رابطه عصمت و اختیار در معصومان: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
جز (تمیزکاری)
جزبدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۶: خط ۶:
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}


اختیار انسان‌ها در اعمال از دو رکن علم و اراده تشکیل شده است. انسان گناه‌کار یا علم به گناه ندارد یا اراده او در ترک گناه ضعیف است. معصومین، هم علم دارند و هم اراده ایشان قوی است. خداوند پیش از آفرینش انسان، خود می‌دانست که گروهی از انسان‌ها، بیش از سایرین از اختیار خود بهره می‌گیرند و حتّی اگر مورد موهبت‌های ویژه قرار نگیرند، با اعمال اختیاری خود، سر آمد همگان خواهند شد. این منزلتی که اینان با سیر اختیاری خویش بدان می‌رسیدند، سبب شد که خدا، موهبت ویژهٔ خویش را به آنان عطا کند و ایشان را از علم و اراده‌ای برخوردار کند که به واسطهٔ آن، به مصونیت کامل برسند و در پرتو آن، راه نمایانی مطمئن برای همه افراد بشر باشند.
ارزش آدمی به اراده آزاد و اختیار او است. جبری بودن عصمت، انسان معصوم را به مانند ماشین خودکاری می‌کند که نه شایسته الگو شدن برای دیگران است و نه سزاوار پاداش فراوان.  


== نقش علم و اراده در عصمت ==
افرادی که دچار گناه می‌شوند یا نسبت به زشتی گناه، آگاهی کامل ندارند و یا از اراده‌ای قوی برای ترک آن برخوردار نیستند. در طرف مقابل هرچه علم و اراده انسان تقویت شود، انسان بیشتر بر خود مسلط شده و می‌تواند در مقابل گناه، خویشتنداری بیشتری داشته باشد. معصومان کسانی هستند که به زشتی و ناپسندی کارها علم دارند و همچنین دارای اراده‌ای قوی هستند که می‌توانند نفس خود را کنترل کنند.<ref>راه نماشناسی، ص۱۱۵. برای آشنایی با تبیین‌های دیگری از اختیاری بودن عصمت، نگاه کنید به تلخیص المحصّل، ص۳۶۹؛ ارشاد الطالبین، ص۳۰۱؛ کشف المراد، ص۳۶۵؛ الالهیات، ج۳، ص۱۵۹؛ الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ج۳، ص۲۹۷؛ امام‌شناسی، ج۱، ص۸۰؛ امامت و رهبری، ص۱۷۴؛ تنزیه انبیا از آدم تا خاتم، ص۱۹؛ گوهر مراد، ص۳۷۹؛ انیس الموحدین، ب۳، ف۳؛ و فلسفه وحی و نبوت، ص۲۱۸.</ref>
جبری یا اختیاری بودن عصمت، اولین و مهم‌ترین پرسشی است که این مسئله، پیش چشم خردمندان می‌نهد چرا که ارزش آدمی به اراده آزاد و اختیار او است و جبری انگاشتن عصمت، معصومین را به ماشین خودکاری تبدیل می‌کند که نه شایسته الگو شدن برای دیگران‌اند و نه سزاوار پاداش فراوان.


سیر اختیاری انسان دارای دو رکن اساسی است: علم و اراده. ما اگر دچار معصیت می‌شویم، یا نسبت به زشتی گناه آگاهی کامل نداریم یا از اراده‌ای قوی برای ترک آن برخوردار نیستیم. هر چه این دو عامل تقویت شوند، دایره گناهان آدمی، تنگ‌تر و تنگ‌تر خواهد شد. معصومین کسانی هستند که هم از نظر شناخت چنان‌اند که زشتی و ناپسندی هر کار بدی را به چشم دل می‌بینند و هم به لحاظ اراده چنان قدرتی دارند که طوفان غرایز حیوانی، عنان اختیار را از کف آنان نمی‌رباید. همه ما مرتبه‌ای از چنین مصونیت‌هایی را تجربه نموده‌ایم؛ به عنوان مثال، خوردن برخی از نجاسات، حتّی به فکر هیچ عاقلی هم خطور نمی‌کند، چه رسد به این که جامه تحقّق پوشد.<ref>راه نماشناسی، ص۱۱۵. برای آشنایی با تبیین‌های دیگری از اختیاری بودن عصمت، ر.ک. تلخیص المحصّل، ص۳۶۹; ارشاد الطالبین، ص۳۰۱; کشف المراد، ص۳۶۵; الالهیات، ج۳، ص۱۵۹; الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ج۳، ص۲۹۷; امام‌شناسی، ج۱، ص ۸۰; امامت و رهبری، ص۱۷۴; تنزیه انبیا از آدم تا خاتم، ص۱۹; گوهر مراد، ص۳۷۹; انیس الموحدین، ب۳، ف۳; و فلسفهٔ وحی و نبوت، ص۲۱۸.</ref>
اما مقام عصمت تنها موهبتی از طرف خداوند نیست.<ref>برای نمونه، نگاه کنید به پرسش‌ها و پاسخ‌های مذهبی، ج۱، ص۱۶۵؛ راه نماشناسی، ص۱۲۱؛ و امام‌شناسی، ج۱، ص۱۱۴</ref> خداوند پیش از آفرینش آدمیان، با علم ازلی خود می‌دانست که گروهی از انسان‌ها، بیش از سایرین از اختیار خود برای تعالی و رشد معنوی استفاده می‌کنند و می توانند الگویی برای همگان باشند. این شایستگی سبب شد که خداوند، موهبت ویژه خویش را نیز به آنان عطا نماید و ایشان را از علم و اراده‌ای برخوردار کند که به واسطه آن، به مصونیت کامل برسند و در پرتو آن، راهنمایانی برای همه افراد بشر گردند<ref>پژوهشی در عصمت معصومان، ص۶۶؛ هم چنین نگاه کنید به بحارالانور، ج۱۷، ص۹۴؛ مصنفات الشیخ المفید، ج۵ (تصحیح الاعتقاد) ص۱۲۸؛ و مقالات الاسلامیین، ج۱، ص۳۰۱</ref>


پرسشی که هنوز ذهن آدمی را به خود مشغول می‌دارد، این است که چرا این علم و ارادهٔ آن چنانی، در انحصار گروه اندکی است؟ درست است که راه حل ذکر شده، مشکل اختیار معصومین را چاره می‌کند، اما هم چنان دلیل برتری آنان بر سایرین، بی پاسخ مانده است. پیامبر و امام معصوم، گناه را هم چون مادهٔ سمّی می‌بیند؛ از این رو، فکر انجام آن را نیز در سر نمی‌پروراند. ما نیز اگر چنان علم و اراده ای داشتیم، از عصمت کامل برخوردار می‌شدیم.
امام صادق(ع) درباره موهبت‌های ویژه پیامبران، فرموده‌اند: از آنجا که خداوند به هنگام آفرینش پیامبران، می‌دانست آنان از او فرمان‌برداری می‌کنند و تنها او را عبادت می‌نمایند، و هیچ‌گونه شرکی روا نمی‌دارند، از موهبت‌های ویژه خویش، برخوردارشان ساخت. پس اینان به واسطه‌ی فرمان‌برداری از خداوند به این کرامت و منزلت والا رسیده‌اند.<ref>بحارالانوار، ج۱۰، ص۱۷۰</ref>
 
این پرسش اساسی که گاه از آن با عنوان «موهبتی بودن عصمت» یاد می‌شود، با پاسخ‌های مختلفی رو به رو شده است.<ref>برای نمونه، ر.ک. پرسش‌ها و پاسخ‌های مذهبی، ج۱، ص۱۶۵; راه نماشناسی، ص۱۲۱; و امام‌شناسی، ج۱، ص۱۱۴</ref> یکی از آن‌ها که در تأیید آن، از روایات مختلفی می‌توان سود جست، راه حل این مشکل را در علم پیشین الهی جست و جو می‌کند. به این بیان که خداوند پیش از آفرینش آدمیان، با علم ازلی خود می‌دانست که گروهی از آنان، بیش از سایرین از اختیار خود بهره می‌گیرند و حتّی اگر مورد موهبت‌های ویژه قرار نگیرند، با اعمال اختیاری خود، سر آمد همگان خواهند شد. این منزلتی که اینان با سیر اختیاری خویش بدان می‌رسیدند، سبب گردید که خداوند، موهبت ویژهٔ خویش را به آنان عطا نماید و ایشان را از علم و اراده ای برخوردار کند که به واسطهٔ آن، به مصونیت کامل برسند و در پرتو آن، راه نمایانی مطمئن برای همه افراد بشر گردند. به عبارت دیگر، دلیل اعطای چنین موهبتی، علاوه بر پاداش به خود آن‌ها، فراهم نمودن وسایل هدایت برای سایر انسان‌ها است.<ref>پژوهشی در عصمت معصومان، ص۶۶; هم چنین ر.ک. بحارالانور، ج۱۷، ص۹۴; مصنفات الشیخ المفید، ج۵ (تصحیح الاعتقاد) ص۱۲۸; و مقالات الاسلامیین، ج۱، ص۳۰۱</ref>
این نکته را می‌توان به خوبی از فرازهای آغازین دعای ندبه استفاده نمود. هم چنین در روایتی از امام صادق (علیه السلام) در بارهٔ موهبت‌های ویژهٔ پیامبران، چنین آمده است:
از آن جا که خداوند به هنگام آفرینش پیامبران، می‌دانست که آنان از او فرمان برداری می‌کنند و تنها او را عبادت نموده، هیچ گونه شرکی روا نمی‌دارند] از موهبت‌های ویژهٔ خویش، برخوردارشان ساخت[. پس اینان به واسطه ی فرمان برداری از خداوند به این کرامت و منزلت والا رسیده‌اند.<ref>بحارالانوار، ج۱۰، ص۱۷۰</ref>
{{پایان پاسخ}}


== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
{{کلام}}


{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =کلام
  | شاخه اصلی =کلام
  |شاخه فرعی۱ =عصمت
  | شاخه فرعی۱ =عصمت
  |شاخه فرعی۲ =
  | شاخه فرعی۲ =
  |شاخه فرعی۳ =
  | شاخه فرعی۳ =
}}
}}


خط ۳۶: خط ۳۲:
  | لینک‌دهی =شد
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =شد
  | تغییر مسیر =شد
  | تغییر مسیر =شد
  | بازبینی =
  | بازبینی =شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
| بازبینی نویسنده =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =ب
  | اولویت =ج
  | کیفیت =ج
  | کیفیت =ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
[[ar:العلاقة بين العصمة و الاختیار لدی المعصومین (ع)]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۵۳

سؤال

اگر عصمت امری اعطایی باشد، آیا مصونیت پیامبران و امامان از گناه، جبری نخواهد بود؟ در این صورت، دلیل برتری آنان بر سایر انسان‌ها چیست؟


ارزش آدمی به اراده آزاد و اختیار او است. جبری بودن عصمت، انسان معصوم را به مانند ماشین خودکاری می‌کند که نه شایسته الگو شدن برای دیگران است و نه سزاوار پاداش فراوان.

افرادی که دچار گناه می‌شوند یا نسبت به زشتی گناه، آگاهی کامل ندارند و یا از اراده‌ای قوی برای ترک آن برخوردار نیستند. در طرف مقابل هرچه علم و اراده انسان تقویت شود، انسان بیشتر بر خود مسلط شده و می‌تواند در مقابل گناه، خویشتنداری بیشتری داشته باشد. معصومان کسانی هستند که به زشتی و ناپسندی کارها علم دارند و همچنین دارای اراده‌ای قوی هستند که می‌توانند نفس خود را کنترل کنند.[۱]

اما مقام عصمت تنها موهبتی از طرف خداوند نیست.[۲] خداوند پیش از آفرینش آدمیان، با علم ازلی خود می‌دانست که گروهی از انسان‌ها، بیش از سایرین از اختیار خود برای تعالی و رشد معنوی استفاده می‌کنند و می توانند الگویی برای همگان باشند. این شایستگی سبب شد که خداوند، موهبت ویژه خویش را نیز به آنان عطا نماید و ایشان را از علم و اراده‌ای برخوردار کند که به واسطه آن، به مصونیت کامل برسند و در پرتو آن، راهنمایانی برای همه افراد بشر گردند[۳]

امام صادق(ع) درباره موهبت‌های ویژه پیامبران، فرموده‌اند: از آنجا که خداوند به هنگام آفرینش پیامبران، می‌دانست آنان از او فرمان‌برداری می‌کنند و تنها او را عبادت می‌نمایند، و هیچ‌گونه شرکی روا نمی‌دارند، از موهبت‌های ویژه خویش، برخوردارشان ساخت. پس اینان به واسطه‌ی فرمان‌برداری از خداوند به این کرامت و منزلت والا رسیده‌اند.[۴]

منابع

  1. راه نماشناسی، ص۱۱۵. برای آشنایی با تبیین‌های دیگری از اختیاری بودن عصمت، نگاه کنید به تلخیص المحصّل، ص۳۶۹؛ ارشاد الطالبین، ص۳۰۱؛ کشف المراد، ص۳۶۵؛ الالهیات، ج۳، ص۱۵۹؛ الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ج۳، ص۲۹۷؛ امام‌شناسی، ج۱، ص۸۰؛ امامت و رهبری، ص۱۷۴؛ تنزیه انبیا از آدم تا خاتم، ص۱۹؛ گوهر مراد، ص۳۷۹؛ انیس الموحدین، ب۳، ف۳؛ و فلسفه وحی و نبوت، ص۲۱۸.
  2. برای نمونه، نگاه کنید به پرسش‌ها و پاسخ‌های مذهبی، ج۱، ص۱۶۵؛ راه نماشناسی، ص۱۲۱؛ و امام‌شناسی، ج۱، ص۱۱۴
  3. پژوهشی در عصمت معصومان، ص۶۶؛ هم چنین نگاه کنید به بحارالانور، ج۱۷، ص۹۴؛ مصنفات الشیخ المفید، ج۵ (تصحیح الاعتقاد) ص۱۲۸؛ و مقالات الاسلامیین، ج۱، ص۳۰۱
  4. بحارالانوار، ج۱۰، ص۱۷۰