عباد الرحمان در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز (بارگذاری عکس)
(اصلاح ارقام)
خط ۲۰: خط ۲۰:


:'''۳. عبادت خالصانه پروردگار در ظلمت شب:'''  
:'''۳. عبادت خالصانه پروردگار در ظلمت شب:'''  
شب ریاکار نیست و ریاکاری در شب راه ندارد. زمانی که غافلان در خواب فرو رفته اند، جائي براي ريا و تظاهر نيست و در این زمان، خواب خوش را بر خود حرام کردن و به خوش تر از آن رو آوردن؛ يعني قيام و قعود براي خدا و ذکر خدا، این صفت نشانه ی خالص شدن و تداوم در آن نشانه ی خالص ماندن است.
نشانۀ دیگری که خدا برای بندگان رحمان بیان فرموده، عبادت و شب زنده‌داری است: {{قرآن|وَ الَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِياما|ترجمه= و کسانی که در حال سجده و قیام برای پروردگارشان شب‌زنده‌داری می‌کنند.|سوره= فرقان|آیه=۶۴}}
 
زمانی که مردم در خواب فرو رفته‌اند، جائي براي [[ریا در عبادت|ريا]]  نيست و در این زمان، از خواب خوش گذشتن و به خوش تر از آن رو آوردن؛ يعني قيام و قعود براي خدا و ذکر خدا، نشانه خالص شدن است. [[امیرالمؤمنین|امیرمومنان علی(ع)]] در خطبۀ [[اوصاف اهل تقوا در قرآن|متّقین]] می‌فرماید: {{متن عربی|أَمَّا اللَّيْلَ فَصَافُّونَ‏ أَقْدَامَهُمْ‏ <ref>شريف الرضي، محمد بن حسين، نهج البلاغة (صبحي صالح)، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۳۰۴، خطبه۱۹۳.</ref> |ترجمه= در شب برای عبادت قیام می‌کنند و همواره بر پا می‌ایستند.}}


:'''۴. خوف از مجازات و کيفر الهي:'''
:'''۴. خوف از مجازات و کيفر الهي:'''

نسخهٔ ‏۲۲ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۰۵

سؤال

صفات و ويژگي بندگان خالص خدا در سوره فرقان چگونه بيان شده است؟

عباد الرحمان عنوانی است برای بندگان شایسته خدا. در سوره فرقان ۱۲ ویژگی برجسته برای آن‌ها بیان شده است. ویژگی‌های عباد الرحمن عبارتند از: تواضع در رفتار؛ تحمل و حوصله و حلم و بردباري؛ عبادت خالصانه پروردگار در ظلمت شب؛ خوف از مجازات و کيفر الهي؛ ميانه روي؛ توحيد خالص؛ طهارت؛ عفت و پاکدامني؛ اجتناب از شهادت ناحق و پرهيز از شرکت در مجالس لهو؛ داشتن معرفت؛ مسئوليت پذير؛ تلاش خستگي ناپذير.

شرح و تفسیر آیات ویژگی‌های عباد الرحمان توسط آیه الله مکارم شیرازی

صفات بندگان رحمان در سوره فرقان

خداوند در سوره فرقان دوازده ویژگی برای عباد الرحمن شمرده است.

۱. تواضع در رفتار:

ملکات اخلاقي هميشه خود را در لابلاي گفتار، رفتار و حرکات انسان نشان مي‌دهد. از چگونگي راه رفتن يک انسان مي‌توان با دقت به قسمت قابل توجهي از اخلاق او پي برد. يکي از ويژگي‌هاي بندگان خاص خدا تواضع (فروتنی) است که نشانه تسليم آنان در مقابل حق بوده است: ﴿وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً؛ بندگان رحمان کسانی هستند که روی زمین با آرامش و وقار راه می‌روند.(فرقان:۶۳)

خدا به پيامبرش دستور داده که حتي در راه رفتن بايد فروتن و متواضع باشد.[۱] و لقمان فرزندش را به پرهيز از راه رفتن متکبرانه فرا خوانده است.[۲]

۲. تحمل و حوصله و حلم و بردباري:

بدون این ویژگی‌های اخلاقی، هيچ انساني راه دشوار و پر فراز و نشيب عبوديت خدا را، نمي‌تواند طي کند و این يکي ديگر از پديده‌هاي باعظمت روانی و روحي آن‌ها است. اين خصلت در همه جا و به ويژه در جوامعي که افراد نادان و فاسد فراوان دارد، براي افراد ضروري است و از نشانه‌هاي آنان اين است که هنگامي که جاهلان آنان را با سخنان زشت مورد خطاب قرار مي دهند، در پاسخ آنان سلام مي‌گويند. سلامي که نشانه بزرگواري است نه نشانه ضعف، سلامي که دليل عدم مقابله به مثل در برابر جاهلان است. سلامي که نشانه وداع گفتن با سخنان زشت جاهلان است نه سلامي که نشانه محبت و پيوند دوستي است: ﴿وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً؛ و هنگامى كه جاهلان آنها را مخاطب سازند، به آنها سلام مى‏‌گويند(و با بى‌‏اعتنايى و بزرگوارى مى‏‌گذرند)(فرقان:۶۳)

۳. عبادت خالصانه پروردگار در ظلمت شب:

نشانۀ دیگری که خدا برای بندگان رحمان بیان فرموده، عبادت و شب زنده‌داری است: ﴿وَ الَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِياما؛ و کسانی که در حال سجده و قیام برای پروردگارشان شب‌زنده‌داری می‌کنند.(فرقان:۶۴)

زمانی که مردم در خواب فرو رفته‌اند، جائي براي ريا نيست و در این زمان، از خواب خوش گذشتن و به خوش تر از آن رو آوردن؛ يعني قيام و قعود براي خدا و ذکر خدا، نشانه خالص شدن است. امیرمومنان علی(ع) در خطبۀ متّقین می‌فرماید: «أَمَّا اللَّيْلَ فَصَافُّونَ‏ أَقْدَامَهُمْ‏ [۳]؛ در شب برای عبادت قیام می‌کنند و همواره بر پا می‌ایستند.»

۴. خوف از مجازات و کيفر الهي:

به خاطر کوتاهي در انجام وظائف الهي آن گونه که سزاوار او است، از خدا مي ترسند. این ويژگي چهارم عباد الرحمن است. ترسي که عامل نيرومندي براي حرکت به سوي انجام وظيفه بيشتر و بهتر است.

۵. ميانه روي:

دوري از هر گونه افراط و تفريط در کارها مخصوصا انفاق، تا هم از بخشش بي رويه اجتناب کرده باشند و هم از سخت گيري بيش از حد خودشان را نجات داده باشند، همان امري که اسوه انسان ها، پيامبر اکرم(ص) از آن نهي شده است.[۴]

۶. توحيد خالص:

دوري از هر گونه شرک و دوگانه پرستي، بر زندگي آنان حاکم بوده و نور توحيد و اين اعتقاد ناب سراسر قلب و زندگي فردي و اجتماعي شان را روشن ساخته است. ظلمت شرک از آسمان فکر و روح آن ها به کلي کنار رفته و رخت بسته است و آنان بر سر دو راهي کفر و ايمان، ايمان را انتخاب مي کنند.

۷. طهارت:

پاکي آنان از هر گونه آلودگی و آلودگي به خون بي گناهان و اجتناب از ريختن خون ناحق.

۸. عفت و پاکدامني:

آلوده نشدن دامان عفت شان به زنا، هشتمين صفتي است که در اين آيات بيان شده است.

۹. اجتناب از شهادت ناحق و پرهيز از شرکت در مجالس لهو:

زيرا حضور در مجلس گناه علاوه بر اين که امضاء گناه است، مقدمه ی آلودگي روان و روح است؛ هم چنان که شهادت ناحق، انحراف از حق و تمايل به باطل مي باشد. عباد الرحمان چون از بيهوده گران و بيهوده کاران متنفرند، در صورتي که اين گونه کارها در مسير زندگي شان قرار گيرد و توان جلوگيري از آن را نداشته باشند، با بي اعتنائي خودشان عدم رضايت باطنيشان را نسبت به چنين کار نشان مي دهند.

۱۰. داشتن معرفت:

بصيرت، چشم بينا و گوش شنوا در زندگي فردي و اجتماعي و تسليم در برابر خدا، مذهب و معارف الهي از مهم ترين ويژگي هاي بندگان شايسته خدا است. و همين ويژگي سرچشمه ی مقاومت و پايداري شان در راه عقيده و هدف مقدس آنان مي باشد. لذا طعمه ی شيطان و شيطان صفتان قرار نمي گيرند و بازيچه ی دست اين و آن نشده و در برابر ناهنجاری ها، چون کوه ثابت مي مانند.

آري براي پيمودن راه حق و منحرف نشدن از آن و به وادي کفر و بي ايماني و ضلالت کشيده نشدن، چشم باطن نگر و گوش حساس و نکته شناس مي بايد. امام صادق(ع) در تفسير آيه ۷۳ سوره فرقان فرموده است: «مستبصرين ليسوا بشکاک؛ يعني: آنان از روي آگاهي گام بر مي دارند نه از روي شک و ترديد».[۵]

۱۱. مسئوليت پذير:

آنان علاوه بر تلاش ها و انجام وظائف خويش نسبت به تربيت فرزندان و خانواده و قائل بودن مسئوليت ويژه براي خود در قبال آشنائي آنان به فروع و اصول اسلام، پيوسته از خدا یاری مي خواهند و می گویند: «پروردگارا از همسران و فرزندان ما کساني قرار ده که مايه روشني چشم ها گردد».

۱۲. تلاش خستگي ناپذير:

يکي از برجسته ترين صفت آنان همت والاي شان است. زيرا آنان به اين قانع نيستند، که فقط گليم خويش را از آب بيرون بکشند، بلکه سعي مي کنند تا در نجات غريق شریک و سهیم باشند.

لذا از خدا مي خواهند «پروردگارا ما را پيشواي پرهيزکاران قرار ده.» اينان بندگان خدايند. در قرآن کریم، کلمه «عباد» به «الرحمن» اضافه شده تا از مضاف اليه کسب شرافت کند و همان طوري که رحمت خدا عام و فراگير است رحمت بندگان خاص خدا نيز از جهاتي عام است و آنان علم و فکر، قلم و قدرت و مال و جان و بيان شان را پيوسته در مسير هدايت خلق خدا قرار مي دهند و اين درخواست امامت متقين از جانب آنان بر همين اساس است.

خداوند بعد از شمردن ویژگى‌هاى بندگان ممتاز خود (عباد الرحمن) در آیات ۷۶ - ۶۳ سوره فرقان‏، مى‌‏فرماید که اگر بندگان خدا داراى این ویژگى‏‌ها باشند، قطعاً هدایت یافته و به پاداش عظیم الهى خواهند رسید: ﴿أُولَئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلَامًا۝۷۵خَالِدِينَ فِيهَا حَسُنَتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقَامًا۝۷۶؛ آن‌ها هستند که درجات عالى بهشت در برابر شکیبایی‌ا‎شان به آنان پاداش داده می‌شود و در آن، با تحیت و سلام روبه‌رو می‌شوند؛ درحالی‌که جاودانه در آن خواهند ماند؛ چه قرارگاه و محل اقامت خوبى!(فرقان:۷۶-۷۵)

جستارهای وابسته

منابع

  1. سوره اسراء، آیه۳۷: ﴿وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً
  2. سوره لقمان، آیه۱۸: ﴿وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً
  3. شريف الرضي، محمد بن حسين، نهج البلاغة (صبحي صالح)، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۳۰۴، خطبه۱۹۳.
  4. سوره اسراء، آیه۲۹.
  5. حويزي، عبد علي، نور الثقلين، قم، انتشارات اسماعليان، ۱۴۱۵ق، ج۴.ص ۴۳.