برتری حضرت فاطمه(س) بر ائمه اطهار: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
| خط ۷: | خط ۶: | ||
{{درگاه|فاطمی}} | {{درگاه|فاطمی}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
[[حضرت فاطمه(س)]] از مقام [[عصمت]] و [[ولایت]] برخوردار هستند، مقامی که تمام ائمه(ع) نیز دارا می‌باشند. بنابراین، از نظر رتبه، ایشان در مرتبه‌ای برابر با ائمه اطهار(ع) قرار دارند. با این حال، برخی روایات نشان می‌دهند که جایگاه صدیقه کبری برتر از ائمه(ع) است، که بیانگر مقام والای ایشان می‌باشد. | |||
== | == اسلام و معیار برتری == | ||
از نظر اسلام ارزش انسان‌ها در پیشگاه خداوند متعال به | از نظر اسلام ارزش انسان‌ها در پیشگاه [[خداوند]] متعال به [[تقوا]]ست. [[قرآن کریم]] می‌فرمایند: {{قرآن|إِنَّ أَکرَمَکمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکمْ|ترجمه=ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست|سوره=حجرات|آیه=آیه 13}}، طبق این آیه شریفه هر چه درجه تقوا بالاتر باشد فرد متقی نزد خداوند گرامی‌تر است و این درجات میان [[انبیاء]] و [[معصومین(ع)]] نیز وجود دارد. حال، تشخیص اینکه کدام یک از آن ذوات مقدس بر دیگری برتری دارند بسیار مشکل است، چرا که مقام معنوی یک انسان فقط برای خدای متعال به صورت کامل معلوم است و ما قادر به فهم و درک آن نیستیم، مگر از معصومین(ع) مطلبی رسیده باشد. امّا در مورد حضرت [[فاطمه زهرا(س)]] مقامات و درجات بسیار بالایی ذکر شده است که کمتر کسی دارای آنهاست و ایشان برترینِ بانوان و سیدۀ نساء العالمین هستند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کتاب دفع و رفع|جلد=9|صفحه=44 ـ 48|پیوند=https://fa.wikipasokh.com/images/3/3d/%D8%AF%D9%81%D8%B9_%D9%88_%D8%B1%D9%81%D8%B9_%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%DB%B9.pdf|ناشر=مرکز مطالعه و پاسخ به شبهه}}</ref> | ||
== ویژگی‌های مهم حضرت فاطمه == | |||
=== عصمت === | |||
{{اصلی|عصمت حضرت فاطمه(س)|دلیل عقلی و نقلی برای عصمت حضرت فاطمه}} | |||
دلایل عقلی گوناگونی بر عصمت حضرت زهرا(س) وجود دارد. در اینباره گفته شده است که اگر ایشان دارای مقام عصمت نمی‌بود هرگز سرمشق امام عصر(ع) نبود و نیز [[حجت خدا]] بر [[ائمه]] نمی‌شدند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دفع و رفع|جلد=9|صفحه=13 ـ 17|پیوند=https://fa.wikipasokh.com/images/3/3d/%D8%AF%D9%81%D8%B9_%D9%88_%D8%B1%D9%81%D8%B9_%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%DB%B9.pdf|ناشر=مرکز مطالعه و پاسخ به شبهه}}</ref> دلایل نقلی مطرح شده درباره عصمت حضرت زهرا(س) آیات قرآنی و روایاتی است که در این زمینه وارد شده است. مهمترین این موارد، [[آیه تطهیر]] است که در آن آمده است: {{قرآن|إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکمْ تَطْهِیرًا|ترجمه=خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند|سوره=احزاب|آیه=آیه ۳۳}}، همگان بر این باورند که این آیه فضیلت والایی را برای اهل بیت(ع) به اثبات می‌رساند که از نظر اندیشمندان شیعه، این فضیلت مساوی با عصمت است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الدرالمنثور|سال=1404|نام=جلال الدین|نام خانوادگی=سیوطی|ناشر=قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی|جلد=5|صفحه=199}}</ref> در روایتی که از محدّثین شیعه و سنّی نقل شده است، [[رسول خدا(ص)]] می‌فرماید: {{عربی|ان اللّه تَبارَکَ وَ تَعالی یَغضِبُ لِغَضَب فاطِمَه وَ یَرضی لِرِضاها|ترجمه=همانا خداوند بلند مرتبه با غضب فاطمه غضب ناک و با رضایت او خشنود می‌شود}}.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کنزالعمال|نام=علاء الدین علی بن حسام الدین|نام خانوادگی=متقی هندی|ناشر=مؤسسة الرسالة|جلد=12|صفحه=111}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الصواعق المحرقه|نام=أحمد بن محمد|نام خانوادگی=ابن حجر الهیتمی|ناشر=لبنان، مؤسسة الرساله|صفحه=175}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجمع الزوائد|نام=أبو الحسن نور الدین|نام خانوادگی=الهیثمی|ناشر=دَارُ المَأْمُون لِلتُّرَاثِ|جلد=9|صفحه=203}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اسد الغابه|سال=1409|نام=أبو الحسن علی بن أبی الکرم|نام خانوادگی=ابن اثیر|ناشر=بیروت، دارالفکر|جلد=6|صفحه=224}}</ref> همچنین حدیث نبوی {{عربی|فاطمه بضعة منی}} یکی از روایات دال بر عصمت حضرت زهرا(س) است. بر اساس این حدیث پیغمبر اکرم(ص) فرموده است: {{عربی|فاطمة بضعة منی فمن ءاذاها فقد ءاذانی و من ءاذانی فقد ءاذی الله|ترجمه=فاطمه پارهٔ تن من است؛ هر کس او را بیازارد مرا آزرده و هر کس مرا بیازارد خدا را آزرده است}}.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مناقب آل أبی طالب|سال=1379|نام=محمد بن علی|نام خانوادگی=ابن شهر آشوب مازندرانی|ناشر=قم، علامه|جلد=3|صفحه=333}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید|سال=1404|نام=عبد الحمید بن هبه الله|نام خانوادگی=ابن أبی الحدید|ناشر=قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی|جلد=16|صفحه=283}}</ref> | |||
=== ولایت === | |||
حضرت زهرا(س) دارای [[ولایت تکوینی]] (ولایت تکوینی آن است که شخصی بتواند به اذن و مشیت خداوند در جهان آفرینش و تکوین تصرف کند؛ مثلاً بیمار غیرقابل علاجی را به اذن خدا شفا دهد یا مردگان را زنده کند)<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=پیام قرآن|سال=1377|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|ناشر=تهران، دارالکتب الاسلامیه|جلد=9|صفحه=154}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الفوائد البهية في شرح عقائد الإمامية|سال=1421|نام=محمدرضا|نام خانوادگی=مظفر|ناشر=بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات|جلد=2|صفحه=118}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=إثبات الولایة العامة للنبي و الأئمة|سال=1438|نام=سید علی|نام خانوادگی=حسینی میلانی|ناشر=قم، انتشارات حقایق|صفحه=166}}</ref> بوده‌اند که از آیات و روایات توسط علما برداشت شده است. [[شهید مطهری]] در اینباره می‌گوید: «آیه تطهیر و حدیث ثقلین ناظر به داشتن [[ولایت اهل بیت(ع)]] است»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجموعه آثار|نام=مرتضی|نام خانوادگی=مطهری|ناشر=انتشارات صدرا|جلد=3|صفحه=280}}</ref>. [[علامه امینی]] نیز می‌فرماید: «حضرت زهرا(س) در مقام ولایت، شریک امیرالمؤمنین علی(ع) و حسنین(ع) است».<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فاطمة الزهرا|سال=1376|نام=عبدالحسین|نام خانوادگی=امینی|ناشر=تهران، استقلال|صفحه=50}}</ref> سید محمدحسین میرجهانی از اندیشمندان شیعه نیز می‌فرماید: «حضرت زهرا(س) در ولایت مطلقه با پدر و شوهر و دو فرزندش شرکت دارد و هم چنین با همه ائمۀ نه‌گانه دیگر از اولاد خود».<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جنة العاصمة|سال=1389|نام=سید محمد حسین|نام خانوادگی=میرجهانی طباطبایی|ناشر=تهران، شمس الضحی|صفحه=306}}</ref> بنابراین حضرت زهرا(س) همچون امامان معصوم(ع) دارای عصمت و ولایت است و دو شرط اساسی در برتری اهل بیت(ع)، در حضرت زهرا(س) هم وجود دارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دفع و رفع|جلد=9|صفحه=44 ـ 48|پیوند=https://fa.wikipasokh.com/images/3/3d/%D8%AF%D9%81%D8%B9_%D9%88_%D8%B1%D9%81%D8%B9_%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%DB%B9.pdf|ناشر=مرکز مطالعه و پاسخ به شبهه}}</ref> | |||
== دلائل برتری حضرت فاطمه زهرا(س) بر ائمه(ع) == | |||
علامه امینی در ذکر برتری حضرت زهرا(س) بر یازده اختر تابناک می‌فرماید: «در ذکر نام پنج تن آل عبا، پیامبر اکرم(ص) آنها را با تقدم و تأخر مشخص و معین می‌فرمایند، گویی می‌خواهد بیان فرماید که امیر المؤمنین علی(ع) از زهرا افضل است و مقام زهرا(س) تالی امیرالمؤمنین علی(ع) است و اگر چنین نبود شایسته نبود، بلکه شایسته بود اول نام حضرت زهرا(س) ذکر شود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فاطمة الزهراء|سال=1376|نام=عبدالحسین|نام خانوادگی=امینی|ناشر=تهران، انتشارات استقلال|صفحه=48}}</ref> علامه امینی، در کتاب فاطمة الزهرا بیش از پانزده روایت بر برتری حضرت زهرا(س) به همراه استدلال آورده اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فاطمة الزهراء|سال=1376|نام=عبدالحسین|نام خانوادگی=امینی|ناشر=تهران، انتشارات استقلال|صفحه=50 ـ 89}}</ref> | |||
=== در روایات === | |||
روایاتی دال بر برتری حضرت زهرا(س) بر ائمه(ع) وارد شده است که برخی از آنها عبارت است از: | |||
در | * امام حسن عسکری(ع) می‌فرمایند: {{عربی|نحن حجج الله علی الخلق و جدّتنا فاطمه حجة الله علینا|ترجمه=ما حجت خدا هستیم در بین خلق و فاطمه(س) حجت خداست بر ما}}.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اطيب البيان في تفسير القرآن|سال=1378|نام=سيد عبد الحسين|نام خانوادگی=طیب|ناشر=تهران، انتشارات اسلام|جلد=13|صفحه=255}}</ref> | ||
* در روایتی امام صادق(ع) می‌فرمایند: «اگر [[حضرت علی(ع)]] نبود که با حضرت زهرا(س) [[ازدواج]] نماید از زمان [[آدم(ع)]] تا روز قیامت هیچ گونه کفو و همتایی برای آن حضرت پیدا نمی‌شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اصول کافی|سال=1407|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|ناشر=تهران، دارالکتب الاسلامیه|جلد=1|صفحه=524}}</ref> دلالت روایت بر برتری حضرت فاطمه(س) به این صورت است که کفو و همتایی، دلالت می‌کند که دو شخص از حیث مقام و برتری نزدیک به یکدیگر هستند و کمالات آنها در رتبه نیز به یکدیگر نزدیک است و الا اگر مقام و رتبه حضرت فاطمه(س) کمتر بود، وجود این کلمات لغو می‌شد و نباید کفو و همتایی ذکر می‌شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دفع و رفع|جلد=9|صفحه=44 ـ 48|پیوند=https://fa.wikipasokh.com/images/3/3d/%D8%AF%D9%81%D8%B9_%D9%88_%D8%B1%D9%81%D8%B9_%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%DB%B9.pdf|ناشر=مرکز مطالعه و پاسخ به شبهه}}</ref> | |||
= | |||
دلالت روایت بر برتری حضرت | |||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
| خط ۷۳: | خط ۴۸: | ||
| ارزیابی کمی = | | ارزیابی کمی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت = ب | ||
| کیفیت = | | کیفیت = ب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۰۸
سؤال
آیا مقام حضرت زهرا(س) از امامان بالاتر است؟
درگاه‌ها
حضرت فاطمه(س) از مقام عصمت و ولایت برخوردار هستند، مقامی که تمام ائمه(ع) نیز دارا می‌باشند. بنابراین، از نظر رتبه، ایشان در مرتبه‌ای برابر با ائمه اطهار(ع) قرار دارند. با این حال، برخی روایات نشان می‌دهند که جایگاه صدیقه کبری برتر از ائمه(ع) است، که بیانگر مقام والای ایشان می‌باشد.
اسلام و معیار برتری
از نظر اسلام ارزش انسان‌ها در پیشگاه خداوند متعال به تقواست. قرآن کریم می‌فرمایند: ﴿إِنَّ أَکرَمَکمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکمْ؛ ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست﴾(حجرات:آیه 13)، طبق این آیه شریفه هر چه درجه تقوا بالاتر باشد فرد متقی نزد خداوند گرامی‌تر است و این درجات میان انبیاء و معصومین(ع) نیز وجود دارد. حال، تشخیص اینکه کدام یک از آن ذوات مقدس بر دیگری برتری دارند بسیار مشکل است، چرا که مقام معنوی یک انسان فقط برای خدای متعال به صورت کامل معلوم است و ما قادر به فهم و درک آن نیستیم، مگر از معصومین(ع) مطلبی رسیده باشد. امّا در مورد حضرت فاطمه زهرا(س) مقامات و درجات بسیار بالایی ذکر شده است که کمتر کسی دارای آنهاست و ایشان برترینِ بانوان و سیدۀ نساء العالمین هستند.[۱]
ویژگی‌های مهم حضرت فاطمه
عصمت
دلایل عقلی گوناگونی بر عصمت حضرت زهرا(س) وجود دارد. در اینباره گفته شده است که اگر ایشان دارای مقام عصمت نمی‌بود هرگز سرمشق امام عصر(ع) نبود و نیز حجت خدا بر ائمه نمی‌شدند.[۲] دلایل نقلی مطرح شده درباره عصمت حضرت زهرا(س) آیات قرآنی و روایاتی است که در این زمینه وارد شده است. مهمترین این موارد، آیه تطهیر است که در آن آمده است: ﴿إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکمْ تَطْهِیرًا؛ خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند﴾(احزاب:آیه ۳۳)، همگان بر این باورند که این آیه فضیلت والایی را برای اهل بیت(ع) به اثبات می‌رساند که از نظر اندیشمندان شیعه، این فضیلت مساوی با عصمت است.[۳] در روایتی که از محدّثین شیعه و سنّی نقل شده است، رسول خدا(ص) می‌فرماید: «ان اللّه تَبارَکَ وَ تَعالی یَغضِبُ لِغَضَب فاطِمَه وَ یَرضی لِرِضاها؛ همانا خداوند بلند مرتبه با غضب فاطمه غضب ناک و با رضایت او خشنود می‌شود».[۴][۵][۶][۷] همچنین حدیث نبوی «فاطمه بضعة منی» یکی از روایات دال بر عصمت حضرت زهرا(س) است. بر اساس این حدیث پیغمبر اکرم(ص) فرموده است: «فاطمة بضعة منی فمن ءاذاها فقد ءاذانی و من ءاذانی فقد ءاذی الله؛ فاطمه پارهٔ تن من است؛ هر کس او را بیازارد مرا آزرده و هر کس مرا بیازارد خدا را آزرده است».[۸][۹]
ولایت
حضرت زهرا(س) دارای ولایت تکوینی (ولایت تکوینی آن است که شخصی بتواند به اذن و مشیت خداوند در جهان آفرینش و تکوین تصرف کند؛ مثلاً بیمار غیرقابل علاجی را به اذن خدا شفا دهد یا مردگان را زنده کند)[۱۰][۱۱][۱۲] بوده‌اند که از آیات و روایات توسط علما برداشت شده است. شهید مطهری در اینباره می‌گوید: «آیه تطهیر و حدیث ثقلین ناظر به داشتن ولایت اهل بیت(ع) است»[۱۳]. علامه امینی نیز می‌فرماید: «حضرت زهرا(س) در مقام ولایت، شریک امیرالمؤمنین علی(ع) و حسنین(ع) است».[۱۴] سید محمدحسین میرجهانی از اندیشمندان شیعه نیز می‌فرماید: «حضرت زهرا(س) در ولایت مطلقه با پدر و شوهر و دو فرزندش شرکت دارد و هم چنین با همه ائمۀ نه‌گانه دیگر از اولاد خود».[۱۵] بنابراین حضرت زهرا(س) همچون امامان معصوم(ع) دارای عصمت و ولایت است و دو شرط اساسی در برتری اهل بیت(ع)، در حضرت زهرا(س) هم وجود دارد.[۱۶]
دلائل برتری حضرت فاطمه زهرا(س) بر ائمه(ع)
علامه امینی در ذکر برتری حضرت زهرا(س) بر یازده اختر تابناک می‌فرماید: «در ذکر نام پنج تن آل عبا، پیامبر اکرم(ص) آنها را با تقدم و تأخر مشخص و معین می‌فرمایند، گویی می‌خواهد بیان فرماید که امیر المؤمنین علی(ع) از زهرا افضل است و مقام زهرا(س) تالی امیرالمؤمنین علی(ع) است و اگر چنین نبود شایسته نبود، بلکه شایسته بود اول نام حضرت زهرا(س) ذکر شود.[۱۷] علامه امینی، در کتاب فاطمة الزهرا بیش از پانزده روایت بر برتری حضرت زهرا(س) به همراه استدلال آورده اند.[۱۸]
در روایات
روایاتی دال بر برتری حضرت زهرا(س) بر ائمه(ع) وارد شده است که برخی از آنها عبارت است از:
- امام حسن عسکری(ع) می‌فرمایند: «نحن حجج الله علی الخلق و جدّتنا فاطمه حجة الله علینا؛ ما حجت خدا هستیم در بین خلق و فاطمه(س) حجت خداست بر ما».[۱۹]
- در روایتی امام صادق(ع) می‌فرمایند: «اگر حضرت علی(ع) نبود که با حضرت زهرا(س) ازدواج نماید از زمان آدم(ع) تا روز قیامت هیچ گونه کفو و همتایی برای آن حضرت پیدا نمی‌شد.[۲۰] دلالت روایت بر برتری حضرت فاطمه(س) به این صورت است که کفو و همتایی، دلالت می‌کند که دو شخص از حیث مقام و برتری نزدیک به یکدیگر هستند و کمالات آنها در رتبه نیز به یکدیگر نزدیک است و الا اگر مقام و رتبه حضرت فاطمه(س) کمتر بود، وجود این کلمات لغو می‌شد و نباید کفو و همتایی ذکر می‌شد.[۲۱]
منابع
- ↑ کتاب دفع و رفع (PDF). ج. ۹. مرکز مطالعه و پاسخ به شبهه. ص. ۴۴ ـ ۴۸.
- ↑ دفع و رفع (PDF). ج. ۹. مرکز مطالعه و پاسخ به شبهه. ص. ۱۳ ـ ۱۷.
- ↑ سیوطی، جلال الدین (۱۴۰۴). الدرالمنثور. ج. ۵. قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی. ص. ۱۹۹.
- ↑ متقی هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین. کنزالعمال. ج. ۱۲. مؤسسة الرسالة. ص. ۱۱۱.
- ↑ ابن حجر الهیتمی، أحمد بن محمد. الصواعق المحرقه. لبنان، مؤسسة الرساله. ص. ۱۷۵.
- ↑ الهیثمی، أبو الحسن نور الدین. مجمع الزوائد. ج. ۹. دَارُ المَأْمُون لِلتُّرَاثِ. ص. ۲۰۳.
- ↑ ابن اثیر، أبو الحسن علی بن أبی الکرم (۱۴۰۹). اسد الغابه. ج. ۶. بیروت، دارالفکر. ص. ۲۲۴.
- ↑ ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی (۱۳۷۹). مناقب آل أبی طالب. ج. ۳. قم، علامه. ص. ۳۳۳.
- ↑ ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله (۱۴۰۴). شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید. ج. ۱۶. قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی. ص. ۲۸۳.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۷). پیام قرآن. ج. ۹. تهران، دارالکتب الاسلامیه. ص. ۱۵۴.
- ↑ مظفر، محمدرضا (۱۴۲۱). الفوائد البهية في شرح عقائد الإمامية. ج. ۲. بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات. ص. ۱۱۸.
- ↑ حسینی میلانی، سید علی (۱۴۳۸). إثبات الولایة العامة للنبي و الأئمة. قم، انتشارات حقایق. ص. ۱۶۶.
- ↑ مطهری، مرتضی. مجموعه آثار. ج. ۳. انتشارات صدرا. ص. ۲۸۰.
- ↑ امینی، عبدالحسین (۱۳۷۶). فاطمة الزهرا. تهران، استقلال. ص. ۵۰.
- ↑ میرجهانی طباطبایی، سید محمد حسین (۱۳۸۹). جنة العاصمة. تهران، شمس الضحی. ص. ۳۰۶.
- ↑ دفع و رفع (PDF). ج. ۹. مرکز مطالعه و پاسخ به شبهه. ص. ۴۴ ـ ۴۸.
- ↑ امینی، عبدالحسین (۱۳۷۶). فاطمة الزهراء. تهران، انتشارات استقلال. ص. ۴۸.
- ↑ امینی، عبدالحسین (۱۳۷۶). فاطمة الزهراء. تهران، انتشارات استقلال. ص. ۵۰ ـ ۸۹.
- ↑ طیب، سيد عبد الحسين (۱۳۷۸). اطيب البيان في تفسير القرآن. ج. ۱۳. تهران، انتشارات اسلام. ص. ۲۵۵.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷). اصول کافی. ج. ۱. تهران، دارالکتب الاسلامیه. ص. ۵۲۴.
- ↑ دفع و رفع (PDF). ج. ۹. مرکز مطالعه و پاسخ به شبهه. ص. ۴۴ ـ ۴۸.