رخدادهای مهم جنگ صفین: تفاوت میان نسخه‌ها

در جریان جنگ صفین برخی از صحابه رسول خدا(ص) که از بدریون (شرکت کنندگان در جنگ بدر در رکاب پیامبر) بودند به‌شهادت رسیدند؛<ref>ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم، بیروت، دار صادر، بی‌تا. ج ۵، ص ۱۲۰.</ref> از جمله آنان عمار یاسر بود که در روز ۹ صفر سال ۳۷ق به شهادت رسید.<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک،‌ تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت،‌ دار التراث، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۵۱۱.</ref> پیامبر(ص) در روایتی قاتلان عمار را گروهی گناهکار و سرکش خوانده بود؛ گفته شده که با شهادت عمار این سخن پیامبر(ص) علیه معاویه و سپاهش تعبیر شد و موجب تضعیف روحیه آنان و تقویت روحیه سپاهیان امام علی(ع) شد. نقل شده که در این مورد هم عمر عاص به کمک سپاهیان شام آمد و با تحریف سخن پیامبر(ص) امام علی(ع) را قاتل عمار خواند؛ زیرا او بود که عمار را به جنگ آورد و باعث کشته‌شدن او شد.<ref>مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۹۷-۹۸.</ref>     

لیلة الهریر و روز بعد از آن مهم‌ترین مقطع زمانی جنگ صفین دانسته شده است. گفته شده که در این شب نبرد واقعى ميان سپاهیان امام علی(ع) و یاران معاویه، که از آغاز ماه صفر سال ۳۷ آغاز شده بود، به اوج خود رسید.<ref>سبحانی، جعفر، فروغ ولایت (تاریخ تحلیلی زندگانی امیرالمؤمنین علی علیه السلام)، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۳۸۰ش، ص۶۰۱.</ref> برخی مورخان شب یازدهم ماه صفر سال ۳۷ را «ليلة الهَرير» نامیده‌اند.<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، كتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زكار و ریاض زركلی، بیروت، دار الفكر، ۱۴۱۷ق، ج‌۲، ص۳۲۳.</ref> «هرير» در لغت عرب به زوزه سگان گفته شده و دلیل این نامگذاری این دانسته شده که سپاه معاويه در آن شب زير ضربات سپاه امام(ع) همچون سگ زوزه مى‌كشيد و در شرف شکست بود.<ref>سبحانی، فروغ ولایت، ص۶۰۱.</ref>

در جریان لیلة الهریر، امام علی(ع) ضمن خطبه‌ای، پس از حمد و ستایش خداوند به تشویق یارانش برای جنگ پرداخت: «ای مردم، كار بر شما و بر دشمن بدین قرار رسیده كه بینید جز واپسین دم دشمن باقی نمانده است، چون امور رخ دهد، پایان آن را می‌توان از آغازش شناخت. آن قوم به مرادی جز دینداری در برابر شما ایستادگی و لجاجت به خرج دادند تا به دست ما بدین وضع دچار آمدند. من فردا صبحگاهان بر آنان می‌تازم و در پیشگاه خدای عز و جل به داوریشان می‌کشانم».<ref>منقری، پیکار صفین، ص۶۵۴-۶۵۵.</ref>

به نقل از منابع، از پس شکست سنگین سپاه شام در لیلة الهریر و روز پس از آن که با نزدیک‌شدن مالک اشتر به پیروزی نهایی همراه شد، سپاه شام با نظر عمر عاص برای فرار از شکست قرآن‌های موجود در لشکرگاه را بر سر نیزه کردند. هدف آنان از این کار ترک جنگ و واگذار کردن نتیجه آن به حکمیت (داوری قرآن) دانسته شده است.<ref>منقری، پیکار صفین، ص۶۵۷-۶۶۲.</ref> در این میان، سپاه امام علی(ع) دچار دو دستگی شد و برخی فریب شامیان را خوردند و امام(ع) را برای پذیرش حکمیت در تنگنا قرار دادند. امام(ع) هر چند تلاش کرد تا فریبکاری سپاه شام را برای این دسته از سپاه خود روشن کند، در نهایت در مقابل آنان چاره‌ای جز قبول حکمیت نیافت و در نهایت جنگ برای انجام حکمیت به‌پایان رسید.<ref>منقری، پیکار صفین، ص۶۶۳-۶۸۰.</ref>