trustworthy
۲٬۷۱۲
ویرایش
تفسیر امام حسن عسکری(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
تکمیل منابع، اصلاح ارقام
(تکمیل منابع، اصلاح ارقام) |
(تکمیل منابع، اصلاح ارقام) |
||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
==محتوای کتاب== | ==محتوای کتاب== | ||
[[تفسیر روایی]] منسوب به [[امام حسن عسکری(ع)]] تا پایان آیه ۲۸۲ [[سوره بقره]] موجود است. این تفسیر با بیان روایاتی راجع به فضائل قرآن، تأویل و آداب قرائت قرآن آغاز شده و با ذکر احادیثی مشتمل بر فضائل [[اهل بیت(ع)]]<ref>برای نمونه، حدیث سد الابواب، ص۱۷</ref> و مثالب دشمنان اهل بیت ادامه یافته است. بحث‌های متعددی نیز درباره [[سیره نبوی]]، بخصوص راجع به مناسبات [[پیامبر(ص)]] و [[یهودیان]]، مطرح شده است. | [[تفسیر روایی]] منسوب به [[امام حسن عسکری(ع)]] تا پایان آیه ۲۸۲ [[سوره بقره]] موجود است. این تفسیر با بیان روایاتی راجع به فضائل قرآن، تأویل و آداب قرائت قرآن آغاز شده و با ذکر احادیثی مشتمل بر فضائل [[اهل بیت(ع)]]<ref>برای نمونه، حدیث سد الابواب، ص۱۷.</ref> و مثالب دشمنان اهل بیت ادامه یافته است. بحث‌های متعددی نیز درباره [[سیره نبوی]]، بخصوص راجع به مناسبات [[پیامبر(ص)]] و [[یهودیان]]، مطرح شده است. | ||
مجموعاً، در این تفسیر ۳۷۹ حدیث آمده است. بیشتر روایات طولانی و مفصّل است، به همین جهت، در برخی موارد ساختار روایی از بین رفته است. در برخی روایات نیز آشفتگی وجود دارد. در این تفسیر برخی آیات تأویل شده است و بیشتر تأویل‌ها درباره [[معجزات پیامبر(ص)]] و [[معجزات ائمه|ائمه(ع)]] است و به [[اسباب نزول]] آیات کمتر توجه شده است. | مجموعاً، در این تفسیر ۳۷۹ حدیث آمده است. بیشتر روایات طولانی و مفصّل است، به همین جهت، در برخی موارد ساختار روایی از بین رفته است. در برخی روایات نیز آشفتگی وجود دارد. در این تفسیر برخی آیات تأویل شده است و بیشتر تأویل‌ها درباره [[معجزات پیامبر(ص)]] و [[معجزات ائمه|ائمه(ع)]] است و به [[اسباب نزول]] آیات کمتر توجه شده است. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
==نویسنده== | ==نویسنده== | ||
مطالب تفسیر را محمد بن قاسم استرآبادی، خطیب مشهور به مفسر جرجانی، که شاید تدوین کننده تفسیر نیز باشد، از دو راوی آن، یعنی ابو الحسن علی بن محمد بن سیار و ابو یعقوب یوسف بن محمد بن زیاد، نقل کرده است. در مقدمه این تفسیر به نقل از دو راوی کتاب آمده است که بعد از به قدرت رسیدن حسن بن زید (ملقب به الداعی الی الحق و امام زیدیه) در استرآباد، آنان مجبور به مهاجرت به [[سامرا]] بعد از سال ۲۵۴ شدند. آن سال زمان آغاز امامت امام عسکری(ع) بوده است<ref>حسن بن على(ع)، امام يازدهم، التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن بن علي | مطالب تفسیر را محمد بن قاسم استرآبادی، خطیب مشهور به مفسر جرجانی، که شاید تدوین کننده تفسیر نیز باشد، از دو راوی آن، یعنی ابو الحسن علی بن محمد بن سیار و ابو یعقوب یوسف بن محمد بن زیاد، نقل کرده است. در مقدمه این تفسیر به نقل از دو راوی کتاب آمده است که بعد از به قدرت رسیدن حسن بن زید (ملقب به الداعی الی الحق و امام زیدیه) در استرآباد، آنان مجبور به مهاجرت به [[سامرا]] بعد از سال ۲۵۴ شدند. آن سال زمان آغاز امامت امام عسکری(ع) بوده است<ref>حسن بن على(ع)، امام يازدهم، التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن بن علي العسكري، قم، مدرسة الإمام المهدي، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۹. آقا بزرگ طهراني، محمد محسن بن علی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دار الأضواء، ج۴، ص۲۸۶.</ref> در ادامه نقل شده است که متن کل تفسیر را به مدت هفت سال نزد امام فراگرفته‌اند.<ref>حسن بن على(ع)، امام يازدهم، التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن بن علي العسكري، قم، مدرسة الإمام المهدي، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۱۳.</ref> | ||
==اعتبار کتاب== | ==اعتبار کتاب== | ||
وثاقت و اعتبار این تفسیر با وجود قدمت آن، در بین علمای [[شیعه]] از گذشته مورد بحث بوده است. [[شیخ صدوق]] نخستین عالم امامی است که از این تفسیر مطالب فراوانی در کتب خود نقل کرده است. ایشان در آغاز کتاب [[من لا یحضره الفقیه]] بیان داشته است که روایات کتاب را از متون معتبر و مشهور گرفته است و از تفسیر امام حسن عسکری نیز روایاتی را نقل کرده است. | وثاقت و اعتبار این تفسیر با وجود قدمت آن، در بین علمای [[شیعه]] از گذشته مورد بحث بوده است. [[شیخ صدوق]] نخستین عالم امامی است که از این تفسیر مطالب فراوانی در کتب خود نقل کرده است. ایشان در آغاز کتاب [[من لا یحضره الفقیه]] بیان داشته است که روایات کتاب را از متون معتبر و مشهور گرفته است<ref> ابن بابويه، محمد بن على، من لا يحضره الفقيه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۱، ص۳.</ref> و از تفسیر امام حسن عسکری نیز روایاتی را نقل کرده است. <ref> ابن بابويه، محمد بن على، من لا يحضره الفقيه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۲، ص۳۲۷.</ref> | ||
[[احمد بن علی طبرسی]] در [[کتاب احتجاج]] ضمن معرفی منابع خود از تفسیر امام حسن عسکری یاد کرده است، اما به عدم اشتهار آن اشاره نموده و به این دلیل، سند روایت کتاب را به‌طور کامل آورده است. قطب راوندی نیز از این تفسیر، بدون اشاره به نام آن، مطلبی نقل کرده است. ابن شهر آشوب نیز از این تفسیر، با تصریح به نام آن ولی بدون ذکر سند، مطلبی آورده است. | [[احمد بن علی طبرسی]] در [[کتاب احتجاج]] ضمن معرفی منابع خود از تفسیر امام حسن عسکری یاد کرده است، اما به عدم اشتهار آن اشاره نموده و به این دلیل، سند روایت کتاب را به‌طور کامل آورده است. <ref>طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۹.</ref>قطب راوندی نیز از این تفسیر، بدون اشاره به نام آن، مطلبی نقل کرده است. <ref>قطب الدين راوندى، سعيد بن هبه الله، قصص الأنبياء، مشهد، مرکز پژوهشهای اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۳۰۶.</ref> ابن شهر آشوب نیز از این تفسیر، با تصریح به نام آن ولی بدون ذکر سند، مطلبی آورده است. <ref>ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبي طالب، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ ق، ج۱، ص۹۲.</ref> | ||
[[محقق کرکی]] (متوفی ۹۴۰) و [[شهید ثانی]] (متوفی ۹۶۵) در اجازات خود، حدیثی را از این تفسیر با ذکر طریق خود به آن آورده‌اند. | [[محقق کرکی]] (متوفی ۹۴۰) و [[شهید ثانی]] (متوفی ۹۶۵) در اجازات خود، حدیثی را از این تفسیر با ذکر طریق خود به آن آورده‌اند. | ||
مطالبی نیز در این تفسیر وجود دارد که مورد پذیرش فقها قرار گرفته است. برای نمونه می‌توان به حدیث مشهور در بیان اوصاف فقهایی که می‌توان از آن‌ها تقلید کرد اشاره نمود.<ref> | مطالبی نیز در این تفسیر وجود دارد که مورد پذیرش فقها قرار گرفته است. <ref>طباطبائی یزدی، محمد کاظم، العروه الوثقی، قم، مؤسسة النشر الإسلامي، چاپ اول، 1417ق، ج۱، ص۹، باب التقلید، مسئله ۲۲ و شروح این کتاب ذیل همان مسئله.</ref> برای نمونه می‌توان به حدیث مشهور در بیان اوصاف فقهایی که می‌توان از آن‌ها تقلید کرد اشاره نمود.<ref> حسن بن على(ع)، امام يازدهم، التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن بن علي العسكري، قم، مدرسة الإمام المهدي، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۳۰۰.</ref> | ||
==اقوال منتقدان== | ==اقوال منتقدان== | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۸: | ||
==نسخه‌های کتاب== | ==نسخه‌های کتاب== | ||
* نسخهاى در كتابخانه حضرت آيت الله نجفى مرعشى كه تاريخ نگارش آن ۸۸۶ هجرى است و به خط بابا حاجى بن سعد الدين حاجى مىباشد. | |||
*نسخهاى در كتابخانه حضرت آيت الله نجفى مرعشى كه تاريخ نگارش آن ۸۸۶ هجرى است و به خط بابا حاجى بن سعد الدين حاجى مىباشد. | * نسخهاى در كتابخانه دانشگاه تهران كه تاريخ نگارش آن ۸۸۰ هجرى و به خط على بن شرف الدين بن على كياء حسينى ركابى است. | ||
* نسخهاى در كتابخانه آستان قدس رضوى كه تاريخ نگارش آن ۹۹۲ هجرى است و به خط جعفر بن محمد بن على بن حسن مىباشد. | |||
*نسخهاى در كتابخانه دانشگاه تهران كه تاريخ نگارش آن ۸۸۰ هجرى و به خط على بن شرف الدين بن على كياء حسينى ركابى است. | |||
*نسخهاى در كتابخانه آستان قدس رضوى كه تاريخ نگارش آن ۹۹۲ هجرى است و به خط جعفر بن محمد بن على بن حسن مىباشد. | |||
{{مطالعه بیشتر}} | {{مطالعه بیشتر}} | ||
==مطالعه بیشتر== | ==مطالعه بیشتر== | ||
* رضا استادی، رساله آخری حول التفسیر المنسوب الی الامام العسکری در الرسائل الاربعه عشره. | |||
*رضا استادی، رساله آخری حول التفسیر المنسوب الی الامام العسکری | * خوئی، سعید رضوی، «نگاهی به تفسیر منسوب به امام حسن عسکری». | ||
*خوئی، سعید رضوی، «نگاهی به تفسیر منسوب به امام حسن | |||
==منابع== | ==منابع== | ||