پرش به محتوا

تفسیر امام حسن عسکری: تفاوت میان نسخه‌ها

تکمیل منابع، اصلاح ارقام
بدون خلاصۀ ویرایش
(تکمیل منابع، اصلاح ارقام)
خط ۴۸: خط ۴۸:


==نویسنده==
==نویسنده==
مطالب تفسیر را محمد بن قاسم استرآبادی، خطیب مشهور به مفسر جرجانی، که شاید تدوین کننده تفسیر نیز باشد، از دو راوی آن، یعنی ابو الحسن علی بن محمد بن سیار و ابو یعقوب یوسف بن محمد بن زیاد، نقل کرده است. در مقدمه این تفسیر به نقل از دو راوی کتاب آمده است که بعد از به قدرت رسیدن حسن بن زید، آنان مجبور به مهاجرت به [[سامرا]] بعد از سال ۲۵۴ شدند. آن سال زمان آغاز امامت امام عسکری(ع) بوده است<ref>التفسیر المنسوب الی الامام ابی محمد الحسن بن علی العسکری، ص۹–۱۰, قس ابن جوزی، ج۱۲، ص۷۴, آقا بزرگ طهرانی، ج۴، ص۲۸۶–۲۸۸.</ref> در ادامه نقل شده است که متن کل تفسیر را به مدت هفت سال نزد امام فراگرفته‌اند و بعد از شهادت امام به موطن خود بازگشته‌اند.
مطالب تفسیر را محمد بن قاسم استرآبادی، خطیب مشهور به مفسر جرجانی، که شاید تدوین کننده تفسیر نیز باشد، از دو راوی آن، یعنی ابو الحسن علی بن محمد بن سیار و ابو یعقوب یوسف بن محمد بن زیاد، نقل کرده است. در مقدمه این تفسیر به نقل از دو راوی کتاب آمده است که بعد از به قدرت رسیدن حسن بن زید (ملقب به الداعی الی الحق و امام زیدیه) در استرآباد، آنان مجبور به مهاجرت به [[سامرا]] بعد از سال ۲۵۴ شدند. آن سال زمان آغاز امامت امام عسکری(ع) بوده است<ref>حسن بن على(ع)، امام يازدهم، التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن بن علي العسكري عليهم السلام، قم، مدرسة الإمام المهدي، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۹. قس ابن جوزی، ج۱۲، ص۷۴. آقا بزرگ طهرانی، ج۴، ص۲۸۶.</ref> در ادامه نقل شده است که متن کل تفسیر را به مدت هفت سال نزد امام فراگرفته‌اند.<ref>حسن بن على(ع)، امام يازدهم، التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن بن علي العسكري عليهم السلام، قم، مدرسة الإمام المهدي، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۱۳.</ref>
==اعتبار کتاب==
==اعتبار کتاب==
وثاقت و اعتبار این تفسیر با وجود قدمت آن، در بین علمای [[شیعه]] از گذشته مورد بحث بوده است. [[شیخ صدوق]] نخستین عالم امامی است که از این تفسیر مطالب فراوانی در کتب خود نقل کرده است. ایشان در آغاز کتاب [[من لا یحضره الفقیه]] بیان داشته است که روایات کتاب را از متون معتبر و مشهور گرفته است و از تفسیر امام حسن عسکری نیز روایاتی را نقل کرده است.
وثاقت و اعتبار این تفسیر با وجود قدمت آن، در بین علمای [[شیعه]] از گذشته مورد بحث بوده است. [[شیخ صدوق]] نخستین عالم امامی است که از این تفسیر مطالب فراوانی در کتب خود نقل کرده است. ایشان در آغاز کتاب [[من لا یحضره الفقیه]] بیان داشته است که روایات کتاب را از متون معتبر و مشهور گرفته است و از تفسیر امام حسن عسکری نیز روایاتی را نقل کرده است.
خط ۵۹: خط ۵۹:


==اقوال منتقدان==
==اقوال منتقدان==
نخستین منتقد وثاقت '''تفسیر امام حسن عسکری(ع)'''، ابن غضائری، بود که در الضعفاء خود، محمد بن قاسم استرآبادی نویسنده این تفسیر را فردی ضعیف و کذّاب معرفی کرده است و دو فرد مذکور در سلسله سند را که تفسیر را، به نقل از پدرانشان، از امام حسن عسکری(ع) روایت کرده‌اند مجهول خوانده است. ابن غضائری تفسیر را «موضوع» یعنی جعلی دانسته و جاعل آن را سهل بن احمد بن عبد اللّه دیباجی (متوفی ۳۸۰) معرفی کرده است<ref>علامه حلّی، ص۲۵۶–۲۵۷, آقا بزرگ طهرانی، ج۴، ص۲۸۸، پانویس.</ref> در پاسخ به ابن غضائری، اینطور گفته‌اند که سهل بن احمد از شیعیانی بود که شیخ مفید بر جنازه وی نماز گزارده است و این موضوع اشاره بر جلالت ایشان دارد.
نخستین منتقدان وثاقت '''تفسیر امام حسن عسکری(ع)'''، ابن غضائری و علامه حلی هستند که محمد بن قاسم استرآبادی نویسنده این تفسیر را فردی ضعیف و کذّاب معرفی کرده‌اند و دو فرد مذکور در سلسله سند را که تفسیر را، به نقل از پدران‌شان، از امام حسن عسکری(ع) روایت کرده‌اند مجهول خوانده‌اند. تفسیر را «موضوع» یعنی جعلی دانسته و جاعل آن را سهل بن احمد بن عبد اللّه دیباجی (متوفی ۳۸۰) معرفی کرده است.<ref>ابن غضائرى، احمد بن حسين، الرجال، قم، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، سازمان چاپ و نشر، چاپ اول، ۱۴۲۲ق، ص۹۸. حلى، حسن بن يوسف، رجال العلامة الحلي، قم، الشريف الرضي، چاپ دوم، ۱۴۰۲ق، ص۲۵۷.</ref>
در پاسخ به جعلی بودن این تفسیر توسط سهل بن احمد، برخی گفته‌اند که سهل بن احمد از شیعیانی بود که شیخ مفید بر جنازه وی نماز گزارده است و این موضوع اشاره بر جلالت ایشان دارد.<ref>مازندرانى حائرى، محمد بن اسماعيل، منتهى المقال في أحوال الرجال، قم، موسسة آل البيت، چاپ اول، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۴۲۳.</ref>


عده‌ای تفسیر امام حسن عسکری(ع) را نوشته [[حسن بن خالد برقی]] می‌دانند که در این تفسیر ۱۲۰ جزء، به املای امام حسن عسکری(ع) نگاشته شده است<ref>ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ص۳۴.</ref> اما [[شیخ طوسی]]، برقی را جزء کسانی دانسته است که [[ائمه(ع)]] را درک نکرده‌اند. در فهرست نسخه‌های موجود در کتابخانه سید عبد العزیز طباطبائی (متوفی بهمن ۱۳۷۴) در قم، سه نسخه با عنوان تفسیر نگاشته حسن بن خالد برقی معرفی شده است، که آن‌ها همین تفسیر امام حسن عسکری(ع) هستند و دلیلی برای انتساب این نسخه‌ها به برقی، وجود ندارد.
عده‌ای تفسیر امام حسن عسکری(ع) را نوشته [[حسن بن خالد برقی]] می‌دانند که در این تفسیر ۱۲۰ جزء، به املای امام حسن عسکری(ع) نگاشته شده است<ref>ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ص۳۴.</ref> اما [[شیخ طوسی]]، برقی را جزء کسانی دانسته است که [[ائمه(ع)]] را درک نکرده‌اند. در فهرست نسخه‌های موجود در کتابخانه سید عبد العزیز طباطبائی (متوفی بهمن ۱۳۷۴) در قم، سه نسخه با عنوان تفسیر نگاشته حسن بن خالد برقی معرفی شده است، که آن‌ها همین تفسیر امام حسن عسکری(ع) هستند و دلیلی برای انتساب این نسخه‌ها به برقی، وجود ندارد.
خط ۶۷: خط ۶۸:
==نسخه‌های کتاب==
==نسخه‌های کتاب==


*نسخه‏‌اى در كتابخانه حضرت آيت الله نجفى مرعشى كه تاريخ نگارش آن 886 هجرى است و به خط بابا حاجى بن سعد الدين حاجى مى‏‌باشد.
*نسخه‏‌اى در كتابخانه حضرت آيت الله نجفى مرعشى كه تاريخ نگارش آن ۸۸۶ هجرى است و به خط بابا حاجى بن سعد الدين حاجى مى‏‌باشد.


*نسخه‏‌اى در كتابخانه دانشگاه تهران كه تاريخ نگارش آن 880 هجرى و به خط على بن شرف الدين بن على كياء حسينى ركابى است.
*نسخه‏‌اى در كتابخانه دانشگاه تهران كه تاريخ نگارش آن ۸۸۰ هجرى و به خط على بن شرف الدين بن على كياء حسينى ركابى است.


*نسخه‏‌اى در كتابخانه آستان قدس رضوى كه تاريخ نگارش آن 992 هجرى است و به خط جعفر بن محمد بن على بن حسن مى‏‌باشد.
*نسخه‏‌اى در كتابخانه آستان قدس رضوى كه تاريخ نگارش آن ۹۹۲ هجرى است و به خط جعفر بن محمد بن على بن حسن مى‏‌باشد.
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}


trustworthy
۲٬۸۲۲

ویرایش