هول مطلع: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۲۰

سؤال

هول مطلع چیست؟

درگاه‌ها

هَوْل مُطَّلَع تعبیری در دعاها و روایات، که مراد از آن را وحشت قبر دانسته‌اند. عده‌ای نیز هول مطلع را مکانی در آسمان معرفی کرده‌اند که پس از مرگ، روح انسان به آنجا برده می‌شود و وحشت بسیار دارد. امام علی(ع) مردم را توصیه می‌کرد که خود را برای هول مطلع آماده کنند. در برخی دعاها نقل شده «يَا رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَع‏؛ خدایا، از هول مطلع، به تو پناه می‌برم.» ابوذر غفاری در زمان به خاک سپردن فرزندش گفت: «اگر هول مطلع نبود، دوست داشتم به جای تو بودم.»

در روایات به زیارت قبر امام حسین(ع) و روزه گرفتن آخر ماه رجب برای رفع ترس از هول مطلع سفارش شده است.

مفهوم‌شناسی

لغت‌شناسان «هَوْل» را به معنای ترس و فریاد بزرگ^[۱] و «مُطَّلَع»را به جایگاهی بلند که از بالای آن به چیزی آگاهی حاصل شود، معنا کرده‌اند.^[۲] برای اصطلاح «هول مطلع» دو معنا ذکر شده است:

وحشت قبر: این معنا در روایتی از سلمان فارسی نقل شده است.^[۳] همچنین ترمذی از عالمان اهل‌سنت روایتی را نقل کرده که مرده در زمان خاکسپاری، به استقبال هول مطّلع و سؤال نکیر و منکر می‌رود.^[۴]
مکانی در آسمان که فرشتگان، روح انسان را پس از قبض، به سوی آن می‌برند. اگر شخص، کافر یا گنه‌کار باشد، وحشت بر او چیره می‌شود.^[۵] از امام صادق(ع) نقل شده چون روح مؤمن از بدنش خارج شد، ملائکه آن را به آسمان می‌برند و بر او ترحم و طلب مغفرت می‌کنند. ... آنجا خداوند دستور می‌دهد که روح او را، نزد جسدش برگردانید.^[۶] امام باقر(ع) فرمود: روح کافر را پس از مرگ، به آسمان می‌برند، ... و ملائکه او را لعنت می‌کنند.^[۷]

امام صادق(ع):

«اللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَى هَوْلِ‏ الْمُطَّلَعِ‏ ... ؛ خداوندا، مرا در مقابل هول مطلع يارى كن، ... .»^[۸]

ْترس از هول مطلع

امام علی(ع) مردم را انذار می‌داد که خود را برای هول مطلع آماده کنند.^[۹] امام، همچنین پس از مذمت دنیا و بیان سختی‌های آن، هول مطلع، سکرات موت و ایستادن در برابر عدل الهی را پس از دنیا دانست.^[۱۰]

روایتی در کافی نقل شده که امام حسن(ع) در زمان شهادت گریه بسیار می‌کرد. از او پرسیدند چرا چنین گریه می‌کنی در حالی که جایگاه شما، در کنار پیامبر است،‌ بیست حج به‌صورت پیاده انجام دادی و سه بار تمام زندگی‌ات را به نیازمندان دادی؟ امام پاسخ داد: برای دو چیز گریه می‌کنم: از هول مطلع و جدایی از آن‌هایی که دوستشان دارم.^[۱۱] در برخی دعاها نیز آمده «يَا رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَع‏؛ خدایا، از هول مطلع، به تو پناه می‌برم.»^[۱۲] ابوذر غفاری در زمان به خاک سپردن فرزندش گفت: اگر هول مطلع نبود، دوست داشتم به جای تو بودم.^[۱۳]

در روایات به زیارت قبر امام حسین(ع) برای رفع ترس از هول مطلع سفارش شده است.^[۱۴] همچنین به روزه گرفتن آخر ماه رجب نیز برای رهایی از هول مطلع توصیه گردیده است.^[۱۵]

منابع

↑ طريحى، مجمع البحرين، ج۴، ص۴۴۴.
↑ طريحى، مجمع البحرين، ج۳، ص۵۵.
↑ کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۵; و معاد و عدل، ص۹۲.
↑ سیوطی، شرح الصدور، ص۱۵۵.
↑ طبرسی نوری، کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۴؛ علم الهدی، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.
↑ علم الهدى، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.
↑ علم الهدى، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.
↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۳۹.
↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۹، خ ۱۹۰.
↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۳، خ ۸۳، ب ۲۴.
↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۶۱.
↑ سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۷۶.
↑ الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۵۰، باب نوادر، ح ۴.
↑ کامل الزیارات، ص۱۵۰.
↑ شیخ صدوق، فضائل الأشهر الثلاثة، ۱۳۹۶ق، ص۱۸.

[1] طريحى، مجمع البحرين، ج۴، ص۴۴۴.

[2] طريحى، مجمع البحرين، ج۳، ص۵۵.

[3] کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۵; و معاد و عدل، ص۹۲.

[4] سیوطی، شرح الصدور، ص۱۵۵.

[5] طبرسی نوری، کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۴؛ علم الهدی، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.

[6] علم الهدى، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.

[7] علم الهدى، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.

[8] کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۳۹.

[9] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۹، خ ۱۹۰.

[10] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۳، خ ۸۳، ب ۲۴.

[11] کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۶۱.

[12] سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۷۶.

[13] الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۵۰، باب نوادر، ح ۴.

[14] کامل الزیارات، ص۱۵۰.

[15] شیخ صدوق، فضائل الأشهر الثلاثة، ۱۳۹۶ق، ص۱۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{ویرایش}}
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
 هول مطلع چیست؟
 {{پایان سوال}}
+{{پاسخ}}
+{{درگاه|واژه‌ها}}
+'''هَوْل مُطَّلَع''' تعبیری در دعاها و روایات، که مراد از آن را وحشت قبر دانسته‌اند. عده‌ای نیز هول مطلع را مکانی در آسمان معرفی کرده‌اند که پس از [[مرگ]]، روح انسان به آنجا برده می‌شود و وحشت بسیار دارد. [[امام علی(ع)]] مردم را توصیه می‌کرد که خود را برای هول مطلع آماده کنند. در برخی دعاها نقل شده {{عربی|يَا رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَع‏|ترجمه=خدایا، از هول مطلع، به تو پناه می‌برم.}} [[ابوذر غفاری]] در زمان به خاک سپردن فرزندش گفت: «اگر هول مطلع نبود، دوست داشتم به جای تو بودم.»
+در روایات به [[زیارت قبر امام حسین(ع)]] و روزه گرفتن آخر [[ماه رجب]] برای رفع ترس از هول مطلع سفارش شده است.
-امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمود:
-خود را برای مرگ و پیشامدهای آن آماده کنید… تنگی قبرها، شدت اندوه و هول مطلع.<ref>محمد دشتی، نهج البلاغه، ص۱۰۹، خ ۱۹۰.</ref>
-در جای دیگر، حضرت پس از مذمت دنیا و بیان سختی‌های آن فرمود:
-پس از دنیا، هول مطلع، سکرات موت و ایستادن در برابر عدل الهی است.<ref>همان، ص۳۳، خ ۸۳، ب ۲۴.</ref>
-امام حسن مجتبی (علیه السلام) هنگام مرگ، بسیار می‌گریست. وقتی علت را جویا شدند، فرمود:
-برای دو چیز می گریه می‌کنم، هول مطلع و جدایی از دوستان.<ref>بحار الانوار، ج۶، ص۱۶۱ و ۱۶۰، حدیث ۲۲.</ref>
-ابوذر غفاری وقتی فرزندش را به خاک سپرد، فرمود:
-اگر هول مطلع نبود، دوست داشتم به جای تو بودم.<ref>الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۵۰، باب نوادر، ح ۴.</ref>
-در دعاها وارد شده است:
-اللهم اعوذ بک من هول المطلع.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۳، ص۵۵.</ref>
-روایاتی که برای نمونه ذکر شد، می‌رساند که هول مطلع، قطعی و منزلی پس از مرگ است؛ اما معنای دقیق آن چیست و مرتبهٔ آن کجاست؟
 == مفهوم‌شناسی ==
-«هول مطلع» مرکب از دو جزء هول و مطلع است. «هول» به معنای ترس و فریاد بزرگ است.<ref>همان، ج۴، ص۴۴۴.</ref> «مطلع» یعنی جایگاهی که از چیزی آگاهی حاصل می‌شود و این جایگاه، موقعیت بلند و مرتفعی دارد.<ref>همان، ج۳، ص۵۵.</ref> حاصل ترکیب چنین می‌شود: ترس و فریادی که از آگاهی یافتن در یک جایگاه بلند حاصل می‌شود. اکنون باید دید که روایات و دانشمندان، چگونه هول مطلع را معنا کرده‌اند و کدام یک از آنها، با معنایی که از لغت استفاده می‌شود، همخوانی دارد؟
+لغت‌شناسان «هَوْل» را به معنای ترس و فریاد بزرگ<ref>طريحى، مجمع البحرين، ج۴، ص۴۴۴.</ref> و «مُطَّلَع»را به جایگاهی بلند که از بالای آن به چیزی آگاهی حاصل شود، معنا کرده‌اند.<ref>طريحى، مجمع البحرين، ج۳، ص۵۵.</ref> برای اصطلاح «هول مطلع» دو معنا ذکر شده است:
-هول مطلع، آن منزلی است که بلافاصله پس از قبض روح، فرشتگان روح انسان را به سوی آسمان می‌برند و آنجا به حالات خود، ـ ثواب و کرامت یا عقاب و اهانت ـ آگاهی می‌یابد. اینجا اگر شخص، کافر یا گنه کار باشد، فزعی عظیم و وحشتی هولناک بر او چیره می‌شود.<ref>طبرسی نوری، کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۴; و علم الهدی، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.</ref>
-از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است:
-چون روح مؤمن از بدنش خارج شد، ملائکه آن را به آسمان می‌برند و بر او ترحم و طلب مغفرت می‌کنند. از هفت آسمان می‌گذرند تا به عرش الهی می‌رسند. آنجا خداوند نیز بر او ترحم می‌کند و دستور می‌دهد که روح او را، نزد جسدش برگردانید؛ چون او را از زمین آفریدم و بار دیگر از زمین خارج می‌کنم.<ref>همان، به نقل از: اختصاص شیخ مفید.</ref>
-امام باقر (علیه السلام) فرمود:
-چون روح کافر را پس از قبض به آسمان برند، درهای آن، به رویش بسته می‌شود و ملائکه او را لعنت می‌کنند.<ref>همان.</ref>
-چنان‌که همین معنا از قرآن نیز به دست می‌آید:
-(إِنَّ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِ آیاتِنا وَ اسْتَکْبَرُوا عَنْها لا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوابُ السَّماءِ …).
-ابن عباس می‌گوید:
-یعنی درهای آسمان به روی کفار باز نمی‌شود، آن گونه که به روی مؤمنان گشوده می‌شود.<ref>مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۴، ص۴۱۸.</ref>
-۳. هول مطلع سرازیری قبر است. وقتی میت را داخل قبر می‌کنند، هول و وحشت عظیمی بر او چیره می‌شود؛ گویی از آسمان به زیر می‌افتد. این حقیقت از سلمان فارسی و ملاقات او با روح میتی در آخر عمرش حکایت شده است:
-هول مطلع سرازیری قبر است. وقتی میت را داخل قبر می‌کنند، هول و وحشت عظیمی بر او چیره می‌شود؛ گویی از آسمان به زیر می‌افتد. این حقیقت از سلمان فارسی و ملاقات او با روح میتی در آخر عمرش حکایت شده است:
-قال فصلوا علیّ فلما فرغوا من الصلوه حملت الی قبری فعاینت هولاً عظیماً المطّلع تخیل انی سقطت من السماء الی الارض فی لحدی<ref>کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۵; و معاد و عدل، ص۹۲.</ref>]روح[میت]به سلمان[گفت: بر]جنازه[ من نماز گزاردند. وقتی از نماز فارغ شدند، مرا به سوی قبرم بردند که ترس بزرگی مشاهده کردم. گویی که از آسمان به قبرم در زمین سقوط کردم.
+* وحشت قبر: این معنا در روایتی از سلمان فارسی نقل شده است.<ref>کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۵; و معاد و عدل، ص۹۲.</ref> همچنین ترمذی از عالمان اهل‌سنت روایتی را نقل کرده که مرده در زمان خاکسپاری، به استقبال هول مطّلع و سؤال [[نکیر و منکر]] می‌رود.<ref>سیوطی، شرح الصدور، ص۱۵۵.</ref>
+*  مکانی در آسمان که فرشتگان، روح انسان را پس از قبض، به سوی آن می‌برند. اگر شخص، کافر یا گنه‌کار باشد، وحشت بر او چیره می‌شود.<ref>طبرسی نوری، کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۴؛ علم الهدی، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.</ref> از امام صادق(ع) نقل شده چون روح مؤمن از بدنش خارج شد، ملائکه آن را به آسمان می‌برند و بر او ترحم و طلب مغفرت می‌کنند. ... آنجا خداوند دستور می‌دهد که روح او را، نزد جسدش برگردانید.<ref>علم الهدى، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.</ref> [[امام باقر(ع)]] فرمود: روح کافر را پس از مرگ، به آسمان می‌برند، ... و ملائکه او را لعنت می‌کنند.<ref>علم الهدى، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.</ref>
-جمع‌بندی: از اینکه در روایات مذکور، هول مطلع در کنار دیگر سختی‌ها و مراحل پس از مرگ آمده است، معلوم می‌شود مراد از آن، همه ی منازل نیست. پس نظر نخست، بعید به نظر می‌رسد. میان نظر دوم و سوم می‌توان جمع کرد; یعنی هول مطلع بالا رفتن روح تا فرود آن نزد جسد، در قبر است. از اینکه ابوذر غفاری، هنگام گذاشتن جنازه ی فرزندش در قبر، این جمله را خواند: «لولا هول المطلع» و نیز در حکایت سلمان فارسی تصریح شده است که هول مطلع همان لحظه ی فرود در قبر است; معنای سوم (وحشتی که برای میّت، هنگام سرازیر کردن او به قبر، دست می‌دهد) انتخاب می‌شود.
+{{جعبه نقل قول| عنوان = | نقل‌قول = [[امام صادق(ع)]]:{{-}}'''«اللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَى هَوْلِ‏ الْمُطَّلَعِ‏ ... ؛ خداوندا، مرا در مقابل هول مطلع يارى كن، ... .»'''<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۳۹.</ref>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
-از ترمذی نیز نقل شده است:
+== ْترس از هول مطلع ==
+امام علی(ع) مردم را انذار می‌داد که خود را برای هول مطلع آماده کنند.<ref>صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۹، خ ۱۹۰.</ref> امام، همچنین پس از مذمت دنیا و بیان سختی‌های آن، هول مطلع، [[سکرات موت]] و ایستادن در برابر عدل الهی را پس از دنیا دانست.<ref>صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۳، خ ۸۳، ب ۲۴.</ref>
-ساعت‌های خاک سپاری، میت مشغول است. چون به استقبال هول مطّلع و سؤال نکیر و منکر می‌رود.<ref>سیوطی، شرح الصدور، ص۱۵۵.</ref>
+روایتی در کافی نقل شده که [[امام حسن(ع)]] در زمان شهادت گریه بسیار می‌کرد. از او پرسیدند چرا چنین گریه می‌کنی در حالی که جایگاه شما، در کنار پیامبر است،‌ بیست حج به‌صورت پیاده انجام دادی و سه بار تمام زندگی‌ات را به نیازمندان دادی؟ امام پاسخ داد: برای دو چیز گریه می‌کنم: از هول مطلع و جدایی از آن‌هایی که دوستشان دارم.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۶۱.</ref> در برخی دعاها نیز آمده {{عربی|يَا رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَع‏|ترجمه=خدایا، از هول مطلع، به تو پناه می‌برم.}}<ref>سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۷۶.</ref> ابوذر غفاری در زمان به خاک سپردن فرزندش گفت: اگر هول مطلع نبود، دوست داشتم به جای تو بودم.<ref>الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۵۰، باب نوادر، ح ۴.</ref>
+در روایات به [[زیارت قبر امام حسین(ع)]] برای رفع ترس از هول مطلع سفارش شده است.<ref>کامل الزیارات، ص۱۵۰.</ref> همچنین به روزه گرفتن آخر ماه رجب نیز برای رهایی از هول مطلع توصیه گردیده است.<ref>شیخ صدوق، فضائل الأشهر الثلاثة، ۱۳۹۶ق، ص۱۸.</ref>
 == منابع ==
 {{پانویس|۲}}
@@ خط ۷۰: / خط ۳۱: @@
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =شد
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | بازبینی =شد
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت =ب
-  | کیفیت =
+  | کیفیت =ب
 }}
 {{پایان متن}}