نزول جبرئیل بر حضرت فاطمه(س)

سؤال

آیا حضرت فاطمه(س) پیامبر بود که جبرئیل بر او نازل می‌شد؟

نزول جبرئیل بر حضرت فاطمه(س) و بیان اخباری از آینده برای ایشان به معنای رسالت حضرت فاطمه(س) نیست. در قرآن در مواردی که خداوند با غیر از انبیاء تکلم کرده است نیز وحی نامیده شده است، برای نمونه، وحی به زنبور، به آسمان‌ها، وحی به ملائکه و به مادر موسی از این قبیل است که در این موارد خبری از غیب به این افراد داده شده است. بنابر این حضور جبرئیل نزد حضرت فاطمه(س) و اخبار از آینده و تصلی به ایشان، همانند حضور جبرئیل نزد حضرت مریم(س) از قبیل وحی انبائی و اخباری و به دلیل عظمت و شأنیت بالای ایشان می‌باشد.

انواع وحی

قرآن، مواردی غیر از آنچه را که به عنوان وحی بر انبیاء نازل شده است را، وحی نامیده است. از جمله اینکه فرموده: ﴿وَ أَوْحی رَبُّکَ إِلَی النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِی مِنَ الْجِبالِ بُیُوتاً﴾ (و پروردگار تو به زنبور عسل وحی نمود که از کوه‌ها، خانه‌هایی برگزین) و ﴿فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فِی یَوْمَیْنِ وَ أَوْحی فِی کُلِّ سَماءٍ أَمْرَها﴾ (پس آنها را به صورت هفت آسمان در دو روز آفرید و در هر آسمانی، کار آن را وحی نمود) و ﴿إِذْ یُوحِی رَبُّکَ إِلَی الْمَلائِکَه أَنِّی مَعَکُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِینَ آمَنُوا﴾ (و هنگامی که پروردگارت به فرشتگان وحی نمود، من با شما هستم کسانی را که ایمان آورده‌اند ثابت قدم بدارید) و ﴿وَ أَوْحَیْنا إِلی أُمِّ مُوسی أَنْ أَرْضِعِیهِ فَإِذا خِفْتِ عَلَیْهِ فَأَلْقِیهِ فِی الْیَمِّ﴾ (و به مادر موسی وحی کردیم که موسی را شیر بده و هنگامی که بر جان او ترسیدی، وی را به دریا بینداز) و ﴿وَ إِذْ أَوْحَیْتُ إِلَی الْحَوارِیِّینَ أَنْ آمِنُوا بِی وَ بِرَسُولِی﴾ (و هنگامی که به حواریون وحی کردم که به من و رسولم (عیسی) ایمان بیاورید) و نیز نزول جبرئیل به صورت انسان بر مریم و سخن گفتن با وی.

آنچه از وحی الهی بر پیامبران نازل شده است، «وحی تشریعی» نامیده می‌شود. وحیی که به غیر از انبیاء الهی نازل می‌شود، «وحی انبائی» (انباء به معنی اخبار) نامیده می‌شود. تفاوت این دو قسم وحی در آن است که براساس وحی تشریعی، فرد به مقام نبوت نایل آمده ولی در وحی انبائی، بدون اینکه فرد از مقام نبوت برخوردار شود، به اخبار غیبی دست می‌یابد. نزول وحی درباره حضرت زهرا(س) نیز از قبیل وحی انبائی بوده و در آن مطالبی از جمله اخبار گذشته و آینده تا روز قیامت آمده است.

نزول جبرئیل بر حضرت فاطمه

در کتاب کافی به سند معتبر آمده که فاطمه پس از مرگ پدرشان رسول خدا(ص) دچار اندوهی عمیق شد. این بود که جبرئیل جهت عرض تسلیت خدمت ایشان آمده، و اخباری از آینده را برایش بیان نموده و علی(ع) آنها را می‌نوشت. این نوشته‌ها بعدها به «مصحف فاطمه» مشهور شد. و به عنوان یکی از منابع علم ائمه، از امامی به امام دیگر سپرده شد. تا اینکه سرانجام به دست امام عصر(عج) رسید. از این رو فاطمه(س) را «محدثه» می‌نامند. یعنی کسی که با فرشتگان گفت و شنود دارد.

هرگاه نفس انسان از جنبه کمالات به مرتبه ای رفیع برسد، صورت‌های ملکی و ملکوتی برایش تمثّل می‌یابند. چنان‌که درباره حضرت مریم(س) جبرئیل به صورت بشری، برایش تمثل یافت.

امام خمینی(ره) درباره شایستگی وجودی حضرت فاطمه(س) برای دریافت وحی می‌گوید: «مسئله فرود آمدن جبرئیل (بر حضرت زهرا) یک مسئله ساده نیست. خیال نشود که جبرئیل برای هر کس امکان نزول دارد. یک تناسب کامل میان مقام و عظمت جبرییل که روح اعظم است، و روح آن شخصی که جبرییل بر او وارد می‌شود، لازم است.»