میل یوسف(ع) به زلیخا براساس آیات قرآن
آیا یوسف(ع) به زلیخا میل داشت؟
یوسف(ع) براساس آیات قرآن، اگر برهان خداوند را نمی‌دید، به مقتضای طبع بشری، میل به همسر عزیز مصر پیدا می‌کرد. اما یوسف، به گناه دچار نشد و با دیدن برهان پروردگار از موقعیت گناه، رهایی یافت. برهان الهی را به علم، ایمان، علم شهودی، صفات برجسته اخلاقی، عصمت و مقام نبوت دانسته‌اند. برخی نیز واقعه پارچه انداختن بر روی بت توسط زلیخا را برهان خداوند دانسته‌اند.
برخی مفسران معتقدند که مقصود از قصد یوسف(ع) در آیه ۲۴ سوره یوسف، قصد بر کامجویی نبود بلکه قصد بر مجازات و قتل طرف مقابل بود که با دیدن برهان الهی، از این فکر رهایی یافت.
آیه ۲۴ سوره یوسف
| ﴿ |
زلیخا قصد او کرد و یوسف نیز اگر برهان پروردگار را نمی‌دید، قصد وی می‌نمود، چنین کردیم تا بدی و زشتکاری را از وی بازگردانیم. یوسف:۲۴ |
﴾ |
میل داشتن در صورت نبودن برهان خداوند
آیه ۲۴ سوره یوسف به این موضوع صراحت دارد که همسر عزیز مصر قصد کامجویی از یوسف را داشت و اگر یوسف برهان خداوند را نمی‌دید او هم قصد و میل کامجویی از زلیخا را پیدا می‌کرد.[۱]
از آیات قرآن به دست آورده‌اند که یوسف در این موقعیت، به گناه دچار نشد.[۲] او با دیدن برهان پروردگار، از مشکل رهایی یافت و برهان الهی سبب رهایی یوسف از این مشکل گردید.[۳] قصد یوسف بر زلیخا را یک قصد بالقوه دانسته‌اند که مانعی بر فعلیت یافتن آن به وجود آمد.[۴]
تصمیم بر قتل یا مجازات طرف مقابل
برخی مفسران معتقدند که مقصود از قصد یوسف و زلیخا در گفتار خداوند، قصد بر کامجویی نبود. بلکه قصد بر مجازات طرف مقابل بوده است.[۵] زلیخا پس از نرسیدن به مقصود خود، تصمیم بر مجازات یوسف داشت و یوسف نیز به خاطر دفاع از خویشتن و تسلیم نشدن در برابر زلیخا تصمیم به قتل یا مجازات زلیخا گرفته بود.[۵] روایتی از امام رضا(ع) نقل شده که قصد یوسف بر زلیخا را به معنای انتقام و مجازات زلیخا توسط یوسف دانسته است.[۶]
برهان خدا چه بود؟
قرآن از آنچه مانع یوسف شد، با تعبیر «برهان پروردگار» یاد کرده است.[۷] كلمه «برهان» به معناى سلطان است، و هر جا اطلاق شود مقصود از آن سببى است كه يقينآور باشد. معجزه و دلیل و حجت در قرآن هم به معنای برهان آمده است. مفسران این برهان را نوعی علم شهودی تعبیر کرده‌اند که به معنای علم مكشوف و يقين مشهود و ديدنى است.[۸]
محمد جواد مغنیه از مفسران معاصر معتقد است با وجود همه عوامل برای گناه اما مانعی سرسخت یوسف را نجات داد و آن، علم او به حلال و حرام، حیاء و یقین او به اینکه خداوند از رگ گردن به او نزدیک‌تر است، بود.[۹]
آیت الله مکارم شیرازی از عالمان شیعه مجموعه‌ای از عوامل را مانع گناه یوسف دانسته‌اند:
- علم، ایمان، تربیت انسانی و صفات برجسته.
- آگاهی او نسبت به حکم تحریم زنا.
- مقام نبوت و معصوم بودن از گناه.
- یک نوع امداد و کمک الهی که بخاطر اعمال نیک در آن لحظه حساس به سراغ او آمد[۱۰]
برخی مفسران احتمال داده‌اند که واقعه پارچه انداختن بر روی بت توسط زلیخا را همان برهان و نشان خداوند بوده که به کمک یوسف آمده و سبب شد یوسف نفس خود را کنترل کند.[۱۱]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۹، ص۳۷۰، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۱۸، ص۴۴۰، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- ↑ علامه طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۱۲۷، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- ↑ مدرسی، سید محمد تقی، من هدی القرآن، ج۵، ص۱۸۴، تهران، دار محبی الحسین، ۱۴۱۹ق.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۹، ص۳۷۱، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۱۹۳، تهران، جهان، ۱۳۷۸ق.
- ↑ سوره یوسف، آیه۲۴.
- ↑ ترجمه تفسير الميزان، علامه طباطبایی، ج۱۱، ص: ۱۷۴
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ج۴، ص۳۰۳، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۲۴ق.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۹، ص۳۷۳.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۱۸، ص۴۴۳.