شرح اصول کافی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''شرح اصول کافی''' اثر ملاصدرا که به شیوه‌ای عرفانی احادیث کتاب اصول کافی را شرح داده است. شرح اصول کافی، ژرف‌ترین و عمیق‌ترین شرح اصول کافی دانسته شده است. ملاصدرا، در مقدّمه شرح خود، به بیان ارزش و جایگاه حدیث در میان مسلمانان پرداخته و احادیث الکافی را بهترین احادیث نقل شده از ائمه(ع) دانسته است.

ملّاصدرا در کتاب خود در ابتدا، سند روایت را به نقل از الکافی ارائه می‌کند و پس از ذکر نام هر راوی، به بحث‌های رجالی درباره وثاقت یا ضعف او پرداخته، آن گاه متن روایت را نقل کرده و در پی آن، روایت را از جهت لغوی و مدلولی شرح داده است. شرح اصول الکافی در سال ۱۰۴۴ق، و در اواخر عمر ملاصدرا نوشته شده است.

تفسیر صدرا بر این کتاب به او در میان فقهای اسلامی و علمای حدیث جایگاه خاصی بخشیده است. گفته شده امام خمینی در دو کتاب اربعین و شرح حدیث جنود عقل و جهل، متأثر از «شرح أصول الکافی ملاصدرا بوده است. این کتاب توسط محمد خواجوی در سال ۱۳۶۶ش چاپ شد.

شرح ملاصدرا، در کنار دو شرح دیگر، یعنی شرح علّامه مجلسی، معروف به مرآة العقول، و شرح ملاصالح مازندرانی، معروف به شرح اصول الکافی، از جمله مهم‌ترین شرح‌های نوشته شده بر کتاب الکافی است. ملاصدرا، در مقدّمه شرح خود، به بیان ارزش و جایگاه حدیث در میان مسلمانان پرداخته و احادیث الکافی را بهترین احادیث نقل شده از ائمه(ع) دانسته است.<ref>«[https://hadith.net/post/6505/مفهوم-عقل-دركتاب-العقل-والجهل-ا-صول-الكافى-بانگاهى-برشرح-ملا/p531/ شرح ملّاصدرا بر اُصول الکافی]»، حدیث‌نت، بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۳.</ref>

شرح اصول الکافی در سال ۱۰۴۴ق، نوشته شده است. از این جهت شرح اصول الکافی، آخرین اثر یا از آخرین آثار ملاّصدراست که آن را در اواخر عمر، یعنی در ۶۵سالگی تألیف کرده و نسبت به دو کتاب عظیم دیگر او تفسیر و اسفار مؤخّر است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۱۰.</ref>

شرح اصول کافی، ژرف‌ترین و عمیق‌ترین شرح اصول کافی دانسته شده است که به قلم ملاصدرا تدوین یافته است.<ref>میر احمدی، عبدالله، و مونا امانی‌پور، «[https://hadith.net/post/56553/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AD%D8%AB-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D8%B1%D8%AD-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%DA%A9%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7/ گونه‌های تبیین مباحث ادبی در شرح اصول کافی ملاصدرا]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳.</ref> اهتمام شارح به جایگاه متن در شرح روایات، تسلط وی در دانش حدیث را نشان می‌دهد. او با گردآوری قواعد مرتبط با مباحث ادبی اعم از لغت، اشتقاق، صرف، نحو و علوم بلاغی در فهم ظاهر احادیث کوشیده و با دقت در نقد احادیث و شرح و تفسیر آن‌ها به ویژه احادیث غریب و مشکل، سعی وافری مبذول داشته است. به گونه‌ای که تحقیقات وی پیرامون مباحث ادبی، به اثر ماندگار او جایگاهی والا بخشیده است و تسلط وی را در تبیین نکته‌های ادبی و جستارهای بلاغی نمایان می‌کند.<ref>میر احمدی، عبدالله، و مونا امانی‌پور، «[https://hadith.net/post/56553/گونه-های-تبیین-مباحث-ادبی-در-شرح-اصول-کافی-ملاصدرا/ گونه‌های تبیین مباحث ادبی در شرح اصول کافی ملاصدرا]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳.</ref>

دانش و عمق نگاه ملّاصدرا در زمینه دانش‌های حدیثی، اعم از فقه الحدیث، رجال الحدیث و مصطلحات حدیث مورد توجه عالمان قرار گرفته است. علّامه شعرانی درباره شرح اصول کافی اثر ملاصدرا گفته است: «او در این شرح، نوآوری داشته و در تبیین گفتار ائمه(ع) درباره توحید و مسائل اصولی، مباحث برهانی را آورده، نه ادلّه خطابی برای اقناع عوام… و آن که در شرح پیشگام است، بر سایر شارحان برتری دارد؛ چه، تمام آنچه در شرح‌های بعدی آمده، یا از لفظ و عین عبارت و محتوای شرح ملّاصدرا برگرفته اند، یا تنها از معنا و محتوای آن برگرفته و از مطالعه آن شرح، الهام گرفته و مطالبی نزدیک به آن را گفته‌اند. و هیچ‌کس از شارحان پس از این حدیث که شرح تحقیقی ملّاصدرا در آن پایان یافته، شرح ژرف و تحقیقی به سان شرح احادیث پیشین ارائه نکرده‌اند، مگر یاد کرد رخدادهای تاریخی یا تفاسیر لفظی یا به مناسبت نقل یک مطلب.»<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>

انتخاب کتاب کافی برای شرح به این دلیل بوده که او این کتاب را بهترین اثر در این موضوع می‌دانسته است؛ زیرا در تمجید از این کتاب چنین آورده است: «بهترین احادیث گردآوری شده و گرانبهاترین گفتار گوهر بار که از سوی ائمه(ع) برای ما نقل و روایت شده است<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۱۵.</ref>.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref> گفته شده امام خمینی در دو کتاب اربعین و شرح حدیث جنود عقل و جهل، متأثر از «شرح أصول الکافی ملاصدرا بوده است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۳۹.</ref>

شرح اصول الکافی، شامل: کتاب العقل، کتاب فضل العلم، کتاب التوحید و… تا باب یازدهم (کتاب الحجّة) از «اصول کافی» و جمعاً شامل شرح ۵۰۳ حدیث است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۱۵.</ref> ملّاصدرا در کتاب خود در ابتدا، سند روایت را به نقل از الکافی ارائه می‌کند و پس از ذکر نام هر راوی، به بحث‌های رجالی درباره وثاقت یا ضعف او پرداخته، آن گاه متن روایت را نقل کرده و در پی آن، روایت را از جهت لغوی و مدلولی شرح داده است.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref> ملاّصدرا در شرح اصول الکافی، سند احادیث را هم مورد بررسی قرارداده و از کتاب‌های رجالی مانند «رجال» و «فهرست» شیخ طوسی، «رجال» کشّی، «رجال» نجاشی، «التحریر الطاووسی»، «خلاصة الأقوال» علاّمه حلّی، نام برده و از آنها استفاده کرده است؛ امّا گفته شده که ملاّصدرا فقط به «نقد الرجال» تفرشی و «رجال وسیط» استرآبادی رجوع می‌کرده و از بقیه کتاب‌ها توسط این دو کتاب استفاده کرده است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۳۷.</ref>