فرا مکانی بودن خداوند: تفاوت میان نسخه‌ها

{{در دست ویرایش|کاربر=Mafkalam}}

[[خداوند]] در همه جا هست و بر همه چیز احاطه دارد و در عین حال در مکان مخصوصی قرار ندارد. نشان دادن و در مکانی قرار گرفتن برای موجودات مادی، محدود و مکان‌مند است.

خداوند متعال مکانمند نیست و در تفسیر «من فی السماء؛ کسی که در آسمان است» در آیات ۱۶و۱۷ سوره ملک وجوهی گفته شده است. برخی مانند علامه طباطبائی مراد از «کسی که در آسمان است» را غیر خداوند-فرشتگان- می‌دانند که طبق این وجه اشکالی بر نامکانمندی خداوند وارد نیست و طبق قول کسانی که مراد را خداوند متعال می‌دانند آیه باید تأویل شود که وجوهی برای آن آمده است.

خداوند در همه جا وجود دارد و در عین حال در هیچ مکانی نیست و جایی را اشغال نمی‌سازد. برای نمونه نیروی جاذبه زمین با اینکه در سرتاسر زمین، در سطح و اعماق آن و حتی در دریاها وجود و نفوذ دارد، ولی با این حال جایی از زمین را اشغال نکرده و مکانی به خود نگرفته است. یا روح انسان که در سرتاسر بدن آدمی جریان دارد، ولی در عین حال کوچکترین جایی از بدن را برای خود معین نکرده است. خداوند متعال یک نیرو (وجود) و قدرت فوق‌العاده، بی‌پایان و بی‌نهایتی است که در همه جای جهان هستی حکومت و نفوذ دارد.<ref>فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ؛پس به هر سو رو كنيد، آنجا روى [به‌] خداست. سوره بقره، آیه ۱۱۵؛ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ؛ما از شاهرگ [او] به او نزديكتريم. سوره ق، آیه ۱۶.</ref> و در عین حال جایی از این جهان یا جهان دیگر را به خود اختصاص نداده است تا در آن مکان معین حضور داشته باشد.

نکته دیگری که موجب رفع این سؤال از ذهن می‌شود این است که بدانیم موجودات مادی نیازمند مکان هستند و از آنجا که خداوند [[موجودی مجرد]] است مکانی را اشغال نمی‌کند.

اما آیاتی که ظاهر آن دلالت بر مکان‌مند بودن خداوند متعال است

در رابطه با آیات ۱۶ و۱۷ سوره ملک توضیح ذیل ارائه می‌شود:

در رابطه با این که مراد از «مَن فِی السَّمَاء» در این آیات کیست در بین مفسران اقوالی مطرح است:

۲. برخی بر این باور است که مراد از «من فی السماء» فرشتگان الهی است که موکل بر آسمان و حوادث عالمند. و معنای آیه نخست این است که چگونه با خاطر جمع و دل آسوده به ربوبیت خدای تعالی کفر ورزیده‌اید، و چه ایمنی از ملائکه ساکن آسمان و موکل بر امور عالم دارید از اینکه زمین را زیر پایتان بشکافند، و به امر خدا شما را در شکم زمین پنهان سازند، در حالی که زمین هم چنان متزلزل و مضطرب باشد و چون گهواره آمد و شد داشته باشد؟<ref>طبرسی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش، ج‏۱۰، ص: ۴۹۱ طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعهٔ مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق، ج‏۱۹، ص: ۳۵۸. و نیز ر.ک. تفسیر الصافی، ج‏۵، ص: ۲۰۳؛ مفاتیح الغیب، ج‏۳۰، ص: ۵۹۲.</ref>

۳. طبرسی در تفسیر جوامع الجوامع دو وجه را نقل می‌کند: أ- منظور ملکوت خدا در آسمان است؛ چرا که ملکوت محلّ سکونت فرشتگان خداست و اوامر و مقدّرات خدا از آسمان فرود می‌آید. ب- چون مشرکان معتقد به تشبیه بودند و فکر می‌کردند خدا در آسمان است [و محلّی دارد] پس بر حسب اعتقادشان گفته شده که آیا از کسی که شما معتقدید در آسمان است -در حالی که بالاتر از داشتن مکان است- ایمن هستید.<ref>طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، ج‏۴، ص: ۳۳۰.</ref>

۴. فخر رازی بعد از بیان این که عدم مکانمندی خداوند مورد اتفاق همه مسلمانان است، تأویل آیه و دست کشیدن از ظاهر آیه را واجب شمرده است و وجوهی را برای آیه در تقدیر گرفته است که برخی از آنها پیشتر گذشت و وجه دیگر این است که: «أ أمنتم من فی السماء عذابه» آیا ایمن هستید از کسی که در آسمان است عذابش. چرا که عادت الهی بر این جریان دارد که بلاء و مصیبت را از آسمان فرو می‌ریزد کما این که آسمان موضع نزول رحمت و نعمت الهی نیز است.<ref>فخرالدین رازی ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق، ج‏۳۰، ص: ۵۹۲.</ref>

== مطالعه بیشتر ==

== منابع ==

{{پانویس|۲}}

  | بازبینی نویسنده =