واجب الوجود: تفاوت میان نسخه‌ها

(بارگزاری اولیه)
 
جز (تغییرات جزئی متنی)
 
(۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{شاخه
 
| شاخه اصلی =
|شاخه فرعی۱ =
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =
}}


{{سوال}}
{{سوال}}
واجب الوجود يعني چه؟
معنای واجب الوجود، چیست؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}


{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
قبل از آنکه به سئوال پاسخ دهیم به علت بکار گیری این مفهوم اشاره می کنیم. واژه خدا یا معادل آن که در زبانهای مختلف بیان می شود عبارت است موجودی که جهان را آفریده و احیانا معانی دیگری از قبیل پروردگار و معبود هم از این واژه بذهن می آید.
{{درگاه|واژه‌ها}}
 
'''واجب الوجود'''، از مفاهیم فلسفی‌ای است که فلاسفه برای تعبیر از [[خداوند]] از آن استفاده می‌کنند. واجب الوجود یعنی وجودی که وجود آن ضروری و لازم است و نمی‌توان نبود آن را تصور کرد. موجودات نسبت به وجود و عدم به سه قسم واجب الوجود،‌ ممکن الوجود و ممتنع الوجود تقسیم می‌شوند. بر اساس برهان امکان و وجوب، در سلسله علل وجود ممکنات، باید واجب الوجود حضور داشته باشد و اگر واجب الوجود که وجود آن به خودش وابسته است وجود نداشته باشد هرگز ممکنی به وجود نخواهد آمد.
فلاسفه با توجه به این که این گونه مفاهیم از مقام فعل الهی و بعضا از افعال مخلوقین مانند پرستیدن انتزاع می شود کوشیده اند مفهومی را بکار بگیرند که حکایت از ذات اقدس الهی داشته باشد بدون اینکه احتیاجی به در نظر گرفتن افعال و مخلوقات وی باشد بدین ترتیب مفهوم واجب الوجود را برگزیده اند.<ref>مصباح يزدي،محمد تقي، آموزش فلسه جلد ۲.</ref>
 
  مفهوم لفظي اين كلمه روشن است، واجب الوجود يعني آن‏چه وجودش ضروري است، در مقابل ممكن الوجود كه فقط امكان وجود دارد؛ تصور هركس درباره خداوند سبحان، عبارت است از موجودي كه محال است نباشد و ضرورتاً و لزوماً بايد باشد.<ref>ر.ك: مطهري، مرتضي، شرح منظومه (مختصر)، انتشارات حكمت، چاپ اول، ۱۳۶۱ش، ج۲، ص۱۳۵.</ref>
 
توضيح مطلب اين‏كه هر مفهومي كه نسبت آن با وجود، سنجيده شود از سه صورت خارج نيست:
 
الف: وجود داشتن آن ضروري است و عدم وجود آن، محال مي‏باشد كه به آن «واجب الوجود» گفته مي‏شود.
 
ب: اتصاف آن به وجود، يا موجود بودن آن ضرورتي ندارد و مي‏توان تصور كرد كه رابطه آن با وجود، گسستني و جداشدني است. به چنين مفهومي «ممكن الوجود» مي‏گويند.
 
ج: موجود بودن آن غيرممكن است و هرگز به وجود متصف نمي‏شود، كه به آن «ممتنع الوجود» مي‏گويند.<ref>ر.ك: طباطبايي، سيد محمد حسين، نهايه الحكمه، قم، مؤسسه النشر الاسلامي، التابعه لجماعه المدرسين بقم المشرفه، ۱۳۶۲ش، ص۴۳ و ۴۸ و ۶۵؛ و مغنيه، محمد جواد، مغنيه، ترجمه محمدرضا عطايي، خطوط برجسته‏اي از فلسفه و كلام اسلامي، مشهد، آستان قدس رضوي، ۱۳۶۴ش، ص۴۵ـ۴۲؛ و ر.ك: خرازي، سيد محسن، بدايه المعارف الالهيه في عقايد الاسلاميه، ترجمه سيروس (مرتضي) متقي نژاد، قم، احسن الحديث، چاپ اول، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۳۵ـ۳۴.</ref>
 
رابطه واجب الوجود و ممكن الوجود و ممتنع الوجود با وجود، مانند رابطه شكر و آب با شيريني و شوري است، شيريني شكر از آن هرگز جدا نمي‏شود و «شكر غير شيرين» قابل تصور نيست، اما آب مي‏تواند شيرين باشد يا غير شيرين، و به هر حال براي شيرين شدن لازم است شيريني از خارج به آن داده شود، رابطه شكر و شوري ضرورت عدم دارد يعني هرگز شكر به شوري، متصف نمي‏شود.<ref>سعيدي مهر، محمد، آموزش كلام اسلامي، ج۱، ص۵۵.</ref>


با توجه به مطالبي كه گذشت، مي‏توان واجب الوجود را چنين تعريف كرد: «واجب الوجود موجودي ضروري الوجود است كه هستي‏اش، عين ذاتش بوده و محتاج به چيزي نباشد و قائم به ذات باشد نه متكي بر غير.»<ref>ر.ك: شرح منظومه، همان، ص۱۳۹.</ref>
==تعریف==
واجب الوجود را چنین تعریف کرده‌اند: «واجب الوجود، موجودی ضروری الوجود است که هستی‌اش، عین ذاتش بوده و محتاج به چیزی نباشد و قائم به ذات خودش باشد نه متکی بر غیر».<ref>نگاه کنید به شرح منظومه، همان، ص۱۳۹.</ref>


حكيم سبزواري در تعريف واجب الوجود چنين مي‏گويد:
در تعریف دیگری اینطور آمده است: واجب الوجود یعنی آنچه وجودش ضروری است. تصور هرکس درباره خداوند، عبارت است از موجودی که نبودنش محال است و ضرورتاً و لزوماً باید باشد.<ref>نگاه کنید به مطهری، مرتضی، شرح منظومه (مختصر)، انتشارات حکمت، چاپ اول، ۱۳۶۱ش، ج۲، ص۱۳۵.</ref>
== علت به کارگیری==
واژه [[خدا]] یا معادل آن در زبان‌های مختلف، عبارت از موجودی است که جهان را آفریده است. فیلسوفان با توجه به این که این‌گونه مفاهیم از مقام فعل خداوند و گاه از افعال مخلوقات گرفته می‌شود، کوشیده‌اند مفهومی را بکار بگیرند که حکایت از ذات الهی داشته باشد بدون اینکه احتیاجی به در نظر گرفتن افعال و مخلوقات وی باشد، بدین ترتیب '''واجب الوجود''' را برگزیده‌اند.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش فلسه جلد ۲.</ref>


ما ذاتهُ بذاتِه لذاتِه موجودٌ الحقّ العلي صفاتِه<ref>سبزواري، هادي، شرح منظومه، تهران، انتشارات علميه اسلاميه، ص۱۴۰.</ref>
==تقسیم موجودات به ممکن و واجب==
از دیدگاه فلاسفه اسلامی، هر مفهومی که نسبت آن با وجود سنجیده شود، از ۳ حالت خارج نیست:
* وجود داشتن آن ضروری و لازم است و نبود آن، محال می‌باشد که به آن «واجب الوجود» گفته می‌شود.
* وجود و عدم در آن مساوی است، و موجود بودن آن ضرورتی ندارد و می‌توان تصور کرد که رابطه آن با وجود، گسستنی و جداشدنی است. به چنین مفهومی «ممکن الوجود» می‌گویند. مانند انسان‌ها و همه مخلوقات.
* موجود بودن آن غیرممکن است و هرگز به وجود متصف نمی‌شود، که به آن «ممتنع الوجود» می‌گویند.<ref>نگاه کنید به طباطبایی، سید محمد حسین، نهایه الحکمه، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، التابعه لجماعه المدرسین بقم المشرفه، ۱۳۶۲ش، ص۴۳ و ۴۸ و ۶۵؛ و مغنیه، محمد جواد، مغنیه، ترجمه محمدرضا عطایی، خطوط برجسته‌ای از فلسفه و کلام اسلامی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۴ش، ص۴۵–۴۲؛ و نگاه کنید به خرازی، سید محسن، بدایه المعارف الالهیه فی عقاید الاسلامیه، ترجمه سیروس (مرتضی) متقی نژاد، قم، احسن الحدیث، چاپ اول، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۳۵–۳۴.</ref> مانند شریک برای خدای متعال که وجود برای آن محال است.


چيزي كه ذاتش به خودي خود و نه به تبع پيروي چيز ديگر موجود باشد، موجودي است ثابت كه صفاتش بلندپايه و عالي است) و بهترين صفات را داراست.<ref>ر.ك: مطهري، همان، ص۱۳۵ـ۱۴۱.</ref>
== اثبات واجب الوجود==
{{پایان پاسخ}}
{{اصلی|برهان امکان و وجوب}}
بر اساس برهان امکان و وجوب، هر موجودی در جهان یا وجود آن ممکن است و یا واجب و غیر از این دو نیست. نمی‌توان همه موجودات جهان را ممکن دانست، چرا که ممکن الوجود برای ایجاد نیاز به واجب الوجود دارد، و اگر علت ایجاد ممکن الوجود، ممکن دیگری باشد، آن نیز نیاز به علت دارد و باید سلسله علت‌ها به واجب الوجود که وجودی است بی نیاز از غیر برسد. بنابر این باید وجودی که نیاز به وجود دیگری ندارد و وجود برای آن لازم است وجود داشته باشد تا ممکنی به وجود بیاید.


==منابع==
== منابع ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
 
{{شاخه
| شاخه اصلی = کلام
| شاخه فرعی۱ = آفریدگار
| شاخه فرعی۲ = اسماء و صفات الهی
| شاخه فرعی۳ =
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه = شد
  | تیترها =  
  | تیترها = شد
  | ویرایش =  
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه = شد
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر = شد
  | بازبینی =  
| ارجاعات =
  | تکمیل =  
| بازبینی نویسنده = 
  | اولویت =  
  | بازبینی = شد
  | کیفیت =  
  | تکمیل =
  | اولویت = ب
  | کیفیت = ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
[[ar:واجب الوجود]]
[[es:Ser necesario]]
[[fr:Aséité]]
[[رده:شناخت خدا]]
[[رده:اثبات عقلی خدا]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۴۸


سؤال

معنای واجب الوجود، چیست؟


درگاه‌ها
واژه-ها.png


واجب الوجود، از مفاهیم فلسفی‌ای است که فلاسفه برای تعبیر از خداوند از آن استفاده می‌کنند. واجب الوجود یعنی وجودی که وجود آن ضروری و لازم است و نمی‌توان نبود آن را تصور کرد. موجودات نسبت به وجود و عدم به سه قسم واجب الوجود،‌ ممکن الوجود و ممتنع الوجود تقسیم می‌شوند. بر اساس برهان امکان و وجوب، در سلسله علل وجود ممکنات، باید واجب الوجود حضور داشته باشد و اگر واجب الوجود که وجود آن به خودش وابسته است وجود نداشته باشد هرگز ممکنی به وجود نخواهد آمد.

تعریف

واجب الوجود را چنین تعریف کرده‌اند: «واجب الوجود، موجودی ضروری الوجود است که هستی‌اش، عین ذاتش بوده و محتاج به چیزی نباشد و قائم به ذات خودش باشد نه متکی بر غیر».[۱]

در تعریف دیگری اینطور آمده است: واجب الوجود یعنی آنچه وجودش ضروری است. تصور هرکس درباره خداوند، عبارت است از موجودی که نبودنش محال است و ضرورتاً و لزوماً باید باشد.[۲]

علت به کارگیری

واژه خدا یا معادل آن در زبان‌های مختلف، عبارت از موجودی است که جهان را آفریده است. فیلسوفان با توجه به این که این‌گونه مفاهیم از مقام فعل خداوند و گاه از افعال مخلوقات گرفته می‌شود، کوشیده‌اند مفهومی را بکار بگیرند که حکایت از ذات الهی داشته باشد بدون اینکه احتیاجی به در نظر گرفتن افعال و مخلوقات وی باشد، بدین ترتیب واجب الوجود را برگزیده‌اند.[۳]

تقسیم موجودات به ممکن و واجب

از دیدگاه فلاسفه اسلامی، هر مفهومی که نسبت آن با وجود سنجیده شود، از ۳ حالت خارج نیست:

  • وجود داشتن آن ضروری و لازم است و نبود آن، محال می‌باشد که به آن «واجب الوجود» گفته می‌شود.
  • وجود و عدم در آن مساوی است، و موجود بودن آن ضرورتی ندارد و می‌توان تصور کرد که رابطه آن با وجود، گسستنی و جداشدنی است. به چنین مفهومی «ممکن الوجود» می‌گویند. مانند انسان‌ها و همه مخلوقات.
  • موجود بودن آن غیرممکن است و هرگز به وجود متصف نمی‌شود، که به آن «ممتنع الوجود» می‌گویند.[۴] مانند شریک برای خدای متعال که وجود برای آن محال است.

اثبات واجب الوجود

بر اساس برهان امکان و وجوب، هر موجودی در جهان یا وجود آن ممکن است و یا واجب و غیر از این دو نیست. نمی‌توان همه موجودات جهان را ممکن دانست، چرا که ممکن الوجود برای ایجاد نیاز به واجب الوجود دارد، و اگر علت ایجاد ممکن الوجود، ممکن دیگری باشد، آن نیز نیاز به علت دارد و باید سلسله علت‌ها به واجب الوجود که وجودی است بی نیاز از غیر برسد. بنابر این باید وجودی که نیاز به وجود دیگری ندارد و وجود برای آن لازم است وجود داشته باشد تا ممکنی به وجود بیاید.

منابع

  1. نگاه کنید به شرح منظومه، همان، ص۱۳۹.
  2. نگاه کنید به مطهری، مرتضی، شرح منظومه (مختصر)، انتشارات حکمت، چاپ اول، ۱۳۶۱ش، ج۲، ص۱۳۵.
  3. مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش فلسه جلد ۲.
  4. نگاه کنید به طباطبایی، سید محمد حسین، نهایه الحکمه، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، التابعه لجماعه المدرسین بقم المشرفه، ۱۳۶۲ش، ص۴۳ و ۴۸ و ۶۵؛ و مغنیه، محمد جواد، مغنیه، ترجمه محمدرضا عطایی، خطوط برجسته‌ای از فلسفه و کلام اسلامی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۴ش، ص۴۵–۴۲؛ و نگاه کنید به خرازی، سید محسن، بدایه المعارف الالهیه فی عقاید الاسلامیه، ترجمه سیروس (مرتضی) متقی نژاد، قم، احسن الحدیث، چاپ اول، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۳۵–۳۴.