انفاق در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

Article-dot.png
Article-dot.png
از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}انفاق در قرآن را توضیح دهید{{پایان سوال}}
{{سوال}}انفاق در قرآن چه جایگاه، اهمیت و آثاری دارد؟{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
انفاق از مهمترین و محوری‌ترین مولفه‌های دین‌داری است که در قرآن بارها بدان تأکید و سفارش شده است و برای آن ثواب و اجر بزرگی معین گردیده است. فقرا، محرومان،  یتیمان، در راه‌ماندگان و بینوایان و.. افرادی هستند که مستحق گرفتن انفاق هستند. انفاق از ویژگی انسان‌هایی است که خدا به آنها وعده بهشت را می‌دهد. انفاق‌کنندگان در قرآن مؤمنان و متقین و نیکوکاران هستند. انفاق در کنار اوصافی همچون ایمان به غیب، صبر، نیکی، برپاداشتن نماز و … آمده است که از خصوصیات اصلی یک مسلمان محسوب می‌شود.
انفاق از مهم‌ترین و محوری‌ترین مولفه‌های دین‌داری است که در قرآن بارها بدان سفارش شده و برای آن پاداش بزرگی معین گردیده است.


== معنای انفاق ==
تزکیه و طهارت، رسیدن به نیکوکاری و مقامات معنوی و رفع فقر از جامعه، از آثار انفاق شمرده می‌شود. انفاق‌کنندگان در قرآن، مؤمنان، پرهیزکاران و نیکوکاران هستند. انفاق در کنار اوصافی همچون ایمان به غیب، صبر، نیکی و برپاداشتن نماز از خصوصیات اصلی یک مسلمان محسوب می‌شود که خدا به آنها وعده بهشت را می‌دهد.
انفاق مصدر باب افعال از ریشه نفقه است به معنی پرداختن بخشی از آنچه خدا روزی کرده است در راه خدا.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاالدین خرمشاهی</ref>


جدای از واژه نفق و مشتقات آن، کلمات دیگری در قرآن آمده است که دلالت بر انفاق می‌کند. انفاق به عنوان زکات واجب است و به عنوان صدقه مستحب.
بر اساس قرآن، فقرا، محرومان، یتیمان، در راه‌ماندگان و بینوایان و.. افرادی هستند که مستحق گرفتن انفاق هستند.
{{فضایل اخلاقی در قرآن}}


== امر به انفاق در قرآن ==
== فضیلت و اهمیت انفاق ==
در قرآن کریم، صدها آیه درباره کمک به محرومان، در قالب [[زکات]]، [[خمس]]، [[صدقه]]، انفاق، قرض الحسنه، اطعام، ایثار و … مطرح شده است. هم چنین برای نوع و مقدار انفاق، شرایط انفاق کننده و انفاق شونده دستوراتی دارد.<ref>تفسیر نور، ج۹، ص۴۶۱</ref>
انفاق به معنی بخشش در راه خدا است از آنچه خدا روزی کرده است.<ref>معینی، محسن، «انفاق»، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۱۳.</ref>


خداوند بارها در قرآن امر به انفاق کرده است: {{قرآن|وَأَنفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّـهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ ۛ وَأَحْسِنُوا ۛ إِنَّ اللَّـهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ|ترجمه=و در راه خدا انفاق کنید، و خود را با دست خود به هلاکت میفکنید، و نیکی کنید که خدا نیکوکاران را دوست می‌دارد.|سوره=بقره|آیه=۱۹۵}}
انفاق از مهم‌ترین مفاهیم اخلاقی و با فضیلت‌ترین اموری است که در قرآن بدان تأکید فراوان شده است. خداوند برای انفاق‌کننده پاداش بزرگ و بهشت را قرار داده است.<ref>سوره حدید، آیه۱۱. سوره انفال، آیه۶۰. سوره توبه، آیه۲۱.</ref> مالی که انفاق می‌شود را چندبرابر می‌کند.<ref>سوره بقره، آیه ۲۶۱. سوره قصص، آیه ۵۴.</ref> برای انفاق‌کنندگان بیم و اندوهی وجود ندارد.<ref>سوره بقره، آیه ۲۷۴.</ref> در قرآن کریم، صدها آیه درباره کمک به محرومان، در قالب [[زکات]]، [[خمس]]، [[صدقه]]، انفاق، قرض الحسنه، اطعام، ایثار و … مطرح شده است. قرآن برای نوع و مقدار انفاق، شرایط انفاق‌کننده و انفاق‌شونده دستوراتی دارد.<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن‏، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۴۶۱.</ref> خداوند بارها در قرآن امر به انفاق کرده است.<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۵.</ref> در آیه‌ای با لحنی عتاب‌آلود می‌فرماید در حالی که همه چیز به خداوند تعلق دارد چرا در راه خدا انفاق نمی‌کنید.<ref>سوره حدید، آیه ۱۰.</ref>


در جایی دیگر با لحنی عتاب‌آلود می‌فرماید در حالی همه چیز به خداوند تعلق دارد چرا در راه خدا انفاق نمی‌کنید: {{قرآن|وَمَا لَکُمْ أَلَّا تُنفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّـهِ وَلِلَّـهِ مِیرَ‌اثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْ‌ضِ|ترجمه=و شما را چه شده که در راه خدا انفاق نمی‌کنید و [حال آنکه] میراث آسمانها و زمین به خدا تعلق دارد؟|سوره=حدید|آیه=۱۰}}
انفاق دو وجه و کارکرد عبادی و اجتماعی دارد: یک) انسان را از لحاظ معنوی به مراتب رفیعی می‌رساند.دو) سبب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه می‌گردد. در بسیاری از آیات قرآن که اوصاف نیکوکاران و متقین را می‌شمرد به انفاق سفارش می‌کند. یکی از بزرگ‌ترین اموری که اسلام در یکی از دو رکن «حقوق الناس» و «حقوق اللَّه» مورد اهتمام قرار داده و مردم را بدان وادار می‌سازد انفاق است.<ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۷.</ref>
خداوند در قرآن فرموده است هرچه که انفاق کنید خدا عوضش را می‌دهد.<ref>سوره بقره، آیه ۲۷۲. سوره فاطر، آیه ۲۹. سوره سبأ، آیه ۳۹.</ref> در آیه‌ای انفاق را به بذری تشبیه می‌کند که به هفتصد دانه تبدیل می‌گردد.<ref>سوره بقره، آیه ۲۶۱. سبحانی، جعفر، «مثل‌های زیبای قرآن» مجله درس‌هایی از مکتب اسلام، شماره ۹ (۸۰).</ref> مفسران ذیل آیات انفاق گفته‌اند آنچه در راه خدا انفاق گردد یک تجارت پر سود است، چرا که خداوند عوض آن را بر عهده گرفته است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۸، ص۱۱۷.</ref>


انفاق یکی از مهمترین مفاهیم اخلاقی است که قرآن در آیات زیادی به آن تأکید داشته است. این امر هم برای جامعه بسیار ضروری است که می‌تواند رنج و سختی فقر را از بین ببرد و هم امتحانی برای یک انسان مؤمن است که آیا می‌تواند در راه خدا از اموال و ثروت خود بگذرد یا نه. از این رو، انفاق دو وجه و کارکرد عبادی و اجتماعی دارد که هم یک انسان را از لحاظ معنوی به رتبه‌های رفیعی می‌رساند و هم سبب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه می‌شود.
{{جعبه نقل‌قول|<small>هرگز به نیکوکاری نخواهید رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید. (آیه ۹۲ سوره آل‌عمران)</small>}}


مفهوم دینی انفاق که در قرآن بدان تصریح شده است این است که تمام رزق و مخلوقات این دنیا از آنِ خداست از این جهت کسی مالک واقعی نیست و صاحب همه اینها خداوند است. قرآن بارها اشاره کرده است از آنچه که ما به شما روزی داده‌ایم انفاق کنید. که نشان می‌دهد آنچه که تصور می‌شود خود انسان بدست آورده است، چیزی نیست جز اراده پروردگار که تعیین گردیده است که این مقدار به این بنده برسد. و انفاق یعنی اعطای روزی که خداوند به بنده‌ای داده است به کسی دیگر از جهت وظیفه و تکلیف انسانی و دینی.
=== تزکیه ===
[[تزکیه]] و پاک شدن از آثار مهم انفاق است: {{قرآن|الَّذِی یُؤْتِی مَالَهُ یَتَزَکَّیٰ|ترجمه=همان که مال خود را می‌دهد [برای آنکه] پاک شود.|سوره=لیل|آیه=۱۸}} مفسران در معنای تزکیه گفته‌اند تعبير به" يتزكى‏" در حقيقت اشاره به قصد قربت و نيت‏ خالص است خواه اين جمله به معنى كسب رشد معنوى و روحانى باشد، يا به دست آوردن پاكى اموال، چون" تزكيه" هم به معنى" نمو دادن" آمده و هم" پاك كردن": {{قرآن| خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَه تُطَهِّرُهُمْ‏ وَ تُزَكِّيهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ‏|ترجمه= از اموال آنها زكاتى بگير تا به وسيله آن آنها را پاك سازى و پرورش دهى و (هنگام گرفتن زكات) به آنها دعا كن كه دعاى تو مايه آرامش آنها است.|سوره= توبه|آيه= ۱۰۳}}<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران ، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۸۲.</ref>


== فضیلت و اهمیت انفاق ==
مطابق قرآن، انفاق سبب از بین بردن سیئات (گناهان) می‌شود.<ref>سوره بقره، آیه ۲۷۱.</ref> انسان به نیکی نمی‌رسد مگر آنکه از آنچه دوست دارد انفاق کند.<ref>سوره آل عمران، آیه۹۲</ref> سرّ این‌که انفاق باعث رستگاری انسان می‌شود، این است که بندهای تعلق را از دل و روح آدمی باز می‌کند.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، رستگاران، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، بی‌تا، ج۱، ص۵۹.</ref>
از ویژگی‌های دینداری و مسلمان بودن انفاق کردن است. در بسیاری از جاهای قرآن که اوصاف نیکوکاران و متقین را می‌شمرد به انفاق کردن سفارش و تأکید می‌کند. «یکی از بزرگترین اموری که اسلام در یکی از دو رکن «حقوق الناس» و «حقوق اللَّه» مورد اهتمام قرار داده و به طرق و انحای گوناگون، مردم را بدان وادار می‌سازد انفاق است.»<ref>تفسیر المیزان، ج۲، ص۵۸۷</ref>


در قرآن انفاق کردن وسیله‌ای برای پاک شدن است: {{قرآن|خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُ‌هُمْ وَتُزَکِّیهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَیْهِمْ ۖ إِنَّ صَلَاتَکَ سَکَنٌ لَّهُمْ ۗ وَاللَّـهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ|ترجمه=از اموال آنان صدقه‌ای بگیر تا به وسیله آن پاک و پاکیزه‌شان سازی، و برایشان دعا کن، زیرا دعای تو برای آنان آرامشی است، و خدا شنوای داناست.|سوره=توبه|آیه=۱۰۳}} در این آیه صدقه دادن که مصداقی از انفاق است سبب تطهیر و تزکیه می‌شود. [[علامه طباطبایی]] می‌گوید: «کلمه «تطهیر» به معنای برطرف کردن چرک و کثافت از چیزی است که بخواهند پاک و صاف شود و آماده نشو و نماء گردد و آثار و برکاتش ظاهر شود، و کلمه «تزکیه» به معنای رشد دادن همان چیز است، بلکه آن را ترقی داده خیرات و برکات را از آن بروز دهد، مانند درخت که با هرس کردن شاخه‌های زائدش، نموش بهتر و میوه‌اش درشت‌تر می‌شود، پس اینکه هم تطهیر را آورد و هم تزکیه را، خیال نشود که تکرار کرده، بلکه نکته لطیفی در آن رعایت شده است.»<ref>تفسیر المیزان، ج۹، ص۵۱۲</ref>
[[شهید مطهری]] درباره انسان‌ساز بودن انفاق می‌گوید اینکه انسان چیزی داشته باشد و از خود جدا کند و مظهر رحمانیت پروردگار بشود، نقش بزرگی در ساختن انسان دارد.<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۹۰ش، ج۲۶، ص۱۲۶</ref> [[صاحب مجمع البیان]] گفته است: «انفاق‌کننده می‌کوشد که در نزد خدا پاک باشد و در این انفاقش خودنمایی و شهرت را نمی‌خواهد.»<ref>طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ترجمه: احمد بهشتی و دیگران، تهران، فراهانی، بی‌تا‏، ج۲۷، ص۱۳۱.</ref>


[[شهید مطهری]] درباره انسان‌ساز بودن انفاق می‌گوید: «اینكه انسان چیزی داشته باشد و از خود جدا كند و مظهر رحمانیت پروردگار بشود، نقش بزرگی در ساختن انسان دارد. عطوفت كه از ماده‌ی عطف است، یعنی تمایل و توجه به دیگران، با دیگران یكی شدن و دل به جای دل آنها نهادن، خود هدف است و هدفی اساسی و قابل اهمیت. اگر چنین مفهومی در جامعه نباشد، عیناً مثل آن است كه در محیط خانواده محبت و عطوفت مفقود گردد.»<ref>مجموعه آثار شهید مطهری، ج۲۶، ، ص۱۲۶</ref>
=== از بین بردن فقر ===
گسترده‌ترین موضوع قرآنی در رابطه با وظایف اقتصادی انفاق است. این کلمه بیش از هشتاد بار در قرآن با تعبیرهای مختلف آمده و مسلمانان را تشویق به پرداخت قسمتی از عطایای الهی به دیگران کرده است.<ref>منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، سایه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۷۴.</ref>


خداوند در قرآن فرموده است هرچه که انفاق کنید خدا عوضش را می‌دهد.{{قرآن|قُلْ إِنَّ رَ‌بِّی یَبْسُطُ الرِّ‌زْقَ لِمَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَیَقْدِرُ لَهُ ۚ وَمَا أَنفَقْتُم مِّن شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ ۖ وَهُوَ خَیْرُ الرَّ‌ازِقِینَ|ترجمه=بگو: «در حقیقت، پروردگار من است که روزی را برای هر کس از بندگانش که بخواهد گشاده یا برای او تنگ می‌گرداند. و هر چه را انفاق کردید عوضش را او می‌دهد. و او بهترین روزی دهندگان است.»|سوره=سبأ|آیه=۳۹}} «این آیه نشان می‌دهد آنچه در راه خدا انفاق گردد در حقیقت یک تجارت پر سود است، چرا که خداوند عوض آن را بر عهده گرفته، و می‌دانیم هنگامی که شخص کریمی عوض چیزی را بر عهده می‌گیرد رعایت برابری و مساوات نمی‌کند بلکه چند برابر و گاه صد چندان می‌کند. البته این وعده الهی منحصر به آخرت و سرای دیگر نیست، آن که در جای خود مسلم است، در دنیا نیز با انواع برکات جای انفاقها را به نحو احسن پر می‌کند.»<ref>تفسیر نمونه، ج۱۸، ص۱۱۷</ref>
یکی از اهداف انفاق در اسلام، از بین بردن فقر در جامعه است. عالمان دینی گفته‌اند فرهنگ انفاق نشان می‌دهد هر فردی در جامعه به فکر دیگر انسان‌ها است و نگرانی معیشت و زندگی آنها را دارد. اگر فرهنگ انفاق آن‌طور که مورد تأکید قرآن است، در جامعه محقق شود مسئله بغرنج فقر که یکی از اساسی‌ترین موضوعات جوامع بشری است، تا حدود زیادی بهبود پیدا می‌کند و شاید به‌طور کامل رفع شود. مفسران می‌گویند یکی از اهداف اسلام این است که اختلافات غیرعادلانه‌ای که در اثر بی‌عدالتی‌های اجتماعی در میان طبقه غنی و ضعیف پیدا می‌شود از بین برود. اسلام برای رسیدن به این هدف برنامه وسیعی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها انفاق و کمک مالی به دیگران است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۱۶.</ref>


== آثار انفاق ==
کمک به دیگران و سعی در رفع فقر جامعه از مصادیق [[اعمال صالح]] است که قرآن بسیار بر آن تأکید دارد. خداوند کسانی که طلا و نقره دخیره می‌کنند و در راه خدا انفاق نمی‌کنند، به عذابی دردناک وعده داده است.<ref>سوره توبه، آیه ۳۴.</ref> عمل ثروت‌اندوزی و عدم انفاق در تعالیم دین ممنوع شده و ثروت‌اندوزان سخت نکوهش شده‌اند.<ref>منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، سایه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۷۶</ref>
خداوند در قرآن فرموده است برای انفاق‌کننده پاداش بزرگ و بهشت است.<ref>آیه ۱۱ سوره حدید. و آیه ۶۰ سوره انفال. و آیه ۲۱ سوره توبه</ref> و مالی که انفاق می‌شود را چندبرابر می‌کند:<ref>آیه ۲۶۱ سوره بقره، آیه ۵۴ سوره قصص</ref>{{قرآن|مَّن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّـهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا کَثِیرَةً ۚ وَاللَّـهُ یَقْبِضُ وَیَبْسُطُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ|ترجمه=کیست آن کس که به[بندگانِ‏] خدا وام نیکویی دهد تا [خدا] آن را برای او چند برابر بیفزاید؟ و خداست که [در معیشت بندگان‏] تنگی و گشایش پدیدمی‌آورد و به سوی او بازگردانده می‌شوید.|سوره=بقره|آیه=۲۴۵}} برای انفاق کنندگان بیم و اندوهی وجود ندارد:{{قرآن|الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ|ترجمه=کسانی که اموال خود را شب و روز، و نهان و آشکارا، انفاق می‌کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان برای آنان خواهد بود و نه بیمی بر آنان است و نه‌اندوهگین می‌شوند.|سوره=بقره|آیه=۲۷۴}}


تزکیه و پاک شدن از آثار انفاق است: {{قرآن|الَّذِی یُؤْتِی مَالَهُ یَتَزَکَّیٰ|ترجمه=همان که مال خود را می‌دهد [برای آنکه] پاک شود.|سوره=لیل|آیه=۱۸}} مفسران در معنای تزکیه گفته‌اند: «تعبیر به" یتزکی" در حقیقت اشاره به قصد قربت و نیت خالص است خواه این جمله به معنی کسب نمو معنوی و روحانی باشد، یا به دست آوردن پاکی اموال، چون" تزکیة" هم به معنی" نمو دادن" آمده و هم" پاک کردن"»<ref>تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۱۸۲</ref>
== اوصاف انفاق‌کنندگان ==
{{جعبه نقل‌قول|<small>[متقین] کسانی هستند که در توانگری و تنگدستی انفاق می‌کنند و خشم خویش فرومی‌خورند و از خطای مردم درمی‌گذرند. خدا نیکوکاران را دوست دارد. (آیه ۱۳۴ سوره آل‌عمران)</small>}}
انفاق‌کنندگان در قرآن، [[متقین]]، نیکوکاران،<ref>سوره بقره، آیه۱۹۵.</ref> مؤمنان،<ref>سوره بقره، آیه۲۵۴.</ref> رستگاران<ref>سوره تغابن، آیه۱۶.</ref> و ... هستند. آنان که به غیب ایمان دارند و نماز را برپامی‌دارند، کسانی هستند که انفاق می‌کنند.<ref>سوره بقره، آیه۳.</ref>


صاحب مجمع البیان می‌فرماید: «می‌کوشد که در نزد خدا پاک باشد و به این انفاقش ریاء و خود نمایی و شهرت را نمی‌خواهد.»<ref>ترجمه مجمع البیان، ج۲۷، ص۱۳۱</ref>
قرآن با برشمردن اقسام نیکی، یکی از نیکی‌ها را انفاق می‌داند.<ref>سوره بقره، آیه ۱۷۷.</ref> در آیه ۱۶ [[سوره تغابن]] آنان را مفلحون (رستگاران) نام می‌برد و  کسانی را که با مال و جان‌شان جهاد می‌کنند، فائزون می‌نامد.<ref>سوره توبه، آیه ۲۰.</ref> در [[سوره آل‌عمران]] آمده که در فراخی و تنگی و هر شرایطی انفاق می‌کنند و خداوند اینها را دوست دارد.<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۳۴.</ref> یکی از اوصاف پرهیزکاران این است که برای اموال خود حقی معین برای فقرا و محرومان قرار داده‌اند.<ref>سوره ذاریات، آیه ۱۹.</ref>و در اوصاف فروتنان می‌گوید صبور هستند و برپادارنده نماز هستند و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند.<ref>سوره حج، آیه ۳۴ و ۳۵.</ref>


یکی از اهداف انفاق در اسلام، از بین بردن فقر در جامعه است. فرهنگ انفاق نشان می‌دهد هر فردی در جامعه به فکر دیگر انسانها است و نگرانی معیشت و زندگی آنها را دارد. اگر فرهنگ انفاق آنطور که مورد تأکید قرآن است، در جامعه محقق شود مسئله بغرنج فقر که یکی از اساسی‌ترین موضوعات لاینحل جوامع بشری است، تا حدود زیادی بهبود پیدا می‌کند و شاید به‌طور کامل رفع شود. آیت الله مکارم شیرازی می‌گوید: «با دقت در آیات قرآن مجید آشکار می‌شود که یکی از اهداف اسلام این است که اختلافات غیرعادلانه‌ای که در اثر بی‌عدالتی‌های اجتماعی در میان طبقه غنی و ضعیف پیدا می‌شود از بین برود و سطح زندگی کسانی که نمی‌توانند نیازمندی‌های زندگیشان را بدون کمک دیگران رفع کنند بالا بیاید و حداقل لوازم زندگی را داشته باشند، اسلام برای رسیدن به این هدف برنامه وسیعی در نظر گرفته است- تحریم رباخواری بطور مطلق، و وجوب پرداخت مالیاتهای اسلامی از قبیل زکات و خمس و صدقات و مانند آنها و تشویق به انفاق- وقف و قرض الحسنه و کمکهای مختلف مالی قسمتی از این برنامه را تشکیل می‌دهد، و از همه مهم‌تر زنده کردن روح ایمان و برادری انسانی در میان مسلمانان است.»<ref>تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۱۶</ref>
در بیان ویژگی‌های مؤمنان در قرآن آمده است همانان هستند که به خدا و پیامبرش ایمان دارند و با مال و جانشان در راه خدا جهاد می‌کنند. اینان همان صادقون هستند.<ref>سوره حجرات، آیه ۱۵.</ref> قرآن انفاق را از ارکان ایمان می‌داند. اهمیت و عظمت انفاق و گذشت‌های مالی به حدی است که در ردیف مسائل اصولی اسلام قرار گرفته است.<ref>«[https://erfan.ir/farsi/83122.html صدقه و انفاق در آیات و روایات]»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر استاد حسین انصاریان. تاریخ بازدید: ۱۲ مهر ۱۴۰۲ش.</ref>


== مستحق انفاق ==
== مستحق انفاق ==
طبق گفته قرآن همه نیازمندان، فقرا، در راه ماندگان، یتیمان، محرومان و… مستحق گرفتن انفاق هستند:
قرآن نیازمندان، فقرا، در راه‌ماندگان، یتیمان، محرومان و… را مستحق گرفتن انفاق می‌داند:{{قرآن|ترجمه=صدقات، تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیّان [گردآوری و پخش] آن، و کسانی که دلشان به دست آورده می‌شود، و در [راه آزادی] بردگان، و وامداران، و در راه خدا، و به در راه مانده، اختصاص دارد. [این] به عنوان فریضه از جانب خداست، و خدا دانای حکیم است.|سوره=توبه|آیه=۶۰}} قرآن پاره‌ای از انفاقات از قبیل زکات، خمس، کفارات مالی و اقسام فدیه را واجب نموده و پاره‌ای از صدقات و اموری از قبیل وقف، سکنی دادن کسی، وصیت‌ها، بخشش‌ها و غیر آن را مستحب نموده است‏.<ref>طباطبایی، محسن، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۷.</ref>
 
[[پرونده:کتاب انفاق نوشته امام موسی صدر.jpg|بندانگشتی|کتاب «انفاق» {{سخ}}نوشته امام موسی صدر|257x257px]]
{{قرآن|إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَ‌اءِ وَالْمَسَاکِینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِی الرِّ‌قَابِ وَالْغَارِ‌مِینَ وَفِی سَبِیلِ اللَّـهِ وَابْنِ السَّبِیلِ ۖ فَرِ‌یضَةً مِّنَ اللَّـهِ ۗ وَاللَّـهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ|ترجمه=صدقات، تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیّان [گردآوری و پخش] آن، و کسانی که دلشان به دست آورده می‌شود، و در [راه آزادی] بردگان، و وامداران، و در راه خدا، و به در راه مانده، اختصاص دارد. [این] به عنوان فریضه از جانب خداست، و خدا دانای حکیم است.|سوره=توبه|آیه=۶۰}}
 
«قرآن پاره‌ای از انفاقات از قبیل زکات، خمس، کفارات مالی و اقسام فدیه را واجب نموده و پاره‌ای از صدقات و اموری از قبیل وقف سکنی دادن مادام‌العمر کسی، وصیت‌ها، بخشش‌ها و غیر آن را مستحبّ نموده است‏»<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۵۸۷</ref>


== چگونگی انفاق کردن ==
== چگونگی انفاق کردن ==
خداوند هر نوع انفاق آشکار و پنهان را نیک می‌داند و برای آن پاداش می‌دهد،<ref>آیه ۲۸۴ سوره بقره</ref> اما در یک آیه می‌فرماید انفاق پنهان برای شما بهتر است: {{قرآن|إِن تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِیَ ۖ وَإِن تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ ۚ وَیُکَفِّرُ عَنکُم مِّن سَیِّئَاتِکُمْ ۗ وَاللَّـهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ|ترجمه=اگر صدقه‌ها را آشکار کنید، این، کارِ خوبی است، و اگر آن را پنهان دارید و به مستمندان بدهید، این برای شما بهتر است و بخشی از گناهانتان را می‌زداید، و خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است.|سوره=بقره|آیه=۲۷۱}}
خداوند هر نوع انفاق آشکار و پنهان را نیک می‌داند و برای آن پاداش می‌دهد،<ref>سوره بقره، آیه ۲۸۴.</ref> اما انفاق پنهان را بهتر می‌داند.<ref>سوره بقره، آیه ۲۷۱.</ref> مفسران اعتقاد دارند برای انفاق پنهان و آشکار فواید زیادی مترتب است. انفاق آشکار، مردم را دعوت به این کار نیک می‌کند و جامعه را به این موضوع تشویق می‌کند. اما انفاق پنهان به دور از ریا، منت، آزار و تحقیر فقیران است و آثار معنوی و روحی زیاد و عظیمی دارد.<ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۶۱۰.</ref> در فرهنگ قرآنی، ارتقاء شخصیت معنوی انسان، غایت اصلی انفاق شمرده می‌شود، آنچه به این عمل معنا می‌بخشد، نیت است و هرگونه انفاقی بر پایه ریا، بی‌ارزش دانسته شده است.<ref>جمعی از نویسندگان، «انفاق»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۰، ذیل مدخل.</ref> تا زمانی که انفاق در راه خدا باشد و نه برای برتری‌جویی بر مردم، یک عمل صالح خواهد بود.<ref>مدرسی، محمد تقی، احکام عبادات، قم، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۵۲۳.</ref>
 
[[علامه طباطبایی]] درباره این آیه می‌فرماید: «خدای سبحان در این آیه، صدقه آشکار و دیگری پنهان، هر دو را ستوده است، برای اینکه هر کدام از آن دو آثاری صالح دارند، اما صدقه آشکارا که خود تشویق و دعوت عملی مردم است به کار نیک، و نیز مایه دلگرمی فقرا و مساکین است، که می‌بینند در جامعه مردمی دل‌رحم هستند که به حال آنان ترحم می‌کنند، و در جامعه اموالی برای آنان و رفع حوائجشان قرار می‌دهند تا برای روز قیامتشان که روز گرفتاری است ذخیره‌ای باشد، و این باعث می‌شود که روحیه یاس و نومیدی از صفحه دلهاشان زدوده شود، و در کار خود دارای نشاط گردند، و احساس کنند که وحدت عمل و کسب بین آنان و اغنیا وجود دارد، اگر سرمایه‌دار کاسبی می‌کند تنها برای خودش نیست، و این خود آثار نیک بسیاری دارد. و اما حسن صدقه پنهانی این است که در خفا آدمی از ریا و منت و اذیت دورتر است، چون فقیر را نمی‌شناسد، تا به او منت گذارد، یا اذیت کند، فائده دیگرش اینست که در صدقه پنهانی آبروی فقیر محفوظ می‌ماند، و احساس ذلت و خفت نمی‌کند، و حیثیتش در جامعه محفوظ می‌ماند، پس می‌توان گفت که: صدقه علنی نتیجه‌های بیشتری دارد، و صدقه پنهانی خالص‌تر و پاک‌تر انجام می‌شود. و چون بنای دین بر اخلاص است، بنا بر این عمل هر قدر به اخلاص نزدیک‌تر باشد به فضیلت نیز نزدیکتر است‏.»<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۶۱۰</ref>
 
انفاق اگر همراه با منت باشد تمام اجر آن از بین می‌برد. «کسانی که در راه خداوند بذل مال می‌کنند ولی به دنبال آن منت می‌گذارند یا کاری که موجب آزار و رنجش است می‌کنند در حقیقت با این عمل ناپسند اجر و پاداش خود را از بین می‌برند.»<ref>تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۱۸</ref> در قرآن آمده است:{{قرآن|الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّـهِ ثُمَّ لَا یُتْبِعُونَ مَا أَنفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًی ۙ لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ|ترجمه=کسانی که اموالِ خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، سپس در پی آنچه انفاق کرده‌اند، منّت و آزاری روا نمی‌دارند، پاداش آنان برایشان نزد پروردگارشان [محفوظ] است، و بیمی بر آنان نیست و اندوهگین نمی‌شوند.|سوره=بقره|آیه=۲۶۲}}
 
== اوصاف انفاق‌کنندگان ==
انفاق‌کنندگان در قرآن همان متقین و نیکوکاران و مؤمنین و مفلحون و فائزون و محسنین و فروتنان هستند. در قرآن آمده است همانان که به غیب ایمان دارند و نماز را برپامی‌دارند کسانی هستند که انفاق می‌کنند:{{قرآن|هُدًی لِّلْمُتَّقِینَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَ‌زَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ|ترجمه=مایه هدایت تقواپیشگان است: آنان که به غیب ایمان می‌آورند، و نماز را بر پا می‌دارند و از آنچه به ایشان روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند|سوره=بقره|آیه=۲و ۳}}
 
در جایی دیگر هم با برشمردن اقسام نیکی، یکی از نیکی‌ها را انفاق می‌داند و اینان را همان صادقین و متقین می‌داند.<ref>آیه ۱۷۷ سوره بقره</ref> در آیه ۱۶ [[سوره تغابن]] آنان مفلحون (رستگاران) نام می‌برد. و به کسانی که با مال و جانشان جهاد می‌کنند را فائزون می‌نامد.<ref>آیه ۲۰ سوره توبه</ref> در [[سوره آل‌عمران]] آمده که در فراخی و تنگی و هر شرایطی انفاق می‌کنند و و خداوند اینها را دوست دارد.<ref>آیه ۱۳۴ سوره آل عمران</ref>


یکی از اوصاف پرهیزکاران این است که برای اموال خود حقی معین برای فقرا و محرومان قرار داده‌اند.<ref>آیه ۱۹ سوره ذاریات</ref>و در اوصاف فروتنان می‌گوید صبور هستند و برپادارنده نماز هستند و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند.<ref>آیه ۳۴ و ۳۵ سوره حج</ref>
انفاق باید به هدف طلبیدن رضای خدا باشد.<ref>سوره بقره، آیه ۲۶۵. محسنی، محمد آصف، افق اعلی، کابل، رسالات، ۱۳۹۶ش، ج۳، ص۱۹۶.</ref> نه برای جاه‌طلبی و شهوات نفسانی.<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۹۰ش، ج۲۲، ص۱۸۷.</ref> انفاق اگر همراه با منت باشد، تمام اجر آن را از بین می‌برد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۱۸.</ref> انفاق با منت و آزار همراه نباشد، پاداش آن نزد خداوند محفوظ است.<ref>سوره بقره، آیه ۲۶۲.</ref>


در بیان ویژگی‌های مؤمنان می‌فرماید همانان هستند که به خدا و پیامبرش ایمان دارند و با مال و جانشان در راه خدا جهاد می‌کنند. اینان همان صادقون هستند.<ref>آیه ۱۵ سوره حجرات</ref> در جاهایی از قرآن که بحث ایمان را مطرح می‌کند انفاق را از ارکان ایمان می‌داند. اهمیت و عظمت انفاق و گذشت‌های مالی به حدی است که در ردیف مسائل اصولی اسلام قرار گرفته است.<ref>مقاله صدقه و انفاق در آیات و روایات، حسین انصاریان، پایگاه اطلاع رسانی دفتر استاد حسین انصاریان، </ref>
== مطالعه بیشتر ==
* انفاق، تفسیر قرآن، امام موسی صدر، مترجم علیرضا محمودی، مؤسسه امام موسی صدر.
* انفاق(از انفاق مخرب تا انفاق سازنده)، علی صفایی حائری.
* انفاق در قرآن کریم، ابولفتح عزیزی ابرقویی.


== منابع ==
== منابع ==
خط ۷۶: خط ۷۰:
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر =شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی =
  | ارزیابی کمی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =ج
  | اولویت =ب
  | کیفیت =ج
  | کیفیت =ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۵

سؤال
انفاق در قرآن چه جایگاه، اهمیت و آثاری دارد؟

انفاق از مهم‌ترین و محوری‌ترین مولفه‌های دین‌داری است که در قرآن بارها بدان سفارش شده و برای آن پاداش بزرگی معین گردیده است.

تزکیه و طهارت، رسیدن به نیکوکاری و مقامات معنوی و رفع فقر از جامعه، از آثار انفاق شمرده می‌شود. انفاق‌کنندگان در قرآن، مؤمنان، پرهیزکاران و نیکوکاران هستند. انفاق در کنار اوصافی همچون ایمان به غیب، صبر، نیکی و برپاداشتن نماز از خصوصیات اصلی یک مسلمان محسوب می‌شود که خدا به آنها وعده بهشت را می‌دهد.

بر اساس قرآن، فقرا، محرومان، یتیمان، در راه‌ماندگان و بینوایان و.. افرادی هستند که مستحق گرفتن انفاق هستند.

اخلاق در قرآن

انفاق در قرآن

صداقت در قرآن

ابرار در قرآن

تبدیل سیئات به حسنات

آمرزش گناه در قرآن

مصادیق نیکی در آیه ۱۷۷ سوره بقره

نیکی به پدر و مادر در قرآن

پاسخ بدی با خوبی در قرآن

ویژگی مؤمنان در قرآن

اعمال صالح در آیه ۱۵ سوره روم

اوصاف متقین در قرآن

اولوا الالباب در قرآن

شیوه برخورد با افراد جاهل


فضیلت و اهمیت انفاق

انفاق به معنی بخشش در راه خدا است از آنچه خدا روزی کرده است.[۱]

انفاق از مهم‌ترین مفاهیم اخلاقی و با فضیلت‌ترین اموری است که در قرآن بدان تأکید فراوان شده است. خداوند برای انفاق‌کننده پاداش بزرگ و بهشت را قرار داده است.[۲] مالی که انفاق می‌شود را چندبرابر می‌کند.[۳] برای انفاق‌کنندگان بیم و اندوهی وجود ندارد.[۴] در قرآن کریم، صدها آیه درباره کمک به محرومان، در قالب زکات، خمس، صدقه، انفاق، قرض الحسنه، اطعام، ایثار و … مطرح شده است. قرآن برای نوع و مقدار انفاق، شرایط انفاق‌کننده و انفاق‌شونده دستوراتی دارد.[۵] خداوند بارها در قرآن امر به انفاق کرده است.[۶] در آیه‌ای با لحنی عتاب‌آلود می‌فرماید در حالی که همه چیز به خداوند تعلق دارد چرا در راه خدا انفاق نمی‌کنید.[۷]

انفاق دو وجه و کارکرد عبادی و اجتماعی دارد: یک) انسان را از لحاظ معنوی به مراتب رفیعی می‌رساند.دو) سبب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه می‌گردد. در بسیاری از آیات قرآن که اوصاف نیکوکاران و متقین را می‌شمرد به انفاق سفارش می‌کند. یکی از بزرگ‌ترین اموری که اسلام در یکی از دو رکن «حقوق الناس» و «حقوق اللَّه» مورد اهتمام قرار داده و مردم را بدان وادار می‌سازد انفاق است.[۸] خداوند در قرآن فرموده است هرچه که انفاق کنید خدا عوضش را می‌دهد.[۹] در آیه‌ای انفاق را به بذری تشبیه می‌کند که به هفتصد دانه تبدیل می‌گردد.[۱۰] مفسران ذیل آیات انفاق گفته‌اند آنچه در راه خدا انفاق گردد یک تجارت پر سود است، چرا که خداوند عوض آن را بر عهده گرفته است.[۱۱]

هرگز به نیکوکاری نخواهید رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید. (آیه ۹۲ سوره آل‌عمران)

تزکیه

تزکیه و پاک شدن از آثار مهم انفاق است: ﴿الَّذِی یُؤْتِی مَالَهُ یَتَزَکَّیٰ؛ همان که مال خود را می‌دهد [برای آنکه] پاک شود.﴾(لیل:۱۸) مفسران در معنای تزکیه گفته‌اند تعبير به" يتزكى‏" در حقيقت اشاره به قصد قربت و نيت‏ خالص است خواه اين جمله به معنى كسب رشد معنوى و روحانى باشد، يا به دست آوردن پاكى اموال، چون" تزكيه" هم به معنى" نمو دادن" آمده و هم" پاك كردن": ﴿خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَه تُطَهِّرُهُمْ‏ وَ تُزَكِّيهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ‏؛ از اموال آنها زكاتى بگير تا به وسيله آن آنها را پاك سازى و پرورش دهى و (هنگام گرفتن زكات) به آنها دعا كن كه دعاى تو مايه آرامش آنها است.﴾(توبه)[۱۲]

مطابق قرآن، انفاق سبب از بین بردن سیئات (گناهان) می‌شود.[۱۳] انسان به نیکی نمی‌رسد مگر آنکه از آنچه دوست دارد انفاق کند.[۱۴] سرّ این‌که انفاق باعث رستگاری انسان می‌شود، این است که بندهای تعلق را از دل و روح آدمی باز می‌کند.[۱۵]

شهید مطهری درباره انسان‌ساز بودن انفاق می‌گوید اینکه انسان چیزی داشته باشد و از خود جدا کند و مظهر رحمانیت پروردگار بشود، نقش بزرگی در ساختن انسان دارد.[۱۶] صاحب مجمع البیان گفته است: «انفاق‌کننده می‌کوشد که در نزد خدا پاک باشد و در این انفاقش خودنمایی و شهرت را نمی‌خواهد.»[۱۷]

از بین بردن فقر

گسترده‌ترین موضوع قرآنی در رابطه با وظایف اقتصادی انفاق است. این کلمه بیش از هشتاد بار در قرآن با تعبیرهای مختلف آمده و مسلمانان را تشویق به پرداخت قسمتی از عطایای الهی به دیگران کرده است.[۱۸]

یکی از اهداف انفاق در اسلام، از بین بردن فقر در جامعه است. عالمان دینی گفته‌اند فرهنگ انفاق نشان می‌دهد هر فردی در جامعه به فکر دیگر انسان‌ها است و نگرانی معیشت و زندگی آنها را دارد. اگر فرهنگ انفاق آن‌طور که مورد تأکید قرآن است، در جامعه محقق شود مسئله بغرنج فقر که یکی از اساسی‌ترین موضوعات جوامع بشری است، تا حدود زیادی بهبود پیدا می‌کند و شاید به‌طور کامل رفع شود. مفسران می‌گویند یکی از اهداف اسلام این است که اختلافات غیرعادلانه‌ای که در اثر بی‌عدالتی‌های اجتماعی در میان طبقه غنی و ضعیف پیدا می‌شود از بین برود. اسلام برای رسیدن به این هدف برنامه وسیعی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها انفاق و کمک مالی به دیگران است.[۱۹]

کمک به دیگران و سعی در رفع فقر جامعه از مصادیق اعمال صالح است که قرآن بسیار بر آن تأکید دارد. خداوند کسانی که طلا و نقره دخیره می‌کنند و در راه خدا انفاق نمی‌کنند، به عذابی دردناک وعده داده است.[۲۰] عمل ثروت‌اندوزی و عدم انفاق در تعالیم دین ممنوع شده و ثروت‌اندوزان سخت نکوهش شده‌اند.[۲۱]

اوصاف انفاق‌کنندگان

[متقین] کسانی هستند که در توانگری و تنگدستی انفاق می‌کنند و خشم خویش فرومی‌خورند و از خطای مردم درمی‌گذرند. خدا نیکوکاران را دوست دارد. (آیه ۱۳۴ سوره آل‌عمران)

انفاق‌کنندگان در قرآن، متقین، نیکوکاران،[۲۲] مؤمنان،[۲۳] رستگاران[۲۴] و ... هستند. آنان که به غیب ایمان دارند و نماز را برپامی‌دارند، کسانی هستند که انفاق می‌کنند.[۲۵]

قرآن با برشمردن اقسام نیکی، یکی از نیکی‌ها را انفاق می‌داند.[۲۶] در آیه ۱۶ سوره تغابن آنان را مفلحون (رستگاران) نام می‌برد و کسانی را که با مال و جان‌شان جهاد می‌کنند، فائزون می‌نامد.[۲۷] در سوره آل‌عمران آمده که در فراخی و تنگی و هر شرایطی انفاق می‌کنند و خداوند اینها را دوست دارد.[۲۸] یکی از اوصاف پرهیزکاران این است که برای اموال خود حقی معین برای فقرا و محرومان قرار داده‌اند.[۲۹]و در اوصاف فروتنان می‌گوید صبور هستند و برپادارنده نماز هستند و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند.[۳۰]

در بیان ویژگی‌های مؤمنان در قرآن آمده است همانان هستند که به خدا و پیامبرش ایمان دارند و با مال و جانشان در راه خدا جهاد می‌کنند. اینان همان صادقون هستند.[۳۱] قرآن انفاق را از ارکان ایمان می‌داند. اهمیت و عظمت انفاق و گذشت‌های مالی به حدی است که در ردیف مسائل اصولی اسلام قرار گرفته است.[۳۲]

مستحق انفاق

قرآن نیازمندان، فقرا، در راه‌ماندگان، یتیمان، محرومان و… را مستحق گرفتن انفاق می‌داند:﴿صدقات، تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیّان [گردآوری و پخش] آن، و کسانی که دلشان به دست آورده می‌شود، و در [راه آزادی] بردگان، و وامداران، و در راه خدا، و به در راه مانده، اختصاص دارد. [این] به عنوان فریضه از جانب خداست، و خدا دانای حکیم است.﴾(توبه:۶۰) قرآن پاره‌ای از انفاقات از قبیل زکات، خمس، کفارات مالی و اقسام فدیه را واجب نموده و پاره‌ای از صدقات و اموری از قبیل وقف، سکنی دادن کسی، وصیت‌ها، بخشش‌ها و غیر آن را مستحب نموده است‏.[۳۳]

کتاب «انفاق»
نوشته امام موسی صدر

چگونگی انفاق کردن

خداوند هر نوع انفاق آشکار و پنهان را نیک می‌داند و برای آن پاداش می‌دهد،[۳۴] اما انفاق پنهان را بهتر می‌داند.[۳۵] مفسران اعتقاد دارند برای انفاق پنهان و آشکار فواید زیادی مترتب است. انفاق آشکار، مردم را دعوت به این کار نیک می‌کند و جامعه را به این موضوع تشویق می‌کند. اما انفاق پنهان به دور از ریا، منت، آزار و تحقیر فقیران است و آثار معنوی و روحی زیاد و عظیمی دارد.[۳۶] در فرهنگ قرآنی، ارتقاء شخصیت معنوی انسان، غایت اصلی انفاق شمرده می‌شود، آنچه به این عمل معنا می‌بخشد، نیت است و هرگونه انفاقی بر پایه ریا، بی‌ارزش دانسته شده است.[۳۷] تا زمانی که انفاق در راه خدا باشد و نه برای برتری‌جویی بر مردم، یک عمل صالح خواهد بود.[۳۸]

انفاق باید به هدف طلبیدن رضای خدا باشد.[۳۹] نه برای جاه‌طلبی و شهوات نفسانی.[۴۰] انفاق اگر همراه با منت باشد، تمام اجر آن را از بین می‌برد.[۴۱] انفاق با منت و آزار همراه نباشد، پاداش آن نزد خداوند محفوظ است.[۴۲]

مطالعه بیشتر

  • انفاق، تفسیر قرآن، امام موسی صدر، مترجم علیرضا محمودی، مؤسسه امام موسی صدر.
  • انفاق(از انفاق مخرب تا انفاق سازنده)، علی صفایی حائری.
  • انفاق در قرآن کریم، ابولفتح عزیزی ابرقویی.

منابع

  1. ↑ معینی، محسن، «انفاق»، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۱۳.
  2. ↑ سوره حدید، آیه۱۱. سوره انفال، آیه۶۰. سوره توبه، آیه۲۱.
  3. ↑ سوره بقره، آیه ۲۶۱. سوره قصص، آیه ۵۴.
  4. ↑ سوره بقره، آیه ۲۷۴.
  5. ↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن‏، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۴۶۱.
  6. ↑ سوره بقره، آیه ۱۹۵.
  7. ↑ سوره حدید، آیه ۱۰.
  8. ↑ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۷.
  9. ↑ سوره بقره، آیه ۲۷۲. سوره فاطر، آیه ۲۹. سوره سبأ، آیه ۳۹.
  10. ↑ سوره بقره، آیه ۲۶۱. سبحانی، جعفر، «مثل‌های زیبای قرآن» مجله درس‌هایی از مکتب اسلام، شماره ۹ (۸۰).
  11. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۸، ص۱۱۷.
  12. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران ، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۸۲.
  13. ↑ سوره بقره، آیه ۲۷۱.
  14. ↑ سوره آل عمران، آیه۹۲
  15. ↑ مصباح یزدی، محمد تقی، رستگاران، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، بی‌تا، ج۱، ص۵۹.
  16. ↑ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۹۰ش، ج۲۶، ص۱۲۶
  17. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ترجمه: احمد بهشتی و دیگران، تهران، فراهانی، بی‌تا‏، ج۲۷، ص۱۳۱.
  18. ↑ منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، سایه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۷۴.
  19. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۱۶.
  20. ↑ سوره توبه، آیه ۳۴.
  21. ↑ منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، سایه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۷۶
  22. ↑ سوره بقره، آیه۱۹۵.
  23. ↑ سوره بقره، آیه۲۵۴.
  24. ↑ سوره تغابن، آیه۱۶.
  25. ↑ سوره بقره، آیه۳.
  26. ↑ سوره بقره، آیه ۱۷۷.
  27. ↑ سوره توبه، آیه ۲۰.
  28. ↑ سوره آل عمران، آیه ۱۳۴.
  29. ↑ سوره ذاریات، آیه ۱۹.
  30. ↑ سوره حج، آیه ۳۴ و ۳۵.
  31. ↑ سوره حجرات، آیه ۱۵.
  32. ↑ «صدقه و انفاق در آیات و روایات»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر استاد حسین انصاریان. تاریخ بازدید: ۱۲ مهر ۱۴۰۲ش.
  33. ↑ طباطبایی، محسن، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۷.
  34. ↑ سوره بقره، آیه ۲۸۴.
  35. ↑ سوره بقره، آیه ۲۷۱.
  36. ↑ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۶۱۰.
  37. ↑ جمعی از نویسندگان، «انفاق»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۰، ذیل مدخل.
  38. ↑ مدرسی، محمد تقی، احکام عبادات، قم، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۵۲۳.
  39. ↑ سوره بقره، آیه ۲۶۵. محسنی، محمد آصف، افق اعلی، کابل، رسالات، ۱۳۹۶ش، ج۳، ص۱۹۶.
  40. ↑ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۹۰ش، ج۲۲، ص۱۸۷.
  41. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۱۸.
  42. ↑ سوره بقره، آیه ۲۶۲.
مقاله‌های مرتبط
برگرفته از «https://fa.wikipasokh.com/index.php?title=انفاق_در_قرآن&oldid=76461»