سوره روم: تفاوت میان نسخه‌ها

سوره روم اين سوره در" مكه" نازل شده و داراى 60 آيه است‏. نمونه. ص۳۵۳. اين سوره جزء 29 سوره‏اى است كه با" حروف مقطعه" آغاز مى‏شود. ص۳۶۰.

=== فضيلت تأمل در سوره روم‏ و تلاوت آن ===

در حديثى از امام صادق ع كه قبلا نيز به آن اشاره كرديم چنين آمده است: " هر كس سوره عنكبوت و روم را در ماه رمضان در شب بيست و سوم بخواند بخدا سوگند اهل بهشت است و هيچ در اين سخن استثنا نمى‏كنم ... و اين دو سوره موقعيت مهمى نزد پروردگار دارند و در حديث ديگرى از پيامبر ص چنين آمده: " هر كس سوره روم را بخواند پاداشى معادل ده حسنه به تعداد هر فرشته‏اى كه در ميان آسمان و زمين تسبيح خدا مى‏گويد خواهد داشت و آنچه را در روز و شب از دست داده جبران خواهد كرد. بديهى است كسى كه محتواى اين سوره را كه سراسر درس توحيد خدا و دادگاه بزرگ قيامت است در روح و جان خود جاى دهد و مراقبت پروردگار را در هر لحظه در خود ببيند و روز جزا و محكمه عدل الهى را مسلم بداند، تقواى الهى چنان قلبش را پر مى‏كند كه شايسته چنين پاداش بزرگى است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية،‌ ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص ۳۵۷.</ref>  

مفسران بزرگ همگى اتفاق دارند كه آيات نخستين اين سوره بدين سبب نازل شد كه در آن هنگام كه پيامبر ص در مكه بود، و مؤمنان در اقليت قرار داشتند، جنگى ميان ايرانيان و روميان در گرفت، و در اين نبرد ايرانيان پيروز شدند. مشركان مكه اين را به فال نيك گرفتند و دليل بر حقانيت شرك خود دانستند! و گفتند: ايرانيان مجوسى هستند و مشرك (دوگانه‏پرست) اما روميان مسيحيند و اهل كتاب، همانگونه كه" ايرانيان" بر" روميان" غلبه كردند پيروزى نهايى از آن شرك است و طومار اسلام به زودى پيچيده خواهد شد و ما پيروز مى‏شويم.ص۳۵۹. گرچه اينگونه نتيجه‏گيريها پايه و مايه‏اى نداشت اما در آن جو و محيط براى تبليغ در ميان مردم جاهل خالى از تاثير نبود، لذا اين امر بر مسلمانان گران آمد. آيات فوق نازل شد و قاطعانه گفت: گرچه ايرانيان در اين نبرد پيروز شدند اما چيزى نمى‏گذرد كه از روميان شكست خواهند خورد و حتى حدود زمان اين پيشگويى را نيز بيان داشت و گفت اين امر فقط در طول چند سال به وقوع مى‏پيوندد!.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية،‌ ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص ۳۵۹ و ۳۶۰.</ref>

کتاب ''سورۀ روم'' از علی شریعتی، اثری است که به‌صورت تک‌نگاشت به شرحی از این سوره پرداخته است.

'''روم،''' سی‌امین سورۀ ''قرآن'' کریم به ترتیب مصحف، و هشتاد‌وچهارمین سوره در ترتیب نزول، پس از سورۀ انشقاق (۸۴)، و پیش از سورۀ عنکبوت (۲۹).  

این سوره ۶۰ آیه، ۸۱۹ کلمه و ۵۳۴‘ ۳ حرف دارد و از سوره‌های مثانی و مکّی است (ابن‌ندیم، ۲۸؛ سیوطی، ۶/ ۴۷۸؛ ملا حویش، ۴/ ۴۳۵؛ رامیار، ۵۸۵) و برخی، آیۀ ۱۷ آن را مدنی دانسته‌اند (زمخشری، ۳/ ۴۶۶؛ طبرسی، ۸/ ۴۵۹). سورۀ روم با حروف مقطعه آغاز می‌شود و وجه نام‌گذاری آن، آیۀ دوم و بیان شکست رومیان از ایرانیان، و سپس خبر پیروزی رومیان بر ایرانیان در چند سال بعد است.  

آیه‌هایی از سورۀ روم مانند فطرت، ازدواج، سفر و تسبیح، جزو آیه‌های مشهور و نـام‌دار‌ند.<ref>مطیع، مهدی و فاطمه شرکت، «روم، سوره»،‌ دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی،‌ ذیل مدخل.</ref>

از نظر برخى مفسران، غرض سوره روم تأكيد بر سنّتِ تغييرناپذير الهى در نصرت اهل ايمان و يارى رساندن به آنها در گذشته، حال و آينده و نيز توجه دادن به موضوع قيامت است.

در سوره روم (آيات 1ـ7) به شكست روم از ايران اشاره شده و اخبارى از پيروزى روميان بر ايرانيان در نبرد ديگرى در چند سال بعد داده شده است. از نظر برخى عالمان، آيات مذكور در زمره اَخبار غيبى اند كه با موضوع اعجاز قرآن مرتبط اند.

شمارى از مفسران در توضيح اين آيات آورده اند كه پس از غلبه دولت فارس بر روم، مشركان قريش از اين پيروزى شاد شدند، زيرا مردم فارس را اهل كتاب نمى دانستند، برخلاف مردم روم كه پيرو دين مسيح و موحد بودند. به همين دليل قرآن خبر مى دهد كه روميان بر مردم فارس غلبه خواهند كرد و اين موجب شادمانى مؤمنان و موحدان خواهد بود.

شمارى از مفسران تسبيح را در آيه 17، به ويژه با درنظرداشتن آيه بعدى آن، به نمازهاى پنج گانه روزانه واجب در اسلام تفسير كرده اند.

درحالى كه از ديدگاه بعضى ديگر مقصود، مطلقِ تسبيح و تحميد است نه نمازهاى پنج گانه.

بخش ديگرى از آيات اين سوره (آيات 19ـ25) با نظمى خاص و با تعبير «مِن آياته» آمده اند و بر نشانه هاى عظمت خدا در آسمان و زمين و در وجود انسانها تأكيد مى كنند. موضوعاتى نظير بيرون آوردن زنده از مرده و برعكس، آفرينش انسان از خاك، نظامِ زوجيت، آفرينش آسمان و زمين، اختلاف زبانها، خواب در شب و رعدوبرق از مواردى اند كه براى استدلال بر وحدانيت خدا در تدبير امور از آنها استفاده شده است و چون بسيارى از مردم، به سبب نادانى و ستم، از قبول معاد سر باز مى زنند، براى اثبات آن به صفات فعل خدا استناد شده است.<ref>قبادی، مریم، «روم، سوره»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش،‌ ذیل مدخل.</ref>

از آنجا که این سوره مطابق مشهور تماماً در مکه نازل شده است، محتوا و روح سوره‌های مکی در آن منعکس می‌باشد، یعنی بیش از همه چیز بحث از مساله «مبدء» و «معاد» می‌کند، چرا که دوران مکه دوران آموزشی اعتقادات اصیل اسلامی، توحید و مبارزه با شرک، و توجه به معاد و دادگاه رستاخیز بود، و در لابلای این مباحث مطالب دیگری در ارتباط با آنها نیز مطرح شده است.

روی هم رفته در این سوره همچون سوره‌های دیگر قرآن مسائل استدلالی و عاطفی و خطابی چنان بهم آمیخته شده است که معجون کاملی برای هدایت و تربیت نفوس فراهم ساخته است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية،‌ ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص ۳۵۵ و ۳۵۶.</ref>

 

* پیام امید به روشنفکر مسئول (تفسیر سوره روم)،‌ علی شریعتی.