امتناع سه مسلمان از حضور در جنگ تبوک
شأن نزول آیهٔ ۱۱۸ سورهٔ توبه چیست؟
سه نفر از مسلمانان از حضور در جنگ تبوک امتناع کردند و پس از آنکه پیامبر(ص) و یارانش برگشتند آنان توبه کردند؛ اما پذیرش توبه آنان به تأخیر افتاد. این سه نفر کعب بن مالک و مراره بن ربیع و هلال بن امیه نام داشتند که از حضور در جنگ تبوک و حرکت همراه پیامبر(ص) امتناع کردند. علت این همراهی نکردن را سستی و تنبلی دانسته‌اند. پس از بازگشت پیامبر(ص) از تبوک، این افراد به نزد پیامبر رفته و عذرخواهی کردند. اما پیامبر(ص) با آنان سخن نگفت و به مسلمانان نیز دستور داد که با آن‌ها سخن نگویند. آن‌ها در یک محاصرهٔ اجتماعی قرار گرفتند. کودکان و زنان آنان نزد پیامبر(ص) آمدند و اجازه خواستند که از آن‌ها جدا شوند، پیامبر(ص) اجازه نداد ولی دستور داد که به آن‌ها نزدیک نشوند.[۱]
آن‌ها مجبور شدند شهر را ترک کنند و به کوه‌های اطراف مدینه پناه ببرند. آن‌ها توبه کردند و انتظار می‌کشیدند که توبهٔ آن‌ها قبول شود. اما آیه‌ای که دلیل بر قبولی توبهٔ آن‌ها باشد نازل نشد. آن‌ها تصمیم گرفتند از یکدیگر نیز جدا شده و کلمه‌ای با یکدیگر سخن نگویند. سرانجام پس از پنجاه روز توبه و تضرع، توبه آنان قبول شد و آیه ۱۱۸ سوره توبه در شأن آنان نازل گردید.[۲]
| ﴿ | وَعَلَی الثَّلَاثَةِ الَّذِینَ خُلِّفُوا حَتَّیٰ إِذَا ضَاقَتْ عَلَیْهِمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ وَضَاقَتْ عَلَیْهِمْ أَنْفُسُهُمْ وَظَنُّوا أَنْ لَا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إِلَّا إِلَیْهِ ثُمَّ تَابَ عَلَیْهِمْ لِیَتُوبُوا ۚ إِنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ
و بر آن سه تن که بر جای مانده بودند، تا آنجا که زمین با فراخی‌اش بر آنان تنگ گردید، و از خود به تنگ آمدند و دانستند که پناهی از خدا جز به سوی او نیست. پس [خدا] به آنان [توفیق]توبه داد، تا توبه کنند. بی‌تردید خدا توبه‌پذیر مهربان است. توبه:۱۱۸ |
﴾ |