automoderated
۶٬۳۴۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
(ابرابزار) |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|کاربر=A.ahmadi }} | {{در دست ویرایش|کاربر=A.ahmadi}} | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
خط ۸: | خط ۸: | ||
== مفهومشناسی و جایگاه == | == مفهومشناسی و جایگاه == | ||
صله رحم به عمل و رفتاری گفته میشود که میان افراد پیوند و نزدیکی ایجاد میکند یا پیوندی که برقرار است را تحکیم میبخشد.<ref>شرف الدین، سیدحسین، تحلیلی اجتماعی از صله رحم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۸، ص۲۷.</ref> | صله رحم به عمل و رفتاری گفته میشود که میان افراد پیوند و نزدیکی ایجاد میکند یا پیوندی که برقرار است را تحکیم میبخشد.<ref>شرف الدین، سیدحسین، تحلیلی اجتماعی از صله رحم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۸، ص۲۷.</ref> | ||
به ترک صله رحم، قطع رحم گفته شده است. | به ترک صله رحم، قطع رحم گفته شده است. | ||
در آیه نخست سوره نساء، از قطع رابطه با خویشان نهی شده و در روایات نیز به صلهرحم سفارش شده است. بر اساس روایتی، امام علی(ع) صله رحم را یکی از نشانههای اهل دین دانسته است. در روایتی دیگر نقل شده، برترین عمل پس از ایمان، صله رحم است.<ref>شرف | در آیه نخست سوره نساء، از قطع رابطه با خویشان نهی شده و در روایات نیز به صلهرحم سفارش شده است. بر اساس روایتی، امام علی(ع) صله رحم را یکی از نشانههای اهل دین دانسته است. در روایتی دیگر نقل شده، برترین عمل پس از ایمان، صله رحم است.<ref>شرف الدین، سید حسین، تحلیل اجتماعی از صله رحم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۱۷۰.</ref> پیامبر سفارش فرموده اگر لازم است به اندازه یک سال سفر کنی تا صله رحم به جای آوری، این کار را انجام بده.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، به نقل از نظام خانواده در اسلام. ج۷۴، ص۱۰۳–۱۰۵.</ref> | ||
در روایتی دیگر، امام علی(ع) قطع رحم را در کنار «عاق والدین شدن» ذکره کرده، و آن دو را از زشتترین گناهان شمرده است.<ref> | در روایتی دیگر، امام علی(ع) قطع رحم را در کنار «عاق والدین شدن» ذکره کرده، و آن دو را از زشتترین گناهان شمرده است.<ref>تحلیل اجتماعی از صله رحم، ص۲۱۲.</ref> | ||
== فواید == | == فواید == | ||
صله رحم فواید گوناگونی دارد که در روایات به آن اشاره شده است؛ برخی از آنها چنین است: | صله رحم فواید گوناگونی دارد که در روایات به آن اشاره شده است؛ برخی از آنها چنین است: | ||
* افزایش عمر<ref>شرف الدین، سید حسین، تحلیل اجتماعی از صله رحم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۱۷۹.</ref> | |||
* افزایش عمر<ref> شرف | * افزایش روزی | ||
* افزایش روزی | * محبوبیت نزد خدا | ||
* محبوبیت نزد خدا | * جلب حمایت خویشان | ||
* جلب حمایت خویشان | * جلوگیری از مرگ بد | ||
* جلوگیری از مرگ بد | * آسان شدن سختیهای مرگ | ||
* آسان شدن سختیهای مرگ | |||
== آسیبهای قطع رحم == | == آسیبهای قطع رحم == | ||
خط ۳۲: | خط ۳۱: | ||
== مصادیق == | == مصادیق == | ||
بر اساس آیات قرآن، از جمله آیات ۸۳، ۱۷۷ و ۲۱۵ سوره بقره، مراد از صله رحم ارتباط داشتن، | بر اساس آیات قرآن، از جمله آیات ۸۳، ۱۷۷ و ۲۱۵ سوره بقره، مراد از صله رحم ارتباط داشتن، نیکی کردن، و انفاق به خویشان است. | ||
نیکی و انفاق ممکن است زبانی، فعلی، قلبی و مالی باشد. انفاق زبانی مثل سلام کردن و جواب دادن آن، دعا کردن، پرهیز از غیبت، تهمت و افتراء به آنها است. نام او را به نیکی یاد کردن، آشکار کردن نیکیها و پوشاندن عیوب ایشان. | |||
انفاق | انفاق فعلی با بجا آوردن نماز، روزه، حج و زیارت به نیابت، وفای به عهد، دید و بازدید، حفظ احترام و رعایت شأن و موقعیت ایشان، عیادت و … محقق میشود. | ||
آرزوی وصول خیرات دنیوی و اخروی و آرزوی دفع بلایا، از مصادیق انفاق قلبی است؛ و در نهایت انفاق مالی میتواند با کمک بلاعوض، قرض الحسنه دادن، پرداخت صدقه به نیابت از او انجام گیرد. | |||
== ۱. اهمیت صله رحم== | |||
== ۱. اهمیت صله رحم == | |||
صله رحم رفت و آمد و گره گشایی و خوبی کردن و رسیدگی به فامیل است؛ و از افضل عبادات است. در آیات و روایات تأکید فراوانی به آن شده است. صله رحم موجب طول عمر و زیادی رزق و روزی، خوشی، سلامتی، آسان شدن حساب روز قیامت و در امان ماندن از حوادث و آفات است. با توجه به فوائد یاد شده و این که رضایت خداوند در این امر است، تحمل تلخیها و رنجهای این عمل به نفع ما است. به شرطی که این عمل به اصل دین داری و آبروی ما آسیب نرساند.<ref>جزایری، سید محمد علی، دروس اخلاق اسلامی، قم، نشر مرکز مدیریت حوزه. ۱۳۸۲، ص۲۱۸.</ref> | صله رحم رفت و آمد و گره گشایی و خوبی کردن و رسیدگی به فامیل است؛ و از افضل عبادات است. در آیات و روایات تأکید فراوانی به آن شده است. صله رحم موجب طول عمر و زیادی رزق و روزی، خوشی، سلامتی، آسان شدن حساب روز قیامت و در امان ماندن از حوادث و آفات است. با توجه به فوائد یاد شده و این که رضایت خداوند در این امر است، تحمل تلخیها و رنجهای این عمل به نفع ما است. به شرطی که این عمل به اصل دین داری و آبروی ما آسیب نرساند.<ref>جزایری، سید محمد علی، دروس اخلاق اسلامی، قم، نشر مرکز مدیریت حوزه. ۱۳۸۲، ص۲۱۸.</ref> | ||
اهمیت صله رحم | |||
اسلام نسبت به صله رحم و کمک و حمایت و محبت نسبت به خویشاوندان اهمیت فوقالعاده ای قائل شده است. علت این که اسلام نسبت به نگهداری و حفظ پیوند خویشاوندی این همه پافشاری کرده، این است که همیشه برای اصلاح، تقویت، پیشرفت و عظمت بخشیدن به یک اجتماع بزرگ، چه از نظر اقتصادی و مادی و چه از جنبههای معنوی باید از واحدهای کوچک آن شروع کرد. با تقویت و اصلاح تمام واحدهای کوچک، اجتماع عظیم، خود به خود اصلاح خواهد شد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، نمونه، ج۱، ص۱۵۸.</ref> | |||
در پرتو صله رحم، خویشان از نیازهای عاطفی و اقتصادی یکدیگر با خبر شده و چون یکدیگر را از یک پوست و خون میدانند با کمال میل و با تمام وجود سعی در رفع نیازهای خویشان خود میکنند. افراد جامعه ای که خود را ملزم به رعایت این اصل مهم در زندگی اجتماعی میدانند، از سلامت روحی و روانی مناسبی برخوردار هستند و کمتر با مشکلات روانی که امروز محصول زندگی صنعتی بشر است، دست به گریبان هستند. در ضمن صله رحم موجب استحکام روابط بین خویشان میشود. در پرتو چنین ارتباط مستحکمی انسانها در این دنیای پرهیاهو احساس تنهایی نمیکنند و خود را بی یار و یاور نمییابند بنابر این زمانی که با مشکلی روبرو شدند، با توکل بر خدا و کمک خویشان خود، میتوانند به راحتی بر آن پیروز شوند. پیامبر در مورد صله رحم میفرماید: «صله الرحم تعمر الدیار و تزید فی الاعمار و ان کان اهلها غیر اخیار»<ref>مکارم شیرازی، ناصر، نمونه، ج۱، ص۱۵۶، به نقل از سفینه البحار، ج۱، ص۵۱۴.</ref> صله رحم (پیوند با خویشاوندان) شهر را آباد میسازد و بر عمرها میافزاید، هر چند انجام دهندگان آن از نیکان نباشند. | |||
== ۶. اقل صله رحم == | |||
ملا محسن فیض کاشانی که عمری را با قرآن و روایات اهل بیت(ع) به سر بردند، صله رحم را به زیارت ارحام، رفع کمبودهای مادی، حل مشکلات اقتصادی و کمک به کار و کسب و ازدواج پسران و دختران آنها معنا کردهاند.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، به نقل از نظام خانواده در اسلام. ج۷۴، ص۴۹۹.</ref> بنابراین ما از اقل صله رحم یعنی دید و بازدید و ارسال پیام و سلام با تلفن، نامه و… دریغ نورزیم،<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، به نقل از نظام خانواده در اسلام. ج۷۴، ص۵۰۴؛ در روایات توصیه شده که صله رحم را هر چند با لیوانی از آب یا سلامی مختصر انجام دهید.</ref> تا از برکات دنیوی و اخروی آن نیز بهرهمند شویم. | |||
== ب) وظیفه مادر قبال افرادی که مسائل اسلامی را رعایت نمیکنند == | |||
۱-ریشه یابی: | |||
برای اصلاح هر امری دردرجه اول باید ریشههای آن مسئله را بررسی کردو متناسب با آن علل وعوامل، راهکارهای مناسب را به کار گرفت؛ به عنوان مثال ممکن است مشکلات زندگی با عث این امرشده باشدو یا ازدست دادن عزیزی او را به کفرگویی واداشته است و…؛ بررسی شرایط روحی، جسمی، تربیت خانوادگی، زمان شروع این حالت و اطاعات بیشتری از ایشان میتواند شما را به انتخاب روش برخورد مناسب رهنمون شود. | |||
۲- محبت: | ۲- محبت: | ||
محبت کردن به افراد، | محبت کردن به افراد، یکی ازبهترین راههای تبلیغ دین وامربه معروف ونهی از منکراست. | ||
۳- امربه معروف | ۳- امربه معروف ونهی ازمنکر: | ||
یکی از مهمترین وظایف نسبت به این گونه افراد امر به معروف و نهی از منکر است. البته امر به معروف و نهی از منکر مراتبی دارد.<ref>علیزاده حسنآبادی، ابوالقاسم، نظارت ملی یا امر به معروف و نهی از منکر، چاپ دفتر تبلیغات، ۱۴۲۱، ص۵۰.</ref> دریک مرتبه میتوان با محبت کردن و رفتارهای شایسته او را متوجه اشتباهاتش کرد. در مرتبه دیگر برای اینکه به او بفهمانید که از این اعمالش متنفرید میتوانید روی بگردانید، چهره را در هم بکشید و حتی رفت و آمد را بهطور موقت ترک کنید. در رتبه بعدی با موعظه و نصیحت و اشاره به عاقبت بد کسانی که گنه کار بودند میتوانید ایشان را نهی از منکر کنید. در مورد موعظه و نصیحت سعی شود حالت سرزنش و توبیخ نداشته باشد که در غیر این صورت نسبت به شما حالت تدافعی گرفته و با شما از در لجاجت برخورد خواهد کرد. | |||
۲- ارائه | ۲- ارائه کتابهای مفید: | ||
کتابهای مؤثری نیز در این زمینه وجود دارد که میتوانید به ایشان هدیه دهید کتاب کیفر گناه از آقای رسولی محلاتی میتواند مفید باشد. | |||
۳- | ۳- القای محبت خدا: | ||
راه | راه مؤثر دیگر این است که محبت خداوند را در دل او جای دهید. برای این کار ذکر نعمتهای بی شمار خداوند به ایشان و دفع بلاهای متعدد از ایشان میتواند بسیار مفید باشد. نعمتهای مختلفی چون سلامتی، رزق و روزی، اولاد و شوهر خوب، مسلمانی و شیعه بودن و خیلی از نعمتهایی که میشناسید. متذکر شوید که این همه نعمت را خداوند به ما ارزانی داشته و اگر بندگانش را دوست نمیداشت این چنین نمیکرد. چهره ای زیبا و خوب از دین و خداوند به ایشان عرضه کنید. ذکر رحمتهای الهی، عفو و بخششهای بی شمار، نعمتهای بهشتی. لذت انجام فرامین الهی و ترک معاصی در ایجاد این چهره زیبا مؤثر است. اگر ایشان بعد از یک حادثه غمانگیزی مثل فوت شوهر یا فرزند یا والدین یا بیماری خود و نزدیکان یا به هر علت دیگری این گونه شدهاند ایشان را تسلّی و دلداری دهید، خودتان را در غم و مصیبت ایشان شریک گردانید و به ایشان بفهمانید که خداوند به بندگان خود ظلم نمیکند و کارهای او همه از روی حکمت و مصلحت میباشد و در مقابل مصیبت، انسان را بی اجر و مزد نمیگذارد. | ||
این گونه گفتگوها و دید و بازدیدها همراه با ارائه چهره ای دلانگیز از دین میتواند زمینهساز بازگشت وی از این حالات و اعمال باشد. | |||
اما اگر همه | اما اگر همه این کارها را قبلاً انجام دادهاید یا بعداً انجام دادید و نتیجه نگرفتید، میتوانید با رعایت ادب و احترام به ایشان رابطه خود را با ایشان محدود کنید البته نه اینکه قطع رحم کنید. میتوانید وظیفه مسلمانی خودتان را در حد سلام و احوال پرسی و هر از گاه دیدار سرپایی انجام دهید. البته از انفاق قلبی و زبانی یعنی دعا برای اصلاح و بازگشت وی دریغ نکنید که این خود جزو صله رحم محسوب میشود. امام صادق(ع) میفرماید: با ارحامتان ارتباط داشته باشید و به برادرانتان نیکی کنید ولو به یک سلام نیک و جواب آن.<ref>تحلیل اجتماعی از صله رحم، ص۱۸۶.</ref> البته مراجع عظام تقلید نیز قطع رحم را جایز نمیشمارند ولی تصریح میکنند که اگر ترک معاشرت بهطور موقت موجب خودداری وی از گناه شود از باب امر به معروف و نهی از منکر واجب میشود.<ref>خامنه ای، سید علی، رساله اجوبه الاستفتائات (ترجمه)، انتشارات بینالمللی الهدی، چاپ پنجم، ۱۳۸۰، ص۳۲۹.</ref> | ||
== ۲. صله رحم و انواع آن== | == ۲. صله رحم و انواع آن == | ||
با توجه به شرایط، صله رحم میتواند شرایط با رفت و آمد، مهمانی دادن و مهمانی رفتن، هدیه دادن، نامه نوشتن، تماس تلفنی، چت، پیغام فرستادن و نشست و برخاست کوتاه مدت و سلام و احوال پرسی تحقق پیدا کند.<ref>استفاده از سی دی پرسمان ۲ کاری از نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاهها، بیش از ۱۴ هزار پرسش و پاسخ. ارحام کسانی هستند که در مراتب ارث واقع میشوند مانند پدر، مادر، برادر، خواهر، فرزندان آنان، عمو، عمه، خاله، دایی و فرزندان آنان. ر.ک. پرسمان.</ref> بنابراین با توجه به شرایط، میتوانیم صله رحم را با این موارد یاد شده تنظیم کنیم، تا خودمان نیز از نظر روحی یا معنوی آسیب نبینیم. | با توجه به شرایط، صله رحم میتواند شرایط با رفت و آمد، مهمانی دادن و مهمانی رفتن، هدیه دادن، نامه نوشتن، تماس تلفنی، چت، پیغام فرستادن و نشست و برخاست کوتاه مدت و سلام و احوال پرسی تحقق پیدا کند.<ref>استفاده از سی دی پرسمان ۲ کاری از نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاهها، بیش از ۱۴ هزار پرسش و پاسخ. ارحام کسانی هستند که در مراتب ارث واقع میشوند مانند پدر، مادر، برادر، خواهر، فرزندان آنان، عمو، عمه، خاله، دایی و فرزندان آنان. ر.ک. پرسمان.</ref> بنابراین با توجه به شرایط، میتوانیم صله رحم را با این موارد یاد شده تنظیم کنیم، تا خودمان نیز از نظر روحی یا معنوی آسیب نبینیم. | ||
== ب) موارد صله رحم == | == ب) موارد صله رحم == | ||
اینکه صله رحم با چه کسانی واجب است و موارد صله رحم چیست از مباحثی است که توجه به آن مهم است. در اینکه مصداق صله رحم چیست باید به عرف مراجعه کرد، گرچه در شرع و روایات هم مواردی برای آن ذکر شده است ولی از آن جا که شرایط زمانی و مکانی جوامع، اوضاع و احوال محیط و اشخاص متفاوت است شرع مرجعیت عرف را همچون سایر موارد به میان کشیده است.<ref>تحلیلی اجتماعی از صله رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۴۴.</ref> اینگونه نیست که صله رحم فقط با رفت و آمد و دید و بازدید تحقق پیدا کند بلکه این راه یکی از موارد تحقق صله رحم میباشد: تلفن زدن، احوالپرسی کردن، مکاتبه، فرستادن هدیه، انفاق مال به اقوام و … میتواند از مصداقهای صله رحم باشد. البته باید دید که رحم چه انتظاری از ما دارد، مثلاً اگر از ما انتظار دارد که به دیدن او برویم و این کار برای ما مقدور است باید آن را انجام داد، ولی اگر با یک تلفن زدن انتظار او برآورده میشود، صله رحم به جا آورده شده است. پس مصداقهای صله رحم میتواند با توجه به عرف و انتظارات طرفین از همدیگر تغییر کند. به عنوان مثال: | اینکه صله رحم با چه کسانی واجب است و موارد صله رحم چیست از مباحثی است که توجه به آن مهم است. در اینکه مصداق صله رحم چیست باید به عرف مراجعه کرد، گرچه در شرع و روایات هم مواردی برای آن ذکر شده است ولی از آن جا که شرایط زمانی و مکانی جوامع، اوضاع و احوال محیط و اشخاص متفاوت است شرع مرجعیت عرف را همچون سایر موارد به میان کشیده است.<ref>تحلیلی اجتماعی از صله رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۴۴.</ref> اینگونه نیست که صله رحم فقط با رفت و آمد و دید و بازدید تحقق پیدا کند بلکه این راه یکی از موارد تحقق صله رحم میباشد: تلفن زدن، احوالپرسی کردن، مکاتبه، فرستادن هدیه، انفاق مال به اقوام و … میتواند از مصداقهای صله رحم باشد. البته باید دید که رحم چه انتظاری از ما دارد، مثلاً اگر از ما انتظار دارد که به دیدن او برویم و این کار برای ما مقدور است باید آن را انجام داد، ولی اگر با یک تلفن زدن انتظار او برآورده میشود، صله رحم به جا آورده شده است. پس مصداقهای صله رحم میتواند با توجه به عرف و انتظارات طرفین از همدیگر تغییر کند. به عنوان مثال: | ||
خط ۸۹: | خط ۸۶: | ||
== ج) به چه کسانی رحم میگویند؟ == | == ج) به چه کسانی رحم میگویند؟ == | ||
مطلب دیگری که توجه به آن ضروری است این است که صله رحم با چه کسانی واجب است؟ در این مسئله اختلاف نظرهای فراوانی میان مفسّران و فقها وجود دارد، ولی آنچه که قطعی است این است که: خویشاوندان سببی (که از طریق ازدواج با انسان خویشاوند میشود) به اتفاق آراء علماء، جزء ارحام و خویشاوندان شمرده نمیشود که صله ایشان طبق وظیفه دینی واجب و قطع آن حرام باشد.<ref>تحلیلی اجتماعی از صله رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۵۴.</ref> ولی درباره خویشاوندان نسبی هم مصادیق رحم متفاوت ذکر شده است؛ لذا جهت اطلاع از حکم شرعی آن میتوانید به مرجع تقلید خود رجوع کنید. آنچه که درباره مصادیق ارحام ذکر شده عبارت است از: | مطلب دیگری که توجه به آن ضروری است این است که صله رحم با چه کسانی واجب است؟ در این مسئله اختلاف نظرهای فراوانی میان مفسّران و فقها وجود دارد، ولی آنچه که قطعی است این است که: خویشاوندان سببی (که از طریق ازدواج با انسان خویشاوند میشود) به اتفاق آراء علماء، جزء ارحام و خویشاوندان شمرده نمیشود که صله ایشان طبق وظیفه دینی واجب و قطع آن حرام باشد.<ref>تحلیلی اجتماعی از صله رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۵۴.</ref> ولی درباره خویشاوندان نسبی هم مصادیق رحم متفاوت ذکر شده است؛ لذا جهت اطلاع از حکم شرعی آن میتوانید به مرجع تقلید خود رجوع کنید. آنچه که درباره مصادیق ارحام ذکر شده عبارت است از: | ||
# کسانی که بی واسطه (مثل برادران، خواهران) یا با واسطه (مثل نوهها و عموزادهها) به یک رحم واحد منتسب باشند. | # کسانی که بی واسطه (مثل برادران، خواهران) یا با واسطه (مثل نوهها و عموزادهها) به یک رحم واحد منتسب باشند. | ||
# کسانی که به سبب قرابت نسبی و طبق ملاکهای شرعی از ازدواج با همدیگر ممنوع شدهاند، در این صورت | # کسانی که به سبب قرابت نسبی و طبق ملاکهای شرعی از ازدواج با همدیگر ممنوع شدهاند، در این صورت | ||
خط ۱۱۷: | خط ۱۱۳: | ||
== ۲–۳. تنظیم روابط == | == ۲–۳. تنظیم روابط == | ||
از آنجا که امروزه به خاطر زندگی شهری و اجتماعی پیچیده و …، ناهنجاریهای زیادی گریبانگیر خانوادهها شده است، که البته بیمبالاتی و کم توجهی برخی خانوادهها نیز بدان دامن زده است، در این میان برخی والدین برای مصون ماندن خود و خانواده، بهترین راه را قطع ارتباط میدانند. البته باید اذعان کرد که برای پیشگیری و مصون ماندن از این انحرافات، لازم است که دررفت و آمد خیلی دقیق و حساب شده اقدام کرد. | از آنجا که امروزه به خاطر زندگی شهری و اجتماعی پیچیده و …، ناهنجاریهای زیادی گریبانگیر خانوادهها شده است، که البته بیمبالاتی و کم توجهی برخی خانوادهها نیز بدان دامن زده است، در این میان برخی والدین برای مصون ماندن خود و خانواده، بهترین راه را قطع ارتباط میدانند. البته باید اذعان کرد که برای پیشگیری و مصون ماندن از این انحرافات، لازم است که دررفت و آمد خیلی دقیق و حساب شده اقدام کرد. | ||
معرفی منابع برای مطالعهٔ بیشتر: | معرفی منابع برای مطالعهٔ بیشتر: |