جمع‌آوری و تدوین قرآن کریم: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
(ابرابزار)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
نحوه تدوين قرآن کریم چگونه بوده است؟
نحوه تدوین قرآن کریم چگونه بوده است؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
بعد از رحلت [[رسول خدا(ص)]]، نخستین کسی که به تدوین و جمع آوری قرآن اقدام کرد، [[حضرت علی (ع)]] بود. بعد از آنکه قرآن امام علی(ع) که بعدها به مصحف امام علی(ع) معروف شد توسط صحابه و متصدیان حکومت مورد قبول واقع نشد، برخی از صحابه به جمع آوری قرآن پرداختند و مصحف های متعددی تدوین شد. با آشکار شدن اختلافات نسخه های در دست مردم، عثمان با مشورت صحابه از جمله امام علی(ع)، دستور به جمع آوری همه نسخه های موجود قرآن و یکسان سازی آن ها را داد. ائمه معصومین (ع)، مانند امام علی(ع) مردم را دعوت به قرائت بر اساس نسخه معروف می کردند و از قرائت بر اساس نسخه های دیگر منع می کردند.
بعد از رحلت [[رسول خدا(ص)]]، نخستین کسی که به تدوین و جمع‌آوری قرآن اقدام کرد، [[حضرت علی (ع)]] بود. بعد از آنکه قرآن امام علی(ع) که بعدها به مصحف امام علی(ع) معروف شد توسط صحابه و متصدیان حکومت مورد قبول واقع نشد، برخی از صحابه به جمع‌آوری قرآن پرداختند و مصحف‌های متعددی تدوین شد. با آشکار شدن اختلافات نسخه‌های در دست مردم، عثمان با مشورت صحابه از جمله امام علی(ع)، دستور به جمع‌آوری همه نسخه‌های موجود قرآن و یکسان‌سازی آن‌ها را داد. ائمه معصومین(ع)، مانند امام علی(ع) مردم را دعوت به قرائت بر اساس نسخه معروف می‌کردند و از قرائت بر اساس نسخه‌های دیگر منع می‌کردند.


==جمع آوری قرآن توسط صحابه==
== جمع‌آوری قرآن توسط صحابه ==
بعد از آن که مخالفان و متصديان حکومت، قرآنی که توسط [[امام علی(ع)]] بعد از رحلت [[رسول خدا(ص)]]، جمع آوری و تدوین شده بود که به [[مصحف امام علی]] معروف شد، نپذيرفتند، جمعي از [[صحابه رسول خدا(ص)|صحابه]] به جمع آوري قرآن کریم پرداختند و مصحف هاي متعددي را تدوين کردند که مصحف عبدالله بن مسعود، مصحف اُبي بن کعب و... از آن جمله است.
بعد از آن که مخالفان و متصدیان حکومت، قرآنی که توسط [[امام علی(ع)]] بعد از رحلت [[رسول خدا(ص)]]، جمع‌آوری و تدوین شده بود که به[[مصحف امام علی]] معروف شد، نپذیرفتند، جمعی از [[صحابه رسول خدا(ص)|صحابه]] به جمع‌آوری قرآن کریم پرداختند و مصحف‌های متعددی را تدوین کردند که مصحف عبدالله بن مسعود، مصحف اُبی بن کعب و… از آن جمله است.


==یکسان سازی قرآن توسط عثمان==
== یکسان‌سازی قرآن توسط عثمان ==
افراد زيادي مصحف ها را جمع آوري مي کردند که از نظر صلاحيّت و استعداد و توانايي، يکسان نبودند و لذا با يکديگر رابطه اي نداشتند و نسخه هر کدام از نظر روش، ترتيب، قرائت و... متفاوت بود. اختلاف در مصحف ها و قرائت ها، موجب اختلاف در ميان مردم مي شد؛ لذا [[خليفه سوم]] به پيشنهاد حذيفه بن يمان به فکر يکسان کردن مصاحف برآمد. عثمان با مشورت صحابه به اين نتيجه رسيد، مصحف ها را يکسان کند و کميته اي به مسئوليت و سرپرستي اُبي بن کعب تشکيل شد و کار يکسان سازي مصحف ها را شروع کرد.<ref>ر.ك: التمهيد في علوم القرآن، ج۱، ص۳۳۴ ـ ۳۸۵.</ref>
افراد زیادی مصحف‌ها را جمع‌آوری می‌کردند که از نظر صلاحیّت و استعداد و توانایی، یکسان نبودند و لذا با یکدیگر رابطه ای نداشتند و نسخه هر کدام از نظر روش، ترتیب، قرائت و… متفاوت بود. اختلاف در مصحف‌ها و قرائت‌ها، موجب اختلاف در میان مردم می‌شد؛ لذا [[خلیفه سوم]] به پیشنهاد حذیفه بن یمان به فکر یکسان کردن مصاحف برآمد. عثمان با مشورت صحابه به این نتیجه رسید، مصحف‌ها را یکسان کند و کمیته ای به مسئولیت و سرپرستی اُبی بن کعب تشکیل شد و کار یکسان‌سازی مصحف‌ها را شروع کرد.<ref>ر. ک. التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۳۴–۳۸۵.</ref>


سيوطي مي گويد: حضرت علي(ع) نيز در اين باره رأي موافق خود را به گونه اي اصولي اظهار نمود و فرمود: «سوگند به خدا که عثمان درباره ی قرائت ها با ما مشورت کرد و گفت: به من گفته اند که برخي مي گويند قرائت من بهتر از قرائت توست و... به او (عثمان) گفتم: نظرت چيست؟ گفت: نظرم اين است که يک مصحف در ميان مردم باشد. گفتم: نظرت خوب است».<ref>الاتقان في علوم القرآن، ج۱، ص۱۲۶.</ref> و در جايي ديگر مي فرمايد: «اگر امر مصحف ها به من نيز واگذار مي شد، من همان کاري را مي کردم که عثمان انجام داد».
سیوطی می‌گوید: حضرت علی(ع) نیز در این باره رأی موافق خود را به گونه ای اصولی اظهار نمود و فرمود: «سوگند به خدا که عثمان دربارهٔ قرائت‌ها با ما مشورت کرد و گفت: به من گفته‌اند که برخی می‌گویند قرائت من بهتر از قرائت توست و… به او (عثمان) گفتم: نظرت چیست؟ گفت: نظرم این است که یک مصحف در میان مردم باشد. گفتم: نظرت خوب است».<ref>الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۲۶.</ref> و در جایی دیگر می‌فرماید: «اگر امر مصحف‌ها به من نیز واگذار می‌شد، من همان کاری را می‌کردم که عثمان انجام داد».


از آن جا که مصاحف متعدد، با قرائت ها و لهجه هاي گوناگون، موجب اختلاف جدي در امر آيات [[قرآن کريم]] مي شد، خليفه سوم، براي خاتمه دادن به اضطراب و نابساماني ها در قرائات قرآن کریم، بعد از تدوين مصحف واحد، دستور داد ساير مصحف ها را بسوزانند و اين عمل، باعث انتقاد و سرزنش به عثمان شد.<ref>ر.ك: التمهيد في علوم القرآن، ج۱، ص۳۳۴ـ۳۸۵.</ref>
از آن جا که مصاحف متعدد، با قرائت‌ها و لهجه‌های گوناگون، موجب اختلاف جدی در امر آیات [[قرآن کریم]] می‌شد، خلیفه سوم، برای خاتمه دادن به اضطراب و نابسامانی‌ها در قرائات قرآن کریم، بعد از تدوین مصحف واحد، دستور داد سایر مصحف‌ها را بسوزانند و این عمل، باعث انتقاد و سرزنش به عثمان شد.<ref>ر. ک. التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۳۴–۳۸۵.</ref>


===اقدامات در جهت یکسان سازی قرآن===
=== اقدامات در جهت یکسان‌سازی قرآن ===
بنابراين، در سال بيست و پنجم هجري، کميته يکسان سازي مصاحف، کار خود را در چهار مرحله اساسي آغاز کرد.
بنابراین، در سال بیست و پنجم هجری، کمیته یکسان‌سازی مصاحف، کار خود را در چهار مرحله اساسی آغاز کرد.
* جمع آوري منابع و مآخذ صحيح براي تهيه مصحف واحد و انتشار آن بين مسلمانان.
* جمع‌آوری منابع و مآخذ صحیح برای تهیه مصحف واحد و انتشار آن بین مسلمانان.
* مقابله مصحف هاي آماده شده با يکديگر، به منظور حصول اطمينان به صحت آن ها و عدم وجود اختلاف بين آن ها
* مقابله مصحف‌های آماده شده با یکدیگر، به منظور حصول اطمینان به صحت آن‌ها و عدم وجود اختلاف بین آن‌ها
*جمع آوري مصحف ها و يا نسخه هاي قرآن کریم از تمامي بلاد اسلامي و محو کردن آن ها.
* جمع‌آوری مصحف‌ها یا نسخه‌های قرآن کریم از تمامی بلاد اسلامی و محو کردن آن‌ها.
* الزام همه ی مسلمانان به قرائت مصحف واحد و منع آنان از تلاوت مصحف ها و قرائت هاي ديگر.<ref>ر.ك: پژوهشي در تاريخ قرآن، ص۴۴۸ـ۴۶۲.</ref>
* الزام همهٔ مسلمانان به قرائت مصحف واحد و منع آنان از تلاوت مصحف‌ها و قرائت‌های دیگر.<ref>ر. ک. پژوهشی در تاریخ قرآن، ص۴۴۸–۴۶۲.</ref>


==تأیید ائمه بر قرآن جمع آوری شده==
== تأیید ائمه بر قرآن جمع‌آوری شده ==
[[امامان معصوم(ع)]] قائل اند که قرآن کریم را بايد طبق نسخه و قرائت مرسوم قرائت کرد؛ همانطور که امام علی(ع) پس از آن به خلافت رسيد، مردم را برآن داشت تا به همان مصحف جمع آوری شده توسط عثمان، ملتزم باشند و تغييري در آن ندهند. اين بدان جهت بود که از آن پس، هيچ کس به عنوان اصلاح [[قرآن کریم]]، تغيير و تحريفي در آن به وجود نياورد.<ref>ر.ك: پژوهشي در تاريخ قرآن، ص۴۴۸ ـ ۴۶۲.</ref>
[[امامان معصوم(ع)]] قائل اند که قرآن کریم را باید طبق نسخه و قرائت مرسوم قرائت کرد؛ همان‌طور که امام علی(ع) پس از آن به خلافت رسید، مردم را برآن داشت تا به همان مصحف جمع‌آوری شده توسط عثمان، ملتزم باشند و تغییری در آن ندهند. این بدان جهت بود که از آن پس، هیچ‌کس به عنوان اصلاح [[قرآن کریم]]، تغییر و تحریفی در آن به وجود نیاورد.<ref>ر. ک. پژوهشی در تاریخ قرآن، ص۴۴۸–۴۶۲.</ref>


هم چنين [[شيعه]] به تبعيت از امامان معصوم(ع) معتقد است قرآني که امروزه در دست مسلمانان است، همان قرآن کامل و جامع است و هرگز تحريف و تغييري در آن صورت نگرفته است؛ چنان که شخصي در محضر [[امام صادق(ع)]] عبارتي از قرآن کریم را بر خلاف قرائت ديگران قرائت کرد. امام(ع) به او فرمود: «ديگر اين گونه قرائت مکن و همان گونه که همگان قرائت مي کنند، قرائت نما».<ref>ر.ك: شيخ حر عاملي، وسائل الشيعه، ج۴، ص۸۲۱.</ref>
هم چنین [[شیعه]] به تبعیت از امامان معصوم(ع) معتقد است قرآنی که امروزه در دست مسلمانان است، همان قرآن کامل و جامع است و هرگز تحریف و تغییری در آن صورت نگرفته است؛ چنان‌که شخصی در محضر [[امام صادق(ع)]] عبارتی از قرآن کریم را بر خلاف قرائت دیگران قرائت کرد. امام(ع) به او فرمود: «دیگر این گونه قرائت مکن و همان گونه که همگان قرائت می‌کنند، قرائت نما».<ref>ر. ک. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۴، ص۸۲۱.</ref>


{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}
==مطالعه بیشتر==


۱ـ تاريخ و علوم قرآن، مير محمدي زرندي.
== مطالعه بیشتر ==
۱ـ تاریخ و علوم قرآن، میر محمدی زرندی.


۲ـ نگاهي به قرآن، علي اکبر قرشي.
۲ـ نگاهی به قرآن، علی اکبر قرشی.


۳ـ تاريخ قرآن، آيت الله معرفت.
۳ـ تاریخ قرآن، آیت الله معرفت.


۴ـ علوم قرآن، آيت الله معرفت.
۴ـ علوم قرآن، آیت الله معرفت.
{{پایان مطالعه بیشتر}}
{{پایان مطالعه بیشتر}}


==منابع==
== منابع ==
<references />
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
|شاخه فرعی۱ = تدوین قرآن
|شاخه فرعی۱ = تدوین قرآن
|شاخه فرعی۲ =  
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =  
|شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
خط ۵۴: خط ۵۴:
  | ویرایش = شد
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی = شد
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر = شد
  | تغییر مسیر = شد
  | ارجاعات =  
  | ارجاعات =
  | بازبینی =  
  | بازبینی =
  | تکمیل =  
  | تکمیل =
  | اولویت = ب
  | اولویت = ب
  | کیفیت = ب
  | کیفیت = ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ ‏۲۲ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۵۰

سؤال

نحوه تدوین قرآن کریم چگونه بوده است؟

بعد از رحلت رسول خدا(ص)، نخستین کسی که به تدوین و جمع‌آوری قرآن اقدام کرد، حضرت علی (ع) بود. بعد از آنکه قرآن امام علی(ع) که بعدها به مصحف امام علی(ع) معروف شد توسط صحابه و متصدیان حکومت مورد قبول واقع نشد، برخی از صحابه به جمع‌آوری قرآن پرداختند و مصحف‌های متعددی تدوین شد. با آشکار شدن اختلافات نسخه‌های در دست مردم، عثمان با مشورت صحابه از جمله امام علی(ع)، دستور به جمع‌آوری همه نسخه‌های موجود قرآن و یکسان‌سازی آن‌ها را داد. ائمه معصومین(ع)، مانند امام علی(ع) مردم را دعوت به قرائت بر اساس نسخه معروف می‌کردند و از قرائت بر اساس نسخه‌های دیگر منع می‌کردند.

جمع‌آوری قرآن توسط صحابه

بعد از آن که مخالفان و متصدیان حکومت، قرآنی که توسط امام علی(ع) بعد از رحلت رسول خدا(ص)، جمع‌آوری و تدوین شده بود که بهمصحف امام علی معروف شد، نپذیرفتند، جمعی از صحابه به جمع‌آوری قرآن کریم پرداختند و مصحف‌های متعددی را تدوین کردند که مصحف عبدالله بن مسعود، مصحف اُبی بن کعب و… از آن جمله است.

یکسان‌سازی قرآن توسط عثمان

افراد زیادی مصحف‌ها را جمع‌آوری می‌کردند که از نظر صلاحیّت و استعداد و توانایی، یکسان نبودند و لذا با یکدیگر رابطه ای نداشتند و نسخه هر کدام از نظر روش، ترتیب، قرائت و… متفاوت بود. اختلاف در مصحف‌ها و قرائت‌ها، موجب اختلاف در میان مردم می‌شد؛ لذا خلیفه سوم به پیشنهاد حذیفه بن یمان به فکر یکسان کردن مصاحف برآمد. عثمان با مشورت صحابه به این نتیجه رسید، مصحف‌ها را یکسان کند و کمیته ای به مسئولیت و سرپرستی اُبی بن کعب تشکیل شد و کار یکسان‌سازی مصحف‌ها را شروع کرد.[۱]

سیوطی می‌گوید: حضرت علی(ع) نیز در این باره رأی موافق خود را به گونه ای اصولی اظهار نمود و فرمود: «سوگند به خدا که عثمان دربارهٔ قرائت‌ها با ما مشورت کرد و گفت: به من گفته‌اند که برخی می‌گویند قرائت من بهتر از قرائت توست و… به او (عثمان) گفتم: نظرت چیست؟ گفت: نظرم این است که یک مصحف در میان مردم باشد. گفتم: نظرت خوب است».[۲] و در جایی دیگر می‌فرماید: «اگر امر مصحف‌ها به من نیز واگذار می‌شد، من همان کاری را می‌کردم که عثمان انجام داد».

از آن جا که مصاحف متعدد، با قرائت‌ها و لهجه‌های گوناگون، موجب اختلاف جدی در امر آیات قرآن کریم می‌شد، خلیفه سوم، برای خاتمه دادن به اضطراب و نابسامانی‌ها در قرائات قرآن کریم، بعد از تدوین مصحف واحد، دستور داد سایر مصحف‌ها را بسوزانند و این عمل، باعث انتقاد و سرزنش به عثمان شد.[۳]

اقدامات در جهت یکسان‌سازی قرآن

بنابراین، در سال بیست و پنجم هجری، کمیته یکسان‌سازی مصاحف، کار خود را در چهار مرحله اساسی آغاز کرد.

  • جمع‌آوری منابع و مآخذ صحیح برای تهیه مصحف واحد و انتشار آن بین مسلمانان.
  • مقابله مصحف‌های آماده شده با یکدیگر، به منظور حصول اطمینان به صحت آن‌ها و عدم وجود اختلاف بین آن‌ها
  • جمع‌آوری مصحف‌ها یا نسخه‌های قرآن کریم از تمامی بلاد اسلامی و محو کردن آن‌ها.
  • الزام همهٔ مسلمانان به قرائت مصحف واحد و منع آنان از تلاوت مصحف‌ها و قرائت‌های دیگر.[۴]

تأیید ائمه بر قرآن جمع‌آوری شده

امامان معصوم(ع) قائل اند که قرآن کریم را باید طبق نسخه و قرائت مرسوم قرائت کرد؛ همان‌طور که امام علی(ع) پس از آن به خلافت رسید، مردم را برآن داشت تا به همان مصحف جمع‌آوری شده توسط عثمان، ملتزم باشند و تغییری در آن ندهند. این بدان جهت بود که از آن پس، هیچ‌کس به عنوان اصلاح قرآن کریم، تغییر و تحریفی در آن به وجود نیاورد.[۵]

هم چنین شیعه به تبعیت از امامان معصوم(ع) معتقد است قرآنی که امروزه در دست مسلمانان است، همان قرآن کامل و جامع است و هرگز تحریف و تغییری در آن صورت نگرفته است؛ چنان‌که شخصی در محضر امام صادق(ع) عبارتی از قرآن کریم را بر خلاف قرائت دیگران قرائت کرد. امام(ع) به او فرمود: «دیگر این گونه قرائت مکن و همان گونه که همگان قرائت می‌کنند، قرائت نما».[۶]


مطالعه بیشتر

۱ـ تاریخ و علوم قرآن، میر محمدی زرندی.

۲ـ نگاهی به قرآن، علی اکبر قرشی.

۳ـ تاریخ قرآن، آیت الله معرفت.

۴ـ علوم قرآن، آیت الله معرفت.


منابع

  1. ر. ک. التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۳۴–۳۸۵.
  2. الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۲۶.
  3. ر. ک. التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۳۴–۳۸۵.
  4. ر. ک. پژوهشی در تاریخ قرآن، ص۴۴۸–۴۶۲.
  5. ر. ک. پژوهشی در تاریخ قرآن، ص۴۴۸–۴۶۲.
  6. ر. ک. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۴، ص۸۲۱.