شأن نزول آیه «سأل سائل بعذاب واقع»
شأن نزول آيه ﴿سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ﴾ (معارج / ۱) تقاضا كننده‌اي تقاضاي عذابي كرد كه واقع شد.» چيست؟ آيا در زمان پيامبر اكرم(ص) باز هم عذاب نازل مي شد؟
شأن نزول
بسياري از مفسران و محدثان در شأن نزول آيه ياد شده گفته اند: هنگامي كه رسول گرامي خدا(ص) طبق وحی الهی حضرت علي ـ عليه السلام ـ را در روز غدير خم به جانشيني خود منصوب كرد، درباره او گفت:
«مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِيٌّ مَولاهُ؛ هر كس من مولي و ولي او هستم، علي مولي و ولي او است»
چيزي نگذشت كه موضوع غدير خم در شهرها و مناطق منتشر شد.
شخصي به نام نعمان بن حارث فهري خدمت پيامبر اكرم(ص) رسيد و عرض كرد: تو به ما دستور دادي شهادت به يگانگي خدا و اين كه تو فرستاده او هستي دهيم،ما هم شهادت داديم. سپس دستور به جهاد، حج، روزه، نماز و زكات را دادي، ما همه اين ها را نيز پذيرفتيم، ولي به اينها راضي نشدي تا اين كه اين جوان (حضرت علي بن ابيطالب ـ عليه السلام ـ) را به جانشيني خود منصوب كردي، و گفتي: «مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِيٌّ مَولاهُ» آيا اين سخني از ناحيه خودت است يا از سوي خداوند است؟!
پيامبر اكرم(ص) فرمود: «قسم به خدايي كه معبودي جز او نيست، اين از ناحيه خداوند است.»
نعمان روي برگرداند در حالي كه مي گفت: خداوندا! اگر اين سخن حق است و از ناحيه تو، سنگي از آسمان بر ما بباران!
اين جا بود كه سنگي از آسمان بر سرش فرود آمد و او را كشت و در همين هنگام آيه يک از سوره معارج نازل گشت.}}[۱]
خداوند متعال در آيه بعد چنين عذابي را مخصوص كافران و منكران پيامبر اكرم(ص) مي داند و اين که كسي نمي تواند از آن جلوگيري كند.
بنابراين، عذاب هاي خداوند متعال همواره ممكن است در هر عصر و زماني و هر مكاني بر سر كافران ، منكران ، معاندان دين حق نازل شود؛ چنان كه در زمان پيامبر اكرم(ص) بر سر آن كافر لجوج از آسمان عذاب نازل شد و او هلاك شد.
قرآن كريم ضمن تهديد و هشدار به كافران و مشركان زمان پيامبر(ص) به آنان گوشزد مي كند كه اگر بر لجاجت و كفرشان پافشاري كنند به سرنوشت افراد مشركي كه در قرون گذشته توسط عذاب خدا هلاك شدند، دچار مي كند؛ {{قرآن|أَفَلَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَسَاكِنِهِمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَاتٍ لأولِي النُّهَى[۲] آيا براى هدايت آنان كافى نيست كه بسيارى از نسلهاى پيشين را [كه طغيان و فساد كردند] هلاك نموديم، و اينها در مسكن هاى [ويران شده] آنان راه مىروند! مسلّماً در اين امر، نشانههاى روشنى براى خردمندان است.
پس خداوند متعال هرگاه اراده كند هر قوم و فرد از ميان كافران و مشركان را در هر زمان و مكاني با انواع عذاب، مجازات مي كند.[۳]
مطالعه بيشتر
۱. محمدحسين طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، بيروت، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات، الطبعه الثانيه، ۱۳۹۴ ق، ج۲۰، ص۵ .
۲. ناصر مكارم شيرازي و همكاران، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ چهارم، ۱۳۶۷، ج۲۵، ص۶.
۳. عروسي هويزي، عبد علي بن جمعه، تفسير نور الثقلين، ج۲ ، ذيل سوره معارج.
۴. بحراني، سيد هاشم، البرهان في تفسير القرآن، ج۲، ذيل سوره معارج.
۵. قمي مشهدي، محمد بن محمد رضا، کنز الدقائق و بحرالغرائب، ج، ذيل سوره معارج ۱۳.