شأن نزول آیه «صدای خود را بلندتر از صدای پیامبر نکنید»

سؤال

آیات اول سوره حجرات درباره این است که دیگران صدای خود را بلندتر از صدای پیامبر(ص) نکنند، شأن نزول آیات چه بوده است و درباره چه کسانی بوده است؟ آیا آنها حق پیامبر(ص) را نمی‌شناختند؟

مفسران درباره شأن نزول این آیه ۲ سوره حجرات می‌گویند روایت است که ثابت بن قیس صدایش بلند بود و نزد پیامبر(ص) بلند صحبت می‌کرد و آیه در مورد او نازل شد که صدای خود را از صدای پیامبر(ص) بالاتر نبرید. و پس از آن این فرد پشیمان شد و پیامبر(ص) او را بخشید. روایت دیگری هم است که عمربن خطاب و ابوبکر در نزاعی نزد پیامبر(ص) صدای خود را بالا بردند که این آیه نازل شد و از آن پس آهسته و آرام نزد رسول اکرم(ص) سخن می‌گفتند.

متن آیه

﴿

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَلَا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمَالُكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تَشْعُرُونَ

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، صدايتان را بلندتر از صداى پيامبر مكنيد، و همچنانكه بعضى از شما با بعضى ديگر بلند سخن مى‌گوييد با او به صداى بلند سخن مگوييد، مبادا بى‌آنكه بدانيد كرده‌هايتان تباه شود.

حجرات:۲

﴾

شأن نزول

پنج آیه اول سوره حجرات، رعایت ادب و آداب برخورد بندگان خدا با رسول خدا(ص) را بیان می‌کند.

در مورد شأن نزول آیه دوم گفته‌اند: عمر بن خطاب و ابوبکر سر مسئله‌ای نزاع می‌کردند و صدایشان نزد پیامبر(ص) بالا رفت و این آیه نازل شد و از آن پس، آن دو نزد پیامبر(ص) آهسته صحبت می‌کردند. و گفته‌اند ثابت بن قیس نزد رسول اکرم(ص) پاسخ خطبای عرب را می‌داد یا اینکه همیشه صدایش بلند بود و پس از این آیه گمان برد این آیه در مورد او نازل شد و گریان شد که از اهل جهنم باشد اما پیامبر نزدش رفت و گفت تو از اهل بهشتی.^[۱]

تفسیر آیه

در فرهنگ قرآن حرف زدن،^[۲] صدا زدن،^[۳] راه رفتن،^[۴] نگاه کردن،^[۵] و … باید حساب شده و انسانی باشد، به ویژه در برابر بزرگان و عالمان. وقتی بر پدر و مادر نباید «اُفّ»^[۶] گفت، به پیامبران و امامان(ع) به طریق اولی نباید «افّ» گفت. چون آنها پدران معنوی امّت هستند. در کنار پیامبر اسلام(ص) بودن و فریاد کشیدن، خلاف ادب است. پیامبر رحمت را همچون انسان‌های معمولی بلند صدا زدن و بدون رعایت ادب، نام وی را بدون ذکر کنیه، به صورت «یا محمّد» صدا زدن، خلاف اخلاق و ادب است.

از این جهت قرآن شریف در پنج آیه اول سوره حجرات که سوره اخلاق نیز می‌باشد، رابطه بندگان خدا با رسول خدا(ص) را بیان می‌کند که بسیار دقیق و عمیق است و رعایت این دستورات اخلاقی برای یک پیرو واقعی در همه عرصه‌های زندگی لازم و ضروری است. بالاتر بردن صدا نزد پیامبر یا از روی توهین است که کفر می‌باشد یا از روی اینکه مقام پیامبر(ص) را رعایت نمی‌کند که بی ادبی است و باید احترام رسول اکرم(ص) را حفظ کند.^[۷]

مطالعه بیشتر

۱. علامه طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، سوره حجرات.

۲. مکارم شیرازی، آیه الله ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۲، سوره حجرات.

۳. قرشی، سید علی اکبر، تفسیر احسن الحدیث، ج۱۰، سوره حجرات.

منابع

↑ كشف الاسرار و عدة الابرار، میبدی، ج۹، ص: ۲۴۶، تفسير نمونه، مکارم شیرازی، ج۲۲، ص: ۱۳۷ ترجمه تفسير جوامع الجامع، طبرسی، ج۶، ص: ۸۵
↑ حجرات/ ۱: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چیزی را بر خدا و رسولش مقدّم نشمرید [و پیشی مگیرید]، و تقوای الهی پیشه کنید که خداوند شنوا و داناست‏!»
↑ حجرات/ ۲: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! صدای خود را فراتر از صدای پیامبر نکنید، و در برابر او بلند سخن مگویید [و داد و فریاد نزنید] آن گونه که بعضی از شما در برابر بعضی بلند صدا می‌کنند، مبادا اعمال شما نابود گردد در حالی که نمی‌دانید!»
↑ ‎فرقان/ ۶۳: «بندگان [خاص خداوند] رحمان‏، کسانی هستند که با آرامش و بی‌تکبّر بر زمین راه می‌روند؛ و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند [و سخنان نابخردانه گویند]، به آنها سلام می‌گویند [و با بی‌اعتنایی و بزرگواری می‌گذرند]»
↑ عبس/ ۳ – ۱: «چهره در هم کشید و روی برتافت. از اینکه نابینایی به سراغ او آمده بود! تو چه می‌دانی شاید او پاکی و تقوا پیشه کند»
↑ اسراء/ ۲۳: «قطعاً خداوند از آنچه پنهان می‌دارند و آنچه آشکار می‌سازند با خبر است‏؛ او مستکبران را دوست نمی‌دارد!»
↑ ترجمه تفسير الميزان، طباطبایی، ج۱۸، ص: ۴۵۸

[1] كشف الاسرار و عدة الابرار، میبدی، ج۹، ص: ۲۴۶، تفسير نمونه، مکارم شیرازی، ج۲۲، ص: ۱۳۷ ترجمه تفسير جوامع الجامع، طبرسی، ج۶، ص: ۸۵

[2] حجرات/ ۱: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چیزی را بر خدا و رسولش مقدّم نشمرید [و پیشی مگیرید]، و تقوای الهی پیشه کنید که خداوند شنوا و داناست‏!»

[3] حجرات/ ۲: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! صدای خود را فراتر از صدای پیامبر نکنید، و در برابر او بلند سخن مگویید [و داد و فریاد نزنید] آن گونه که بعضی از شما در برابر بعضی بلند صدا می‌کنند، مبادا اعمال شما نابود گردد در حالی که نمی‌دانید!»

[4] ‎فرقان/ ۶۳: «بندگان [خاص خداوند] رحمان‏، کسانی هستند که با آرامش و بی‌تکبّر بر زمین راه می‌روند؛ و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند [و سخنان نابخردانه گویند]، به آنها سلام می‌گویند [و با بی‌اعتنایی و بزرگواری می‌گذرند]»

[5] عبس/ ۳ – ۱: «چهره در هم کشید و روی برتافت. از اینکه نابینایی به سراغ او آمده بود! تو چه می‌دانی شاید او پاکی و تقوا پیشه کند»

[6] اسراء/ ۲۳: «قطعاً خداوند از آنچه پنهان می‌دارند و آنچه آشکار می‌سازند با خبر است‏؛ او مستکبران را دوست نمی‌دارد!»

[7] ترجمه تفسير الميزان، طباطبایی، ج۱۸، ص: ۴۵۸

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]