مسلم بن حجاج نیشابوری: تفاوت میان نسخه‌ها

Article-dot.png
Article-dot.png
از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
مسلم بن حجاج چه کسی بوده و چه جایگاهی در میان اهل سنت دارد؟
مسلم بن حجاج چه کسی بوده و کتاب صحیح مسلم چه جایگاهی در میان اهل‌سنت دارد؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}'''مسلم بن الحجاج نیشابوری''' صاحب کتاب مشهور [[صحیح مسلم]] از بزرگترین و مهم‌ترین کتاب‌های حدیثی اهل سنت است. او از بزرگان اهل حدیث و محدّث معروف اهل سنّت است که علماء اهل سنت از او به عنوان یکی از بزرگان حدیثی خود یاد می‌کنند.  
{{پاسخ}}
{{جعبه اطلاعات شخص
| عنوان = مسلم بن حجاج
| تصویر =
| اندازه تصویر =
| توضیح تصویر =
| نام کامل = ابوالحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری
| سرشناسی = محدّث معروف اهل‌سنت و صاحب کتاب مشهور [[صحیح مسلم]]
| تولد = ۲۰۶ق نیشابور
| وفات = ۲۶۱ق
| استادان = محمد بخاری، احمد بن حنبل
| شاگردان = محمد ترمذی، ابن ابی‌حاتم رازی
| تالیفات = صحیح مسلم
| تحصیلات =
| مذهب = اهل‌سنت
| زمینه فعالیت =
| علت شهرت =
| خویشان سرشناس =
| نحوه درگذشت =
| محل دفن =
| وبگاه =
}}
'''مسلم بن حَجاج نیشابوری''' (۲۰۶-۲۶۱ق) از بزرگان اهل حدیث و محدّث معروف اهل‌سنت و صاحب کتاب مشهور [[صحیح مسلم]] است. کتاب او یکی از [[اسامی صحاح سته|صحاح سته]] و از معتبرترین و مهم‌ترین کتاب‌های حدیثی اهل‌سنت است. علمای اهل‌سنت از او به عنوان یکی از بزرگان حدیثی خود یاد می‌کنند. جایگاه او در میان اهل‌سنت کم‌نظیر است و عالمان اهل‌سنت معتقد به وثاقت او هستند.


== زندگینامه ==
== زندگی‌نامه ==
ابوالحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری از محدثان اهل سنت که در سال ۲۰۴ و به قولی ۲۰۶ هجری در نیشابور متولد شد.
ابوالحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری از محدثان اهل‌سنت که در سال ۲۰۴ق، و به قولی ۲۰۶ق، در نیشابور متولد شد.<ref>ابن خلکان، احمد بن محمد، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان مما ثبت بالنقل والسماع وأثبته العیان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۴م، ج۵، ص۱۹۵.</ref> مسلم به طایفهٔ بنی قشیر، از قبایل معروف عرب، منسوب است، اما به سبب زادگاهش به مسلم نیشابوری هم مشهور است.<ref>صالحی، محیی‌الدین، شرح حال و زندگی اصحاب کتب سته، بی‌جا، نشر عقیده، بی‌تا، به نقل از: صالحی، محیی‌الدین، [http://eslahe.com/13714/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85-%D9%88-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AA%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%B5%D8%AD%DB%8C زندگینامهٔ امام مسلم و چگونگی تدوین صحیح مسلم]، سایت نوگرا، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.</ref> مسلم یکی از ائمهٔ حدیث [[اهل‌سنت]] است<ref>الذهبی، محمد بن أحمد بن عثمان، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعيب الأرناؤوط، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۲ق، ج۱۲، ص۵۶۶.</ref>. کتاب صحیح، یکی از کتاب‌های شش‌گانهٔ مورد اعتماد نزد اهل‌سنت، اثر اوست. وی برای تحصیل و استماع حدیث به حجاز، مصر، شام و عراق مسافرت کرد.<ref>السبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، المطبعة اعتماد، قم، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۵۷۸؛ نیز: ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۵، ص۱۹۴.</ref> او در سال ۲۶۱ق در نیشابور از دنیا رفت.<ref>الذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۵۷۴.</ref> [[حافظ ذهبی]](درگذشت ۷۴۸ق) برای مسلم بیست جلد کتاب که در علوم مختلف است ذکر نموده است.<ref>نجمی، محمدصادق، سیری در صحیحین، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۵۹، ص۵۵.</ref>


مسلم بن حجاج بن مسلم قشیری نیشابوری، یکی از ائمه حدیثی اهل سنت است،<ref>مسلم بن حجّاج قشیری، مقدمه صحیح مسلم، تصحیح: محمد سالم هاشم، طبعه الاولی، دارالکتب العلمیه، بیروت جا، ص۵ (۱۴۱۵ق) و عثمان الذهبی، سید اعلام البنلاء، الطبعه الثامنه، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۲ ق، ج۱۲، ص۵۶۶.</ref> وی صاحب کتاب «صحیح» که یکی از کتاب‌های شش‌گانه و مورد اعتماد نزد اهل سنّت است می‌باشد. او در نیشابور متولد شد و به شهرهای حجاز و مصر و شام و عراق هجرت نمود و کتاب صحیح را تصنیف کرد.<ref>سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات الفقهاء، طبعه الاولی، المطیعه اعتماد، قم، ۴۱۸ ق، ج۳، ص۵۷۸، و ابن خلکان، وفیات الاعیان، تحقیق: دکتر احسان عباس، دار صادر، بیروت، ۱۳۹۷ ق، ج۵، ص۱۹۴.</ref> وی در سال ۲۶۱ هـ ق در نیشابور از دنیا رفت.<ref>عثمان الذهبی، پیشین، ج۱۲، ص۵۷۴.</ref>
از مقدمه‌ای که مسلم بر صحیح خود نگاشته، روشن می‌شود که در دورهٔ او کثرت اخبار ضعیف و خرافی حقایق دینی را بر بسیاری از مردم و حتی دانشمندان مشتبه کرده بود. مسلم به تقاضای یکی از برادران دینی خود، که نام او مشخص نیست، به تألیف کتاب صحیح مسلم همت گماشت.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل‌سنت، تهران، انتشارات سمت و دانشکدهٔ علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵ش، ص۸۵.</ref>


مسلم بن حجاج بن مسلم بن ورد بن کرشان نیشابوری قشیری از طایفه بنی قشیر که قبیله معروفی از عرب است، خود او مشهور است به مسلم نیشابوری که شهرت را از زادگاه خود کسب کرده است، و او یکی از رجال برجسته حدیث است.<ref>صالحی،‌ محیی الدین، شرح حال و زندگی اصحاب کتب سته، نشر عقیده، به نقل از: صالحی،‌ محیی الدین، [http://eslahe.com/13714/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85-%D9%88-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AA%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%B5%D8%AD%DB%8C زندگینامه امام مسلم و چگونگی تدوین صحیح مسلم]، سایت نوگرا، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۹، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref>


در میان استادان، چند تن نقش برجسته و تأثیرگذاری را در تعلیم و تربیت او داشته اند که ازجمله آنان، بخاری، احمد بن حنبل، اسحاق بن راهویه، ابو زرعه رازی، قتیبة بن سعید و یحیی بن یحیی تمیمی منقری را می توان نام برد. عالمان بسیاری نیز از او اخذ حدیث کرده اند. برخی، تعداد شاگردان او را ۳۵ نفر نام برده اند که از جمله می توان به ترمذی، صاحب سنن الترمذی، حافظ ابو عوانه اسفراینی، صاحب المستخرج علی صحیح مسلم، عبدالرحمان بن ابی حاتم رازی، صاحب الجرح و التعدیل، ابراهیم بن محمّد بن سفیان و احمد بن سلمه اشاره کرد. علمای اهل سنّت، بر وثاقت و جلالت وی تأکید دارند.<ref>شناخت نامه حدیث ج ۳ ص ۱۸۶ ـ ۱۸۸، به نقل: [http://hadith.net/post/68051/%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85-%D8%A8%D9%86-%D8%AD%D8%AC-%D8%A7%D8%AC/ از مسلم بن حجّاج(۲۰۴ یا ۲۰۶ ـ ۲۶۱ ق)]، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref>
'''اساتید'''
{{ستون|۳}}
* [[محمد بخاری]] (درگذشتهٔ ۲۵۶ق)
* [[احمد بن حنبل]] (درگذشتهٔ ۲۴۱ق)
* اسحاق بن راهویه (درگذشتهٔ ۲۳۷ق)
* [[ابوزُرعه رازی]] (درگذشتهٔ ۲۶۴ق)
* [[قتیبة بن سعید]] (درگذشتهٔ ۲۴۰ق)
* یحیی بن یحیی تمیمی منقری
{{پایان}}
'''شاگردان'''
{{ستون|۳}}
* یعقوب بن اسحاق ابوعوانه (درگذشتهٔ ۳۱۶ق)
* [[محمد ترمذی]] (درگذشتهٔ ۲۷۹ق)
* [[ابن ابی‌حاتم رازی]] (درگذشته‌ٔ ۳۲۷ق)
* ابراهیم بن محمد بن سفیان (درگذشتهٔ ۲۴۹ق)
* احمد بن سلمه.<ref>شناخت‌نامه حدیث ج۳ ص۱۸۶–۱۸۸، به نقل: [http://hadith.net/post/68051/%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85-%D8%A8%D9%86-%D8%AD%D8%AC-%D8%A7%D8%AC/ از مسلم بن حجّاج(۲۰۴ یا ۲۰۶ ـ ۲۶۱ ق)]، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.</ref>
{{پایان}}


صحیح مسلم . مؤلف این کتاب مسلم بن حجاج نیشابوری است ، پس از صحیح بخاری معتبرترین کتاب حدیث در نزد اهل تسنن ، صحیح مسلم است. برخی آن را بر صحیح بخاری ترجیح می‌دهند مسلم به عراق و حجاز و مصر و شام‌ در طلب حدیث مسافرت کرد و مدتی در نیشابور ملازم بخاری بوده است. مسلم در سال 261 در نصرآباد نیشابور درگذشته است.<ref>مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ص۴۷۵.</ref>
== جایگاه ==
عالمان اهل‌سنت بر وثاقت و بلندی رتبهٔ مسلم بن حجاج در دانش حدیث تأکید کرده‌اند.<ref>شناخت‌نامهٔ حدیث ج۳ ص۱۸۶–۱۸۸، به نقل: [http://hadith.net/post/68051/مسلم-بن-حج-اج/ از مسلم بن حجّاج(۲۰۴ یا ۲۰۶ ـ ۲۶۱ ق)]، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.</ref> پیشوایان علم حدیث مسلم بن حجاج را ستایش و به نیکی و احترام از او یاد کرده‌اند. [[قاضی عیاض اندلسى]] (درگذشتهٔ ۵۴۴ق)، از بزرگان حدیث اهل‌سنت، دربارهٔ مسلم بن حجاج چنین می‌گوید: «او یکی از پیشوایان امت اسلام و از حافظان حدیث و نویسندگان زبردست است. چندین فرد از بزرگان قدیم و جدید ایشان را ستوده‌اند و بر امامت و پیشوایی او و صحت احادیث و قدرت والای تمییز و مورد اطمینان بودن و قبول احادیث وی اجماع کرده‌اند.»<ref>تمام، احمد، [https://binesh.cc/archive/2049 امام مسلم نیشابوری و صحیح وی؛ سفری با جاودانگی]، مرکز مطالعات اجتماعی بینش، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.</ref>
 
در مورد زکاوت و علو مرتبهٔ علمی مسلم دانشمندان زمان او با هم اتفاق نظر داشته‌اند. در این مورد حافظ ابوعلی حسین بن علی نیشابوری (درگذشتهٔ ۳۴۹ق)، از محدثان اهل‌سنت، می‌گوید: «در علم حدیث کتابی صحیح‌تر از کتاب امام مسلم وجود ندارد.»<ref>قادری، عبدالهادی، [http://www.abdulhadi55.blogfa.com/post/5 مختصر از زندگی‌نامه امام مسلم نیشابوری]، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.</ref> [[محمد بن بشار]] (درگذشتهٔ ۲۵۲ق)، از مشایخ تسعهٔ (نه‌گانه) حدیث اهل‌سنت، به زمینهٔ دیگری از مراتب علمی مسلم اشاره کرده است:«حفّاظ دنیا چهار تن هستند؛ بوزرعه در ری، مسلم در نیشابور، عبدالله دارمی در سمرقند و محمد بن اسماعیل در بخارا.»<ref>قادری، [http://www.abdulhadi55.blogfa.com/post/5 مختصر از زندگی‌نامه امام مسلم نیشابوری]، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.</ref>


=== آثار ===
=== آثار ===
از مسلم غیر از «صحیح» کتاب‌های دیگری از جمله
از مسلم غیر از کتاب صحیح آثار دیگری نیز به‌جا مانده است؛ از جمله:
{{ستون|۳}}
{{ستون|۳}}
*مسند الکبیر علی اسماء الرجال
* مسند الکبیر علی اسماء الرجال
*الجامع (الکبیر) علی الابواب  
* الجامع (الکبیر) علی الابواب
*کتاب العلل
* کتاب العلل
*کتاب التمییز
* کتاب التمییز
*کتاب اوهام المحدثین
* کتاب اوهام المحدثین
*کتاب الافراد المخضرمین
* کتاب الافراد المخضرمین
*کتاب طبقات التابعین
* کتاب طبقات التابعین
*کتاب من لیس له الا راو واحد
* کتاب من لیس له الا راوٍ واحد
*کتاب سوالاته لاحمدبن حنبل
* کتاب سؤالاته لاحمد بن حنبل
*کتاب الاقران
* کتاب الاقران
*کتاب افراد الشامیین
* کتاب افراد الشامیین
*کتاب حدیث عمرو بن شعیب<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۴.</ref>
* کتاب حدیث عمرو بن شعیب<ref>معارف، جوامع حدیثی اهل‌سنت، ص۸۴.</ref>
{{پایان}}
{{پایان}}


== صحیح مسلم ==
== صحیح مسلم ==
[[پرونده:صحیح مسلم.jpg|بندانگشتی| کتاب «صحیح مسلم» اثر مشهور حدیثی از مسلم بن حجاج|296x296پیکسل]]
{{نوشتار اصلی|صحیح مسلم}}
صحیح مسلم دومین کتاب از جوامع حدیثی اهل سنت است که ادعا بر صحت همه روایات آن رفته است.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۲.</ref> صحیح مسلم از جوامع مهم حدیثی اهل سنت است که ۷۲۷۵ حدیث در موضوعات گوناگون اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تاریخ، سیره و... را دربردارد که مولف آن این روایات را از بین صدها هزار حدیث که در اختیار داشته با دقت تمام گزینش کرده است.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۴.</ref> برخی به احصای روایات غیر تکراری پرداخته، این روایات را به رقمی معادل ۳۰۱۸ حدیث برآورده کرده است.<ref>صحیح مسلم، به تصحیح فواد عبدالباقی، ج۴، ص۲۳۱۳. به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.</ref>
 
او در این کتاب حدود (۳۰۳۳) حدیث در طول پانزده سال جمع کرده است.<ref>سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات الفقهاء، طبعه الاولی، المطیعه اعتماد، قم، ۴۱۸ ق، ج۳، ص۵۷۸، و ابن خلکان، وفیات الاعیان، تحقیق: دکتر احسان عباس، دار صادر، بیروت، ۱۳۹۷ ق، ج۵، ص۱۹۴.</ref> به نظر برخی از علماء اهل سنّت کتاب وی به همراه صحیح بخاری، صحیح‌ترین، کتب در علم حدیثند.<ref>عثمان الذهبی، پیشین، و ابن خلکان، همان، ج؟، ص۱۹۴، ج۱۲، ص۵۶۶.</ref> امام نووی یکی از بزرگان اهل سنّت در شرح صحیح مسلم گفته است: علماء اهل سنّت اتفاق دارند که بعد از قرآن کریم، صحیح‌ترین کتب، یکی صحیح مسلم و دیگری صحیح بخاری است.<ref>عثمان الذهبی، پاورقی و فیات الاعیان، ج۱۲، ص۵۶۷.</ref> البته برخی از علمای اهل سنت حدیث‌های او را قبول ندارند.<ref>عثمان الذهبی، پیشین، ج۱۲، ص۵۶۸.</ref>


از مقدمه ای که مسلم در کتاب صحیح آورده است، روشن می شود که او در عصری زندگی می کرد که کثرت اخبار ضعیف و خرافی حقایق را بر بسیاری از مردم و حتی دانشمندان مشتبه کرده بود. مسلم به تقاضای یکی از برادران دینی که نام او مشخص نیست، به تألیف کتاب خود همت گماشت.<ref>مقدمه صحیح مسلم، به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.</ref>
کتاب صحیح مسلم با نام اصلی الجامع الصحیح یا الصحیح الجامع یکی از صحاح ستهٔ معروف اهل‌سنت و از مهم‌ترین منابع حدیثی آنان در زمینهٔ عقاید، فقه، تفسیر قرآن و تاریخ صدر اسلام است که توسط مسلم بن حجاج نگاشته شده است.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248636&catid=24055 صحیح مسلم]، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.</ref> پس از [[صحیح بخاری]] معتبرترین کتاب حدیث نزد اهل تسنن صحیح مسلم است. برخی آن را بر صحیح بخاری ترجیح می‌دهند.<ref>مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۵ش، ص۴۷۵.</ref> روش مسلم بن حجاج در کتاب صحیح در نقد روایت معیاری برای تألیفات بعدی در حدیث اهل‌سنت شد.<ref>حاجیان، مهدی و مهرناز بهروزی و محمد سپهری،‌ «علوم حدیث در ربع نیشابور طی چهار سدۀ نخستین اسلامی»، دو فصلنامهٔ مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شمارهٔ ۶۴، ۱۳۹۷ش، ص۱۶۴.</ref>[[پرونده:صحیح مسلم.jpg|بندانگشتی| کتاب «صحیح مسلم» اثر مشهور حدیثی از مسلم بن حجاج|296x296پیکسل]]
صحیح مسلم دومین کتاب از جوامع حدیثی اهل‌سنت است که دربارهٔ صحت همهٔ روایات آن ادعا شده است.<ref>معارف، جوامع حدیثی اهل‌سنت، ص۸۲.</ref> صحیح مسلم ۷۲۷۵ حدیث در موضوعات گوناگون اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تاریخی، و… را دربردارد که مؤلف آن این روایات را از بین صدها هزار حدیث که در اختیار داشته با دقت تمام گزینش کرده است.<ref>معارف، جوامع حدیثی اهل‌سنت، ص۸۴.</ref> برخی به احصای روایات غیر تکراری این کتاب پرداخته‌اند و این روایات را رقمی معادل ۳۰۱۸ حدیث برآورد کرده‌اند.<ref>معارف، جوامع حدیثی اهل‌سنت، ص۸۵.</ref>


صحیح مسلم از ۵۴ کتاب اصلی تشکیل شده و با کتاب الایمان شروع شده و به کتاب الاقضیه خاتمه می‌یابد.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۹۰.</ref>
صحیح مسلم از ۵۴ کتاب اصلی تشکیل شده است. این کتاب با کتاب الایمان شروع شده و به کتاب الاغذیه خاتمه می‌یابد.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۹۰.</ref> بسیاری از عالمان اهل‌سنت در مورد صحت کامل همهٔ احادیث این کتاب اتفاق نظر دارند. اهمیت کتاب مسلم برای اهل‌سنت چنان زیاد است که می‌گویند همهٔ احادیث آن، بدون استثناء، صحیح و مورد قبول است.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248636&catid=24055 صحیح مسلم]، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.</ref> در این کتاب، احادیث مرفوعی که به‌صورت معلق روایت شده‌اند نسبت به صحیح بخاری بسیار کمتر است و تعداد آنها از چهارده حدیث تجاوز نمی‌کند.<ref>جدیدی‌نژاد، محمدرضا، دانش رجال از دیدگاه اهل‌سنت، قم، مؤسسهٔ علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۲۰۴.</ref>


== تیتر یک ==
[[شیخ ابو عمرو بن صلاح]] (درگذشتهٔ ۶۴۳ق)، از عالمان اهل‌سنت، معتقد است که تمام احادیثی که امام مسلم در کتابش حکم به صحیح‌بودن آن کرده صد در صد صحیح است.<ref>قادری، [http://www.abdulhadi55.blogfa.com/post/5 مختصر از زندگی‌نامه امام مسلم نیشابوری]، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.</ref> [[علامه نووی|یحیی بن شرف نووی]] (درگذشتهٔ ۶۷۱ق) در مقدمهٔ شرح خود بر صحیح مسلم می‌گوید که عالمان اهل‌سنت بر این مطلب اتفاق دارند که پس از قرآن کتابی صحیح‌تر از صحیح بخاری و صحیح مسلم نیست. این نظری است که امت اسلامی آن را پذیرفته است.<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴ش، ص۸۸.</ref> او در مقدمهٔ شرح خود از مسلم چنین نقل می‌کند: «من صحیح خود را از میان سیصد هزار حدیث جمع‌آوری و انتخاب کرده‌ام و اگر اهل حدیث دویست سال حدیث بنویسند، باز هم مدرک و مرجع آنان کتاب من خواهد بود.»<ref>جناتی، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، ص۸۷.</ref>
این کتاب یکى از صحاح سته معروف اهل سنت و از مهم ترین منابع حدیثى آنان در زمینه عقاید، فقه، تفسیر قرآن، و تاریخ صدر اسلام مى باشد که توسط ابوالحسین مسلم بن حجاج قشیرى نیشابورى (206 - 261 ق) معروف به مسلم نیشابورى نگاشته شده است. نام اصلى این کتاب، «الجامع الصحیح» یا «الصحیح الجامع» است. نویسنده کتاب، شاگرد بخارى بوده و علاوه بر این، از اساتید بخارى نیز بهره برده است. در بین علماى اهل سنت اختلاف پدید آمده که «آیا صحیح مسلم معتبرتر است، یا صحیح بخارى؟» عده فراوانى بر این نظر هستند که بعد از قرآن مجید کتابى دینى صحیح تر از کتاب صحیح مسلم نوشته نشده است. اما على رغم این اختلاف، بسیارى از علماى اهل سنت در مورد صحت کامل همه احادیث هر دو کتاب اتفاق نظر دارند. اهمیت کتاب مسلم براى اهل سنت چنان زیاد است که مى گویند، همه احادیث آن بدون استثناء، صحیح و مورد قبول است و حتى مى گویند اگر کسى در مورد صحت آنها قسم یاد کند (مثلاً به خدا سوگند که اگر فلان حدیث مسلم صحیح باشد، برده اى را آزاد خواهم کرد)، باید به محتواى سوگند خود عمل کند، زیرابه نظر آنان همه احادیث مسلم صحیح است.


در علت این همه اعتبارى که براى آن قائلند نیز گفته شده که ابوزرعه رازى به هنگام عرضه کتاب مسلم توسط خود مسلم به وى، روایات ضعیف آن را علامت زده و توسط مسلم حذف شده است و بنابراین، هیچ حدیث ضعیف و نادرستى در آن یافت نمى شود! از طرفى، ضعف هایى در کتاب بخارى وجود دارد که این کتاب فاقد آن نقاط ضعف بوده و از حسن ترتیب ویژه اى در تنظیم و نقل احادیث برخوردار است که سایر کتابهاى حدیثى از چنین ترتیبى بى بهره اند.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248636&catid=24055 صحیح مسلم]، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref>
وجود راویان ضعیف، مانند [[ابو هریره]]، [[ابوموسی اشعری]]، [[عمرو بن عاص]]، [[عبدالله بن زبیر]] و عمران بن حیطان، و وجود روایاتی که مخالف ادلهٔ قطعی عقلی و شرعی است از ضعف‌های کتاب صحیح مسلم به شمار رفته است.<ref>جناتی، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، ص۹۱.</ref> برخی از عالمان اهل‌سنت اعتبار همهٔ حدیث‌های صحیح مسلم را قبول ندارند.<ref>الذهبی، سیر اعلام النبلاء ج۱۲، ص۵۶۸.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
خط ۵۸: خط ۹۴:
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه =شد
  | تیترها =
  | تیترها =شد
  | ویرایش =
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر =شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی =
  | بازبینی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت =ج
  | کیفیت =
  | کیفیت =ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۰۲

سؤال

مسلم بن حجاج چه کسی بوده و کتاب صحیح مسلم چه جایگاهی در میان اهل‌سنت دارد؟

مسلم بن حجاج
نام کاملابوالحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری
سرشناسیمحدّث معروف اهل‌سنت و صاحب کتاب مشهور صحیح مسلم
تولد۲۰۶ق نیشابور
وفات۲۶۱ق
استادانمحمد بخاری، احمد بن حنبل
شاگردانمحمد ترمذی، ابن ابی‌حاتم رازی
تالیفاتصحیح مسلم
مذهباهل‌سنت

مسلم بن حَجاج نیشابوری (۲۰۶-۲۶۱ق) از بزرگان اهل حدیث و محدّث معروف اهل‌سنت و صاحب کتاب مشهور صحیح مسلم است. کتاب او یکی از صحاح سته و از معتبرترین و مهم‌ترین کتاب‌های حدیثی اهل‌سنت است. علمای اهل‌سنت از او به عنوان یکی از بزرگان حدیثی خود یاد می‌کنند. جایگاه او در میان اهل‌سنت کم‌نظیر است و عالمان اهل‌سنت معتقد به وثاقت او هستند.

زندگی‌نامه

ابوالحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری از محدثان اهل‌سنت که در سال ۲۰۴ق، و به قولی ۲۰۶ق، در نیشابور متولد شد.[۱] مسلم به طایفهٔ بنی قشیر، از قبایل معروف عرب، منسوب است، اما به سبب زادگاهش به مسلم نیشابوری هم مشهور است.[۲] مسلم یکی از ائمهٔ حدیث اهل‌سنت است[۳]. کتاب صحیح، یکی از کتاب‌های شش‌گانهٔ مورد اعتماد نزد اهل‌سنت، اثر اوست. وی برای تحصیل و استماع حدیث به حجاز، مصر، شام و عراق مسافرت کرد.[۴] او در سال ۲۶۱ق در نیشابور از دنیا رفت.[۵] حافظ ذهبی(درگذشت ۷۴۸ق) برای مسلم بیست جلد کتاب که در علوم مختلف است ذکر نموده است.[۶]

از مقدمه‌ای که مسلم بر صحیح خود نگاشته، روشن می‌شود که در دورهٔ او کثرت اخبار ضعیف و خرافی حقایق دینی را بر بسیاری از مردم و حتی دانشمندان مشتبه کرده بود. مسلم به تقاضای یکی از برادران دینی خود، که نام او مشخص نیست، به تألیف کتاب صحیح مسلم همت گماشت.[۷]


اساتید

شاگردان

  • یعقوب بن اسحاق ابوعوانه (درگذشتهٔ ۳۱۶ق)
  • محمد ترمذی (درگذشتهٔ ۲۷۹ق)
  • ابن ابی‌حاتم رازی (درگذشته‌ٔ ۳۲۷ق)
  • ابراهیم بن محمد بن سفیان (درگذشتهٔ ۲۴۹ق)
  • احمد بن سلمه.[۸]


جایگاه

عالمان اهل‌سنت بر وثاقت و بلندی رتبهٔ مسلم بن حجاج در دانش حدیث تأکید کرده‌اند.[۹] پیشوایان علم حدیث مسلم بن حجاج را ستایش و به نیکی و احترام از او یاد کرده‌اند. قاضی عیاض اندلسى (درگذشتهٔ ۵۴۴ق)، از بزرگان حدیث اهل‌سنت، دربارهٔ مسلم بن حجاج چنین می‌گوید: «او یکی از پیشوایان امت اسلام و از حافظان حدیث و نویسندگان زبردست است. چندین فرد از بزرگان قدیم و جدید ایشان را ستوده‌اند و بر امامت و پیشوایی او و صحت احادیث و قدرت والای تمییز و مورد اطمینان بودن و قبول احادیث وی اجماع کرده‌اند.»[۱۰]

در مورد زکاوت و علو مرتبهٔ علمی مسلم دانشمندان زمان او با هم اتفاق نظر داشته‌اند. در این مورد حافظ ابوعلی حسین بن علی نیشابوری (درگذشتهٔ ۳۴۹ق)، از محدثان اهل‌سنت، می‌گوید: «در علم حدیث کتابی صحیح‌تر از کتاب امام مسلم وجود ندارد.»[۱۱] محمد بن بشار (درگذشتهٔ ۲۵۲ق)، از مشایخ تسعهٔ (نه‌گانه) حدیث اهل‌سنت، به زمینهٔ دیگری از مراتب علمی مسلم اشاره کرده است:«حفّاظ دنیا چهار تن هستند؛ بوزرعه در ری، مسلم در نیشابور، عبدالله دارمی در سمرقند و محمد بن اسماعیل در بخارا.»[۱۲]

آثار

از مسلم غیر از کتاب صحیح آثار دیگری نیز به‌جا مانده است؛ از جمله:

  • مسند الکبیر علی اسماء الرجال
  • الجامع (الکبیر) علی الابواب
  • کتاب العلل
  • کتاب التمییز
  • کتاب اوهام المحدثین
  • کتاب الافراد المخضرمین
  • کتاب طبقات التابعین
  • کتاب من لیس له الا راوٍ واحد
  • کتاب سؤالاته لاحمد بن حنبل
  • کتاب الاقران
  • کتاب افراد الشامیین
  • کتاب حدیث عمرو بن شعیب[۱۳]


صحیح مسلم

مقالهٔ اصلی: صحیح مسلم

کتاب صحیح مسلم با نام اصلی الجامع الصحیح یا الصحیح الجامع یکی از صحاح ستهٔ معروف اهل‌سنت و از مهم‌ترین منابع حدیثی آنان در زمینهٔ عقاید، فقه، تفسیر قرآن و تاریخ صدر اسلام است که توسط مسلم بن حجاج نگاشته شده است.[۱۴] پس از صحیح بخاری معتبرترین کتاب حدیث نزد اهل تسنن صحیح مسلم است. برخی آن را بر صحیح بخاری ترجیح می‌دهند.[۱۵] روش مسلم بن حجاج در کتاب صحیح در نقد روایت معیاری برای تألیفات بعدی در حدیث اهل‌سنت شد.[۱۶]

کتاب «صحیح مسلم» اثر مشهور حدیثی از مسلم بن حجاج

صحیح مسلم دومین کتاب از جوامع حدیثی اهل‌سنت است که دربارهٔ صحت همهٔ روایات آن ادعا شده است.[۱۷] صحیح مسلم ۷۲۷۵ حدیث در موضوعات گوناگون اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تاریخی، و… را دربردارد که مؤلف آن این روایات را از بین صدها هزار حدیث که در اختیار داشته با دقت تمام گزینش کرده است.[۱۸] برخی به احصای روایات غیر تکراری این کتاب پرداخته‌اند و این روایات را رقمی معادل ۳۰۱۸ حدیث برآورد کرده‌اند.[۱۹]

صحیح مسلم از ۵۴ کتاب اصلی تشکیل شده است. این کتاب با کتاب الایمان شروع شده و به کتاب الاغذیه خاتمه می‌یابد.[۲۰] بسیاری از عالمان اهل‌سنت در مورد صحت کامل همهٔ احادیث این کتاب اتفاق نظر دارند. اهمیت کتاب مسلم برای اهل‌سنت چنان زیاد است که می‌گویند همهٔ احادیث آن، بدون استثناء، صحیح و مورد قبول است.[۲۱] در این کتاب، احادیث مرفوعی که به‌صورت معلق روایت شده‌اند نسبت به صحیح بخاری بسیار کمتر است و تعداد آنها از چهارده حدیث تجاوز نمی‌کند.[۲۲]

شیخ ابو عمرو بن صلاح (درگذشتهٔ ۶۴۳ق)، از عالمان اهل‌سنت، معتقد است که تمام احادیثی که امام مسلم در کتابش حکم به صحیح‌بودن آن کرده صد در صد صحیح است.[۲۳] یحیی بن شرف نووی (درگذشتهٔ ۶۷۱ق) در مقدمهٔ شرح خود بر صحیح مسلم می‌گوید که عالمان اهل‌سنت بر این مطلب اتفاق دارند که پس از قرآن کتابی صحیح‌تر از صحیح بخاری و صحیح مسلم نیست. این نظری است که امت اسلامی آن را پذیرفته است.[۲۴] او در مقدمهٔ شرح خود از مسلم چنین نقل می‌کند: «من صحیح خود را از میان سیصد هزار حدیث جمع‌آوری و انتخاب کرده‌ام و اگر اهل حدیث دویست سال حدیث بنویسند، باز هم مدرک و مرجع آنان کتاب من خواهد بود.»[۲۵]

وجود راویان ضعیف، مانند ابو هریره، ابوموسی اشعری، عمرو بن عاص، عبدالله بن زبیر و عمران بن حیطان، و وجود روایاتی که مخالف ادلهٔ قطعی عقلی و شرعی است از ضعف‌های کتاب صحیح مسلم به شمار رفته است.[۲۶] برخی از عالمان اهل‌سنت اعتبار همهٔ حدیث‌های صحیح مسلم را قبول ندارند.[۲۷]

منابع

  1. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان مما ثبت بالنقل والسماع وأثبته العیان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۴م، ج۵، ص۱۹۵.
  2. ↑ صالحی، محیی‌الدین، شرح حال و زندگی اصحاب کتب سته، بی‌جا، نشر عقیده، بی‌تا، به نقل از: صالحی، محیی‌الدین، زندگینامهٔ امام مسلم و چگونگی تدوین صحیح مسلم، سایت نوگرا، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.
  3. ↑ الذهبی، محمد بن أحمد بن عثمان، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعيب الأرناؤوط، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۲ق، ج۱۲، ص۵۶۶.
  4. ↑ السبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، المطبعة اعتماد، قم، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۵۷۸؛ نیز: ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۵، ص۱۹۴.
  5. ↑ الذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۵۷۴.
  6. ↑ نجمی، محمدصادق، سیری در صحیحین، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۵۹، ص۵۵.
  7. ↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل‌سنت، تهران، انتشارات سمت و دانشکدهٔ علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵ش، ص۸۵.
  8. ↑ شناخت‌نامه حدیث ج۳ ص۱۸۶–۱۸۸، به نقل: از مسلم بن حجّاج(۲۰۴ یا ۲۰۶ ـ ۲۶۱ ق)، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.
  9. ↑ شناخت‌نامهٔ حدیث ج۳ ص۱۸۶–۱۸۸، به نقل: از مسلم بن حجّاج(۲۰۴ یا ۲۰۶ ـ ۲۶۱ ق)، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.
  10. ↑ تمام، احمد، امام مسلم نیشابوری و صحیح وی؛ سفری با جاودانگی، مرکز مطالعات اجتماعی بینش، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.
  11. ↑ قادری، عبدالهادی، مختصر از زندگی‌نامه امام مسلم نیشابوری، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.
  12. ↑ قادری، مختصر از زندگی‌نامه امام مسلم نیشابوری، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.
  13. ↑ معارف، جوامع حدیثی اهل‌سنت، ص۸۴.
  14. ↑ صحیح مسلم، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.
  15. ↑ مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۵ش، ص۴۷۵.
  16. ↑ حاجیان، مهدی و مهرناز بهروزی و محمد سپهری،‌ «علوم حدیث در ربع نیشابور طی چهار سدۀ نخستین اسلامی»، دو فصلنامهٔ مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شمارهٔ ۶۴، ۱۳۹۷ش، ص۱۶۴.
  17. ↑ معارف، جوامع حدیثی اهل‌سنت، ص۸۲.
  18. ↑ معارف، جوامع حدیثی اهل‌سنت، ص۸۴.
  19. ↑ معارف، جوامع حدیثی اهل‌سنت، ص۸۵.
  20. ↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۹۰.
  21. ↑ صحیح مسلم، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.
  22. ↑ جدیدی‌نژاد، محمدرضا، دانش رجال از دیدگاه اهل‌سنت، قم، مؤسسهٔ علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۲۰۴.
  23. ↑ قادری، مختصر از زندگی‌نامه امام مسلم نیشابوری، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.
  24. ↑ جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴ش، ص۸۸.
  25. ↑ جناتی، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، ص۸۷.
  26. ↑ جناتی، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، ص۹۱.
  27. ↑ الذهبی، سیر اعلام النبلاء ج۱۲، ص۵۶۸.
مقاله‌های مرتبط
برگرفته از «https://fa.wikipasokh.com/index.php?title=مسلم_بن_حجاج_نیشابوری&oldid=62554»