فضایل امام علی(ع) در کلام اهل‌سنت

سؤال

فضایل امام علی(ع) را از منابع اهل سنت بیان فرمایید.

درگاه‌ها

فضایل امام علی(ع)، در کتب معتبر شیعه و سنی نقل شده است. در قرآن کریم، به اتفاق اهل سنت شأن نزول آیات زیادی راجع به امام علی(ع) می‌باشد. از میان این آیات می‌توان، به عباراتی مانند «صالح المؤمنین»، «صادقین»، «هادی»، «خیر البریه» که در نظر مفسرین اهل سنت در شأن امام علی(ع) ذکر شده‌اند، اشاره کرد. همچنین روایات زیادی در کتب اهل سنت، در شأن امیر المؤمنین از رسول خدا(ص) نقل شده است. همچنین روایاتی در مورد وصایت و ولایت امام علی(ع) بعد از رسول خدا(ص) در این کتب نقل شده است، که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان بهحدیث غدیر اشاره نمود.

مفسران اهل‌سنت و فضایل امام علی(ع) در قرآن

مفسران اهل‌سنت آیات متعددی را در مدح امام علی(ع) دانسته‌اند:

• زمانی که آیه ﴿خداوند، جبرئیل و (آن) مؤمن شایسته، یاور او هستند.﴾(تحریم:۴) نازل شد، پیامبر(ص) فرمودند: صالح المومنین علی(ع) است.
• پیامبر(ص) فرمودند: «در قرآن آیه‌ای درباره کرامت نیست؛ مگر آنکه علی(ع) سرکرده آن باشد.»
• پیامبر(ص) در تفسیر آیه ﴿ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و با راستگویان باشید.﴾(توبه:۱۱۹) فرمود: یعنی با علی(ع) و اصحابش باشید.
• زمانی که آیه ﴿تو فقط بیم دهنده‌ای! و برای هر گروهی هدایت کننده‌ای است﴾(رعد:۷) نازل شد، پیامبر اسلام دست بر سینه گذاشت و خود بیم‌دهنده امت دانست. سپس با دست به شانه علی(ع) اشاره کرده و او را هادی امت خواند که بعد از من بوسیله تو هدایت می‌یابند.
• از رسول اکرم(ص) نقل شده که مراد آیه ﴿کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، بهترین مخلوقات خداوند هستند.﴾(بینه:۷)، علی(ع) و شیعیان او هستند.
• وقتی آیه ﴿نورشان پیش‌رو و در سمت راستشان به‌سرعت حرکت می‌کند.﴾(حدید:۱۲) و ﴿و از آفریدگان ما دسته‌ای هستند که به حقّ رهنمون می‌شوند و به حقّ داد می‌ورزند.﴾(اعراف:۱۸۱) نازل شدند، پیامبر(ص) فرمودند: مراد از آن جماعت هدایت یافته، علی(ع) و شیعیان او هستند.
• پس از نزول آیه ﴿وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، أُولئِک الْمُقَرَّبُونَ؛ پیشتازان پیشتاز. * آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند. * در بهشت‌های پرنعمت﴾(واقعه:۱۰–۱۲) پیامبر از جبرئیل نقل کرد که مراد از آن علی(ع) و شیعیان او هستند که به سوی بهشت سبقت می‌گیرند و بهخدا نزدیک می‌شوند.
• آیات دیگری مانند آیه اکمال، آیه لیلة المبیت، آیه خاتم بخشی، آیه مباهله و … نیز در شأن امام علی نازل شده است.

روایات اهل‌سنت در فضائل امام علی(ع)

منابع اهل‌سنت، روایاتی را در فضیلت امام علی(ع) نقل کرده‌اند:

• پیامبر اسلام(ص): «نسبت علی(ع) به من؛ نسبت سر است به بدن»
• پیامبر(ص): «علی بهترین انسان است، و هر کس او را نپذیرد کافر است.»
• حضرت محمد(ص) در جنگ تبوک خطاب به امام علی(ع) او را برای خود به‌منزله هارون برای موسی دانست، جز اینکه بعد از پیامبر اسلام، پیامبر دیگری نخواهد بود.
• انس بن مالک نقل می‌کند که نزد پیامبر بود که علی(ع) وارد شد. پیامبر(ص) فرمودند: «من و علی در روز قیامت حجت بر امت هستیم.»
• ام سلمه می‌گوید: رسول خدا(ص) فرمودند: «هر کسی به علی(ع) دشنام دهد مرا دشنام داده است؛ و هر کسی مرا دشنام دهد یقیناً خدا را دشنام داده است.»
• ابن عباس از رسول خدا(ص) نقل می‌کند که حضرت فرمودند: «محبت علی(ع) گناهان را از بین می‌برد، چنان‌که آتش هیزم را از بین می‌برد.»
• ابن عباس روایت کرده که پیامبر(ص) فرمودند: «اگر درختان قلم شوند و دریاها مرکب شوند و جنیان حساب کننده شوند و آدمیان نویسنده شوند، نمی‌توانند فضائل علی بن ابی طالب(ع) را بشمارند.»
• پیامبر(ص) در روایت دیگری فرموده‌اند: «امیرالمؤمنین(ع) با حق است و حق با اوست، این دو از هم جدا نخواهند شد تا اینکه نزد حوض کوثر حضور یابند.»
• رسول خدا(ص) فرمودند: «هر که بخواهد مانند من زندگی کند و مانند من بمیرد و در بهشت عدن ساکن شود باید که با علی(ع) دوستی کند، و از او و امامان بعد از او متابعت کند. اگر بعد از من تکذیب ایشان کنند، صله مرا با ایشان قطع کرده‌اند و خداوند شفاعت مرا به ایشان (تکذیب کنندگان) نرساند.

روایات وصایت امام علی(ع) در روایات اهل سنت

• رسول اکرم(ص) به فرمان خدا، اولین بار در واقعه یوم الدار، به صورت آشکار مردم را به جانشینی امام علی(ع) آگاه کردند و فرمودند: «انت وصییی و خلیفتی من بعدی» به این امر اشاره کرده‌اند.
• رسول اکرم(ص) کراراً در غزوات بر مسئله جانشینی و وصایت اشاره کرده‌اند، حضرت می‌فرمایند: «انت منّی بمنزله هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی».
• واقعه غدیر خم از مهمترین دلائل وصایت امام علی(ع) است، که رسول اکرم(ص) دست امیر المومنین(ع) را گرفته و فرمودند: (من کنت مولاه فعلی مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه»