ازلام در آیه ۹۰ سوره مائده

سؤال

در سوره مائده، آیهٔ ۹۰ مراد از کلمهٔ «ازلام» چیست؟

واژهٔ «ازلام» دو مرتبه در قرآن کریم آمده است. «ازلام» که جمع «زلم» است به معنای «تیر» است که با آن‌ها قرعه می‌کشیدند و قمار می‌کردند.

برای عرب دو گونه ازلام (تیرهای مخصوص) بود؛ یکی ازلام امر و نهی و دیگری ازلام قمار،

1. ازلام امر و نهی سه چوب تیر مانندی بود که بر یکی نوشته بود «امرنی ربی» پروردگارم امر کرد و بر دیگری نوشته بود «نهانی ربی؛ پروردگارم نهی کرد و سومی خالی بود و نوشته‌ای نداشت. چون یکی اراده سفر می‌کرد یا می‌خواست کار مهمی انجام دهد؛ تیرها را به هم می‌زد؛ اگر اولی می‌آمد آن کار را می‌کرد و اگر دومی می‌آمد، منصرف می‌شد و اگر سومی می‌آمد دوباره آن‌ها را به هم می‌زد.
2. ازلام قمار عبارت بود از ده چوب تیر به نام‌های؛ فَذّ، توأم، مسبل، نافس، حلس، رقیب، معلی، سفیح، منیح، رغد.

هفت تای اولی دارای سهم بود و سه تای آخری دارای سهمی نبود و کیفیت آن این گونه بود:

شتری را سر بریده و ۲۸ قسمت می‌کردند و قمار بازان ده نفر به عدد تیرها بودند. آنگاه تیرها را به هم زده و برمی‌داشتند و صاحب تیر «فذ» یک سهم و صاحب تیر «توأم» دو سهم تا آخری که هفت سهم را برمی‌داشت و سه تای دیگر نه تنها چیزی نمی‌بردند بلکه پول شتر را هم می‌پرداختند. آقای مکارم شیرازی «ازلام» را نوعی «بخت آزمایی» امروزی می‌داند و آن را حرام می‌شمارد.

مطالعه بیشتر

۱. قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، ذیل واژه «زلم».

۲. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، و تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ذیل آیه ۱۹۰ سوره مائده.