حلم و صبر پیامبر(ص)

سؤال

چه روایت‌هایی از حلم و صبر پیامبر(ص) آمده است؟

حلم و صبر پیامبر(ص) از برجسته‌ترین ویژگی‌های سیره او دانسته شده است.

توصیه پیامبر به صبر

برخی هم خلق عظیم را صبر و تحمل و تدبیر بر مقتضای عقل تعبیر کرده‌اند. تحمل سختی‌ها و صبر پیامبر(ص) در برابر ناملایمات بر اساس روایات و تصریح خود پیامبر(ص) مشهور است.

فَاصْبِرْ کَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ.

وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُکَ إِلَّا بِاللَّهِ … إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِینَ اتَّقَوْا

وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُکَ إِلاَّ بِاللَّهِ وَ لا تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ لا تَکُ فِی ضَیْقٍ مِمَّا یَمْکُرُونَ

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ

قرآن در هیجده مورد به پیامبر فرمان صبر صادر می‌کند.

پیامبر عزیز اسلام از طرف خداوند مأمور به صبر بود.

صبر کن تا فرمان خدا برسد. «واصبر حتی یحکم اللّه» سوره یونس، آیه ۱۰۹.

صبر کن که پاداش نیکوکاران ضایع نمی‌شود. «واصبر فان اللّه لا یضیع اجر المحسنین» سوره هود، آیه ۱۱۵.

صبر کن همانگونه که پیامبران اولوا العزم قبل از تو نیز صبر کردند. «فاصبر کما صبر اولوا العزم من الرسل» سوره احقاف، آیه 35.

در هفتمین آیه باز خطاب به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، ضمن دستور به شکیبایی در برابر استهزا و تکذیب و آزار مشرکان عرب و کافران متعصّب، می‌فرماید: «صبر جمیل پیشه کن؛ فَاصْبِر صَبراً جَمیلًا». معارج، ۵.

پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله، صبر را به منزله نصف ایمان شمرده‌اند: «الصَّبْرُ نِصْفُ الایمانِ؛ ص۴۴۷. صبر نصف ایمان است». در حدیث دیگر، رسول خدا صلی الله علیه و آله در تعبیر زیبای دیگری فرمودند: «الصَّبْرُ کَنْزٌ مِن کُنُوزِ الْجَنَّةِ؛ صبر؛ گنجی از گنج‌های بهشت است». ص۴۴۸. پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره پاداش معنوی صابران می‌فرمایند: «مَنْ ابْتُلِیَ فَصَبَرَ و اعْطِیَ فَشَکَرَ وَ ظُلِمَ فَغَفَرَ اولَئِکَ لَهُم الْامْن وَ هُم مُهتَدونَ؛ کسی که به بلایی مبتلا شود و شکیبایی کند و نعمتی به او برسد و شکر آن را به جا آورد و مورد ستم واقع شود و (بابزرگواری) طرف را ببخشد، چنین کسانی امنیت و آرامش (در قیامت) دارند و آنها هدایت یافتگانند».

صبر پیامبر بر مصیبت‌ها

پیامبر(ص) در طول زندگی خود مصیبت‌های زیادی دید ولی بر همهٔ این مصیبت‌ها صبر کردند. پیامبر در دوران کودکی پدر و مادرشان را از دست دادند. پیامبر فرزندی هجده‌ماهه ای بنام ابراهیم داشتند. او از دنیا رفت. پیامبر در تشییع جنازهٔ او گریه می‌کرد. قبر او در قبرستان بقیع است. به پیامبران گفتند: مگر شما نگفتید صبر کنید. پیامبر فرمود: من نگفتم که گریه نکنید. پیامبر وقتی خدیجه را ازدست داد گریه‌های زیادی می‌کرد. پیامبر حتی تا پایان عمرشان وقتی گوسفندی قربانی می‌کردند به دوستان خدیجه هم می‌دادند. پیامبر، ابوطالب را در همان سال از دست داد. پیامبر اسم آن سال را سال حزن گذاشتند. پیامبر در جنگ بدر یکی از عموهایش بنام عبیده را از دست داد و در جنگ احد عمویش حمزه را از دست دارد. زندگی بیست و سه سال پیامبر همراه با سختی‌ها و گرفتاری‌ها بوده است.

روایت داریم که پیامبر خدا در بازار مکه قدم می‌زد و دنبال دلهای آماده ای می‌گشت که آنها را به یکتاپرستی دعوت کند. فریاد می‌زد: قولوا لااله الاالله تفلحوا، ابولهب دنبال پیامبر می‌رفت و با سنگ به پای پیامبر می‌زد و می‌گفت که او کذاب است، به حرفهای او گوش نکنید. وقتی پیامبر قلب آماده ای را پیدا می‌کرد و با او در مورد اسلام صحبت می‌کرد، وقتی پیامبر از آنجا می‌رفت ابولهب به سراغ آن فرد می‌رفت و می‌گفت که به حرف او گوش نکن، او مجنون است و ما مشغول درمان جنون او هستیم. من عموی او هستم و او را بهتر می‌شناسم. در داستان دیگر داریم که پیامبر مشغول طواف بود و به پیامبر دشنام دادند وعمامهٔ پیامبر را پایین کشاندند و پیامبر را کشان کشان از مسجدالحرام بیرون بردند. وقتی پیامبر برای دعوت به دین اسلام به طائف رفته بودند. در هنگام برگشت مشرکین در دو صف نشسته بودند و از دو طرف پای حضرت را نشان می‌رفتند و سنگ می‌زدند. وقتی به پیامبر می‌گفتند که نفرین کنید. پیامبر می‌فرمود: من برای نفرین نیامده ام. پیامبر آنها را دعا می‌کرد و می‌فرمود: خدایا قوم من را هدایت کن. نزدیکترین نزدیکان پیامبر دشمن او بودند. با این حال پیامبر در برابر آنها صبر می‌کرد و آنها را دعا می‌کرد.