مقصود قرآن از مواظبت کردن از نماز

سؤال

منظور قرآن از «مواظبت کردن از نماز» چیست؟ چطور می‌توان از نماز مواظبت کرد؟

مراقبت از نماز نسبت به جایگاه و اهمیت آن در قرآن است. از صفات مومنان که در قرآن اشاره شده است،‌ اقامه نماز و محافظت از آن است.

مقصود از مراقبت از نماز و اهمیت آن

خداوند متعال در آیهٔ ۹ سورهٔ مومنون در توصیف افراد با ایمان می‌فرماید: ﴿وَالَّذِینَ هُمْ عَلَی صَلَوَاتِهِمْ یُحَافِظُونَ؛ آن‌ها که بر نمازهایشان مواظبت می‌نمایند.﴾ منظور از این‌که «نماز را محافظت می‌کنند» خود قرینهٔ این است که مراد، محافظت از عدد آن است؛ پس مؤمنین همواره مراقبند که هیچ‌یک از نمازهایشان فوت نشود. حق ایمان هم در این است که مؤمنین را به چنین مراقبتی بخواند.

شهید مطهری می‌نویسد:

«از نظر اسلام سرلوحهٔ تعلیمات، عبادت است. اگر عبادت درست باشد، آن دوتای دیگر (اخلاق اسلامی و اجتماعی بودن) درست می‌شود و اگر عبادت صحیح نباشد آن دو تای (اخلاق اسلامی و اجتماعی بودن) واقعیت پیدا نمی‌کند. باور نکنید که یک کسی در دنیا پیدا بشود که در مسائل اخلاقی و اجتماعی مسلمان خوبی باشد ولی در مسائل عبادی مسلمان خوبی نباشد. ما برای آدم بی‌نماز، چیزی از مسلمانی قائل نیستیم، که امیرالمؤمنین (ع) در این مورد چنین فرموده: بعد از ایمان به خدا چیزی در حد نماز نیست.

همچنین امام علی (ع) در نهج‌البلاغه فرمودند: «تعاهدوا أمر الصلوه و حافظوا علیه» یعنی «نسبت به مسئلهٔ نماز متعهد بوده و از آن محافظت کنید.»

مراحل و کیفیت مواظبت از نماز

از مهم‌ترین و اساسی‌ترین راهکارهای مرتبط با مراقبت از نماز می‌توان به این موارد اشاره کرد:

مراقبت از نماز در هر شرایط

مواظبت از نماز و یاد پروردگار به اندازه‌ای مهم است که خداوند بر آن در شرایط مختلف اعم از موقع جنگ، نشستن، برخاستن و در حال خوابیده به پهلو نیز بدان تأکید شده است:

﴿فَإِذَا قَضَیْتُمُ الصَّلاَه فَاذْکرُواْ اللّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَی جُنُوبِکمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِیمُواْ الصَّلاَه إِنَّ الصَّلاَه کانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ کتَابًا مَّوْقُوتًا؛ و چون نماز را به پایان بردید خدا را ایستاده یا نشسته یا به پهلو خوابیده یاد کنید؛ و چون از دشمن ایمن گشتید نماز را تمام ادا کنید که نماز بر مؤمنان در وقت‌های معین واجب گشته است.﴾

در این آیه علاوه بر تأکید بر نماز، به یاد خداوند در زمان‌ها و شرایط مختلف امر شده است. منظور از اقامهٔ نماز در اوقات معین به این معنی نیست که انسان در سایر مواقع از یاد حق‌تعالی غافل بماند، بلکه نماز به‌عنوان یک دستور انضباطی، می‌تواند روح توجه به پروردگار را در وجود انسان زنده کرده و حتی در فواصل نمازها، خدا را چه در رختخواب و چه در میدان نبرد و شرایط سخت به خاطر داشته باشد.

ترجیح نماز بر کار و امورات شخصی

امام علی (ع) در ارتباط با اهمیت نماز چنین می‌فرماید:

«هیچ عملی نزد خداوند، محبوب تر از نماز نیست. پس هیچ کار دنیایی شما را در وقت نماز به خود مشغول ندارد؛ که خداوند گروه‌هایی را سرزنش کرد و فرمود: «آنان که از نمازشان غافلند» یعنی آنان غافل بوده و به وقت نمازهایشان بی‌اعتنایی می‌کردند.»

بنابراین توجه به همین نکته که محبوبترین عبادت نزد خداوند نماز است، ناخودآگاه نسبت به محافظت از نماز خود و اقامهٔ اول وقت آن همت مضاعف خواهد داشت.

آثار محافظت بر نماز

حفظ دین و دوری از جهنم

پیامبر اکرم (ص) فرموده است: «هر کس نمازش را به عمد ترک کند، دینش را نابود کرده است و هر کس نمازش را در وقتش اقامه نکند، در «ویل»، یعنی دره‌ای در جهنم، داخل می‌شود.

خداوند متعال در سورهٔ ماعون در ارتباط با نمازگزاران سهل‌انگار چنین می‌فرماید:﴿فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ. الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ؛ پس وای بر نمازگزارانی، که از نمازشان غافلند.﴾

بنابراین چون رمز محافظت از دین و دوری از جهنم و عذاب‌های دردناک آن تنها در سایهٔ اقامهٔ نماز در اوقات اول وقت می‌باشد، ناخودآگاه ضمیر خداجوی انسان، او را به برپایی این فضیلت بی‌مانند هدایت خواهد داد.

شفاعت پیامبر اکرم (ص)

پیامبر اکرم(ص) در حدیثی دیگر در ارتباط با جایگاه ارزشمند نماز چنین می‌فرماید: «شفاعت من فردای (قیامت) به کسی که نماز واجب را از وقتش به تأخیر اندازد، نمی‌رسد.»

ترس از محروم ماندن از شفاعت برترین مخلوقات عالم، حضرت محمد (ص)، انگیزهٔ محافظت و مراقبت از نماز و اقامهٔ دقیق و زیبای آن را در شخص مؤمن ایجاد خواهد کرد.

وسیلهٔ ورود به بهشت

امام صادق (ع) در روایتی از پیامبر اسلام اهمیت شاخص نماز را چنین تبیین فرمود:

«روزی پیامبر خدا (ص) داخل مسجد شد و دید که گروهی از اصحابش در آن مکان جمعند. فرمود: می‌دانید پروردگارتان به شما چه گفت؟ صحابه گفتند: خدا و پیامبرش داناترند. فرمود: پروردگارتان می‌گوید: هر کس این نمازهای پنج‌گانه واجب را در وقتش بخواند و بر آن‌ها مواظبت کند، مرا در روز قیامت خواهد دید. چنین بنده‌ای عهدی نزد من دارد که به موجب آن، او را در بهشت جای خواهم داد و هر کس نمازهایش را در وقتشان اقامه نکرده و بر آن‌ها مواظبت نورزیده باشد، سرانجامش با من است، اگر بخواهم عذابش می‌کنم و اگر بخواهم او را می‌آمرزم.»