سوره‌های مثانی: تفاوت میان نسخه‌ها

(بارگزاری اولیه)
(بدون تفاوت)

نسخهٔ ‏۱۵ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۳۹

سؤال

سوره های معروف به مثانی کدام ها هستند و واژه ی مثانی در اصل به چه معنا می باشد؟

قرآن کریم کتاب نور و هدایت است. که از طرف خداوند متعال بر پیامبر مکرم(ص) نازل گردیده است. این کتاب مشتمل بر ۱۱۴ سوره و ۶۲۳۶ آیه، - بنابر روایتی از امام علی ((ع)) ـ می باشد.

واژه ی سوره از «سور بلد» (دیوار بلند و گرداگرد شهر) گرفته شده است، زیرا هر سوره ای آیاتی را در بر گرفته است و به آن احاطه دارد. اسامی سوره ها مانند تعداد آیات هر سوره توقيفي است و با صلاحدید شخص پیامبر اسلام نامگذاری شده است. به گروهی از سوره های قرآن، اسامی خاصی گذاشته شده که عبارتنداز:

سبع طوال، مئین، حوامیم، ممتحنات، مفصّلات و مثانی.[۱]

«مثانی» در لغت از «ثنی» گرفته شده که به معنای رد بعضی بر بعضی دیگر آمده است. ثنی الشیءَ ثنیاً؛ رد بعضه علی بعض)[۲] علامه راغب اصفهانی، علت نامگذاری سوره های قرآن را به مثانی،در ذیل آیه ی ﴿وَلَقَدْ آتَيْنَاک سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِي تکرار و مرور در اوقات مختلف که کهنه و منقطع نمی شود، می داند؛ بر عکس اشیا دیگری که بر اثر مرور و تکرار زمان مضمحل و از بین می روند.[۳]

در اصطلاح نیز واژه ی «مثانی» به تعابیر گوناگونی بیان شده است:

۱ـ مثانی سوره هایی است که بعد از سوره های «مئون (مئین: دويست ۲۰۰) بیاید».

۲ـ سوره هايی که آیات آن از صد آیه کمتر باشد. این تعریف از «فرّاء» می باشد.

۳ـ سوره هایی که مثال های آن دو جنبه دارد؟ هم برای پند و عبرت و هم برای خیر. این نظریه از «نکزاوی» است.

۴ـ سخاوی در کتاب «جمال القراء» معتقد است که علت نامگذاری برخی سوره ها به «مثانی»، آمدن حکایات و قصه و رویدادها در این سوره ها می باشد. و گاهی به تمام قرآن کریم و به سوره ی فاتحه الکتاب، اطلاق می گردد.[۴]

جلال الدین سیوطی در «الاتقان» از این سوره ها به مثانی یاد می کند:

احزاب، حج، قصص، نمل، نور، انفال، مریم، عنکبوت، روم، یس، فرقان، رعد، سبأ، ابراهیم، محمد، لقمان، زمر، مؤمن، زخرف، سجده، شوری (حمعسق)، احقاف، جاثیه، دخان، فتح، حشر، سجده، طلاق، قلم، حجرات، ملک (تبارک)، تغابن، منافقون، جمعه، صف، نوح، مجادله، ممتحنه و تحریم.[۵]

شیخ طبرسی، سوره های مثانی را به دنبال هفت سوره ی طولانی می داند که اول سوره های مثانی یونس و آخرش نحل می باشد که شامل سوره ی، یونس، هود، یوسف، رعد، ابراهیم، حجر و نحل است.[۶]

برخی، همه ی سوره های قرآنی را «مثانی» می دانند، زیرا اخبار و قصه ها در آن تکرار شده است.[۷]

بنابر این، واژه ی «مثانی» در لغت به معنای ردّ و پشت چیزی آمده و در اصطلاح قرآنی به سوره هایي گفته می شود که بعد از سوره هایي که آیات دویست گانه دارند یا کمتر از صد آیه داشته باشند یا مثال های آن، دو جنبه دارد یا آمدن حکایات، رویدادها و قصه ها یا به تمام قرآن و یا تنها به سوره ی فاتحه الکتاب، گفته شده است.

سیوطی ۳۹ سوره و طبرسی هفت سوره و برخی همه ی سوره ها را «سور مثانی» می گویند و قدر متیّقن همه ی این ها همان سوره ی فاتحهالکتاب است که به مثانی معروف است.


معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱ـ بحارالانوار، ج۸۹، ص۲۸.

۲ـ تبیان، ج۱، ص۲۳، ج۶، ص۳۵۳.


منابع

  1. معرفت، محمد هادی، علوم قرآن، قم، تمهيد، دوم، ۱۳۸۰، ص۱۱۸ ـ ۱۱۲.
  2. ابن منظور، لسان العرب، چاپ اول، نشر ادب حوزه، ۱۴۰۵ ق، ج۱۴، ص۱۱۵.
  3. راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، دارالکاتب العربی، ص۷۹.
  4. سیوطی، جلال الدین، الاتقان، مترجم اسلامی، محمد جعفر، تهران، بنیاد علوم اسلامی، ۱۳۶۲، ج۱، ص۲۲۱.
  5. همان، ص۲۲۴.
  6. طبرسی، مجمع البیان، بیروت، موسسه اعلمی، چاپ اول، ۱۴۱۵ ق، ج۱، ص۴۲.
  7. زرکشی، البرهان فی العلوم القرآن، قاهره، داراحیا، چاپ اول، ۱۳۷۶، ج۱، ص۲۴۵.