|
|
| (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{در دست ویرایش|کاربر=Rahmani }}
| |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{سوال}} | | {{سوال}} |
| در دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان شب بیست و هفتم شب قدر معرفی شده و بیشتر مسلمانان این شب را به عنوان شب قدر قبول دارند و این سندی محکم از جانب خداوند است؛ به چه علت و سندی شیعیان سه شب ۱۹، ۲۱ و ۲۳ را شبهای قدر می‌دانند؟ | | در دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان شب بیست و هفتم این ماه شب قدر معرفی شده و بیشتر مسلمانان این شب را به‌عنوان شب قدر قبول دارند و این سندی محکم از جانب خداوند است؛ به چه علت و سندی شیعیان سه شب ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه رمضان را شبهای قدر می‌دانند؟ |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}}'''زمان شب قدر''' دقیقاً مشخص نیست، ولی عموماً مذاهب مختلف اسلامی آن را در [[ماه رمضان]] می‌دانند. برای تعیین دقیق این شب میان مذاهب مختلف اسلامی اختلاف وجود دارد. این اختلافات به دلیل وجود اختلاف در روایاتی است که دربارهٔ تعیین زمان این شب وارد شده‌اند. |
| '''دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان''' اشاره به [[شب قدر]] دارد. برخی این شب را شب قدر دانسته و تمام عظمت بیان شده در [[قرآن]] و [[روایات]] را متعلق به آن می‌دانند. در میان [[اهل سنت]] نیز این شب به شب قدر معروف است. اما در ورایات متعددی در میان [[شیعه]] و اهل سنت اشاره به نامعلوم بودن این شب داشته و شبهای ۱۹ و ۲۱ و ۲۳ [[ماه رمضان]] نیز بیان شده است. در ضمن اینکه در این دعا اشاره‌ای به شب قدر بودن ندارد و تنها فضیلت بهره‌مندی از شب قدر خواسته شده است. | |
|
| |
|
| ==مدت شب قدر==
| | شبهای ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه رمضان از منظر شیعه شب‌هایی است که محتمل است که شب قدر باشند. در میان این سه شب، شب ۲۳ دارای احتمال بیشتری است. [[اهل‌سنت]] در میان شبهای ماه رمضان احتمال اینکه شب ۲۷ ماه رمضان شب قدر باشد را بیشتر می‌دانند. |
| شب قدر در سال بیش از یک شب نبوده و آن همان شب نزول [[قرآن صامت]] است و نیز آن شبی است که به نقل روایات [[فرشتگان]] به اذن خداوند بر حجت و [[ولی خدا]] در هر عصری برای ابلاغ مقدرات و … نازل می‌شوند و او را از تفسیر و تفصیل و جزئیات امور تا سال بعد با خبر می‌نمایند. این سخن که شب قدر بیش از یک شب نیست از قرآن نیز استفاده می‌شود زیرا در مورد شب قدر تعبیر به {{قرآن|لَيْلَةِ الْقَدْرِ}} کرده است یعنی شب قدر و تعبیر به لیالی قدر (شبهای قدر) ننموده است. روایات رسیده از [[معصومین(ع)]] نیز در این زمینه فراوان است که در [[منابع روائی]] جمع‌آوری شده است.
| |
|
| |
|
| [[عبدالله بن عباس]] از [[امام علی(ع)]] روایت نموده که حضرت فرمود: «درهر سال یک بار شب قدر است و در این شب، امور، حوادث و جریانات یک سال تقدیر می‌گردد و بعد از [[رسول خدا]] این امور با جانشینان ایشان است» ابن عباس می‌گوید عرض کردم حکام و والیان دین بعد از رسول خدا کیانند؟ فرمود: «من و یازده نفر از صلب من که همگان ائمه و محدث‌اند».<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، بی جا، اسوه، سوم، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۲۶۰.</ref> | | ==ماهیت شب قدر== |
| | بنا بر متون اسلامی شبی است که قرآن در آن نازل شده است.<ref>سورهٔ قدر، آیهٔ ۱.</ref> همچنین، آن شبی است که، به نقل آیات و روایات، [[فرشتگان]] و روح در آن برای تدبیر تمام رخدادهایی که قرار است اتفاق بیفتد نازل می‌شوند.<ref>الطباطبائي، السید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ق، ج۲۰، ص۳۳۲.</ref> شب قدر را در سال یک شب دانسته‌اند؛ زیرا در سورهٔ قدر در مورد شب قدر تعبیر به {{قرآن|لَيْلَةِ الْقَدْرِ}} شده است که دلالت بر یگانگی آن دارد. روایاتی این یگانگی را تأیید می‌کنند؛ از جمله روایتی از امام علی(ع) به نقل از ابن عباس: «در هر سال یک بار شب قدر است و در این شب، امور، حوادث و جریانات یک سال تقدیر می‌گردد...».<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمهٔ محمدباقر کمره‌ای، قم، اسوه، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۲۶۰.</ref> |
|
| |
|
| این کلام امام علی(ع) تایید این گفتار قرآن است که {{قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ …}} و این تعبیر دلالت بر شب قدر، نزول فرشتگان در آن شب و نیز بر مسئله [[امامت]] و استمرار آنها دارد، یعنی برای رساندن [[تقدیر امور]] بر حجت خدا نازل شده و اسرار شب قدر را بر او عرضه می‌کنند، از همین‌جا به این نکته نیز پی می‌بریم که اهمیت شب قدر علاوه بر نزول قرآن و فرشتگان، بخاطر مسئله امامت نیز هست، زیرا تا امام و حجت خدا نباشد ابلاغ مقدرات امور معنی نخواهد داشت و به همبن دلیل است که در روایات آمده است که «با سوره {{قرآن|إِنَّا أَنْزَلْناهُ}} با دشمنان ما مخاصمه کنید».<ref>اصول کافی، ج۲، ص۲۶۶؛ تفسیر برهان، ج۴، ص۴۸۸؛ الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۶، ص۳۷۱.</ref>
| | در برخی روایات شیعه شب قدر شب رساندن تقدیر امور به حضور حجت خدا دانسته شده است؛ شبی که اسرار شب قدر را بر [[امام]] عرضه می‌کنند.<ref>کلینی، اصول کافی، ج۲، ص۲۶۶؛ نیز: البحرانی، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسة البعثة مرکز الطباعة و النشر، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۷۰۶.</ref> همچنین، در برخی روایات شیعی [[فاطمهٔ زهرا(س)]] سرّ شب قدر دانسته شده و معرفت به او عامل شناخت حقیقت شب قدر قلمداد شده است.<ref>الکوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تحقیق محمد الکاظم، تهران، مؤسسة الطباعة و النشر وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، ۱۴۱۰ق، ص۵۸۱.</ref> |
| | ==اختلاف دربارهٔ زمان شب قدر== |
| | بنا بر آیات قرآن شب قدر در ماه رمضان قرار دارد؛ زیرا در قرآن آمده است که «ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده است.»<ref>سورهٔ بقره، آیهٔ ۱۸۵.</ref> و در جای دیگر آمده است که «ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم.»<ref>سورهٔ قدر، آیهٔ ۱.</ref> از مجموع این آیات استفاده می‌شود که شب قدر در ماه رمضان است.<ref>الطباطبائی، المیزان، ج۲۰، ص۳۳۴.</ref> نیز روایات هم بر قرار داشتن این شب در ماه رمضان دلالت دارند.<ref>برای نمونه‌ای از این روایات ن.ک: الطبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۷۸۶.</ref> اما اینکه شب قدر کدام یک از شبهای ماه رمضان است مشخص نیست.<ref>الطباطبائی، المیزان، ج۲۰، ص۳۳۴.</ref> [[شیعه]] و اهل‌سنت زمان‌های متفاوتی را به‌عنوان شب قدر احتمالی ارائه کرده‌اند. این اختلاف به دلیل اختلاف در روایات است. |
|
| |
|
| ==زمان شب قدر== | | === '''روایات اهل‌سنت''' === |
| این مطلب قطعی است که شب قدر در ماه مبارک رمضان است؛ زیرا قرآن می‌فرماید: «ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده است.»<ref>بقره / ۱۸۵</ref> و در جای دیگر می‌فرماید: «ما قرآن را در شب مبارکی نازل کردیم.» <ref>دخان / ۳</ref> و نیز می‌فرماید: «ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم.»<ref>قدر / ۱</ref> از مجموع این آیات استفاده می‌شود که [[لیله مبارکه]] همان شب قدر است و شب قدر در ماه مبارک رمضان بوده، اما اینکه کدامیک از شبهای ماه رمضان است و چرا مخفی است؟ از قرآن کریم چیزی در این زمینه استفاده نمی‌شود.
| | روایات اهل‌سنت در تعیین شب قدر اختلاف دارد؛ |
|
| |
|
| ==دلیل مخفی بودن شب قدر==
| | * برخی روایات شب قدر را شبی نامعلوم در میان شبهای سال دانسته است.<ref>ابن المفتاح، عبدالله، شرح الازهار، قاهره، الحجاز، بی‌تا، ج۱، ص۵۷.</ref> |
| راجع به مشخص نبودن شب قدر گفته شده، علت این است که مردم به همه شبهای ماه رمضان و [[عبادات]] و [[توبه]] و [[دعا]] و … اهمیت بدهند و در هیچ شبی از شبهای آن کاهلی نکنند و با [[معصیت]] و [[گناه]] نسبت به شب قدر بی‌احترامی ننمایند. شاید بتوان مخفی بودن شب قدر را با توجه به این حدیث قدسی توجیه نمود، «همان گونه که رضای خود را در میان طاعات پنهان نموده تا مردم به طاعات روی آورند و غضبش را در میان معاصی پنهان کرده تا از آنها بپرهیزند، دوستانش را در میان مردم مخفی کرده تا مردم همه را احترام کنند و به احدی بی‌حرمتی روا ندارند و به کسی با دید بد ننگرند و حقیر نشمارند، اجابت را در میان دعاها پنهان کرده تا به همه دعاها روی آورند، [[اسم اعظم]] را در میان اسمائش مخفی ساخته تا همه را بزرگ دارند و نیز وقت [[مرگ]] را مخفی ساخته تا انسان‌ها در همه حال آماده باشند.»<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۱۹۰؛ جوادی آملی، عبدالله، قرآن در قرآن، قم، نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۱ش، ص۷۸.</ref>
| | * بعضی دیگر شب قدر را شب اول ماه رمضان دانسته‌اند. |
| | * برخی دیگر شب هفدهم ماه رمضان را شب قدر به شمار برده‌اند. |
| | * عده‌ای شب بیست و یکم ماه رمضان را شب قدر دانسته‌اند. |
| | * شب بیست و سوم هم جزء شب‌هایی برشمرده شده که احتمال دارد شب قدر باشد. |
| | * معروف بین اهل‌سنت آن است که شب قدر شب بیست و هفتم ماه رمضان است.<ref>السیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرالمنثور فی تفسیر المأثور، قم، مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۳۷۲.</ref> دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان، با قطع نظر از سند آن، بر اینکه شب ۲۷ ماه رمضان شب قدر باشد دلالت ندارد، زیرا در آن خواسته شده که ثواب شب قدر به دعاکننده عطا شود.<ref>قمی، عباس بن محمد رضا، کلیات مفاتیح الجنان، قم، انتشارات اسوه، بی‌تا، ص۲۴۱.</ref> |
|
| |
|
| بر این اساس شب قدر نیز از جمله اموری است که بخاطر عظمت و احترامش خدا آن را پنهان داشته و در قرآن آن را مشخص ننموده است.
| | === '''روایات شیعه''' === |
| | روایات شیعه هم دربارهٔ مشخص‌کردن زمان دقیق شب قدر دچار اختلاف است: |
|
| |
|
| ==روایات درباره زمان شب قدر==
| | * در برخی از روایات شب قدر یکی از سه شب ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه رمضان دانسته شده است.<ref>الطباطبائی، المیزان، ج۲۰، ص۳۳۴.</ref> |
| اما روایات نسبت به تعیین شب قدر و اینکه کدامیک از شبهای ماه رمضان است مختلف و متعدد است:
| |
|
| |
|
| '''روایات اهل سنت'''
| | * در برخی دیگر از روایات شب قدر یکی از دو شب ۲۱ و ۲۳ دانسته شده است.<ref>صدوق، محمد بن علی، الخصال، ترجمهٔ یعقوب جعفری، قم، انتشارات نسیم کوثر، ۱۳۸۲، ج۲، ص۲۹۱؛ نیز: الصدوق، محمد بن علی،کتاب من لایحضره الفقیه، تجقیق علی‌اکبر الغفاری، تهران نشر صدوق، بی‌تا، ج۲، ص۵۰۵.</ref> |
|
| |
|
| * روایات از طریق اهل سنت به‌طور عجیبی در تعیین شب قدر اختلاف دارد؛ برخی روایات می‌گوید شب قدر یک شب نامعلوم در میان شبهای سال است، برخی می‌گوید از ماه رمضان و [[شعبان]] خارج نیست. | | * مشهور بین علمای شیعه آن است که شب قدر شب ۲۳ ماه رمضان است و روایات زیادی بر این مطلب دلالت دارد؛ از جمله روایتی از [[امام باقر(ع)]] پرسیدند که چگونه بدانم که شب قدر در هر سال هست. امام(ع) گفت: «از اول ماه رمضان هر شب صد بار [[سوره دخان|سورهٔ دخان]] را بخوان و شب ۲۳ آنچه از آن پرسیدی به چشم خود ببین و باور کن».<ref>صدوق، محمد بن علی، امالی، ترجمهٔ محمدباقر کمره‌ای، تهران، انتشارات اسلامیه بی‌تا، ص۳۱۷.</ref> همچنین، [[زراره]] از یکی از دو [[امام صادق(ع)]] و امام باقر(ع) روایت کرد که «شب ۲۳ همان شب جُهَنِی» است و حدیث جهنی (عبدالله بن اُنَیْس انصاری) این است که به [[رسول الل|رسول الله(ص)]] عرضه داشت که یا رسول الله منزل من از مدینه دور است؛ دستوری به من بده تا برای درک شب قدر شب معینی وارد مدینه شوم. پیامبر(ص) گفت: شب ۲۳ داخل شو».<ref>الصدوق، محمد بن علی، کتاب من لا یحضره الفقیه،تحقیق علی‌اکبر الغفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۶۰.</ref> این روایت در منابع اهل‌سنت نیز آمده است.<ref>السیوطی، الدر المنثور، ج۶، ص۳۷۳.</ref> |
|
| |
|
| * بعضی دیگر آن را شب اول ماه رمضان، شب هفدهم، شب بیست و یکم و شب بیست و سوم می‌داند، لکن معروف بین اهل سنت آن است که شب قدر، [[شب بیست و هفتم ماه رمضان]] است.<ref>سیوطی، جلال الدین، الدرالمنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۳۷۲.</ref>
| |
|
| |
| * به [[امام حسن مجتبی(ع)]] گفته شد شب قدر را معین کند، حضرت فرمود: «از شب بیست سوم تا بیست و هفتم (در این پنج شب) آن را جستجو باید کرد.» راوی این روایت [[معاویه بن ابی سفیان]] است.<ref>حسن بن علی تحف العقول، ترجمه جنتی، مؤسسه امیر کبیر، بی تا.</ref>
| |
|
| |
| '''روایات شیعه'''
| |
|
| |
| اما روایات رسیده از طریق [[اهل بیت(ع)]] نیز مختلف است:
| |
|
| |
| * برخی از روایات می‌گوید شب قدر یکی از سه شب ۱۹ و ۲۱ و ۲۳ ماه مبارک رمضان است. [[امام صادق(ع)]] به حسان فرموده است: «شب قدر را در یکی از این سه شب از شبهای ماه رمضان جستجو کن».<ref>طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، (ترجمه موسوی همدانی)، دفتر انتشارات اسلامی، بی تا، ج۱۸، ص۵۶۵.</ref>
| |
|
| |
| * برخی دیگر از روایات می‌گوید شب قدر یکی از دو شب ۲۱ و ۲۳ است. امام صادق(ع) به [[حسان بن مهران]] فرموده است: «شب قدر را در ۲۱ و ۲۳ جستجو کن».<ref>شیخ صدوق، محمد بن بابویه، خصال، ترجمه جعفری، نسیم کوثر، بی تا، ج۲، ص۲۹۱.</ref>
| |
|
| |
| * [[ابو بصیر]] می‌گوید به امام صادق(ع) عرض کردم فدایت شوم آن شبی که امیدها را عرضه و خواستنی‌ها را در آن می‌خواهند کدام است؟ فرمود: «آنها را در شب ۲۱ و ۲۳ ماه رمضان عرضه می‌کنند» ابو بصیر می‌گوید عرض کردم پس اگر احیای هر دو شب برایم میسر نشد؟ فرمود: «چه سهل است احیای دو شب در برابر آنچه تو می‌طلبی».<ref>شیخ صدوق، محمد بن بابویه، من لایحضره الفقیه، ترجمه غفاری، نشر صدوق، بی تا، ج۲، ص۵۰۵.</ref>
| |
|
| |
| * مشهور بین [[علما شیعه]] آن است که شب قدر همان شب ۲۳ ماه رمضان است و روایات زیادی بر این مطلب دلالت دارد. به برخی از آن روایات اشاره می‌شود:
| |
|
| |
| امام صادق (ع) فرموده است: «در هر شب ماه رمضان سوره {{قرآن|إِنَّا أَنْزَلْناهُ}} را هزار مرتبه بخوان و [[شب بیست و سوم]]، دل را محکم و گوش باز کن و عجائب بشنو از آنچه بینی».
| |
|
| |
| به [[امام محمد باقر(ع)]] گفتند چگونه بدانم که شب قدر در هر سال هست؟ فرمود: «از اول ماه رمضان هر شب صدبار [[سوره دخان]] را بخوان و شب ۲۳ آنچه از آن پرسیدی به چشم خود ببین و باور کن».<ref>شیخ صدوق، محمد بن بابویه، آمالی شیخ صدوق، ترجمه کمره ای، اسلامیه بی تا، ص۳۱۷؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۷۸.</ref>
| |
|
| |
| [[زراره]] از یکی از دو امام صادق و امام محمد باقر(ع) روایت نموده است که «شب ۲۳ همان شب جهنی» است و [[حدیث جهنی]] (انصاری، عبدالله) این است که به [[رسول الل]]ه عرضه داشت یا رسول الله منزل من از [[مدینه]] دور است، دستورم بده برای درک شب قدر شب معینی وارد مدینه شوم پیامبر(ص) فرمود: شب ۲۳ داخل شو».<ref>المیزان، ج۲۰، ص۵۶۶، و مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۱۹.</ref> این روایت در منابع اهل سنت نیز آمده‌است.<ref>سیوطی، الدرالمنثور، ج۶، ص۳۷۳.</ref>
| |
|
| |
| با توجه به این روایات صادره از مقام عصمت و نیز رأی مشهور بین علما شیعه به این نتیجه می‌رسیم که شب قدر منحصر است در بین شبهای ۱۹ و ۲۱ و ۲۳ ماه رمضان و احتمال قوی همان شب ۲۳ است. اما دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان با قطع نظر از سند آن هرگز دلالت ندارد که شب ۲۷ ماه رمضان شب قدر باشد، زیرا در آن چنین آمده است: {چمتن عربی|اللهمّ ارْزُقْنی فیهِ فَضْلَ لَیْلَةِ القَدْرِ|ترجمه=خدایا روزی کن مرا در آن فضیلت شب قدر را؛}} آنچه خواسته شده این است که ثواب شب قدر به دعا کننده عطا شود، نه اینکه شب بیست و هفتم شب قدر است.
| |
| {{پایان پاسخ}} | | {{پایان پاسخ}} |
| {{مطالعه بیشتر}} | | {{مطالعه بیشتر}}{{پایان مطالعه بیشتر}} |
| | |
| == معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر ==
| |
| * تفسیر المیزان، ج۲ و ج۲۰، ص۵۶۶ به بعد.
| |
| | |
| * تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۱۹۰ به بعد.
| |
| {{پایان مطالعه بیشتر}} | |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{پانویس|۲}} | | {{پانویس|۲}} |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی = فقه | | | شاخه اصلی =ماه‌ها |
| |شاخه فرعی۱ = فقه الحدیث | | |شاخه فرعی۱ =رمضان |
| |شاخه فرعی۲ = | | |شاخه فرعی۲ = |
| |شاخه فرعی۳ = | | |شاخه فرعی۳ = |
| خط ۷۶: |
خط ۵۱: |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه = |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر =شد |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | بازبینی = | | | بازبینی = |