دلالت آیه اکمال بر ولایت امام علی(ع) در منابع اهل سنت
با توجه به آیه اکمال که بخشی از آن درباره حیوانات حرام گوشت و بخشی طبق نظر شیعه درباره ولایت امام علی(ع) می‌باشد، آیا منابعی از اهل سنت این نظر را تأیید می‌کند؟
به اعتقاد شیعیان بخشی از آیه سوم سوره مائده بر ولایت و امامت امام علی(ع) دلالت دارد که به آیه اکمال شهرت پیدا کرده است و برخی از منابع اهل سنت شان نزول این آیه را در ارتباط با واقعه غدیر می‌دانند. بخش ابتدایی و انتهای این آیه به بیان حکم خوردن گوشت برخی از حیوانات اشاره دارد که ارتباطی با بخش میانی این آیه ندارد.
آیه اکمال
| ﴿ | ...الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا...
امروز دين شما را برايتان كامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانيدم، و اسلام را برای شما [به عنوان] آيينی برگزيدم. مائده:۳ |
﴾ |
منابع اهل سنت
منابع مختلفی از اهل سنت به ارتباط این آیه با روز غدیر و ولایت امام علی(ع) اشاره کرده‌اند. علامه امینی در کتاب الغدیر به شانزده مورد از این منابع اشاره کرده و در اینجا به نمونه هایی از آن اشاره می شود:
- محمد بن جریر طبری(۳۱۰ق) مورخ، محدث و مفسر در کتاب «الولایه» از زید بن ارقم، در شأن این آیه می‌گوید: «این آیه: الیوم اکملت…» در روز غدیر خم درباره علی بن ابی طالب نازل شده است.[۱] طبری قسمتی از خطبه غدیر پیامبر اکرم(ص) را ذکر کرده است.
- ابو نُعَیم اصفهانی(۴۳۰ق) در کتاب «ما نزل من القرآن فی علیّ(ع)» به سند خود تا ابو سعید خدری می‌گوید: «این آیه در روز پنج شنبه، روزی که پیامبر اکرم(ص) در حجه الوداع، مردم را در غدیر خم جمع کردند، نازل شده است. بعد آن حضرت تکبیر گفته و فرمود: خداوند دینش را کامل و نعمتش را تمام کرده و به رسالت من راضی شد.[۲]
- خطیب بغدادی(۴۶۳ق) محدث، مورخ، خطیب و از مشاهير ادب اهل سنت در کتاب تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۹۰، به سند خود از ابن حوشب و ابو هریره از پیامبر اکرم(ص) نزول این آیه را در روز غدیر درباره ولایت علی بن ابی طالب نقل می‌کند. بعد چنین می‌نویسد: بعد از نزول آیه و اعلان ولایت بود که عمر بن خطاب سه بار گفت: «بخ بخ لک یا علی! اصبحت مولاي و مولى کل مسلم..».[۳]
- حاکم حسکانی(۴۹۰ق)، محدث، مفسر و رجال شناس مشهور اهل سنت، در کتاب شواهد التنزیل در شأن نزول آیه ۳ سوره مائده، به چندین سند، از جمله شهر بن حوشب، ابو هریره، ابو سعید خدری و… می‌گوید: این آیه در روز غدیر، بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد. پیامبر فرمود: «الله اکبر علی اکمال الدّین و تمام النعمه و رضا الرّب برسالتی و ولایه علی بن أبی طالب من بعدی» سپس دست علی(ع) را گرفت و فرمود: «من کنت مولاه…».[۴]
- حاکم حسکانی، همچنین در کتاب «المترجم، ص۱۱۲» به سند خود از ابی سعید خدری.[۵]
- خطیب خوارزمی(۵۶۸ق) در «المناقب» ص۸۰، به چند سند، نزول آیه اکمال دین را روز غدیر می‌داند.[۶]
- سبط ابن جوزی حنفی بغدادی(م ۶۵۴) در «تذکره، ص۱۸ و ص۲۳۲».[۷]
- شیخ الاسلام حموینی حنفی(م ۷۲۲) در فرائد السمطین، باب ۱۲.[۸]
- عماد الدین ابن کثیر دمشقی(۷۷۴ق)، در تفسير القرآن العظيم، ج۲، ص۱۴، و تاریخ ابن کثیر، ج۵، ص۲۱۰، از ابوهریره.[۹]
- سیوطی(۹۱۱ق) در تفسیر الدّر المنثور، ج۲، ص۲۵۹، ذیل آیه ۳ سوره مائده به سند ابن عساکر و أبی سعید خدری می‌گوید: این آیه هنگامی نازل شد که پیامبر اکرم(ص) اعلان ولایت علی بن ابی طالب را نمود، آنگاه جبرئیل نازل شده آیه: «الیوم اکملت…» به پیامبر نازل کرده است. امّا سیوطی در این سند خدشه کرده ابن عساکر را ضعیف می‌داند. اما در کتاب (الاتقان) ج۱، ص۳۱ سند به ابوهریره داده و هیچ اشاره به ضعف نکرده است.[۱۰]
آنچه که اشاره شد، تنها تعدادی از منابع اهل سنت است که آیه ۳ سوره مائده را درباره ولایت امام علی(ع) و در روز غدیر، در سفر حجه الوداع نقل کرده‌اند. هر چند آنان ولایت را به نظر خودشان معنا می‌کنند، ولی مهم آن است که در منابع معتبر اهل سنت و راویان غدیر، شأن نزول آیه اکمال دین را در روز غدیر و در رابطه با ولایت امام علی(ع) می‌دانند.
مطالعه بیشتر
- الغدیر، عبدالحسین امینی.
- فضائل الخمسة من الصحاح الستة، سید مرتضی فیروزآبادی.
- مناقب اهل بیت از نگاه اهل سنت، محمد طاهر شافعی.
منابع
- ↑ طبری، محمد جریر، کتاب الولایه فی طرق حدیث الغدیر، مصر، دارالطباعه، ۱۳۹۰ق. ص۱۰۰.
- ↑ امینی، عبد الحسین، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۲۳۰–۲۳۸.
- ↑ امینی، الغدیر، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۲۳۰–۲۳۸.
- ↑ حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل القواعد التفضیل، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق. ص۱۵۶، ۱۶۰.
- ↑ امینی، الغدیر، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۲۳۰–۲۳۸.
- ↑ امینی، الغدیر، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۲۳۰–۲۳۸.
- ↑ امینی، الغدیر، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۲۳۰–۲۳۸.
- ↑ امینی، الغدیر، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۲۳۰–۲۳۸.
- ↑ امینی، الغدیر، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۲۳۰–۲۳۸.
- ↑ امینی، الغدیر، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۲۳۰–۲۳۸.