کامل الزیارات: تفاوت میان نسخه‌ها

انتساب اين كتاب به ابن قولويه قمى، معروف بلكه متواتر است و كتاب‌هاى حديثى، دعايى، زيارات و رجالىِ بسيارى، از آن نقل كرده‌اند؛ مانند: المزار شيخ مفيد، التهذيب‌ و الاستبصار شيخ طوسى، كتب گوناگون ابن طاووس، المزار ابن مشهدى، بحار الأنوار، وسائل الشيعة و مستدرك الوسائل. اين، از آن روست كه‌ كامل الزيارات‌، ارزش حديثى، دعايى، معنوى، معرفتى و رجالى دارد. ص۳۲۶.

تعداد روايات كتاب، 755 مورد است كه از اين تعداد، 124 حديث مرسل است.محدّث نورى در سده سيزدهم، به استناد قراينى از خود كتاب، ابراز كرده است كه برخى از روايات كتاب- چون خبرى طولانى و شريف، معروف به «خبر زائده» در باب 82 و 88-، توسط يكى از شاگردان ابن قولويه، نقل شده و وى آن را به جهت مشابهت و هم‌خوانى معنوى با ديگر مطالب، پس از درگذشت مؤلّف، به كتاب افزوده است.ص۳۲۷.

شمار راويان در اسناد روايات كتاب‌ كامل الزيارات‌، 709 نفر است. از اين تعداد، 32 نفر مشايخ ابن قولويه‌اند. درباره وثاقت راويان كتاب ياد شده، در ميان علماى رجال، اختلاف نظر وجود دارد. برخى چون شيخ حرّ عاملى و سيّد ابو القاسم خويى- در رأى اول خود-، همه راويان آن را اعم از مشايخ ابن قولويه و مشايخ مشايخ او تا معصوم، موثّق دانسته‌اند. در مقابل، عدّه‌اى چون محدّث نورى و سيّد ابو القاسم خويى- در رأى دوم- و برخى از شاگردان او مانند عرفانيان و سبحانى، تنها مشايخ مستقيم ابن قولويه را موثّق دانسته‌اند. اين اختلاف، از دو برداشت مختلف از ظاهر عبارت ابن قولويه در ابتداى كتاب، پديد آمده است كه مى‌گويد: اين روايات را از طريق مشايخِ «امامى ثقه و معروف به حديث و علم»، از ائمه عليهم السلام نقل مى‌كند. بر مبناى متأخّر در تقسيم‌بندى حديث، با مراجعه به منابع رجالى، معلوم مى‌شود كه از 709 راوى كتاب‌ كامل الزيارات‌، 315 نفر توثيق شده‌اند، 327 نفر مسكوت مانده‌اند، 14 نفر تضعيف شده‌اند و 25 نفر اختلافى‌اند.