هول مطلع: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۱ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۰۳

سؤال

هول مطلع چیست؟

هَوْل المُطَّلَع

مفهوم‌شناسی

لغت‌شناسان «هول» را به معنای ترس و فریاد بزرگ^[۱] و «مطلع» را به جایگاهی بلند که از چیزی آگاهی حاصل شود، معنا کرده‌اند.^[۲]

برای اصطلاح «هول مطلع» دو معنا ذکر شده است:

۱. هول مطلع را مکانی در آسمان دانسته‌اند که پس از قبض روح، فرشتگان روح انسان را به سوی آن می‌برند. اگر شخص، کافر یا گنه‌کار باشد، وحشت بر او چیره می‌شود.^[۳]

از امام صادق(ع) نقل شده چون روح مؤمن از بدنش خارج شد، ملائکه آن را به آسمان می‌برند و بر او ترحم و طلب مغفرت می‌کنند. ... آنجا خداوند دستور می‌دهد که روح او را، نزد جسدش برگردانید.^[۴] امام باقر(ع) فرمود: روح کافر را پس مرگ، به آسمان می‌برند، ... و ملائکه او را لعنت می‌کنند.^[۵]

۲. هول مطلع را وحشت قبر دانسته‌اند. وقتی جنازه را داخل قبر می‌کنند، هول و وحشت عظیمی بر او چیره می‌شود. این معنا در روایتی از سلمان فارسی نقل شده است.^[۶] ترمذی از عالمان اهل‌سنت روایتی را نقل کرده که در زمان خاکسپاری، شخص مرده مشغول است؛ زیرا به استقبال هول مطّلع و سؤال نکیر و منکر می‌رود.^[۷]

امام صادق(ع):

«اللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَى هَوْلِ‏ الْمُطَّلَعِ‏ وَ وَسِّعْ عَلَيَّ ضِيقَ الْمَضْجَعِ وَ ارْزُقْنِي خَيْرَ مَا قَبْلَ الْمَوْتِ وَ ارْزُقْنِي خَيْرَ مَا بَعْدَ الْمَوْتِ.؛ بار خدايا، مرا بر هراس سركشى به آخرت يارى كن، و تنگىِ آرامگاه را بر من گشايش ده..»^[۸]

ْ

سَمِعَ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ‏ لَمَّا حَضَرَتِ الْحَسَنَ ع الْوَفَاةُ بَكَى فَقِيلَ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ تَبْكِي وَ مَكَانُكَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص الَّذِي أَنْتَ بِهِ وَ قَدْ قَالَ فِيكَ مَا قَالَ وَ قَدْ حَجَجْتَ عِشْرِينَ حَجَّةً مَاشِياً وَ قَدْ قَاسَمْتَ مَالَكَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ حَتَّى النَّعْلَ بِالنَّعْلِ فَقَالَ إِنَّمَا أَبْكِي لِخَصْلَتَيْنِ لِهَوْلِ‏ الْمُطَّلَعِ‏ وَ فِرَاقِ الْأَحِبَّةِ.^[۹]

ترس از هول مطلع

امام علی(ع) مردم را انذار می‌داد که خود را برای تنگی قبرها، شدت اندوه و هول مطلع آماده کنید.^[۱۰] امام همچنین پس از مذمت دنیا و بیان سختی‌های آن فرمود: پس از دنیا، هول مطلع، سکرات موت و ایستادن در برابر عدل الهی است.^[۱۱]

امام حسن مجتبی(ع) هنگام مرگ، بسیار می‌گریست. وقتی علت را جویا شدند، فرمود:

برای دو چیز می گریه می‌کنم، هول مطلع و جدایی از دوستان.^[۱۲]

ابوذر غفاری وقتی فرزندش را به خاک سپرد، فرمود:

اگر هول مطلع نبود، دوست داشتم به جای تو بودم.^[۱۳]

در دعاها وارد شده است: اللهم اعوذ بک من هول المطلع.^[۱۴]

منابع

↑ طريحى، مجمع البحرين، ج۴، ص۴۴۴.
↑ طريحى، مجمع البحرين، ج۳، ص۵۵.
↑ طبرسی نوری، کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۴; و علم الهدی، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.
↑ علم الهدى، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.
↑ علم الهدى، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.
↑ کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۵; و معاد و عدل، ص۹۲.
↑ سیوطی، شرح الصدور، ص۱۵۵.
↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۳۹.
↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۶۱.
↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۹، خ ۱۹۰.
↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۳، خ ۸۳، ب ۲۴.
↑ بحار الانوار، ج۶، ص۱۶۱ و ۱۶۰، حدیث ۲۲.
↑ الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۵۰، باب نوادر، ح ۴.
↑ طریحی، مجمع البحرین، ج۳، ص۵۵.

[1] طريحى، مجمع البحرين، ج۴، ص۴۴۴.

[2] طريحى، مجمع البحرين، ج۳، ص۵۵.

[3] طبرسی نوری، کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۴; و علم الهدی، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.

[4] علم الهدى، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.

[5] علم الهدى، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.

[6] کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۵; و معاد و عدل، ص۹۲.

[7] سیوطی، شرح الصدور، ص۱۵۵.

[8] کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۳۹.

[9] کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۶۱.

[10] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۹، خ ۱۹۰.

[11] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۳، خ ۸۳، ب ۲۴.

[12] بحار الانوار، ج۶، ص۱۶۱ و ۱۶۰، حدیث ۲۲.

[13] الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۵۰، باب نوادر، ح ۴.

[14] طریحی، مجمع البحرین، ج۳، ص۵۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

@@ خط ۱۵: / خط ۱۵: @@
 ۲. هول مطلع را وحشت قبر دانسته‌اند. وقتی جنازه را داخل قبر می‌کنند، هول و وحشت عظیمی بر او چیره می‌شود. این معنا در روایتی از سلمان فارسی نقل شده است.<ref>کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۵; و معاد و عدل، ص۹۲.</ref> ترمذی از عالمان اهل‌سنت روایتی را نقل کرده که در زمان خاکسپاری، شخص مرده مشغول است؛ زیرا به استقبال هول مطّلع و سؤال نکیر و منکر می‌رود.<ref>سیوطی، شرح الصدور، ص۱۵۵.</ref>
+{{جعبه نقل قول| عنوان = | نقل‌قول = [[امام صادق(ع)]]:{{-}}'''«اللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَى هَوْلِ‏ الْمُطَّلَعِ‏ وَ وَسِّعْ عَلَيَّ ضِيقَ الْمَضْجَعِ وَ ارْزُقْنِي خَيْرَ مَا قَبْلَ الْمَوْتِ وَ ارْزُقْنِي خَيْرَ مَا بَعْدَ الْمَوْتِ.؛ بار خدايا، مرا بر هراس سركشى به آخرت يارى كن، و تنگىِ آرامگاه را بر من گشايش ده..»'''<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۳۹.</ref>|تاریخ بایگانی| منبع = | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}ْ
-{{جعبه نقل قول| عنوان = | نقل‌قول = [[امام صادق(ع)]]:{{-}}'''«اللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَى هَوْلِ‏ الْمُطَّلَعِ‏ وَ وَسِّعْ عَلَيَّ ضِيقَ الْمَضْجَعِ وَ ارْزُقْنِي خَيْرَ مَا قَبْلَ الْمَوْتِ وَ ارْزُقْنِي خَيْرَ مَا بَعْدَ الْمَوْتِ.؛ بار خدايا، مرا بر هراس سركشى به آخرت يارى كن، و تنگىِ آرامگاه را بر من گشايش ده..»'''<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۳۹.</ref>|تاریخ بایگانی| منبع = | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
+سَمِعَ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ‏ لَمَّا حَضَرَتِ الْحَسَنَ ع الْوَفَاةُ بَكَى فَقِيلَ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ تَبْكِي وَ مَكَانُكَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص الَّذِي أَنْتَ بِهِ وَ قَدْ قَالَ فِيكَ مَا قَالَ وَ قَدْ حَجَجْتَ عِشْرِينَ حَجَّةً مَاشِياً وَ قَدْ قَاسَمْتَ مَالَكَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ حَتَّى النَّعْلَ بِالنَّعْلِ فَقَالَ إِنَّمَا أَبْكِي لِخَصْلَتَيْنِ لِهَوْلِ‏ الْمُطَّلَعِ‏ وَ فِرَاقِ الْأَحِبَّةِ.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۶۱.</ref>
 == ترس از هول مطلع ==
 امام علی(ع) مردم را انذار می‌داد که خود را برای تنگی قبرها، شدت اندوه و هول مطلع آماده کنید.<ref>صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۹، خ ۱۹۰.</ref> امام همچنین پس از مذمت دنیا و بیان سختی‌های آن فرمود: پس از دنیا، هول مطلع، سکرات موت و ایستادن در برابر عدل الهی است.<ref>صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۳، خ ۸۳، ب ۲۴.</ref>