automoderated، ناظمان (CommentStreams)، trustworthy
۱۶٬۰۱۱
ویرایش
سوره احزاب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
== معرفی == | == معرفی == | ||
... | اَحْزاب، نام سی و سومین سورۀ ''قرآن'' مجید، دارای ۹ واحد موضوعی (ركوع)، ۷۳ آیه، ۲۸۰‘۱ كلمه، ۷۹۶‘۵ حرف. | ||
سورۀ احزاب، همواره با این نام، یا با عنوان سرآغازش «یا اَیُّهَا النَّبیُّ اتَّقِ اللّهَ» (نک : فیروزآبادی، ۱ / ۳۷۷) نامیده می‌شده، و اسم و عنوان دیگری نداشته است. وجه تسمیۀ سوره، مطابق با قاعدۀ كلی نامگذاری سُوَر قرآنی (نک : اندرابی، گ ۴۹ الف ـ ب) این است كه جنگ احزاب (نک : ه د، خندق) تنها در این سوره مطرح شده (۳۳ / ۹-۲۲) و نیز كلمۀ احزاب در این سوره ۳ بار تكرار شده است (۳۳ / ۲۰، ۲۲). عنوان «الاحزاب» كه در مواضع دیگر ''قرآن'' كریم (نک : ص / ۳۸ / ۱۱-۱۳، مؤمن / ۴۰ / ۵، ۳۰) برای اقوام پیشین كه به عذاب الهی گرفتار آمده‌اند، به كار رفته، در این سوره بر آتش افروزان جنگ جندق اطلاق شده است و تصریحاً یا تلویحاً به تشتّت و تفرق گروههای شركت كننده در این جنگ كه سرانجام به شكست آنان انجامید، اِشعاری كنایت‌آمیز دارد. | |||
سورۀ احزاب یكی از سه سورۀ آغاز شده با خطاب «یا اَیُّهَا النَّبیّ» است كه گویی هر یك از دو سورۀ دیگر (نک : طلاق / ۶۵ / ۱، جم ، تحریم / ۶۶ / ۱،جم )، با توجه به مطالب و مضامینشان، فصلی از سورۀ احزابند. موضوع اصلی سوره، چنانكه از سرآغاز و مندرجات آن، و نیز از تكرار كلمۀ «النّبیّ» در آن (نک : عبدالباقی، ۶۸۶-۶۸۷) بر می‌آید، عبارت است از «آیین تحول اجتماعی و فرهنگی در اسلام»؛ و سوره به‌ویژه بر تثبیت جایگاه والای پیامبر اكرم (ص) در جامعۀ اسلامی، توضیح شیوه‌های برخورد با بدعتها، شرح وظایف و تكالیف گوناگون مسلمانان در مرحلۀ انتقال از فرهنگ جاهلی به فرهنگ اسلامی، دلالت دارد. | |||
می‌توان گفت كه سورۀ احزاب در یك مقدمه (۳۳ / ۱- ۸)، ۷ فصل و یك خاتمه (۳۳ / ۶۹-۷۳) تدوین شده و مشتمل بر این معانی است: اشاره‌ای به نبوت (۳۳ / ۷- ۸)؛ تأكید و خطاب به پیامبر دربارۀ تقوا، استقامت، پیروی از وحی و توكل (۳۳ / ۱-۳)؛ تصریح به مقام ولایت آن حضرت نسبت به پیروانشان (۳۳ / ۶)؛ بیان نمونه‌ای از آداب و رسوم و عادات جاهلیت (دربارۀ ظهار و فرزندخواندگی) و شیوۀ برخورد با آن (۳۳ / ۴-۵)؛ شرح جنگ احزاب (۳۳ / ۹-۲۰)؛ وجوب تأسی به رسول خدا (ص) (۳۳ / ۲۱)؛ پیكار صادقانۀ یاران آن حضرت (۳۳ / ۲۲-۲۳) و سرگذشت غلبۀ مسلمانان بر یهودیان بنی قریظه و تمكن یافتن مهاجرین در مدینه (۳۳ / ۲۶-۲۷)؛ سفارش زنان پیامبر اكرم (ص) به رعایت اوامر الهی و حفظ جایگاه خود در مقام همسری با رسول خدا (۳۳ / ۲۸-۳۴)؛ بیان صفات و خصایص مردان و زنانی كه ایمان راستین دارند (۳۳ / ۳۵) و تأكید بر قاطعیت پیامبر اكرم در امر تبلیغ رسالت (۳۳ / ۳۸-۴۰). | |||
پس از ذكر این معانی، به مناسبت، داستان زید و زینب و همسری زینب با رسول خدا (ص) را بعد از جدا شدن از زید یادآور می‌شود (۳۳ / ۳۷-۴۰). و آنگاه مقامات رسول خدا (ص) را بر می‌شمارد (۳۳ / ۴۶-۴۷) و به بیان برخی از احكام ازدواج و نیز تعدد زوجات آن حضرت می‌پردازد (۳۳ / ۵۰-۵۴). حكم وجوب رعایت حریم میان زنان و مردان، ظاهراً نخستین‌بار در این سوره مطرح شده است (نک : ۳۳ / ۵۳، ۵۹). مجموعۀ آیات ۶۳ تا ۶۸ بسیار شبیه به قسمت پایانی سورۀ نازعات (۷۹ / ۴۲-۴۶) جلوه می‌كند و خاتمۀ سوره شباهت فراوانی به مضامین سوره صف دارد. در همین خاتمه به بیانی لطیف، اشارتی به جایگاه خاص انسان در میان موجودات و پذیرش «امانت» شده است (۳۳ / ۷۲). | |||
برخی از آیات سورۀ احزاب، از شهرت خاصی برخوردار شده‌اند، از جملۀ آنهاست: «ما جَعَلَ اللّٰهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَیْنِ فی جَوْفِهِ» (۳۳ / ۴)، «لَقَدْ كٰانَ لَكُمْ فی رَسُولِ اللّٰهُ اُسْوَةٌ حَسَنَهٌ» (۳۳ / ۲۱)، «ما كانَ مُحَمَّدٌ اَبا اَحَدٍ مِنْ رِجالِكُمْ وَلٰكِنْ رَسولَ‌اللّٰهَ وَ خاتَمَ النَّبییّنَ» (۳۳ / ۴۰)، و از همه بیشتر، آیۀ ۵۶: «اِنَّ اللّٰهَ و مَلائِكَتَهُ یُصَلّونَ عَلَی النَّبِیِّ، یا اَیُّهَاالَّذینَ آمَنوا صَلّوا عَلَیْهِ و سَلِّمُوا تَسْلیماً». همچنین است آیۀ ۵۳ كه به «آیۀ حجاب» و آیۀ ۷۲ كه به «آیۀ امانت» شهرت یافته‌اند، و نیز آیۀ ۳۳ «اِنَّما یُریدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرَّجْسَ اَهْلَ البَیْتِ و یُطَهِّرَكُمْ تَطْهیراً» كه «آیۀ تطهیر» نام گرفته و موضوع بحثهای مفصل میان مفسران و قاطبۀ علمای اسلام شده است (برای نمونه، نک : طوسی، طبرسی، فخرالدین رازی، طباطبایی، ذیل آیۀ مذكور؛ نیز نک : واحدی، ۲۹۵، ۲۹۶؛ خازن، ۳ / ۴۶۶؛ دروزه، ۸ / ۲۶۱-۲۶۳) و كتب و رسائل و مقالات مستقلی در توضیح و بیان آن تألیف شده است (برای نمونه، نک : آقابزرگ، ۱ / ۵۰). | |||
داستان ازدواج رسول اكرم (ص) به فرمان خداوند با زینب بنت جحش، همسر مطلقۀ زید ــ كه پسر خواندۀ آن حضرت بود ــ به عنوان نمونه‌ای از برخورد قاطع و خردمندانۀ رسول خدا (ص) با عادات و رسوم بی‌پایۀ دوران جاهلیت در سورۀ احزاب گزارش شده است (۳۳ / ۳۷-۴۰). این موضوع همواره مورد گفت و گو و مناقشۀ فراوان از سوی مخالفان و موافقان قرار گرفته، و با آنكه در سِیَر و تـواریخ معتبر چـون سیرۀ ابن‌هشام (نک : ۴ / ۲۹۴-۲۹۶)، ''طبقات'' ابن‌سعد (نک : ۸ / ۱۰۱-۱۰۷) و ''تاریخ'' طبری (نک : ۲ / ۵۶۲-۵۶۴) از شاخ و برگهایی كه در قرون بعد بر آن افزوده‌اند، پیراسته است، باز دشمنان اسلام، از تلفیق این آیات با برخی روایات ساختگی (نک : ه د، زید بن حارثه) كه متأسفانه در بعضی تفاسیر ''قرآن'' نیز جای گرفته‌اند، دستاویزهایی برای القای شبهه در اذهان دربارۀ شخصیت پیامبر اكرم (ص) ساخته‌اند. البته دانشمندان و متفكران اسلامی نیز درصدد پاسخ‌گویی به شبهات آنان برآمده‌اند (مثلاً نک : دروزه، ۸ / ۲۶۶-۲۷۰) و حتی بعضی به تألیف كتاب جداگانه در این موضوع پرداخته‌اند كه زاهر عوارض المعی، نویسندۀ كتاب ''مع المفسرین و المستشرقین فی زواج النبی (ص) بزینب بنت جحش'' (قاهره، ۱۹۷۶ م؛ بیروت، ۱۹۷۸ م)، از آن جمله است (رفاعی، ۳ / ۲۵۹). همچنین مستثنی شدن رسول اكرم (ص) از حكم «تحدید زوجات» در اسلام (۳۳ / ۵۰) نیز سخت مورد سوء استفادۀ برخی از یهودیان و مسیحیان قرار گرفته و ساحت مقدس حضرت حتمی مرتبت (ص) آماج تهمتهای بی‌اساس آنان شده است كه نویسندگان و دانشمندان اسلامی به آنان پاسخ داده‌اند (مثلاً حسن، ۱۸۲-۱۸۶؛ دروزه، ۸ / ۲۷۹-۲۸۰؛ دربارۀ روایات مربوط به ثواب قرائت و خواص این سوره، نک : قرطبی، ۱۴ / ۱۱۳؛ سیوطی، ۶ / ۵۶۰؛ بحرانی، ۳ / ۲۸۹). <ref>لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.</ref> | |||
== محتوا == | == محتوا == | ||
| خط ۱۸: | خط ۳۰: | ||
«حزب» به معنی گروه و طایفه است و این جنگ را احزاب می‌نامند. برای آن‌که یهودیان با مشرکان مکّه و طوائف دیگر پیمان بستند و ائتلاف کردند تا یک‌باره بر مدینه بتازند و کار مسلمانان را یکسره سازند.<ref>شعرانی، حاج میرزا ابوالحسن، تهران، نشر طوبی، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۶۳، ج۱، ص۱۷۱.</ref> | «حزب» به معنی گروه و طایفه است و این جنگ را احزاب می‌نامند. برای آن‌که یهودیان با مشرکان مکّه و طوائف دیگر پیمان بستند و ائتلاف کردند تا یک‌باره بر مدینه بتازند و کار مسلمانان را یکسره سازند.<ref>شعرانی، حاج میرزا ابوالحسن، تهران، نشر طوبی، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۶۳، ج۱، ص۱۷۱.</ref> | ||
آیات (۲۵–۹) سوره احزاب، شرح واقعه جنگ احزاب است و از آیه ۲۵ تا ۲۷ مربوط به [[نقد بر گزارش کشتار بنی‌قریظه|غزوه بنی‌قریظه]] است<ref>طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ ق، ج۱۶، ص۲۹۱.</ref> | آیات (۲۵–۹) سوره احزاب، شرح واقعه جنگ احزاب است و از آیه ۲۵ تا ۲۷ مربوط به [[نقد بر گزارش کشتار بنی‌قریظه|غزوه بنی‌قریظه]] است<ref>طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ ق، ج۱۶، ص۲۹۱.</ref> | ||
== ازدواج پیامبر با همسر سابق زید == | == ازدواج پیامبر با همسر سابق زید == | ||
... | |||
== خاتمیت == | == خاتمیت == | ||
... | |||
== آیه تطهیر == | == آیه تطهیر == | ||
{{نوشتار اصلی|آیه تطهیر}} | {{نوشتار اصلی|آیه تطهیر}} | ||
... | |||
== حمل امانت الهی == | == حمل امانت الهی == | ||