راه‌های درمان تکبر: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۸ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۳۳

سؤال

عوامل و ریشه‌های تکبر چیست؟

خودمان را بشناسیم

خودشناسی و خودنگری یکی از راه‌های اصلی درمان تکبر و غرور به حساب می‌آید. باید دو مرحله از هستی خود را همیشه به یاد داشته باشیم.

الف. اینکه چگونه با ضعف و ناتوانی از دیار عدم به عالم هستی قدم نهاده‌ایم.

ب. سرانجام زندگی ما به کجا می‌انجامد و چگونه در دل خاک جای گرفته، همه توانایی‌ها و دارایی‌های ما که اینک به آنها فخر می‌کنیم، از ما گرفته می‌شود.

اگر انسان همیشه به این دو مرحله از وجود هستی خود توجه داشته باشد، به عجز و ناتوانی خود پی می‌برد و حتی در حال شهرت و مقام نیز به غرور و تکبر مبتلا نمی‌شود؛ بلکه مقام و ریاست را از سوی خدا دانسته و سعی می‌کند در جهت کمال معنوی خود از آن استفاده کند. علی(ع) می‌فرماید: «عَجِبْتُ للمتکبّرِ الّذی کان بالأمیس نطفه و یکونُ غَداً جِیفه»^[۱] یعنی تعجب می‌کنم از آدم متکبر، کسی که دیروز نطفه‌ای بیش نبود و فردا هم مرداری بیش نخواهد بود، و در عین حال تکبر می‌ورزد.

۲. به یاد مرگ باشیم:

یاد مرگ از انحرافات اخلاقی و از جمله تکبر و خود بزرگ‌بینی جلوگیری می‌کند. علی(ع) در این باره می‌فرماید: «ضَعُ فَخْرَک و احطُط کِبرکَ، و اذکر قبرَکَ»^[۲] فخر و مباهات را کنار بگذار، تکبر را از خود دور ساز، به یاد قبر خودت باش.

۳. به عبادت خدا بپردازیم

یکی دیگر از عواملی که می‌تواند از تکبر و غرور حتی در موقعیت‌های حساس مانند شهرت و مقام داشتن، جلوگیری کند، عبادت خداست. علی(ع) در این باره می‌فرماید: «خداوند نماز را جهت منزه ساختن انسان‌ها از تکبر مقرّر داشته است».^[۳]

برای آن که به غرور و تکبر مبتلا نشویم باید به خودشناسی و خودسازی بپردازیم. در غیر این دو صورت امکان ندارد که بتوانیم از این صفات ناروا در خود جلوگیری کنیم.

نکته دیگر اینکه هر گاه به مقام و موقعیتی دست یافتیم، باید خودمان را فراموش نکنیم و همیشه به یادمان باشد که این مقام و موقعیت برای همیشه باقی نخواهد ماند.

زندگینامه انسان‌های بزرگی که با تواضع و فروتنی به جاهای والای معنوی رسیده‌اند را مورد مطالعه قرار گیرد.
تواضع

تواضع ضد تکبر است و هر چه بکوشیم خود را به صفت تواضع نزدیک تر کنیم از تکبر دورتر شدهایم امام حسن-علیه السلام- فرمود: «کسی که عظمت و بزرگی خدا را درک کند، شایسته نیست که تکبر ورزد و اظهار بزرگی کند؛ بلکه باید در بر ابر عظمت خدا از خود تواضع نشان دهد. برای ایجاد صفت تواضع و راه‌های آن به کتاب‌های اخلاقی مثل معراج العاده مراجعه شود. از جمله آن کارها این است که کارهای معمول زندگی را شخصاً انجام بدهیم، در کارهای خانه به اهل خانه کمک کنیم و…

۱ـ تواضع

امام حسن ـ علیه‌السّلام ـ فرمود: کسی که عظمت و بزرگی خدا را درک کند، شایسته نیست که تکبر ورزد و اظهار بزرگی کند، بلکه می‌باید در برابر عظمت خدا، از خود تواضع نشان دهد.^[۴]

۲. خودنگری و خودشناسی

اساساً تکبر نیز مانند دیگر صفات ناپسند اخلاقی از بیماریهای روحی و روانی است که دامنگیر انسان می‌شود. طبیعی است برای درمان این بیماری خطرناک باید انسان و ویژگی‌های او شناخته شود. از جمله راه‌های شناخت خود، خودنگری است.

هر قدر ارزشمندی انسان کامل تر گردد، در بازنگری به روحیات خود احساس کوچکی و خردی کرده، خود را از دیگران کوچکتر و پائین‌تر خواهد دید. امیرمومنین ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «در شگفتم از آدم مبتکر: کسی که دیروز نطفه‌ای بیش نبود و فردا هم مرداری بیش نخواهد بود، و در عین حال تکبر می‌ورزد.»^[۵] نکته‌ای تربیتی که در این روایت وجود دارد این است که شخص متکبر باید قدری درباره خودش تأمل کند، از چه آفریده شده و سرانجام این بدن مادی او چه خواهد بود اگر حقیقت انسان به این بدن مادی است که تکبر جایگاهی ندارد (چون انسان از پست‌ترین چیز آفریده شده) و اگر حقیقت انسان به روح و بعد معنوی او است، باید تلاش نمود که معنویت را در خویش تقویت نموده و ریشه تکبر را بخشکاند.

۳. پرداختن به کارهای روزمره زندگی و بار دوش دیگران نبودن

یکی از عوامل مؤثر در درمان تکبر این است که فرد، خود متکفل کارهای روز مره‌ّای خود باشد و کارهایش را به دیگران تحمیل نکند تا کم‌کم احساس بزرگی ننماید.

امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «کسی که لباس خود را وصله کند و کفش خود را با دست خود بدوزد و بار خود را خود بر دوش گیرد، او از بیماری تکبر در امان خواهد بود.»^[۶]

۴. یاد مرگ

یکی دیگر از راه‌های درمان تکبر این است که فرد به یاد مرگ افتد. علی ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «فخر و مباهات را کنار بگذار، تکبر را از خود دور ساز، به یاد قبر خود باش.»^[۷]

۵. پرداختن به عبادت

برای درمان و جلوگیری از تکبر باید به عبادت پرداخت. علی ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «خداوند نماز را جهت منزّه ساختن انسانها از تکبر، مقرر داشته است.»^[۸]

۶. ایجاد و تقویت صفت تواضع در خود

تواضع ضد کبر و درمان قطعی تکبر است و معنای آن را فروتنی و شکسته نفسی گفته‌اند. تواضع نسبت به چند چیز صورت می‌پذیرد مثل تواضع نسبت به خداوند، دین خدا، پیامبر و امام، مؤمنان و مردم. تنها در مقابل اشخاص متکبر و خودخواه تواضع پسندیده نیست؛ البته باید دقت کرد که تواضع از صفت بد چابلوسی و تملق سر در نیاورد.

۶. توجه به پیامدهای منفی تکبر

یکی از راهکارهای مهم برای ایجاد انگیزه در راستای انجام یا ترک کاری توجه به پیامدهای آن می‌باشد. توجه منظم، مستمر و روزانه به پیامدهای منفی این رذیله اخلاقی جهت ترک آن بسیار مؤثر خواهد بود. برخی از پیامدهای تکبر از نگاه معصومین چنین می‌باشد.^[۹]

ـ شخص متکبر از دوست بی بهره است.

ـ حرص و تکبر و حسادت انگیزه‌های فرورفتن در گناهانند.

ـ کسی که استکبار ورزد خداوند او را پست گرداند.

ـ هر که بر مردم بزرگی فروشد خوار شود.

راه‌های تقویت احساس ارزشمندی و عزت نفس

۱. توجه به مقام خلیفه الاهی خود ۲. توجه به بالاتر بودن آبروی ما از کعبه ۳. همنشینی با عالمان ربانی ۴. مطالعه شرح حال عارفان و بزرگان اخلاق (کم و پیوسته خواندن).

رسد آدمی به جایی که به جز خدا نبیند بنگر که تا چه حد است مکان آدمیت

۵. توجه به اینکه عزت و ذلت به دست خدا است و عزت در پیروی از دستورات خدا به دست می‌آید ۶. استفاده از توانایی‌ها و مهارت‌های خود در راه خدمت به خلق ۷. تفکر در نعمت‌های ظاهری (سلامتی، عقل) و باطنی (ائمه اطهار(ع)) که خداوند به ما داده.

۸. تقویت رابطه خود با خدا و تفکر در صفات و اسماء الاهی. مثلاً مطالعه (نه خواندن) کم ولی با تدبر و روزانه زیارت جوشن کبیر و خواندن این صفات در قنوت نمازها.

منابع

↑ مجلسی، بحار الانوار، بیروت، ج۷۸، ص۹۴.
↑ شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۰، ج۱، ص۴۹۱.
↑ شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۰، ج۱، ص۴۹۲.
↑ محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۶.
↑ محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۸.
↑ شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۴۹۱.
↑ نهج‌البلاغه، انتشارات مشعل، چاپ اول، ۱۳۶۰، خطبه۱۵۳و حکمت شماره ۳۹۸.
↑ > محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۷.
↑ محمدی ری شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمید رضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۸۶۳.

[1] مجلسی، بحار الانوار، بیروت، ج۷۸، ص۹۴.

[2] شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۰، ج۱، ص۴۹۱.

[3] شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۰، ج۱، ص۴۹۲.

[4] محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۶.

[5] محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۸.

[6] شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۴۹۱.

[7] نهج‌البلاغه، انتشارات مشعل، چاپ اول، ۱۳۶۰، خطبه۱۵۳و حکمت شماره ۳۹۸.

[8] > محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۷.

[9] محمدی ری شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمید رضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۸۶۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 {{پاسخ}}
-خودمان را بشناسيم
+خودمان را بشناسیم
-خودشناسي و خودنگري يكي از راه‌هاي اصلي درمان تكبر و غرور به حساب مي‌آيد. بايد دو مرحله از هستي خود را هميشه به ياد داشته باشيم.
+خودشناسی و خودنگری یکی از راه‌های اصلی درمان تکبر و غرور به حساب می‌آید. باید دو مرحله از هستی خود را همیشه به یاد داشته باشیم.
-الف. اينكه چگونه با ضعف و ناتواني از ديار عدم به عالم هستي قدم نهاده‌ايم.
+الف. اینکه چگونه با ضعف و ناتوانی از دیار عدم به عالم هستی قدم نهاده‌ایم.
-ب. سرانجام زندگي ما به كجا مي‌انجامد و چگونه در دل خاك جاي گرفته، همه توانايي‌ها و دارايي‌هاي ما كه اينك به آنها فخر مي‌كنيم، از ما گرفته مي‌شود.
+ب. سرانجام زندگی ما به کجا می‌انجامد و چگونه در دل خاک جای گرفته، همه توانایی‌ها و دارایی‌های ما که اینک به آنها فخر می‌کنیم، از ما گرفته می‌شود.
-اگر انسان هميشه به اين دو مرحله از وجود هستي خود توجه داشته باشد، به عجز و ناتواني خود پي مي‌برد و حتي در حال شهرت و مقام نيز به غرور و تكبر مبتلا نمي‌شود؛ بلكه مقام و رياست را از سوي خدا دانسته و سعي مي‌كند در جهت كمال معنوي خود از آن استفاده كند. علي(ع) مي‌فرمايد: «عَجِبْتُ للمتكبّرِ الّذي كان بالأميس نطفه و يكونُ غَداً جِيفه»<ref>مجلسي، بحار الانوار، بيروت، ج۷۸، ص۹۴.</ref> يعني تعجب مي‌كنم از آدم متكبر، كسي كه ديروز نطفه‌اي بيش نبود و فردا هم مرداري بيش نخواهد بود، و در عين حال تكبر مي‌ورزد.
+اگر انسان همیشه به این دو مرحله از وجود هستی خود توجه داشته باشد، به عجز و ناتوانی خود پی می‌برد و حتی در حال شهرت و مقام نیز به غرور و تکبر مبتلا نمی‌شود؛ بلکه مقام و ریاست را از سوی خدا دانسته و سعی می‌کند در جهت کمال معنوی خود از آن استفاده کند. علی(ع) می‌فرماید: «عَجِبْتُ للمتکبّرِ الّذی کان بالأمیس نطفه و یکونُ غَداً جِیفه»<ref>مجلسی، بحار الانوار، بیروت، ج۷۸، ص۹۴.</ref> یعنی تعجب می‌کنم از آدم متکبر، کسی که دیروز نطفه‌ای بیش نبود و فردا هم مرداری بیش نخواهد بود، و در عین حال تکبر می‌ورزد.
-۲. به ياد مرگ باشيم:
+۲. به یاد مرگ باشیم:
-ياد مرگ از انحرافات اخلاقي و از جمله تكبر و خود بزرگ‌بيني جلوگيري مي‌كند. علي(ع) در اين باره مي‌فرمايد: «ضَعُ فَخْرَك و احطُط كِبركَ، و اذكر قبرَكَ»<ref> شفيعي، سيد محمد، پرورش روح در پرتو چهل حديث، دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اول، ۱۳۷۰، ج۱، ص۴۹۱.</ref> فخر و مباهات را كنار بگذار، تكبر را از خود دور ساز، به ياد قبر خودت باش.
+یاد مرگ از انحرافات اخلاقی و از جمله تکبر و خود بزرگ‌بینی جلوگیری می‌کند. علی(ع) در این باره می‌فرماید: «ضَعُ فَخْرَک و احطُط کِبرکَ، و اذکر قبرَکَ»<ref>شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۰، ج۱، ص۴۹۱.</ref> فخر و مباهات را کنار بگذار، تکبر را از خود دور ساز، به یاد قبر خودت باش.
-۳. به عبادت خدا بپردازيم
+۳. به عبادت خدا بپردازیم
-يكي ديگر از عواملي كه مي‌تواند از تكبر و غرور حتي در موقعيت‌هاي حساس مانند شهرت و مقام داشتن، جلوگيري كند، عبادت خداست. علي(ع) در اين باره مي‌فرمايد: «خداوند نماز را جهت منزه ساختن انسان‌ها از تكبر مقرّر داشته است».<ref>شفيعي، سيد محمد، پرورش روح در پرتو چهل حديث، دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اول، ۱۳۷۰، ج۱، ص۴۹۲.</ref>
+یکی دیگر از عواملی که می‌تواند از تکبر و غرور حتی در موقعیت‌های حساس مانند شهرت و مقام داشتن، جلوگیری کند، عبادت خداست. علی(ع) در این باره می‌فرماید: «خداوند نماز را جهت منزه ساختن انسان‌ها از تکبر مقرّر داشته است».<ref>شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۰، ج۱، ص۴۹۲.</ref>
-براي آن كه به غرور و تكبر مبتلا نشويم بايد به خودشناسي و خودسازي بپردازيم. در غير اين دو صورت امكان ندارد كه بتوانيم از اين صفات ناروا در خود جلوگيري كنيم.
+برای آن که به غرور و تکبر مبتلا نشویم باید به خودشناسی و خودسازی بپردازیم. در غیر این دو صورت امکان ندارد که بتوانیم از این صفات ناروا در خود جلوگیری کنیم.
-نكته ديگر اينكه هر گاه به مقام و موقعيتي دست يافتيم، بايد خودمان را فراموش نكنيم و هميشه به يادمان باشد كه اين مقام و موقعيت براي هميشه باقي نخواهد ماند.
+نکته دیگر اینکه هر گاه به مقام و موقعیتی دست یافتیم، باید خودمان را فراموش نکنیم و همیشه به یادمان باشد که این مقام و موقعیت برای همیشه باقی نخواهد ماند.
-۴. زندگينامه انسان‌هاي بزرگي كه با تواضع و فروتني به جاهاي والاي معنوي رسيده‌اند را مورد مطالعه قرار گيرد.
+# زندگینامه انسان‌های بزرگی که با تواضع و فروتنی به جاهای والای معنوی رسیده‌اند را مورد مطالعه قرار گیرد.
+# تواضع
+تواضع ضد تکبر است و هر چه بکوشیم خود را به صفت تواضع نزدیک تر کنیم از تکبر دورتر شدهایم امام حسن-علیه السلام- فرمود: «کسی که عظمت و بزرگی خدا را درک کند، شایسته نیست که تکبر ورزد و اظهار بزرگی کند؛ بلکه باید در بر ابر عظمت خدا از خود تواضع نشان دهد. برای ایجاد صفت تواضع و راه‌های آن به کتاب‌های اخلاقی مثل معراج العاده مراجعه شود. از جمله آن کارها این است که کارهای معمول زندگی را شخصاً انجام بدهیم، در کارهای خانه به اهل خانه کمک کنیم و…
-۵. تواضع
+۱ـ تواضع
-تواضع ضد تكبر است و هر چه بكوشيم خود را به صفت تواضع نزديك تر كنيم از تكبر دورتر شدهايم امام حسن-عليه السلام- فرمود: «كسي كه عظمت و بزرگي خدا را درك كند، شايسته نيست كه تكبر ورزد و اظهار بزرگي كند؛ بلكه بايد در بر ابر عظمت خدا از خود تواضع نشان دهد. براي ايجاد صفت تواضع و راه هاي آن به كتاب هاي اخلاقي مثل معراج العاده مراجعه شود. از جمله آن كارها اين است كه كارهاي معمول زندگي را شخصاً انجام بدهيم، در كارهاي خانه به اهل خانه كمك كنيم و....
+امام حسن ـ علیه‌السّلام ـ فرمود: کسی که عظمت و بزرگی خدا را درک کند، شایسته نیست که تکبر ورزد و اظهار بزرگی کند، بلکه می‌باید در برابر عظمت خدا، از خود تواضع نشان دهد.<ref>محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۶.</ref>
-۱ـ تواضع
+۲. خودنگری و خودشناسی
-امام حسن ـ عليه‌السّلام ـ فرمود: كسي كه عظمت و بزرگي خدا را درك كند، شايسته نيست كه تكبر ورزد و اظهار بزرگي كند، بلكه مي‌بايد در برابر عظمت خدا، از خود تواضع نشان دهد. <ref>محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، دارالحديث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۶.</ref>
+اساساً تکبر نیز مانند دیگر صفات ناپسند اخلاقی از بیماریهای روحی و روانی است که دامنگیر انسان می‌شود. طبیعی است برای درمان این بیماری خطرناک باید انسان و ویژگی‌های او شناخته شود. از جمله راه‌های شناخت خود، خودنگری است.
-۲. خودنگري و خودشناسي
+هر قدر ارزشمندی انسان کامل تر گردد، در بازنگری به روحیات خود احساس کوچکی و خردی کرده، خود را از دیگران کوچکتر و پائین‌تر خواهد دید. امیرمومنین ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «در شگفتم از آدم مبتکر: کسی که دیروز نطفه‌ای بیش نبود و فردا هم مرداری بیش نخواهد بود، و در عین حال تکبر می‌ورزد.»<ref>محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۸.</ref> نکته‌ای تربیتی که در این روایت وجود دارد این است که شخص متکبر باید قدری درباره خودش تأمل کند، از چه آفریده شده و سرانجام این بدن مادی او چه خواهد بود اگر حقیقت انسان به این بدن مادی است که تکبر جایگاهی ندارد (چون انسان از پست‌ترین چیز آفریده شده) و اگر حقیقت انسان به روح و بعد معنوی او است، باید تلاش نمود که معنویت را در خویش تقویت نموده و ریشه تکبر را بخشکاند.
-اساساً تكبر نيز مانند ديگر صفات ناپسند اخلاقي از بيماريهاي روحي و رواني است كه دامنگير انسان مي‌شود. طبيعي است براي درمان اين بيماري خطرناك بايد انسان و ويژگي‌‌هاي او شناخته شود. از جمله راه‌هاي شناخت خود، خودنگري است.
+۳. پرداختن به کارهای روزمره زندگی و بار دوش دیگران نبودن
-هر قدر ارزشمندي انسان كامل تر گردد، در بازنگري به روحيات خود احساس كوچكي و خردي كرده، خود را از ديگران كوچكتر و پائين‌تر خواهد ديد. اميرمومنين ـ عليه‌السلام ـ فرمود: «در شگفتم از آدم مبتكر: كسي كه ديروز نطفه‌اي بيش نبود و فردا هم مرداري بيش نخواهد بود، و در عين حال تكبر مي‌ورزد.»<ref> محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، دارالحديث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۸.</ref> نكته‌اي تربيتي كه در اين روايت وجود دارد اين است كه شخص متكبر بايد قدري درباره‌ خودش تأمل كند، از چه آفريده شده و سرانجام اين بدن مادي او چه خواهد بود اگر حقيقت انسان به اين بدن مادي است كه تكبر جايگاهي ندارد (چون انسان از پست‌ترين چيز آفريده شده) و اگر حقيقت انسان به روح و بعد معنوي او است، بايد تلاش نمود كه معنويت را در خويش تقويت نموده و ريشه تكبر را بخشكاند.
+یکی از عوامل مؤثر در درمان تکبر این است که فرد، خود متکفل کارهای روز مره‌ّای خود باشد و کارهایش را به دیگران تحمیل نکند تا کم‌کم احساس بزرگی ننماید.
-۳. پرداختن به كارهاي روزمره زندگي و بار دوش ديگران نبودن
+امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «کسی که لباس خود را وصله کند و کفش خود را با دست خود بدوزد و بار خود را خود بر دوش گیرد، او از بیماری تکبر در امان خواهد بود.»<ref>شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۴۹۱.</ref>
-يكي از عوامل موثر در درمان تكبر اين است كه فرد، خود متكفل كارهاي روز مره‌ّاي خود باشد و كارهايش را به ديگران تحميل نكند تا كم‌كم احساس بزرگي ننمايد.
+۴. یاد مرگ
-امام صادق ـ عليه‌السلام ـ فرمود: «كسي كه لباس خود را وصله كند و كفش خود را با دست خود بدوزد و بار خود را خود بر دوش گيرد، او از بيماري تكبر در امان خواهد بود.»<ref>شفيعي، سيد محمد، پرورش روح در پرتو چهل حديث، دفتر تبليغات اسلامي، ج۱، ص۴۹۱.</ref>
+یکی دیگر از راه‌های درمان تکبر این است که فرد به یاد مرگ افتد. علی ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «فخر و مباهات را کنار بگذار، تکبر را از خود دور ساز، به یاد قبر خود باش.»<ref>نهج‌البلاغه، انتشارات مشعل، چاپ اول، ۱۳۶۰، خطبه۱۵۳و حکمت شماره ۳۹۸.</ref>
-۴. ياد مرگ
-يكي ديگر از راه‌هاي درمان تكبر اين است كه فرد به ياد مرگ افتد. علي ـ عليه‌السلام ـ فرمود: «فخر و مباهات را كنار بگذار، تكبر را از خود دور ساز، به ياد قبر خود باش.»<ref>نهج‌البلاغه، انتشارات مشعل، چاپ اول، ۱۳۶۰، خطبه۱۵۳و حكمت شماره ۳۹۸.</ref>
 ۵. پرداختن به عبادت
-براي درمان و جلوگيري از تكبر بايد به عبادت پرداخت. علي ـ عليه‌السلام ـ فرمود: «خداوند نماز را جهت منزّه ساختن انسانها از تكبر، مقرر داشته است.»<ref>> محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، دارالحديث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۷.</ref>
+برای درمان و جلوگیری از تکبر باید به عبادت پرداخت. علی ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «خداوند نماز را جهت منزّه ساختن انسانها از تکبر، مقرر داشته است.»<ref>> محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۷.</ref>
-۶. ايجاد و تقويت صفت تواضع در خود
-تواضع ضد كبر و درمان قطعي تكبر است و معناي آن را فروتني و شكسته نفسي گفته اند. تواضع نسبت به چند چيز صورت مي پذيرد مثل تواضع نسبت به خداوند، دين خدا، پيامبر و امام، مومنان و مردم. تنها در مقابل اشخاص متكبر و خود خواه تواضع پسنديده نيست؛ البته بايد دقت كرد كه تواضع از صفت بد چابلوسي و تملق سر در نياورد.
-==۶. توجه به پيامدهاي منفي تکبر==
-يکي از راهکارهاي مهم براي ايجاد انگيزه در راستاي انجام و يا ترک کاري توجه به پيامدهاي آن مي باشد. توجه منظم، مستمر و روزانه به پيامدهاي منفي اين رذيله اخلاقي جهت ترک آن بسيار مؤثر خواهد بود. برخي از پيامدهاي تکبر از نگاه معصومين چنين مي باشد.<ref>محمدي ري شهري، محمد، منتخب ميزان الحکمه، ترجمه حميد رضا شيخي، قم، دارالحديث، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۸۶۳.</ref>
+۶. ایجاد و تقویت صفت تواضع در خود
-ـ شخص متکبر از دوست بي بهره است.
+تواضع ضد کبر و درمان قطعی تکبر است و معنای آن را فروتنی و شکسته نفسی گفته‌اند. تواضع نسبت به چند چیز صورت می‌پذیرد مثل تواضع نسبت به خداوند، دین خدا، پیامبر و امام، مؤمنان و مردم. تنها در مقابل اشخاص متکبر و خودخواه تواضع پسندیده نیست؛ البته باید دقت کرد که تواضع از صفت بد چابلوسی و تملق سر در نیاورد.
-ـ حرص و تکبر و حسادت انگيزه هاي فرو رفتن در گناهانند.
+== ۶. توجه به پیامدهای منفی تکبر ==
+یکی از راهکارهای مهم برای ایجاد انگیزه در راستای انجام یا ترک کاری توجه به پیامدهای آن می‌باشد. توجه منظم، مستمر و روزانه به پیامدهای منفی این رذیله اخلاقی جهت ترک آن بسیار مؤثر خواهد بود. برخی از پیامدهای تکبر از نگاه معصومین چنین می‌باشد.<ref>محمدی ری شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمید رضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۸۶۳.</ref>
-ـ کسي که استکبار ورزد خداوند او را پست گرداند.
+ـ شخص متکبر از دوست بی بهره است.
-ـ هر که بر مردم بزرگي فروشد خوار شود.
+ـ حرص و تکبر و حسادت انگیزه‌های فرورفتن در گناهانند.
-==راه هاي تقويت احساس ارزشمندي و عزت نفس==
+ـ کسی که استکبار ورزد خداوند او را پست گرداند.
-۱. توجه به مقام خليفه الاهي خود ۲. توجه به بالاتر بودن آبروي ما از کعبه ۳. همنشيني با عالمان رباني ۴. مطالعه شرح حال عارفان و بزرگان اخلاق (کم و پيوسته خواندن).
+ـ هر که بر مردم بزرگی فروشد خوار شود.
-رسد آدمي به جايي که به جز خدا نبيند 	 بنگر که تا چه حد است مکان آدميت
+== راه‌های تقویت احساس ارزشمندی و عزت نفس ==
+۱. توجه به مقام خلیفه الاهی خود ۲. توجه به بالاتر بودن آبروی ما از کعبه ۳. همنشینی با عالمان ربانی ۴. مطالعه شرح حال عارفان و بزرگان اخلاق (کم و پیوسته خواندن).
-۵. توجه به اينکه عزت و ذلت به دست خدا است و عزت در پيروي از دستورات خدا به دست مي آيد ۶. استفاده از توانايي ها و مهارت هاي خود در راه خدمت به خلق ۷. تفکر در نعمت هاي ظاهري (سلامتي ، عقل) و باطني (ائمه اطهار(ع) ) که خداوند به ما داده.
+رسد آدمی به جایی که به جز خدا نبیند   بنگر که تا چه حد است مکان آدمیت
-۸. تقويت رابطه خود با خدا و تفکر در صفات و اسماء الاهي. مثلا مطالعه (نه خواندن) کم ولي با تدبر و روزانه زيارت جوشن کبير و خواندن اين صفات در قنوت نمازها.
+۵. توجه به اینکه عزت و ذلت به دست خدا است و عزت در پیروی از دستورات خدا به دست می‌آید ۶. استفاده از توانایی‌ها و مهارت‌های خود در راه خدمت به خلق ۷. تفکر در نعمت‌های ظاهری (سلامتی، عقل) و باطنی (ائمه اطهار(ع)) که خداوند به ما داده.
+۸. تقویت رابطه خود با خدا و تفکر در صفات و اسماء الاهی. مثلاً مطالعه (نه خواندن) کم ولی با تدبر و روزانه زیارت جوشن کبیر و خواندن این صفات در قنوت نمازها.
 {{پایان پاسخ}}
 == منابع ==
-{{پانویس}}
+{{پانویس|۲}}
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = اخلاق