شیخ عبدالکریم حائری و رضاشاه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}}سؤال: چرا حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی مقابل رضا شاه، نرمی نشان می‌داد، فقط کافی بود در قضیه کشف حجاب یک فتوای جهاد می‌داد تا مردم رضاشاه را نابود کنند، چرا شاه را با القابی همچون «خلد الله ملکه» خطاب کردند؟{{پایان سوال}} | {{سوال}}سؤال: چرا حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی مقابل رضا شاه، نرمی نشان می‌داد، فقط کافی بود در قضیه کشف حجاب یک فتوای جهاد می‌داد تا مردم رضاشاه را نابود کنند، چرا شاه را با القابی همچون «خلد الله ملکه» خطاب کردند؟{{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
[[پرونده:Haeri 1.png|بندانگشتی|225x225پیکسل|شیخ عبدالکریم حائری]] | |||
در | [[شیخ عبدالکریم حائری یزدی]] را از عالمانی دانسته‌اند که هیچگاه در مسائل سیاسی فعال نبود اما شرایط به گونه‌ای پیش رفت که در اواخر عمر، ناچار شد به خاطر جایگاهش، در امور سیاسی دخالت کند. مهم‌ترین چالش حائری در آن سال‌ها، نحوه تعامل و مناسباتش با [[رضاشاه]] بود. | ||
شیخ عبدالکریم معتقد بود گفتار او بر شاه اثر ندارد و تنها سبب می‌شود که شاه کار را سریعتر و شدیدتر به انجام رساند. با این حال، اندک دخالت‌هایی که شیخ در امور سیاسی داشت، بیشتر به اصرار دیگران بود. شیخ به درستی می‌دانست که قدرتی در مقابل شاه ندارد و برخورد با شاه، می‌توانست بقای حوزه علمیه را به خطر اندازد. | |||
شیخ عبدالکریم که حاج شیخ نیز خوانده می‌شد، حفظ [[حوزه علمیه قم]] را مهم‌ترین اولویت خود می‌دانست و همین مسئله دلیل اجتناب او از ورود در رویدادهای سیاسی بود. او در [[کشف حجاب|مسئله کشف حجاب]] با اصرار شاگردان و برخی مردم، به شاه تلگراف زد و متذکر شد «اوضاع حاضره که بر خلاف قوانین شرع مقدس و مذهب جعفری(ع) است، موجب نگرانی داعی و عموم مسلمین است». شاه البته کلام شیخ را نپذیرفت و با تندی به آن پاسخ داد. | |||
و | آیتﷲ شیخ عبدالکریم حائری یزدی در سال ۱۳۱۲ش در نامه‌ای به شاه از او خواست در مورد هجوم یهودیان به [[فلسطین]] و [[بیت المقدس]] عکس‌العملی داشته باشد «تا غائله مرتفع گردد». این حادثه پیش از واقعه کشف حجاب بوده و متن آن با احترام است. | ||
== رویکرد شیخ عبدالکریم حائری == | |||
{{درگاه|حوزه و روحانیت}}حائری یزدی را از عالمانی دانسته‌اند که هیچگاه در مسائل سیاسی فعال نبوده، بلکه از حوادث سیاسی گریزان بوده است.<ref>امینی، اهتمام…، ص۱۹۱.</ref> او برای شرکت نکردن در [[مشروطه|داستان مشروطه]]، [[نجف]] را به مقصد [[کربلا]] ترک کرد.<ref>کریمی جهرمی، علی، آیة اللّه مؤسّس: مرحوم آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری، قم، دارالحکمة، ۱۳۷۲ش، ص۵۵.</ref> شیخ عبدالکریم در اعتراض عالمان شیعه به حضور نیروهای اشغالگر خارجی در سال ۱۳۳۰ق در عراق که از [[نجف]] و [[کربلا]] به [[کاظمین]] رفتند، شرکت نکرد.<ref>نظام الدین زاده، ص۱۵۴–۱۵۵.</ref> | |||
{{جعبه نقل قول|امام خمینی:{{سخ}} «درباره بزرگی او (شیخ عبدالکریم حائری) همین مقدار بس که توانست در آن زمان سخت که رضاشاه تصمیم داشت، حوزه و روحانیت را نابود کند، حوزه‌ها، بلکه روحانیت را حفظ کند و این امانت را به ما داد تا ما به دیگران رد کنیم».<ref>ستوده، امیر رضا، رجب زاده، شهرام، پا به پای آفتاب؛ گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی امام خمینی(س)، تهران: پنجره، ۱۳۹۱، ج۴، ص۱۶۰</ref>}}اما شرایط به گونه‌ای پیش رفت که حائری در اواخر عمر، ناچار شد به خاطر جایگاه اجتماعی‌اش، در امور سیاسی دخالت کند. مهم‌ترین چالش حائری در آن سال‌ها، نحوه تعامل و مناسباتش با [[رضاشاه]] بود. در دوران سردار سپه بودن رضاخان، روابط نسبتاً خوبی میان این دو برقرار بود.<ref>دولت‌آبادی، ج۴، ص۲۸۹.</ref> از زمان تثبیت سلطنت رضاشاه تا پیش از طرح مسئله [[کشف حجاب]]، مناسبات میان آنها نه حسنه نه تیره بود.<ref>حائری یزدی، مهدی، ص۶۴.</ref> مناسبات آنها پس از کشف حجاب به کلی قطع شد.<ref name=":4" /> | |||
شیخ عبدالکریم معتقد بود گفتار او بر شاه اثر ندارد بلکه او کار را شدیدتر می‌کند. نقل شده [[آیت الله سیدمحمدتقی خوانساری]] خطاب به شیخ گفت: می‌دانید که پهلوی می‌خواهد ایران را نصرانی کند؟! آیت‌الله حائری: می‌دانم، ولی شما می‌خواهید که من کاری کنم که او زودتر چنین بکند.<ref name=":2">عفتی، قدرت‌الله، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/130/6200/65835/آیت-الله-مؤسس،حائری-یزدی،-شیخ-عبدالکریم آیت الله مؤسس،حائری یزدی، شیخ عبدالکریم]»، سایت حوزه، تاریخ بازدید:۱۰آذر ۱۴۰۱ش.</ref> | |||
البته شیخ به درستی می‌دانست که قدرتی در مقابل شاه ندارد و برخورد با شاه، می‌توانست بقای حوزه علمیه را به خطر اندازد. اندک دخالت‌های شیخ در امور سیاسی نیز به اصرار دیگران بوده که حتی نقل شده، برخی به شیخ بی‌احترامی نیز کردند.<ref name=":2" /> | |||
== حفظ حوزه علمیه اولویت اصلی شیخ == | |||
حفظ [[حوزه علمیه قم]] را مهم‌ترین اولویت شیخ عبدالکریم حائری دانسته‌اند که دلیل اجتناب او از ورود در رویدادهای سیاسی، همین مسئله بوده است. به نظر محققان، حائری آگاهانه به مسائل مرتبط با حکومت وارد نمی‌شد؛ زیرا بر این باور بود که موضع‌گیری در برابر رضاشاه در آن اوضاع، نتیجه‌ای جز برچیده شدن حوزه نخواهد داشت.<ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲–۱۳۵۴ش، ج۱، ص۲۹–۳۰، ۵۳–۵۴؛ امینی، اهتمام…، ص۱۹۸.</ref> | |||
{{نقل قول|آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری شیرازی:{{سخ}} «من یک مجتهدم و معتقد شدم که باید حوزه‌ای به وجود بیاورم که در آن عده‌ای تحصیل کنند و مجتهد بشوند و فقیه بشوند و به نظرم رسیده است که وظیفه‌ام این است و هر چیزی که سر راه این وظیفه‌ام قرار بگیرد، جلویش را می‌گیرم»<ref>مرتضوی، سید ضیاء، «[http://ijtihadnet.ir/عقلانیت-حاج-شیخ-عبدالکریم-حائری-در-شکل/ عقلانیت حاج شیخ عبدالکریم حائری در شکل‌گیری، گسترش و ماندگاری حوزه قم]»، شبکه اجتهاد، تاریخ درج مطلب:۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۳ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>}}[[پرونده:Haeri v digaran.jpg|بندانگشتی|از چپ حاج سید ابراهیم قمی، شیخ عبدالکریم حائری، حاج‌میرزا مهدی (پیشکار شیخ عبدالکریم)]] | |||
[[آیت‌الله مرعشی نجفی]] از مراجع تقلید شیعه و از شاگردان آیت‌الله حائری معتقد بود «آن شداید و کوران‌هایی که در دوره آن پهلوی (رضاشاه) پیش آمد همه را با حُسن خُلق و کفایت نگهداری کرد، حوزه و اهل علم را نگهداری کرد.»<ref name=":0">«[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/11/10/2653382/تلگرافِ-توهین-رضاشاه-به-آیت-الله-حائری-در-ماجرای-کشف-حجاب-مرجعی-که-بخاطر-اعمال-رضاخان-دِق-کرد تلگرافِ توهین رضاشاه به آیت‌الله حائری در ماجرای کشف حجاب]»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید:۳ آذر ۱۴۰۱ش.</ref> | |||
از [[امام خمینی]] درباره اهمیت کار حاج شیخ عبدالکریم نقل شده که «اگر مرحوم حاج شیخ در حال حاضر بودند، کاری را انجام می‌دادند که من انجام دادم و تأسیس حوزه علمیه در آن روز، از جهت سیاسی، کمتر از تأسیس جمهوری اسلامی در ایران امروز نبود».<ref>امام و روحانیت: مجموعه سخنان و دیدگاه‌های امام خمینی درباره روحانیت، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۶۲، ص ۱۷۳</ref> | |||
== مواضع شیخ عبدالکریم در داستان کشف حجاب == | |||
حائری در ماجرای اجباری شدن سربازی در ایران که مورد مخالفت برخی عالمان شیعه قرار گرفته بود، موافقت کرد.<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۴، ص۴۹۷–۴۹۸</ref> اما پس از [[کشف حجاب|واقعه کشف حجاب]] مناسبات میان او و شاه تیره بود. شیخ ابراز مخالفت با شاه را بی‌تاثیر و موجب شدیدتر شدن کار می‌دانست. او در نهایت با اصرار شاگردان و برخی مردم، به شاه تلگراف زد.<ref name=":1">«[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/11/10/2653382/تلگرافِ-توهین-رضاشاه-به-آیت-الله-حائری-در-ماجرای-کشف-حجاب-مرجعی-که-بخاطر-اعمال-رضاخان-دِق-کرد تلگرافِ توهین رضاشاه به آیت‌الله حائری در ماجرای کشف حجاب]»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید:۳ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>{{نقل قول|متن تلگراف شیخ عبدالکریم به رضاشاه:{{سخ}} | |||
«مشهور خاطر همایونی بوده که احقر همیشه تعالی و ترقی دولت علیّه را منظور داشته و اهمّ مقاصد می‌دانسته، فعلاً هم به همین منظور نظر عرضه می‌دارد اوضاع حاضره که بر خلاف قوانین شرع مقدس و مذهب جعفری(ع) است، موجب نگرانی داعی و عموم مسلمین است، البته بر ذات ملوکانه که امروزه حامی و عهده‌دار نوامیس اسلامیه هستید، حتم و لازم است که جلوگیری فرمایید، عموم اهالی ایران بلکه مسلمین دنیا را قرین تشکر فرموده، امید است رفع اضطراب این ضعیف و عموم ملت شیعه بشود»<ref>«[https://mobahesat.ir/4567 سیاستِ سکوتِ شیخ عبدالکریم حائری]»، سایت مباحثات، تاریخ تاریخ درج مطلب:۲۹ شهریور ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید:۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>}} | |||
البته شاه کلام شیخ را نپذیرفت و با تندی به آن پاسخ داد.<ref name=":1" /> از آن پس، مناسبات آنها به کلی قطع شد و حتی آمد و شدهای نزد حائری به شدت تحت نظر بود.<ref name=":4">حائری یزدی، مهدی، ص۶۵.</ref> | |||
== موضع شیخ عبدالکریم در داستان فلسطین == | |||
آیتﷲ شیخ عبدالکریم حائری یزدی در سال ۱۳۱۲ش در نامه‌ای به پادشاه از او می‌خواهد در مورد هجوم یهودیان به [[فلسطین]] و [[بیت‌المقدس]] عکس‌العملی داشته باشد «تا غائله مرتفع گردد» <ref name=":3">منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست، ۱۳۷۹ش، ص۳۵۵.</ref> این حادثه پیش از واقعه کشف حجاب بوده و متن آن کاملا با احترام است. این نامه توسط [[آیتﷲ سید محمد بهبهانی]] برای رضاشاه ارسال شد. | |||
{{نقل قول|متن نامه شیخ عبدالکریم به رضاشاه:{{سخ}} | |||
حضور مبارک اعلی‌حضرت شاهنشاهی خلدﷲ ملکه. بعد از دعاگویی صمیمی، امروزه مسلمین در این هجوم یهود به فلسطین و بیت‌المقدس مستغیث به آن یگانه حامی است و چشم همگی به الطاف خاصه ملوکانه است. امید به اعانت پروردگار جل و علا این غایله مهم با توجهات خاصه مرتفع، موجب مزید دعاگویی این ضعیف و عامه مسلمین گردد. الاحقر عبدالکریم حائری.<ref>«مؤسس حوزه؛ پایه‌گذار مبارزه با اسرائیل»، سایت مباحثات، تاریخ بازدید: ۱۲ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>}} | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس|۲}} | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| خط ۳۴: | خط ۵۱: | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه =شد | ||
| تیترها = | | تیترها =شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش =شد | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی =شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر = | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی = | | بازبینی =شد | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت =ج | ||
| کیفیت = | | کیفیت =ب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۱۲
سؤال
سؤال: چرا حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی مقابل رضا شاه، نرمی نشان می‌داد، فقط کافی بود در قضیه کشف حجاب یک فتوای جهاد می‌داد تا مردم رضاشاه را نابود کنند، چرا شاه را با القابی همچون «خلد الله ملکه» خطاب کردند؟
شیخ عبدالکریم حائری یزدی را از عالمانی دانسته‌اند که هیچگاه در مسائل سیاسی فعال نبود اما شرایط به گونه‌ای پیش رفت که در اواخر عمر، ناچار شد به خاطر جایگاهش، در امور سیاسی دخالت کند. مهم‌ترین چالش حائری در آن سال‌ها، نحوه تعامل و مناسباتش با رضاشاه بود.
شیخ عبدالکریم معتقد بود گفتار او بر شاه اثر ندارد و تنها سبب می‌شود که شاه کار را سریعتر و شدیدتر به انجام رساند. با این حال، اندک دخالت‌هایی که شیخ در امور سیاسی داشت، بیشتر به اصرار دیگران بود. شیخ به درستی می‌دانست که قدرتی در مقابل شاه ندارد و برخورد با شاه، می‌توانست بقای حوزه علمیه را به خطر اندازد.
شیخ عبدالکریم که حاج شیخ نیز خوانده می‌شد، حفظ حوزه علمیه قم را مهم‌ترین اولویت خود می‌دانست و همین مسئله دلیل اجتناب او از ورود در رویدادهای سیاسی بود. او در مسئله کشف حجاب با اصرار شاگردان و برخی مردم، به شاه تلگراف زد و متذکر شد «اوضاع حاضره که بر خلاف قوانین شرع مقدس و مذهب جعفری(ع) است، موجب نگرانی داعی و عموم مسلمین است». شاه البته کلام شیخ را نپذیرفت و با تندی به آن پاسخ داد.
آیتﷲ شیخ عبدالکریم حائری یزدی در سال ۱۳۱۲ش در نامه‌ای به شاه از او خواست در مورد هجوم یهودیان به فلسطین و بیت المقدس عکس‌العملی داشته باشد «تا غائله مرتفع گردد». این حادثه پیش از واقعه کشف حجاب بوده و متن آن با احترام است.
رویکرد شیخ عبدالکریم حائری
درگاه‌ها
حائری یزدی را از عالمانی دانسته‌اند که هیچگاه در مسائل سیاسی فعال نبوده، بلکه از حوادث سیاسی گریزان بوده است.[۱] او برای شرکت نکردن در داستان مشروطه، نجف را به مقصد کربلا ترک کرد.[۲] شیخ عبدالکریم در اعتراض عالمان شیعه به حضور نیروهای اشغالگر خارجی در سال ۱۳۳۰ق در عراق که از نجف و کربلا به کاظمین رفتند، شرکت نکرد.[۳]
امام خمینی:
«درباره بزرگی او (شیخ عبدالکریم حائری) همین مقدار بس که توانست در آن زمان سخت که رضاشاه تصمیم داشت، حوزه و روحانیت را نابود کند، حوزه‌ها، بلکه روحانیت را حفظ کند و این امانت را به ما داد تا ما به دیگران رد کنیم».[۴]
اما شرایط به گونه‌ای پیش رفت که حائری در اواخر عمر، ناچار شد به خاطر جایگاه اجتماعی‌اش، در امور سیاسی دخالت کند. مهم‌ترین چالش حائری در آن سال‌ها، نحوه تعامل و مناسباتش با رضاشاه بود. در دوران سردار سپه بودن رضاخان، روابط نسبتاً خوبی میان این دو برقرار بود.[۵] از زمان تثبیت سلطنت رضاشاه تا پیش از طرح مسئله کشف حجاب، مناسبات میان آنها نه حسنه نه تیره بود.[۶] مناسبات آنها پس از کشف حجاب به کلی قطع شد.[۷]
شیخ عبدالکریم معتقد بود گفتار او بر شاه اثر ندارد بلکه او کار را شدیدتر می‌کند. نقل شده آیت الله سیدمحمدتقی خوانساری خطاب به شیخ گفت: می‌دانید که پهلوی می‌خواهد ایران را نصرانی کند؟! آیت‌الله حائری: می‌دانم، ولی شما می‌خواهید که من کاری کنم که او زودتر چنین بکند.[۸]
البته شیخ به درستی می‌دانست که قدرتی در مقابل شاه ندارد و برخورد با شاه، می‌توانست بقای حوزه علمیه را به خطر اندازد. اندک دخالت‌های شیخ در امور سیاسی نیز به اصرار دیگران بوده که حتی نقل شده، برخی به شیخ بی‌احترامی نیز کردند.[۸]
حفظ حوزه علمیه اولویت اصلی شیخ
حفظ حوزه علمیه قم را مهم‌ترین اولویت شیخ عبدالکریم حائری دانسته‌اند که دلیل اجتناب او از ورود در رویدادهای سیاسی، همین مسئله بوده است. به نظر محققان، حائری آگاهانه به مسائل مرتبط با حکومت وارد نمی‌شد؛ زیرا بر این باور بود که موضع‌گیری در برابر رضاشاه در آن اوضاع، نتیجه‌ای جز برچیده شدن حوزه نخواهد داشت.[۹]
| « | آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری شیرازی: «من یک مجتهدم و معتقد شدم که باید حوزه‌ای به وجود بیاورم که در آن عده‌ای تحصیل کنند و مجتهد بشوند و فقیه بشوند و به نظرم رسیده است که وظیفه‌ام این است و هر چیزی که سر راه این وظیفه‌ام قرار بگیرد، جلویش را می‌گیرم»[۱۰] |
» |
آیت‌الله مرعشی نجفی از مراجع تقلید شیعه و از شاگردان آیت‌الله حائری معتقد بود «آن شداید و کوران‌هایی که در دوره آن پهلوی (رضاشاه) پیش آمد همه را با حُسن خُلق و کفایت نگهداری کرد، حوزه و اهل علم را نگهداری کرد.»[۱۱]
از امام خمینی درباره اهمیت کار حاج شیخ عبدالکریم نقل شده که «اگر مرحوم حاج شیخ در حال حاضر بودند، کاری را انجام می‌دادند که من انجام دادم و تأسیس حوزه علمیه در آن روز، از جهت سیاسی، کمتر از تأسیس جمهوری اسلامی در ایران امروز نبود».[۱۲]
مواضع شیخ عبدالکریم در داستان کشف حجاب
حائری در ماجرای اجباری شدن سربازی در ایران که مورد مخالفت برخی عالمان شیعه قرار گرفته بود، موافقت کرد.[۱۳] اما پس از واقعه کشف حجاب مناسبات میان او و شاه تیره بود. شیخ ابراز مخالفت با شاه را بی‌تاثیر و موجب شدیدتر شدن کار می‌دانست. او در نهایت با اصرار شاگردان و برخی مردم، به شاه تلگراف زد.[۱۴]
| « | متن تلگراف شیخ عبدالکریم به رضاشاه: «مشهور خاطر همایونی بوده که احقر همیشه تعالی و ترقی دولت علیّه را منظور داشته و اهمّ مقاصد می‌دانسته، فعلاً هم به همین منظور نظر عرضه می‌دارد اوضاع حاضره که بر خلاف قوانین شرع مقدس و مذهب جعفری(ع) است، موجب نگرانی داعی و عموم مسلمین است، البته بر ذات ملوکانه که امروزه حامی و عهده‌دار نوامیس اسلامیه هستید، حتم و لازم است که جلوگیری فرمایید، عموم اهالی ایران بلکه مسلمین دنیا را قرین تشکر فرموده، امید است رفع اضطراب این ضعیف و عموم ملت شیعه بشود»[۱۵] |
» |
البته شاه کلام شیخ را نپذیرفت و با تندی به آن پاسخ داد.[۱۴] از آن پس، مناسبات آنها به کلی قطع شد و حتی آمد و شدهای نزد حائری به شدت تحت نظر بود.[۷]
موضع شیخ عبدالکریم در داستان فلسطین
آیتﷲ شیخ عبدالکریم حائری یزدی در سال ۱۳۱۲ش در نامه‌ای به پادشاه از او می‌خواهد در مورد هجوم یهودیان به فلسطین و بیت‌المقدس عکس‌العملی داشته باشد «تا غائله مرتفع گردد» [۱۶] این حادثه پیش از واقعه کشف حجاب بوده و متن آن کاملا با احترام است. این نامه توسط آیتﷲ سید محمد بهبهانی برای رضاشاه ارسال شد.
| « | متن نامه شیخ عبدالکریم به رضاشاه: حضور مبارک اعلی‌حضرت شاهنشاهی خلدﷲ ملکه. بعد از دعاگویی صمیمی، امروزه مسلمین در این هجوم یهود به فلسطین و بیت‌المقدس مستغیث به آن یگانه حامی است و چشم همگی به الطاف خاصه ملوکانه است. امید به اعانت پروردگار جل و علا این غایله مهم با توجهات خاصه مرتفع، موجب مزید دعاگویی این ضعیف و عامه مسلمین گردد. الاحقر عبدالکریم حائری.[۱۷] |
» |
منابع
- ↑ امینی، اهتمام…، ص۱۹۱.
- ↑ کریمی جهرمی، علی، آیة اللّه مؤسّس: مرحوم آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری، قم، دارالحکمة، ۱۳۷۲ش، ص۵۵.
- ↑ نظام الدین زاده، ص۱۵۴–۱۵۵.
- ↑ ستوده، امیر رضا، رجب زاده، شهرام، پا به پای آفتاب؛ گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی امام خمینی(س)، تهران: پنجره، ۱۳۹۱، ج۴، ص۱۶۰
- ↑ دولت‌آبادی، ج۴، ص۲۸۹.
- ↑ حائری یزدی، مهدی، ص۶۴.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ حائری یزدی، مهدی، ص۶۵.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ عفتی، قدرت‌الله، «آیت الله مؤسس،حائری یزدی، شیخ عبدالکریم»، سایت حوزه، تاریخ بازدید:۱۰آذر ۱۴۰۱ش.
- ↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲–۱۳۵۴ش، ج۱، ص۲۹–۳۰، ۵۳–۵۴؛ امینی، اهتمام…، ص۱۹۸.
- ↑ مرتضوی، سید ضیاء، «عقلانیت حاج شیخ عبدالکریم حائری در شکل‌گیری، گسترش و ماندگاری حوزه قم»، شبکه اجتهاد، تاریخ درج مطلب:۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۳ آذر ۱۴۰۱ش.
- ↑ «تلگرافِ توهین رضاشاه به آیت‌الله حائری در ماجرای کشف حجاب»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید:۳ آذر ۱۴۰۱ش.
- ↑ امام و روحانیت: مجموعه سخنان و دیدگاه‌های امام خمینی درباره روحانیت، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۶۲، ص ۱۷۳
- ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۴، ص۴۹۷–۴۹۸
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ «تلگرافِ توهین رضاشاه به آیت‌الله حائری در ماجرای کشف حجاب»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید:۳ آذر ۱۴۰۱ش.
- ↑ «سیاستِ سکوتِ شیخ عبدالکریم حائری»، سایت مباحثات، تاریخ تاریخ درج مطلب:۲۹ شهریور ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید:۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.
- ↑ منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست، ۱۳۷۹ش، ص۳۵۵.
- ↑ «مؤسس حوزه؛ پایه‌گذار مبارزه با اسرائیل»، سایت مباحثات، تاریخ بازدید: ۱۲ آذر ۱۴۰۱ش.