ازلام در آیه ۹۰ سوره مائده

سؤال

در سوره مائده، آیهٔ ۹۰ مراد از کلمهٔ «ازلام» چیست؟

مراد از «ازلام» در آیه ۹۰ سوره مائده جمع زلم به معنای تیرهای چوبی است که با آن قمار انجام می‌شود. زمان عرب جاهلی، شتری را سر می‌بریدند و ده تیر را که هفت تای آن دارای سهم بود و سه تای آن سهمی نداشت را بین ده نفر تقسیم می‌کردند. طبق این قرعه هرکسی سهمی را می‌برد و سه نفر که سهمی نمی‌بردند می‌بایست پول خرید شتر را می‌دادند. قرآن این عمل را از اعمال شیطان معرفی کرده است و به مؤمنان دستور داده است از آن دوری کنند.

متن آیه

﴿ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، شراب و قمار و بتها و تيرهاى قرعه پليدند [و] از عمل شيطانند. پس، از آنها دورى گزينيد، باشد كه رستگار شويد.

مائده:۹۰

﴾

معنای ازلام

ازلام جمع «زلم» به معنای «تیر» است که با آن‌ها قرعه می‌کشیدند و قمار می‌کردند. برای عرب دو گونه ازلام (تیرهای مخصوص) بود؛ یکی ازلامِ امر و نهی و دیگری ازلام قمار.

1. ازلام امر و نهی سه چوب تیر مانندی بود که بر یکی نوشته بود «امرنی ربی» پروردگارم امر کرد و بر دیگری نوشته بود «نهانی ربی؛ پروردگارم نهی کرد و سومی خالی بود و نوشته‌ای نداشت. چون یکی اراده سفر می‌کرد یا می‌خواست کار مهمی انجام دهد؛ تیرها را به هم می‌زد؛ اگر اولی می‌آمد آن کار را می‌کرد و اگر دومی می‌آمد، منصرف می‌شد و اگر سومی می‌آمد دوباره آن‌ها را به هم می‌زد.
2. ازلام قمار عبارت بود از ده چوب تیر به نام‌های؛ فَذّ، توأم، مسبل، نافس، حلس، رقیب، معلی، سفیح، منیح، رغد. هفت تای اولی دارای سهم بود و سه تای آخری دارای سهمی نبود و کیفیت آن این گونه بود: شتری را سر بریده و ۲۸ قسمت می‌کردند و قمار بازان ده نفر به عدد تیرها بودند. آنگاه تیرها را به هم زده و برمی‌داشتند و صاحب تیر «فذ» یک سهم و صاحب تیر «توأم» دو سهم تا آخری که هفت سهم را برمی‌داشت و سه تای دیگر نه تنها چیزی نمی‌بردند بلکه پول شتر را هم می‌پرداختند.

مطالعه بیشتر

۱. قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، ذیل واژه «زلم».

۲. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، و تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ذیل آیه ۱۹۰ سوره مائده.