱۴۱۲). وسائل الشیعه. ج. ۱۸. بیروت: دار احیاء التراث العربی. ص. ۱۶.
- ↑ الحر العاملی، محمد بن الحسن (۱۴۱۲). وسائل الشیعه. ج. ۱۸. بیروت: دار احیاء التراث العربی. ص. ۹۸.
- ↑ مصباح یزدی، محمد تقی (۱۳۹۴). حکیمانه‌ترین حکومت: کاوشی در نظریه ولایت فقیه. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). ص. ۲۰۵.
- ↑ محقق کرکی، علی بن حسین (۱۴۰۹). رسائل المحقق الکرکی. ج. ۱. قم: کتابخانه عمومی حضرت آیه الله عظمی مرعشی نجفی. ص. ۱۴۲.
- ↑ مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (۱۳۷۹). مجمع الفائده والبرهان. ج. ۱۲. قم: انتشارات اسلامی. ص. ۱۱.
- ↑ العاملی (شهید ثانی)، زین الدین علی (۱۴۱۵). مسالک الافهام. ج. ۱. قم: دارالهدی. ص. ۵۴.