ختم قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ختم قرآن''' قرائت قرآن از ابتدا تا انتها با آدابی خاص را می‌گویند. آیات و روایات سفارش به تلاوت آیات همراه با تأمل و تفکر کرده‌اند. در حدیثی از [[امام رضا(ع)]] آمده است با اینکه می‌توانم قرآن را در کمتر از سه روز ختم کنم، این کار را نمی‌کنم تا قرائتم بدون تدبر نباشد. ختم قرآن در صورتی می‌تواند که از ارزش‌های راستین معنوی برخوردار باشد که قاری قرآن تا آنجا که می‌تواند، به معانی آیات و پیام‌های آسمانی آنها توجه کند و دقت درخور نشان دهد. در [[آیه ۲۹ سوره ص]] آمده است:{{قرآن|ترجمه=این کتابی مبارک است که آن را بر تو نازل کرده‌ایم، تا در آیاتش بیندیشند و خردمندان از آن پند گیرند.}} قرآن کریم از ختم قرآن سخنی به میان نیاورده، بلکه همگان را به قرائت تا حد امکان فراخوانده است.<ref>سوره مزمّل، آیه ۲۰</ref>

ختم قرآن در اصطلاح به معنای قرائت قرآن کریم از آغاز تا پایان با آدابی خاص است.<ref name=":0">محمدی ری‌شهری، محمد، شناخت نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث، مترجم: شیخی، حمیدرضا، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۱ش، ج۳، ص۳۸۳.</ref> براساس روایات، ختم قرآن در کمتر از سه روز یا یک هفته ممدوح نیست، از آن رو که در سنّت اسلامی به ترتیل و تبیین آیات قرآن بیش از تکرار و تعدد تلاوت آیات توجه شده است. از پیامبر اکرم نقل شده کسی که در کمتر از سه روز قرآن را ختم کند به فهم آیات دست نمی‌یابد و چنین قرائتی به خواندن شتابزده و بی‌توجه آیات می‌انجامد. در حدیثی از [[امام رضا(ع)]] آمده است با اینکه می‌توانم قرآن را در کمتر از سه روز ختم کنم، این کار را نمی‌کنم تا قرائتم بدون تدبر نباشد. در عین حال، سی تا چهل بار ختم قرآن در ماه رمضان به گونه‌ای ویژه مجاز دانسته شده است.<ref name=":1">لسانی فشارکی، محمدعلی، «ختم قرآن»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۵، ذیل مدخل.</ref>

[[محمد غزالی]] (درگذشت: ۵۰۵ق) متکلم و فقیه ایرانی، معتقد است برای عابدان و سالکانِ عملی شایسته نیست که کمتر از دو ختم قرآن در هفته داشته باشد اما سالکان قلبی و نیز مشتغلان به نشر علم می‌توانند هفته‌ای یک ختم داشته باشند و افراد اهل تأمل و تفکر می‌توانند قرآن را در یک ماه ختم کنند تا تأمل و تدبر لازم را در آیات داشته باشند.<ref name=":1" /> آیات مختلف قرآن بیانگر این است که قرآن تنها برای تلاوت نیست، بلکه هدف نهایی از آن «ذکر» (یادآوری) «تدبر» (بررسی عواقب و نتائج کار) «انذار»، «خارج کردن انسان‌ها از ظلمات به نور» و «شفا و رحمت و هدایت» است.<ref name=":2">مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۱، ص۴۶۸.</ref> ختم قرآن در صورتی می‌تواند که از ارزش‌های راستین معنوی برخوردار باشد که قاری قرآن تا آنجا که می‌تواند، به معانی آیات و پیام‌های آسمانی آنها توجه کند و دقت درخور نشان دهد. در این باره، سفارش‌ها و تأکیدهای فراوانی در قرآن کریم آمده است: {{قرآن|2=|ترجمه=این کتابی مبارک است که آن را بر تو نازل کرده‌ایم، تا در آیاتش بیندیشند و خردمندان از آن پند گیرند..|سوره=ص|آیه=29}} در آیه ۲۴ سوره محمد؛ آیه ۶۸ سوره مومنون نیز آمده است.<ref>حسینی، سیدمحمد، «ختم قرآن»، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرماشهی، تهران، ناهید و دوستان، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۹۸۰.</ref>

قرآن کریم از ختم سخنی به میان نیاورده، بلکه همگان را به قرائت به قدر توان فراخوانده است:{{قرآن|فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ|ترجمه=به هر میزان که ممکن است، از قرآن بخوانید|سوره=مزمل|آیه=20}}  بر پایه روایتی از [[امام صادق(ع) در کتب اهل سنت|امام صادق(ع)]] مراد از {{قرآن|مَا تَيَسَّرَ}} مقدار تلاوتی است که قاری می‌تواند با خشوع قلب و صفای باطن بخواند: {{متن عربی|ما تَیَّسَرَ لَکُم فیهِ خُشُوعُ القَلبِ وَ صَفاءُ السِّرِّ|ترجمه=تا آن جا که خشوع قلب و صفای باطن، همراهی‌تان می‌کند.}}<ref name=":0" /> بیشترین بدبختی مسلمانان از این است که قرآن را از شکل یک برنامه جامع زندگی خارج ساخته و تنها به تلاوت بسنده کرده‌اند.<ref name=":2" />  

در روایات به ختم قرآن سفارش شده است. امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا(ص) فرمود: {{متن عربی|اَلْفاتِحُ الْخاتِمُ الَّذي يَفتَحُ الْقُرْآنَ وَ يَخْتِمُهُ، فَلَهُ عِنْدَ اللهِ دَعْوَه مُسْتَجابَه|ترجمه=باز كننده ختم كننده‎اي كه قرآن را باز كند و آن را ختم كند، نزد خدا براي او دعاي مستجابي است.}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الأعمال، قم، منشورات الشريف الرضي، چاپ سوم، ۱۳۶۸ش، ص۱۰۲.</ref> از پیامبر(ص) نقل است: هر گاه بنده‌ای قرآن را ختم کند، هنگام ختم کردنش، شصت هزار فرشته بر او درود می‌فرستند. پیامبر(ص) در بیان پاداش کسی که قرآن را ختم کند گفته است: هنگام ختم کردن قرآن، دعایش مستجاب می‌گردد، و درختی در بهشت به او داده می‌شود.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، شناخت نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث، مترجم: شیخی، حمیدرضا، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۱ش، ج۳، ص۳۷۳ و ص۳۷۵.</ref>

ختم قرآن آداب ویژه‌ای دارد از جمله ختم قرآن در روز جمعه؛ روزه‌داری در روز ختم قرآن؛ و اینکه فرد پس از هر ختم قرآن، حتی اگر قصد ختم مجدد هم ندارد سوره فاتحه و پنج آیه نخست سوره بقره را قرائت و ختم قرآن را به فتح قرآن متصل کند. دعاهایی برای ختم قرآن از معصومین(ع) نقل شده که دعای [[امام سجاد(ع)]] از جامع‌ترین و مشهورترین آنهاست. در مراسم ترحیم تازه‌درگذشتگان، قرآن را به پاره‌های سی یا شصت‌گانه تقسیم می‌کنند و هریک از شرکت‌کنندگان یک پاره از آن را قرائت می‌کند که در مجموع یک یا چند ختم قرآن صورت می‌گیرد. به این مراسم مجلس ختم یا تختیمه می‌گویند.<ref name=":1" />  

 

 

* آشنايي با آداب تلاوت قرآن، ابوالفضل علّامي، انتشارات حضور، قم 1375ش.