موضوعات خطبه غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۵۹

سؤال

پیامبر اکرم(ص) در خطبه غدیر چه مسائلی را بیان کردند؟

درگاه‌ها

مسائل توحید و عظمت پروردگار، اعلام ولایت و جانشینی امام علی(ع) و ذکر فضائل او، خبر از وجود منافقین و آزارهایشان، معرفی دوستان و دشمنان اهل بیتش، بیعت برای جانشینی امام علی(ع) و تعظیم شعائر الهی از جمله موضوعات خطبه پیامبر(ص) در روز غدیر بود.

مسئله توحید

پیامبر اکرم(ص) در ابتدا به حمد و ثنای الهی پرداختند. سپس مسائل مربوط به توحید و یکتاپرستی را بیان کردند و در ضمن عباراتی، نحوه نگرش به مسئله توحید را چنین بازگو کردند:

«

خدایی که در عظمت یکتاست. در وحدانیت تنهاست. در قدرت و سلطه خود در امور قادر و عظیم است. علم او بر همه چیز احاطه دارد و در همه جا حاضر و ناظر است. باطن را می‌فهمد و ضمایر را می‌داند و پنهان‌ها بر او مخفی نمی‌ماند. می‌خواهد پس به انجام می‌رساند و اراده می‌کند پس مقدر می‌نماید و می‌داند پس به شماره می‌آورد. او را سپاس می‌گویم و دائماً شکر می‌نمایم، چه در آسایش و چه در گرفتاری، چه در حال شدت و چه در حال آرامش و به او و ملائکه و کتابهایش و پیامبرانش ایمان می‌آورم.

»

اعلام ولایت، جانشینی و بیان فضایل امام علی(ع)

پیامبر در این بخش فرمود:

«

خداوند به من چنین وحی کرده است ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت [درباره ولایت و رهبری علی بن‌أبی‌طالب] بر تو نازل شده ابلاغ کن.^[۱]

»

سپس سبب نزول این آیه را چنین بازگو کردند:

«

اعلام می‌کنم بر هر سفید و سیاه که علی بن ابی طالب برادر من و وصی من و جانشین من در امتم و امام بعد از من است. نسبت او به من همانند هارون به موسی است جز اینکه پیامبری بعد از من نیست. ای مردم! این علی است برادر من و وصی من و جامع علم من، و جانشین من در تفسیر کتاب خداوند عزوجل و دعوت به آن. اوست خلیفه خدا و اوست امیرالمؤمنین علی(ع) و امام هدایت کننده.

»

خبر از وجود گروه نفاق و آزارهای آنها

پیامبر اکرم(ص) در این قسمت از گروهی خبر می‌دهد که پیوسته پیامبر اکرم(ص) را آزار و اذیت می‌دادند و اینکه همین گروه آینده اسلام را به مخاطره خواهند انداخت:

«

ای مردم! من از جبرئیل درخواست کردم که از خدا بخواهد تا مرا از ابلاغ این مهم معاف بدارد، زیرا از کمی متقین و زیادی منافقین و افساد ملامت کنندگان و حیله‌های مسخره کنندگان اسلام اطلاع دارم. و هم چنین به خاطر اینکه منافقین بارها مرا اذیت کرده‌اند تا آنجا که مرا گوش دهنده بر هر حرفی نامیدند و گمان کردند که من چنین هستم به خاطر ملازمت بسیار علی با من و توجه من به او. تا آنکه خداوند عزوجل در این باره چنین نازل کرد: و از آنان کسانی هستند که پیامبر را اذیت می‌کنند و می‌گویند او گوش دهنده به هر حرفی است اگر من بخواهم گویندگان این نسبت را نام می‌برم و اگر بخواهم به شخص آنها اشاره کنم می‌توانم و با علائم می‌توانم آنها را معرفی کنم ولی در کار آنها من با بزرگواری رفتار کرده‌ام. ای مردم! بعد از من خلفایی خواهند بود که به آتش دعوت می‌کنند و در روز قیامت کمک نمی‌شوند. به زودی خلافت بعد از من را با ظلم و زور می‌گیرند.

»

بیان خصوصیات دوستان و دشمنان اهل بیت(ع)

پیامبر سپس توضیحاتی درباره‌ی دوستان و دشمنان اهل بیتش فرمود:

«

دوستان ما اهل بیت کسانی هستند که خداوند عزوجل درباره آنان فرموده است: کسانی که ایمان آورده‌اند و ایمانشان را با ظلم نپوشانده‌اند، بر ایشان امان است و آنان هدایت یافتگانند. آگاه باشید که دوستان ایشان کسانی اند که ایمان آورده‌اند و به شک نیفتاده اند. آگاه باشید: که دشمنان اهل بیت کسانی هستند که به شعله‌های آتش وارد می‌شوند آگاه باشید: که به دشمنان ایشان کسانی هستند که از جهنم در حالی که می‌جوشد صدای وحشتناکی می‌شنوند و شعله کشیدن آن را می‌بینند.

»

طرح مسئله بیعت برای جانشینی علی(ع)

پیامبر فرمود:

«

ای مردم آگاه باشید که من بعد از پایان خطابه‌ام شما را به دست دادن با من به عنوان بیعت با او و اقرار به او، و بعد از من به دست دادن با خود او فرا می‌خوانم. ای مردم! آگاه باشید که من با خدا بیعت کرده‌ام و علی با من بیعت کرده است و من از جانب خدا برای او از شما بیعت می‌گیرم. کسانی که با تو بیعت می‌کنند در واقع با خدا بیعت می‌کنند، دست خداوند بر روی دست آنان است پس هر کس بیعت را بشکند این شکستن بر ضرر خود اوست و هر کس به آنچه، خدا عهد بسته وفادار باشد خداوند به او اجر عظیمی می‌دهد» ای مردم: با خدا بیعت کنید و با من بیعت نمایید و با علی امیرالمؤمنین و حسن و حسین و امامان از ایشان.

»

حفظ شعائر

پیامبر در پایان در مورد حفظ شعائر الهی سفارش کرد و فرمود:

«

ای مردم حج و عمره از شعائر الهی هستند. ای مردم به حج خدا بروید. ای مردم! نماز به پا دارید و زکات را بدهید. ای مردم: آگاه باشید تقوا را، تقوا را.

»

^[۲]^[۳]^[۴]^[۵]

مطالعه بیشتر

ماهنامه شیعه‌شناسی (ویژه نامه غدیر)، مجمع جهانی شیعه‌شناسی، زیر نظر انصاری بویر احمدی، ۱۳۸۷ش.

منابع

↑ سوره مائده، آیه ۶۷
↑ ابن فتّال نيشابورى، روضةالواعظين، ج۱، ص۸۹
↑ شيخ طبرسى، الاحتجاج، ج۱، ص۶۶
↑ سید بن طاووس، اليقين، ص۳۴۳، باب۱۲۷
↑ علی بن یوسف حلی، العُدَد القويّة، ص۱۶۹

[1] سوره مائده، آیه ۶۷

[2] ابن فتّال نيشابورى، روضةالواعظين، ج۱، ص۸۹

[3] شيخ طبرسى، الاحتجاج، ج۱، ص۶۶

[4] سید بن طاووس، اليقين، ص۳۴۳، باب۱۲۷

[5] علی بن یوسف حلی، العُدَد القويّة، ص۱۶۹

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{شروع متن}}سؤال: پيامبر(ص) در خطبه غدير بر چه مسايلي بيشتر تأکيد کردند؟
+{{شروع متن}}
+{{سوال}}
+پیامبر اکرم(ص) در خطبه غدیر چه مسائلی را بیان کردند؟
+{{پایان سوال}}
+{{پاسخ}}
+{{درگاه|غدیر}}
+مسائل توحید و عظمت پروردگار، اعلام ولایت و جانشینی امام علی(ع) و ذکر فضائل او، خبر از وجود منافقین و آزارهایشان، معرفی دوستان و دشمنان اهل بیتش، بیعت برای جانشینی امام علی(ع) و تعظیم شعائر الهی از جمله موضوعات خطبه پیامبر(ص) در روز غدیر بود.
-حضرت در اين خطبه در چند محور سخنراني کردند و در جاهاي مختلف از بياناتشان بر آنها تأکيد داشتند تا اهميت و يا زيان آنها بر همگان روشن شود، منتهي ما به جهت اينکه مي خواهيم موارد محوري را ذکر کنيم و اين خود انسجام خاصي را مي طلبد، لذا به اختصار در ذيل هر محور، مواردي از آن را ذکر مي کنيم. پنج محور مورد بررسي است كه عبارتند از: ۱. طرح مسأله توحيد؛ ۲. طرح مسأله ولايت و جانشيني و بيان فضايل اهل بيت(ع)؛ ۳. خبر از وجود گروه نفاق و آزارهاي آنها؛ ۴. بيان خصوصيات دوستان و دشمنان اهل بيت(ع)؛ ۵. طرح مسأله بيعت براي جانشيني علي(ع)؛ ۶. حفظ شعائر.
+==مسئله توحید==
+پیامبر اکرم(ص) در ابتدا به حمد و ثنای الهی پرداختند. سپس مسائل مربوط به توحید و یکتاپرستی را بیان کردند و در ضمن عباراتی، نحوه نگرش به مسئله توحید را چنین بازگو کردند:
-اکنون با تفصيل بيشتري به هر يک مي پردازيم:
+{{نقل قول|خدایی که در عظمت یکتاست. در وحدانیت تنهاست. در قدرت و سلطه خود در امور قادر و عظیم است. علم او بر همه چیز احاطه دارد و در همه جا حاضر و ناظر است. باطن را می‌فهمد و ضمایر را می‌داند و پنهان‌ها بر او مخفی نمی‌ماند. می‌خواهد پس به انجام می‌رساند و اراده می‌کند پس مقدر می‌نماید و می‌داند پس به شماره می‌آورد. او را سپاس می‌گویم و دائماً شکر می‌نمایم، چه در آسایش و چه در گرفتاری، چه در حال شدت و چه در حال آرامش و به او و ملائکه و کتابهایش و پیامبرانش ایمان می‌آورم.}}
-۱. پيامبر بعد از حمد و ثناي الهي به طرح مسأله توحيد و يکتاپرستي پرداختند و در ضمن عباراتي، نحوه نگرش به مسأله توحيد را بازگو کردند: خدايي که در عظمت يکتاست، در وحدانيت تنهاست، در قدرت و سلطه خود در امور قادر و عظيم است، علم او بر همه چيز احاطه دارد و در همه جا حاضر و ناظر است... باطن را مي فهمد و ضماير را مي داند و پنهان ها بر او مخفي نمي ماند. مي خواهد پس به انجام مي رساند و اراده مي کند پس مقدر مي نمايد و مي داند پس به شماره مي آورد... او را سپاس مي گويم و دائما شکر مي نمايم، چه در آسايش و چه در گرفتاري، چه در حال شدت و چه در حال آرامش و به او و ملائکه و کتابهايش و پيامبرانش ايمان مي آورم... .
+==اعلام ولایت، جانشینی و بیان فضایل امام علی(ع)==
+پیامبر در این بخش فرمود:
-۲. طرح مسأله جانشيني و بيان فضايل علي و اهل بيت(ع) که قسمت بيشتر سخنراني حضرت را تشکيل مي دهد و در واقع قسمت مهم خطبه همين بخش است: خداوند به من چنين وحي کرده است «بسم الله الرحمن الرحيم: يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليک من ربّک...» اي پيامبر! ابلاغ کن آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است و اگر انجام ندهي رسالت او را انجام نداده اي و خداوند تو را از شرّ مردم حفظ خواهد نمود». پيامبر اکرم(ص) سبب نزول اين آيه را چنين بازگو کردند: « من سبب نزول اين آيه را براي شما بيان مي کنم و اعلام مي کنم بر هر سفيد و سياه که «انّ علي بن ابي طالب اخي و وصيي و خليفتي و امام من بعدي؛ علي بن ابي طالب برادر من و وصي من و جانشين من در امتم و امام بعد از من است. نسبت او به من همانند هارون به موسي است جز اينکه پيامبري بعد از من نيست و خداوند در اين مورد آيه اي بر من نازل کرده است: «انما وليکم الله و رسوله و الذين ...» صاحب اختيار شما خدا و رسولش هستند و کساني که ايمان آورده و نماز به پا مي دارند و در حال رکوع زکات مي دهند و علي بن ابي طالب است که نماز را به پا داشته و در حال رکوع زکات داده و در هر حال خداوند عزوجل را قصد مي کند». پيامبر اکرم(ص) از اينجا شروع مي کنند و به طور مفصل در مورد فضايل علي(ع) صحبت مي کنند که ما به چند مورد آن اشاره مي کنيم: اي مردم! اين مطلب را درباره او بدانيد و بفهميد و بدانيد که خداوند او را براي شما صاحب اختيار و امامي قرار داده که اطاعتش را واجب نموده است... اوست امام مبين که خداوند در قرآن کريم مي فرمايد: «و کلّ شي ء احصيناه في امام مبين». (يس / ۱۲). و هر چيزي را در امام مبين جمع کرديم. اي مردم! از علي به سوي ديگري گمراه نشويد و از او روي بر مگردانيد و از ولايت او سرباز نزنيد... اي مردم! او را فضيلت دهيد که خدا او را فضيلت داده است و او را قبول کنيد که خداوند او را منصوب کرده است...» اي مردم! علي طرفدار حق است که خداوند در کتاب خود فرموده و درباره کسي که با او مخالفت کند نيز فرموده است: «يا حسرتي علي ما فرّطت في جنب الله» متمردين، وقت مرگ حسرت مي برند که چرا از طرفداران خداوند دوري کرده اند. (زمر / ۵۶). پيامبر اکرم(ص) دستش را بر بازوي علي(ع) زد، پيامبر با دست اش او را بلند کرد و هر دو دست را به سوي آسمان باز نمود و علي(ع) را از جا بلند نمود تا حدي که پاي آن حضرت موازي زانوي پيامبر اکرم(ص) رسيد. سپس فرمود: اي مردم! اين علي است برادر من و وصي من و جامع علم من، و جانشين من در تفسير کتاب خداوند عزوجل و دعوت به آن... اوست خليفه خدا و اوست اميرالمومنين علي(ع) و امام هدايت کننده... .
+{{نقل قول|خداوند به من چنین وحی کرده است ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت [درباره ولایت و رهبری علی بن‌أبی‌طالب] بر تو نازل شده ابلاغ کن.|ارجاع=سوره مائده، آیه ۶۷}}
-۳. خبر از وجود گروه نفاق و آزارهاي آنها: پيامبر اکرم(ص) در اين قسمت از گروهي خبر مي دهد که پيوسته پيامبر اکرم(ص) را آزار و اذيت مي دادند و اينکه همين گروه آينده اسلام را به مخاطره خواهند انداخت: اي مردم! من از جبرئيل درخواست کردم که از خدا بخواهد تا مرا از ابلاغ اين مهم معاف بدارد، زيرا از کمي متقين و زيادي منافقين و افساد ملامت کنندگان و حيله هاي مسخره کنندگان اسلام اطلاع دارم .... و هم چنين به خاطر اينکه منافقين بارها مرا اذيت کرده اند تا آنجا که مرا گوش دهنده بر هر حرفي ناميدند و گمان کردند که من چنين هستم به خاطر ملازمت بسيار علي با من و توجه من به او... تا آنکه خداوند عزوجل در اين باره چنين نازل کرد: «و منهم الذين يوذن النبي...» و از آنان کساني هستند که پيامبر را اذيت مي کنند و مي گويند او گوش دهنده به هر حرفي است اگر من بخواهم گويندگان اين نسبت را نام مي برم و اگر بخواهم به شخص آنها اشاره کنم مي توانم و با علائم مي توانم آنها را معرفي کنم ولي در کار آنها من با بزرگواري رفتار کرده ام... اي مردم! بعد از من خلفايي خواهند بود که به آتش دعوت مي کنند و در روز قيامت کمک نمي شوند... به زودي خلافت بعد از من را با ظلم و زور مي گيرند... .
+سپس سبب نزول این آیه را چنین بازگو کردند:
-۴. بيان خصوصياتِ دوستان و دشمنان اهل بيت(ع) : آگاه باشيد: دوستان ما اهل بيت(ع) کساني هستند که خداوند عزوجل درباره آنان فرموده است: کساني که ايمان آورده اند و ايمانشان را با ظلم نپوشانده اند، بر ايشان امان است و آنان هدايت يافتگانند. (انعام / ۸۲). آگاه باشيد که دوستان ايشان کساني اند که ايمان آورده اند و به شک نيفتاده اند... آگاه باشيد: که دشمنان اهل بيت کساني هستند که به شعله هاي آتش وارد مي شوند آگاه باشيد: که به دشمنان ايشان کساني هستند که از جهنم در حالي که مي جوشد صداي وحشتناکي مي شنوند و شعله کشيدن آن را مي بينند... .
+{{نقل قول|اعلام می‌کنم بر هر سفید و سیاه که علی بن ابی طالب برادر من و وصی من و جانشین من در امتم و امام بعد از من است. نسبت او به من همانند هارون به موسی است جز اینکه پیامبری بعد از من نیست. ای مردم! این علی است برادر من و وصی من و جامع علم من، و جانشین من در تفسیر کتاب خداوند عزوجل و دعوت به آن. اوست خلیفه خدا و اوست امیرالمؤمنین علی(ع) و امام هدایت کننده.}}
-۵. طرح مسأله بيعت از مردم در جانشيني علي(ع) : اي مردم آگاه باشيد: که من بعد از پايان خطابه ام شما را به دست دادن با من به عنوان بيعت با او و اقرار به او، و بعد از من به دست دادن با خود او فرا مي خوانم. اي مردم! آگاه باشيد که من با خدا بيعت کرده ام و علي با من بيعت کرده است و من از جانب خدا براي او از شما بيعت مي گيرم «ان الذين يبايعونک...» کساني که با تو بيعت مي کنند در واقع با خدا بيعت مي کنند، دست خداوند بر روي دست آنان است پس هر کس بيعت را بشکند اين شکستن بر ضرر خود اوست و هر کس به آنچه، خدا عهد بسته وفادار باشد خداوند به او اجر عظيمي مي دهد» اي مردم: با خدا بيعت کنيد و با من بيعت نماييد و با علي اميرالمومنين و حسن و حسين و امامان از ايشان... .
+==خبر از وجود گروه نفاق و آزارهای آنها==
+پیامبر اکرم(ص) در این قسمت از گروهی خبر می‌دهد که پیوسته پیامبر اکرم(ص) را آزار و اذیت می‌دادند و اینکه همین گروه آینده اسلام را به مخاطره خواهند انداخت:
-۶. حفظ شعائر: اي مردم حج و عمره از شعائر الهي هستند... اي مردم به حج خدا برويد... اي مردم! نماز به پا داريد و زکات را بدهيد... اي مردم: آگاه باشيد: تقوا را، تقوا را... .
+{{نقل قول|ای مردم! من از جبرئیل درخواست کردم که از خدا بخواهد تا مرا از ابلاغ این مهم معاف بدارد، زیرا از کمی متقین و زیادی منافقین و افساد ملامت کنندگان و حیله‌های مسخره کنندگان اسلام اطلاع دارم. و هم چنین به خاطر اینکه منافقین بارها مرا اذیت کرده‌اند تا آنجا که مرا گوش دهنده بر هر حرفی نامیدند و گمان کردند که من چنین هستم به خاطر ملازمت بسیار علی با من و توجه من به او. تا آنکه خداوند عزوجل در این باره چنین نازل کرد: و از آنان کسانی هستند که پیامبر را اذیت می‌کنند و می‌گویند او گوش دهنده به هر حرفی است اگر من بخواهم گویندگان این نسبت را نام می‌برم و اگر بخواهم به شخص آنها اشاره کنم می‌توانم و با علائم می‌توانم آنها را معرفی کنم ولی در کار آنها من با بزرگواری رفتار کرده‌ام. ای مردم! بعد از من خلفایی خواهند بود که به آتش دعوت می‌کنند و در روز قیامت کمک نمی‌شوند. به زودی خلافت بعد از من را با ظلم و زور می‌گیرند.}}
-معرفي منبع جهت مطالعه بيشتر:
+==بیان خصوصیات دوستان و دشمنان اهل بیت(ع)==
+پیامبر سپس توضیحاتی درباره‌ی دوستان و دشمنان اهل بیتش فرمود:
-۱ـ ماهنامه شيعه شناسي (ويژه نامه غدير) (با تصرف و تلخيص)، مجمع جهاني شيعه شناسي ـ تحت اشراف: استاد انصاري بوير احمدي ـ ۱۳۸۷ش.
+{{نقل قول|دوستان ما اهل بیت کسانی هستند که خداوند عزوجل درباره آنان فرموده است: کسانی که ایمان آورده‌اند و ایمانشان را با ظلم نپوشانده‌اند، بر ایشان امان است و آنان هدایت یافتگانند. آگاه باشید که دوستان ایشان کسانی اند که ایمان آورده‌اند و به شک نیفتاده اند. آگاه باشید: که دشمنان اهل بیت کسانی هستند که به شعله‌های آتش وارد می‌شوند آگاه باشید: که به دشمنان ایشان کسانی هستند که از جهنم در حالی که می‌جوشد صدای وحشتناکی می‌شنوند و شعله کشیدن آن را می‌بینند.}}
+== طرح مسئله بیعت برای جانشینی علی(ع)==
+پیامبر فرمود:
+{{نقل قول|ای مردم آگاه باشید که من بعد از پایان خطابه‌ام شما را به دست دادن با من به عنوان بیعت با او و اقرار به او، و بعد از من به دست دادن با خود او فرا می‌خوانم. ای مردم! آگاه باشید که من با خدا بیعت کرده‌ام و علی با من بیعت کرده است و من از جانب خدا برای او از شما بیعت می‌گیرم. کسانی که با تو بیعت می‌کنند در واقع با خدا بیعت می‌کنند، دست خداوند بر روی دست آنان است پس هر کس بیعت را بشکند این شکستن بر ضرر خود اوست و هر کس به آنچه، خدا عهد بسته وفادار باشد خداوند به او اجر عظیمی می‌دهد» ای مردم: با خدا بیعت کنید و با من بیعت نمایید و با علی امیرالمؤمنین و حسن و حسین و امامان از ایشان.}}
+== حفظ شعائر ==
+پیامبر در پایان در مورد حفظ شعائر الهی سفارش کرد و فرمود:
+{{نقل قول|ای مردم حج و عمره از شعائر الهی هستند. ای مردم به حج خدا بروید. ای مردم! نماز به پا دارید و زکات را بدهید. ای مردم: آگاه باشید تقوا را، تقوا را.}}
+<ref>ابن فتّال نيشابورى، روضةالواعظين، ج۱، ص۸۹</ref><ref>شيخ طبرسى، الاحتجاج، ج۱، ص۶۶</ref><ref>سید بن طاووس، اليقين، ص۳۴۳، باب۱۲۷</ref><ref>علی بن یوسف حلی، العُدَد القويّة، ص۱۶۹</ref>
+{{پایان پاسخ}}
+==مطالعه بیشتر==
+*''ماهنامه شیعه‌شناسی'' (ویژه نامه غدیر)، مجمع جهانی شیعه‌شناسی، زیر نظر انصاری بویر احمدی، ۱۳۸۷ش.
 ==منابع==
-<references />
+{{پانویس}}
 {{شاخه
- | شاخه اصلی =
+| شاخه اصلی = تاریخ
-|شاخه فرعی۱ =
+| شاخه فرعی۱ = تاریخ اسلام
-|شاخه فرعی۲ =
+| شاخه فرعی۲ = ماجرای غدیر
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
- | شناسه =
+| شناسه = شد
- | تیترها =
+| تیترها =
- | ویرایش =
+| ویرایش =
- | لینک‌دهی =
+| لینک‌دهی = شد
- | ناوبری =
+| ناوبری =
- | نمایه =
+| نمایه =
- | تغییر مسیر =
+| تغییر مسیر = شد
- | ارجاعات =
+| ارجاعات =
- | بازبینی =
+| بازبینی =
- | تکمیل =
+| تکمیل =
- | اولویت =
+| اولویت = ج
- | کیفیت =
+| کیفیت = د
 }}
 {{پایان متن}}