|
|
(۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{سوال}} | | {{سوال}} |
| آيا بسم الله الرحمن الرحيم، جزئي از سوره های قرآن کریم است ؟
| | در مورد بسم الله الرحمن الرحیم توضیح دهید، آیا بسم الله جزئی از سورههای قرآن است؟ |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}} |
| '''بسم الله الرحمن الرحیم''' سرآغاز كتاب الهي است و نه تنها در ابتداي قرآن کریم، بلكه در آغاز تمام كتابهاي آسماني بوده است.
| | {{درگاه|واژهها}} |
|
| |
|
| ==جایگاه==
| | استفاده از بسم الله الرحمن الرحیم در شروع هر کاری سفارش شده است. آغاز [[نزول قرآن]] و آغاز سورهها در قرآن با این عبارت میباشد. [[شیعه]] و بسیاری از [[اهل سنت]] بسم الله الرحمن الرحیم را جزئی از [[سوره حمد]] و [[سورههای قران]] میدانند. ورود برخی از روایات از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) در تأکید استفاده از بسم الله در [[نماز]] و در ابتدای سورهها از جمله ادله جزئیت بسم الله در سورهها است. برخی عالمان اهلسنت بسم الله را فقط در سوره حمد، جزء سوره میدانند. |
| شروع وحی قرآن، به پیامبر(ص)، با نام خدا شروع شد {{قرآن|اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ|ترجمه=بخوان به نام پروردگارت|سوره=علق|آیه=۱}} و تمامی سورههای قرآن هم با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز میشود، تنها سوره توبه است كه در آغاز آن بسم اللَّه الرحمن الرحیم نیامده است؛ چرا كه سوره توبه با اعلان جنگ به جنايت كاران مكه و پيمان شكنان آغاز شده و اعلام جنگ با توصيف خداوند به رحمان و رحيم سازگار نيست.<ref>مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، دارالاسلاميه چاپ بيست هشتم، پاييز (۱۳۷۱)، ج۱، ص۱۵.</ref> | |
|
| |
|
| عبارت «بسم الله الرحن الرحیم» توسط [[انبیاء]] الهی مکررا تکرار شده است. وقتي كشتي [[حضرت نوح(ع)]] در ميان امواج [[طوفان نوح|طوفان]] به راه افتاد، نوح گفت: {{قرآن|بسم اللَّه مجريها و مرسيها|ترجمه=حركت و توقف اين كشتي با نام خداست|سوره=هود|آیه=۴۱}}. [[حضرت سليمان(ع)]] نيز وقتي [[ملكه سباء]] را به [[ايمان به خدا]] فراخواند، دعوتنامه خود را با اين جمله آغاز كرد و براي او فرستاد. <ref>نمل / ۳۰.</ref>
| | == جایگاه == |
| | [[وحی]] قرآن، با نام خدا شروع شد {{قرآن|اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ|ترجمه=بخوان به نام پروردگارت|سوره=علق|آیه=۱}} و تمامی [[سورههای قرآن]] با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز میشوند، تنها [[سوره توبه]] است که در آغاز آن بسم اللَّه الرحمن الرحیم نیامده است؛ چرا که سوره توبه با اعلان جنگ به جنایت کاران [[مکه]] و پیمان شکنان آغاز شده و اعلان جنگ با توصیف خداوند به[[معنای صفات رحمان و رحیم|رحمان و رحیم]] سازگار نیست.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالاسلامیه چاپ بیست هشتم، پاییز (۱۳۷۱)، ج۱، ص۱۵.</ref> |
|
| |
|
| بر زبان آوردنِ بسم اللَّه در شروع هر كاري توسط [[اهل بیت(ع)]] سفارش شده است و دارای احکام خاص خود نیز میباشد. برای نمونه، حيواني که بدون ذكر نام خدا ذبح شود، مصرف گوشت آن حرام است.<ref>قرائتي، محسن، تفسير نور، قم، انتشارات مؤسسه در راه حق ، چاپ دوم ، ج۱، ص۱۳.</ref>
| | عبارت بسم الله توسط [[انبیاء]] نیز استفاده شده است. وقتی کشتی [[نوح(ع)]] در میان امواج [[طوفان نوح|طوفان]] به راه افتاد، نوح گفت: {{قرآن|بسم اللَّه مجریها و مرسیها|ترجمه=حرکت و توقف این کشتی با نام خداست|سوره=هود|آیه=۴۱}}. [[حضرت سلیمان(ع)]] نیز وقتی [[ملکه سباء]] را به[[ایمان به خدا]] فراخواند، دعوتنامه خود را با این جمله آغاز کرد {{إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ|ترجمه=این نامه از سلیمان است، و چنین میباشد: به نام خداوند بخشنده مهربان|سوره=نمل|آیه=۳۰}} و برای او فرستاد. |
| [[امام علي(ع)]] میفرمایند: «بسم اللَّه، مايه بركت، و ترك آن موجب نافرجامي است.» | |
|
| |
|
| ==جزئیت در سوره==
| | بر زبان آوردن بسم اللَّه در شروع هر کاری توسط [[اهل بیت(ع)]] سفارش شده است. [[امام علی(ع)]] میفرمایند: «بسم اللَّه، مایه برکت، و ترک آن موجب نافرجامی است.» |
| ===دیدگاه شیعه===
| |
| شیعه بسم اللَّه الرحمن الرحیم را به پیروی از [[اهل بیت(ع)]]، جزء سوره حمد و همه سورههاي قرآن میداند. [[امام باقر(ع)]] در مورد كساني كه بسم اللَّه الرحمن الرحیم را در نماز نميخوانند و يا جزء سوره نميشمارند، فرمودند: {{عربی|سرقوا اكرم آيه|ترجمه=بهترين آيه قرآن کریم را به سرقت بردند.}} <ref>قرائتي، محسن، تفسير نور، قم، انتشارات مؤسسه در راه حق چاپ دوم ، ج۱، ص۱۴.</ref>
| |
|
| |
|
| ===دیدگاه اهل سنت===
| | بسم الله دارای احکام فقهی خاص خود نیز میباشد. برای نمونه، حیوانی که بدون ذکر نام خدا ذبح شود، مصرف گوشت آن حرام است.<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، قم، انتشارات مؤسسه در راه حق، چاپ دوم، ج۱، ص۱۳.</ref> |
| بیشتر اهل سنت، بسم الله الرحمن الرحیم را، جزء سوره و به عنوان یک آیه میدانند. در برخی از کتب، مانند تفسير المنار جزئیت بسم الله الرحمن الرحیم، در سورهها، [[اجماع]]ی دانسته شده است. شروع تمامی سورههای قرآن با این عبارت و دقت صحابه در حفظ قرآن و اهتمام به اضافه نشدن چیزی به آن، از دلائل آیه بودن این عبارت میباشد.
| |
|
| |
|
| علما و بزرگانی مانند عاصم و كسائي از قراء، ابن كثير و شافعی از علمای بزرگ اهل سنت، بسم اللَّه را جزء سوره میدانند. از صحابه هم افرادی مانند ابن عباس، عبداللّه بن عمر، ابوهريره و از تابعين سعيد بن جبير و عطا و زهري و ابن المبارك نیز بر این عقیده هستند.<ref>تفسير نمونه، تهران: انتشارات الاسلاميه، چاپ ۲۸، پاييز ۱۳۷۱ه ش ، ج۱، ص۱۷.</ref>
| | == معنای بسم الله الرحمن الرحیم == |
| | حرف «باء» در عبارت «بسم الله» به معنای آغاز هر چیز است؛ پس معنای جمله این میشود: «من به نام خدا آغاز میکنم» لفظ «باء» حرف جر و مجموع «بسم» جار و مجرور است. |
|
| |
|
| فخر رازي نيز بعد از آوردن حدود هفده دليل آیه بودن بسم الله الرحمن الرحیم را متواتر و یقینی میداند که به پیامبر(ص) نازل شده است. برخی از این ادله در زیر اشاره میشود:
| | «اسم» یا از ریشه «وسم» به معنای علامت است؛ یعنی لفظی که بر چیزی گذاشته شود تا از دیگر چیزها متمایز گردد؛ اسم هر چیز علامت و نشانهٔ آن است یا از مادهٔ «سمو» به معنای بلندی و ارتفاع است؛ یعنی لفظ یا نامگذاری از مهمل و بی معنا بودن در میآید و علو و ارتفاع پیدا میکند. |
| * روایت ام سلمه از پیامبر(ص)، که [[سوره فاتحه]] را حضرت به همراه بسم الله الرحمن الرحیم و جزء آیات آن خواندند. همچنین [[ابی هریره]] از پیامبر(ص) نقل کرده است که فاتحة الکتاب هفت آیه دارد که اولی آن {{قرآن|بسم اللَّه الرحمن الرحيم}} است.
| |
| * اهتمام صحابه به اضافه نشدن چیزی به قرآن کریم مانند منع کردن از نوشتن اسامی سورهها در قرآن و کتابت بسم الله الرحمن الرحیم در آن، نشان از جزئیت این عبارت در سورهها دارد.
| |
|
| |
|
| ۵- مسلمانان اجماع دارند كه آنچه ما بين دفعتين است، كلام خداست و "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" موجود بين دفعتين است؛ پس واجب است كه او را از كلام خدا بدانيم و از سُور قرآن کریم.
| | کلمهٔ «الله» جامعترین نام خدا است، یعنی تنها نامی است که جامع صفات جلال و جمال الهی است. «رحمن» صیغهٔ مبالغه است که بر بسیاری رحمت دلالت میکند؛ به طوری که عموم موجودات در پهنهٔ هستی و انسانها را از مؤمن و کافر شامل میشود. |
|
| |
|
| ۶- اكثر علما اتفاق دارند كه سورهي فاتحه هفت آيه دارد كه "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" اولي آن است.
| | «رحیم» صفت مشبه است و بر نعمت دائمی و رحمت ثابت و باقی او دلالت میکند؛ رحمتی اخروی که ویژهٔ مؤمنان است. بندگان صالح و فرمان بردار خدا به حکم ایمان و عمل صالح، این شایستگی را یافتهاند که از رحمت و بخشش و احساس خاصی که آلودگان و تبه کاران از آن سهمی ندارند، بهرهمند گردند.<ref>تفسیر تسنیم، همان، ص۲۷۷–۲۹۶.</ref> |
|
| |
|
| ۷- خواندن )قرائت( بسم اللَّه قبل از فاتحه واجب است؛ پس واجب است كه آيهاي از قرآن کریم باشد.
| | == جزء سوره بودن بسم الله == |
| | {{نوشتار اصلی|جزء سوره بودن بسم الله}}[[شیعه|شیعیان]] و بسیاری از علمای [[اهلسنت]] معتقدند «بسم الله الرحمن الرحیم» در تمامی سورهها به استثنای [[سوره توبه]]، جزء سوره است. [[روایات]] مختلف بر جزء سوره بودن بسم الله، دلالت دارند،<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۳.</ref> سیره [[پیامبر اسلام]] نیز به عنوان دلیل دیگری بر این مطلب، برشمرده شده است. |
|
| |
|
| ۸- پيامبرصلي الله عليه وآله فرمودند: كل امر ذي بال لايبدأ فيه باسم اللَّه فهو أبتر او أجذم و اعظم الاعمال بعد الايمان بالله الصلاه پس قرائت فاتحه در نماز بدون قرائت بسم اللَّه موجب نقص نماز است.
| | {{مطالعه بیشتر}} |
| | |
| ۹- پيامبرصلي الله عليه وآله از ابي بن كعب سؤال نمود: بزرگترين آيه در قرآن كدام است؟ گفت: "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" پيامبرصلي الله عليه وآله كلامش را تصديق فرمود.
| |
| | |
| ۱۰- معاويه در مدينه در زمان حكومتش براي مردم نماز جماعت خواند و "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" را هنگام نماز نگفت. بعد از نماز، فرياد مهاجران و انصار از اطراف بلند شد. گفتند: آيا فراموش كردي؟ اولِ قرآن کریم را باز كن "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" است. معاويه نماز را دوباره خواند با "بسم اللَّه الرحمن الرحيم".
| |
| | |
| اين خبر دلالت بر اجماع صحابه بر اين است كه "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" از قرآن کریم و از فاتحه ميباشد.
| |
| | |
| ۱۱- ساير پيامبران هنگام شروع نمودن كارها بسم اللَّه الرحمن الرحيم ميگفتند؛ پس بر پيامبرصلي الله عليه وآله ما اين كار واجب است. وقتي بر پيامبرصلي الله عليه وآله واجب باشد كه در آغاز هر كاري بسم اللَّه الرحمن الرحيم بگويد بر ما هم واجب ميشود. وقتي كه در حق ما وجوب ثابت باشد پس آيهاي از فاتحه است. حضرت نوح وقتي سوار كشتي ميشد گفت: {{قرآن|اركبوا فيها بسم اللَّه مجريها و مرساها}}. و حضرت سليمان در نامهاي كه براي بلقيس نوشت با بسم اللَّه شروع نمود. <ref>محمدبن عمر فخر رازي، تفسير كبير ، مصر، قاهره انتشارات عبدالرحمن محمّد، ج۱، ص۱۹۷ - ۱۹۵.</ref>
| |
| | |
| در اينجا بعضي از رواياتي را كه از طرق شيعه و اهل تسنن در اين زمينه نقل شده يادآور ميشويم:
| |
| | |
| ۱- معاويه بن عمار از دوستان امام صادقعليه السلام ميگويد: از امام پرسيدم: هنگامي كه به نماز برميخيزم بسم اللَّه را در آغاز حمد بخوانم؟ فرمود بلي. مجدداً سؤال كردم هنگامي كه حمد تمام شد و سورهاي بعد از آن ميخوانم، بسم اللَّه را با آن بخوانم؟ باز فرمود: آري.
| |
| | |
| ۲- دار قطني از علماي سنت به سند صحيح از عليعليه السلام نقل ميكند كه مردي از آن حضرت پرسيد: سبع الثماني چيست؟ فرمود: سورهي حمد. عرض كرد: سورهي حمد شش آيه است فرمود: بسم اللَّه الرحمن الرحيم نيز آيهاي از آن است.
| |
| | |
| ۳- بيهقي - محدث مشهور اهل سنت - با سند صحيح از طريق ابن جبير از ابنعباس چنين نقل ميكند: استرق الشيطان من الناس اعظم آيه من القرآن، بسم اللَّه الرحمن الرحيم؛ مردم شيطان صفت، بزرگترين آيهي قرآن بسم اللَّه الرحمن الرحيم را سرقت كردند )اشاره به اين كه در آغاز سورهها آن را نميخوانند(.
| |
| | |
| گذشته از همهي اينها سيرهي مسلمين همواره بر اين بود كه هنگام تلاوت قرآن بسم اللَّه را در آغاز هر سورهاي ميخواندند، و متواتراً نيز ثابت شد، كه پيامبرصلي الله عليه وآله آن را نيز تلاوت ميفرمود. چگونه ممكن است چيزي جزو قرآن نباشد و پيامبر و مسلمانان همواره آن را ضمن قرآن بخوانند و بر آن مداومت كنند.
| |
|
| |
|
| در ميان علماي اهل سنّت از جمله احمد حنبل - فقيه معروف اهل تسنن - و بعضي از قاريان كوفه نقل ميكنند كه آنها بسم اللَّه را جزو سورهي حمد ميدانستند، نه جزء ساير سورهها. اين احتمال بسيار سُست و ضعيف به نظر ميرسد؛ زيرا مفهوم و محتواي بسم اللَّه نشان ميدهد كه براي ابتدا و آغاز هر سوره است. در حقيقت اين جمود و تعصب شديد است كه ما بخواهيم براي ايستادن روي حرف خود هر احتمالي را مطرح كنيم و آيهاي همچون بسم اللَّه را كه مضمونش فرياد ميزند سرآغازي است براي بحثهاي بعد از آن، آيهاي مستقل و بريده از ما قبل بعد بپنداريم. <ref>همان ، ص۱۸ .</ref>
| | == مطالعه بیشتر == |
| | | * تفسیر المنار، شیخ محمد عبده، مصر: انتشارات دارالمنار، چاپ: چهارم. ج۱، ص۳۹. |
| ۴- در تفسير قرطبي از امام صادقعليه السلام نقل شده كه "بسم اللَّه تاج سورهها است". تنها در سورهي برائت بسم اللَّه نيآمده است و اين به گفتهي حضرت عليعليه السلام به خاطر آن است كه بسم اللَّه كلمهي امان دادن و رحمت است و برائت و اعلام تنفر و دشمني با كفار و مشركين، با رحم سازگار نيست . <ref>. تفسير قرطبي، عبدالله محمدبن احمد انصاري قرطبي، انتشارات دارالكتب المصريه - چاپ سوم، ج۱،ص۱۰۸</ref>
| | * تفسیر روح المعانی، سیدمحمود آلوسی بغدادی، بیروت: انتشارات ادارالطبایه المنیریه. ج۱، ص۳۳. |
| {{پایان پاسخ}}
| | * تفسیر سوره حمد، امام خمینی، قم: انتشارات آزادی، ص۶–۱۰. |
| {{مطالعه بیشتر}}
| |
| ==معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:== | |
| *تفسير المنار، شيخ محمد عبده، مصر: انتشارات دارالمنار، چاپ: چهارم . ج۱، ص۳۹ | |
| *تفسير روح المعاني، سيدمحمود آلوسي بغدادي، بيروت: انتشارات ادارالطبايه المنيريه . ج۱، ص۳۳، | |
| *تفسير سوره حمد، امام خميني، قم: انتشارات آزادي ، ص۱۰ - ۶ | |
| {{پایان مطالعه بیشتر}}
| |
|
| |
|
| ==منابع== | | == منابع == |
| <references />
| | {{پانویس}} |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
| | | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن |
| |شاخه فرعی۱ = آیات و سورهها | | | شاخه فرعی۱ = آیات و سورهها |
| |شاخه فرعی۲ = سایر مباحث | | | شاخه فرعی۲ = |
| |شاخه فرعی۳ = | | | شاخه فرعی۳ = |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه = | | | شناسه = شد |
| | تیترها = | | | تیترها = شد |
| | ویرایش = | | | ویرایش = شد |
| | لینکدهی = | | | لینکدهی = شد |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه = |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر = شد |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | بازبینی = | | | بازبینی نویسنده = |
| | تکمیل = | | | ارزیابی کمی = |
| | اولویت = | | | تکمیل = |
| | کیفیت = | | | اولویت = الف |
| | | کیفیت = ج |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |