دلیل استغفار معصومان(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۵۰

سؤال

اگر پیامبران و امامان(ع) معصوم هستند و هیچ‌گاه مرتکب گناه نمی‌شوند، دلیل آن همه گریه و استغفارشان چیست؟

درگاه‌ها

استغفار امام صادق(ع) پس از نماز صبح در سایت پاسخ تی وی

گریه و استغفار پیامبران و امامان همواره از فضایل ایشان به شمار می‌آمده است. استغفار امامان(ع) به منزله گناهکار بودن و توبه ایشان به درگاه خدا نیست بلکه برای تقرب بیشتر نزد خداوند صورت می‌گرفته است. گریه و استغفار به درگاه خداوند از مراتب خود سازی و از راه های سیر و سلوک دانسته می‌شود.

دلیل گریه پیامبران

اندیشمندی یهودی، یحیی بن زکریا را با این ویژگی می‌ستاید که «کانَ یَبکی مِن غَیر ذَنب»(بی آنکه گناهی کرده باشد می‌گریست). امیرمؤمنان علی(ع) در مورد گریه‌های پیامبر(ص) می‌فرماید: محمد(ص) به درجاتی بالاتر [از یحیی در گریه به درگاه خدا] دست یافت. یحیی بن زکریا در زمانی می‌زیست که نه جاهلیتی وجود داشت و نه بتی در کار بود، ولی به محمد(ص) در سن کودکی و در میان بت پرستان و حزب شیطان، حکم الهی، فهم و آگاهی داده شد و هرگز گرایشی به بت‌ها در او پدید نیامد… آن حضرت بدون آن که جرم و گناهی از او سر زده باشد از خشیت خدا چندان می‌گریست که جایگاه نمازش مرطوب می‌گشت.

احساس گناه در معصومان

گناهی که معصومان راه گریزی از آن ندارند و برای جبران آن ناله سر می‌دهند، آلودگی به محرّمات الهی نیست؛ بلکه هر کس در آن درگه مقربتر است، معیار دقیقتری را برای سنجش تخلفات خود در نظر می‌گیرد و چیزی را گناه می‌شمارد که دیگران به سادگی از کنار آن می‌گذرند.

به طور مثال بسیارند کسانی که از قضا شدن نماز واجبشان اندوهی به خود راه نمی‌دهند و کم نبوده‌اند تقوا پیشه‌گانی که از به جا نیاوردن نمازی مستحبی ناله سر داده‌اند و این زنجیره همچنان ادامه دارد و هیچگاه پایان نمی‌پذیرد. هر چه بر معرفت و محبّت ره رو راه خدا افزوده گردد، بار سنگین‌تری بر دوش خود احساس می‌کند و بیش از پیش بر کوتاهی خود در انجام وظیفه، آن چنانکه شایسته پروردگار است، پی می‌برد.

حسنات الابرار سیئات المقربین

پیامبران و امامان همواره در یاد خدا به سر می‌بردند و در بالاترین مراتب قرب الهی ره می‌سپردند و پیوسته در این اندیشه بودند که مبادا لحظه‌ای از یاد او غافل گردند. پس هر گاه اندکی از این مرتبه والا فروتر می‌آمدند، این را گناهی بزرگ برای خویش می‌شمردند. بر این اساس است که پیامبر(ص) می‌فرماید: «حَسَناتُ الابرار سَیِّئاتُ المُقرَّبین»؛ چه بسا اعمالی که برای نیکان، پسندیده و برای مقرّبان، ناپسند‌ است.

منابع

متن برگرفته شده از کتاب پـرسمان عصـمت، يوسفيان، حسن، مركز مطالعات و پژوهش‌هاى فرهنگى حوزه علميه، قم، ۱۳۸۰ش.

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-اگر پيامبران و امامان معصوم اند و هيچ گاه مرتكب گناه نمى شوند، دليل آن همه گريه و استغفارشان چيست؟
+{{شروع متن}}
- گريه و استغفار پيامبران و امامان همواره يكى از فضايل والاى آنان به شمار آمده، شگفتى پيروانشان را برانگيخته است. چنان كه انديشمندى يهودى، يحيى بن زكريا را با اين ويژگى مى ستايد كه «كانَ يَبكى مِن غَير ذَنب»  و امير مؤمنان على(عليه السلام)در پاسخ مى فرمايد:
+{{سوال}}
-آرى، يحيى چنان بود; ولى محمد(صلى الله عليه وآله وسلم) به درجاتى بالاتر از آن دست يافت. يحيى بن زكريا در زمانى مى زيست كه نه جاهليّتى وجود داشت و نه بتى در كار بود، ولى به محمّد(صلى الله عليه وآله وسلم) در سنّ كودكى و در ميان بت پرستان و حزب شيطان، حكم الهى و فهم و آگاهى داده شد و هرگز گرايشى به بت ها در او پديد نيامد... آن حضرت نيز بدون آن كه جرم و گناهى از او سر زده باشد از خشيت خدا چندان مى گريست كه جاى گاه نمازش مرطوب مى گشت.
+اگر پیامبران و امامان(ع) معصوم هستند و هیچ‌گاه مرتکب گناه نمی‌شوند، دلیل آن همه گریه و استغفارشان چیست؟
-نيازى نيست كه در اين جا از چگونگى گريه هاى معصومان و ناله هاى شبانه ى آنان بيش از اين سخن بگوييم، زيرا:
+{{پایان سوال}}
-مادح خورشيد مدّاح خَود است***كه دو چشمم روشن و نامرمد است .
+{{پاسخ}}
-آنچه بايد بيش تر بدان بپردازيم اين است كه همين مسئله برخى را به تأمل در باره ى عصمت معصومان واداشته و گاه بهانه اى براى انكار آن به دست داده است. براى نمونه، سخن يكى از نويسندگان معاصر را هر چند سخن تازه اى نيست از نظر مى گذرانيم:
+{{درگاه|مدیا}}
-]بايد[ دركى معقول تر از عصمت به ميان آيد و پذيرفته شود كه انسانى بى گناه وجود ندارد. همه با ابليس درگيرند. همه محدوديّت و كاستى دارند و تعهّدشان در اين حدّ است كه مدام بخواهند به صورتى نسبى پيش بروند و خود را تعالى بدهند. انبيا(عليهم السلام) هم همواره در چالش اخلاقى و معنوى بودند و مى كوشيدند. پيغمبر ما به گفته ى خود هر روز صد مرتبه توبه و استغفار مى كرد: «انه لَيُغان عَلى قَلبى وَ انى لاستغفر اللّه كُل يَوم مأة مَرَّة». و بر اساس صريح آيات، گناهانى داشت كه نيازمند آمرزش آن ها بود، آن همه راز و نياز پر سوز و گداز از پيغمبر(صلى الله عليه وآله وسلم)و على بن ابى طالب(عليه السلام) و على بن الحسين(عليه السلام)كه از گناهانشان مى ناليدند، ادا و اطوار و نمايش براى ديگران نبود; واقعاً احساس گناه مى كرده اند و در كار خود سازى و سلوك بوده اند. پس مردمان هم طبيعى است كه گناه بكنند. گناه در طرح خلقت آدمى مندرج است و زندگى انسان در اين سياره، هرگز بدون گناه قابل تصوّر نيست. بنابراين، اين همه مقدس مآبى و زهد فروشى نيز لازم نيست. به تعبير حافظ:
+{{صوت|http://ftpadmin.ismc.ir/public/mx7/pasokhtv-padcast/009.mp3|توضیح=[https://pasokh.tv/?audio=اینکه-امام-محمد-باقر-ع-بعد-از-نماز-صبح-ا استغفار امام صادق(ع) پس از نماز صبح] در سایت پاسخ تی وی}}
-جايى كه برق عصيان بر آدم صفى زد***بر ما چگونه زيبد دعوى بى گناهى؟
+گریه و [[استغفار]] پیامبران و [[امامان]] همواره از فضایل ایشان به شمار می‌آمده است. استغفار امامان(ع) به منزله گناهکار بودن و توبه ایشان به درگاه [[خدا]] نیست بلکه برای تقرب بیشتر نزد خداوند صورت می‌گرفته است. گریه و استغفار به درگاه خداوند از مراتب خود سازی و از راه های سیر و سلوک دانسته می‌شود.
-اين جملات آكنده از سخنان حقى است كه از آن، معناى باطلى قصد شده و به نتيجه اى نا ميمون انجاميده است. ما نيز مى پذيريم كه «همه با ابليس درگيرند»، اما بر اين باوريم كه معصومان در اين درگيرى همواره پيروز ميدان بوده اند. اگر پيامبر اكرم از اسلام آوردن شيطان خود سخن مى گويد،  اين نه بدان معنا است كه شيطان از وسوسه نمودن آن حضرت دست برداشته، بلكه به معناى آن است كه هيچ گاه به كام دل خود نرسيده است. آرى، معصومان «همواره در چالش اخلاقى و معنوى بودند» اما به توفيق الهى هيچ گاه نلغزيدند.
-(وَ إِنْ كادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ لِتَفْتَرِيَ عَلَيْنا غَيْرَهُ وَ إِذاً لاَتَّخَذُوكَ خَلِيلاً * وَ لَوْ لا أَنْ ثَبَّتْناكَ لَقَدْ كِدْتَ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئاً قَلِيلاً) ;
+'''دلیل گریه پیامبران'''
-و چيزى نمانده بود كه تو را از آنچه به سوى تو وحى كرديم گم راه كنند تا غير از آن را بر ما ببندى و در آن صورت تو را به دوستى خود بگيرند. و اگر تو را استوار نمى داشتيم قطعاً نزديك بود كمى به سوى آنان متمايل شوى .
-اين نكته نيز قابل پذيرش است كه «آن همه راز و نياز پر سوز و گداز... ادا و اطوار و نمايش براى ديگران نبوده، واقعاً احساس گناه مى كرده اند». انديشمند بزرگ شيعه، مرحوم اربلى (متوفاى 692 هـ ق) يكى از كسانى است كه بر اين حقيقت تأكيد ورزيده و به گفته ى خود، با تأمل در آن و با عنايات امام موسى بن جعفر(عليه السلام) به نتايج ارزش مندى دست يافته است.  گناهى كه معصومان راه گريزى از آن ندارند و براى جبران آن ناله سر مى دهند، آلودگى به محرّمات الهى نيست; بلكه هر كه در آن درگه مقرّب تر است، معيار دقيق ترى را براى سنجش تخلّفات خود در نظر مى گيرد و چيزى را گناه مى شمارد كه ديگران به سادگى از كنار آن مى گذرند. با مثالى ساده به روشنى مطلب مى افزاييم: بسيارند كسانى كه از قضا شدن نماز واجب شان اندوهى به خود راه نمى دهند و كم نبوده اند تقوا پيشه گانى كه از به جا نياوردن نمازى مستحبّى ناله سر داده اند و اين زنجيره هم چنان ادامه دارد و هيچ گاه پايان نمى پذيرد. هر چه بر معرفت و محبّت ره رو راه خدا افزوده گردد، بار سنگين ترى بر دوش خود احساس مى كند و بيش از پيش بر كوتاهى خود در انجام وظيفه، آن چنان كه شايسته ى پروردگار است، پى مى برد.  سخن را با كلامى از مرحوم اربلى كه از زاويه اى ديگر بر احساس گناه معصومان نظر انداخته است، پايان مى دهيم:
+اندیشمندی یهودی، [[یحیی بن زکریا]] را با این ویژگی می‌ستاید که «کانَ یَبکی مِن غَیر ذَنب»(بی آنکه گناهی کرده باشد می‌گریست). [[امیرمؤمنان]] علی(ع) در مورد گریه‌های پیامبر(ص) می‌فرماید:
-پيامبران و امامان ـ كه سلام خدا بر آنان باد ـ همواره در ياد خدا به سر مى بردند و در بالاترين مراتب قرب الهى ره مى سپردند و پيوسته در اين انديشه بودند كه مبادا لحظه اى از ياد او غافل گردند. پس هر گاه اندكى از اين مرتبه ى والا فروتر مى آمدند و از سر نياز به امورى هم چون خوردن و آشاميدن، روابط زناشويى و يا حلّ و فصل مسائل اجتماعى روى مى آوردند، اين را گناهى بزرگ براى خويش مى شمردند. استغفار و توبه ى آنان نيز از چنين اعمالى بوده كه خوددارى از آن ها شايسته ى محبّان و مقرّبان درگاه الهى است. بر اين اساس است كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) مى فرمايد: «حَسَناتُ الابرار سَيِّئاتُ المُقرَّبين»; چه بسا اعمالى كه براى نيكان، پسنديده و براى مقرّبان، ناپسند است.
+[[محمد(ص)]] به درجاتی بالاتر [از یحیی در گریه به درگاه خدا] دست یافت. یحیی بن زکریا در زمانی می‌زیست که نه جاهلیتی وجود داشت و نه بتی در کار بود، ولی به محمد(ص) در سن کودکی و در میان بت پرستان و حزب [[شیطان]]، حکم الهی، فهم و آگاهی داده شد و هرگز گرایشی به بت‌ها در او پدید نیامد… آن حضرت بدون آن که جرم و گناهی از او سر زده باشد از خشیت خدا چندان می‌گریست که جایگاه نمازش مرطوب می‌گشت.
+'''احساس گناه در معصومان'''
+گناهی که معصومان راه گریزی از آن ندارند و برای جبران آن ناله سر می‌دهند، آلودگی به محرّمات الهی نیست؛ بلکه هر کس در آن درگه مقربتر است، معیار دقیقتری را برای سنجش تخلفات خود در نظر می‌گیرد و چیزی را گناه می‌شمارد که دیگران به سادگی از کنار آن می‌گذرند.
+به طور مثال بسیارند کسانی که از قضا شدن نماز واجبشان اندوهی به خود راه نمی‌دهند و کم نبوده‌اند تقوا پیشه‌گانی که از به جا نیاوردن نمازی مستحبی ناله سر داده‌اند و این زنجیره همچنان ادامه دارد و هیچگاه پایان نمی‌پذیرد. هر چه بر معرفت و محبّت ره رو راه خدا افزوده گردد، بار سنگین‌تری بر دوش خود احساس می‌کند و بیش از پیش بر کوتاهی خود در انجام وظیفه، آن چنانکه شایسته پروردگار است، پی می‌برد.
+'''حسنات الابرار سیئات المقربین'''
+پیامبران و امامان همواره در یاد خدا به سر می‌بردند و در بالاترین مراتب قرب الهی ره می‌سپردند و پیوسته در این اندیشه بودند که مبادا لحظه‌ای از یاد او غافل گردند. پس هر گاه اندکی از این مرتبه والا فروتر می‌آمدند، این را گناهی بزرگ برای خویش می‌شمردند. بر این اساس است که پیامبر(ص) می‌فرماید: «حَسَناتُ الابرار سَیِّئاتُ المُقرَّبین»؛ چه بسا اعمالی که برای نیکان، پسندیده و برای مقرّبان، ناپسند‌ است.
+{{پایان پاسخ}}
+==منابع==
+متن برگرفته شده از کتاب ''پـرسمان عصـمت''، يوسفيان، حسن، مركز مطالعات و پژوهش‌هاى فرهنگى حوزه علميه، قم، ۱۳۸۰ش.
+{{پانویس}}
+{{کلام}}
+{{شاخه
+ | شاخه اصلی = کلام
+ | شاخه فرعی۱ = عصمت
+ | شاخه فرعی۲ =
+ | شاخه فرعی۳ =
+}}
+{{تکمیل مقاله
+ | شناسه = شد
+ | تیترها = شد
+ | ویرایش = شد
+ | لینک‌دهی = شد
+ | ناوبری =
+ | نمایه = شد
+ | تغییر مسیر = شد
+ | بازبینی =
+ | ارجاعات =
+ | بازبینی نویسنده =
+ | تکمیل =
+ | اولویت = ج
+ | کیفیت = ج
+}}
+{{پایان متن}}
+[[رده:عصمت پیامبران]]

ن ب و کلام
مسائل برجسته	توحید • عدل • نبوت • امامت • معاد • خاتمیت • مهدویت • عصمت • رجعت
ایمان	ایمان به معنای امید • ایمان در اندیشه روشنفکری ایران • ایمان دینی و ایمان غیردینی • ایمان رویارویی مجذوبانه با خدا • ایمان شهودی تجربی • ایمان معرفتی • ایمان و اراده انسان • تعاریف ایمان نخبه‌گرایانه یا عمومی • رابطه ایمان و معرفت • مفهوم ایمان در دنیای مدرن • موانع ایمان به خدا
دین	روش‌های پژوهش دین • مفهوم و جایگاه دین در غرب • رابطه وحی، دین و ایمان در جهان مدرن
عصمت	اعتقاد اصحاب به عصمت حضرت محمد(ص) • اعتقاد به عصمت در یهودیت و مسیحیت • تفاوت درجات عصمت • تفاوت عصمت معصومان قبل و بعد از نبوت و امامت • دلیل استغفار معصومان(ع) • دلیل عصمت امامان شیعه • رابطه عصمت و اختیار در معصومان • سازگار بودن عصمت با طبیعت انسان • عصمت انبیا در مناظره امام رضا(ع) • مشورت نادرست پیامبر در بارور کردن نخل‌ها • نسبت گناه به پیامبران در قرآن • پیامدهای اعتقاد به عصمت • کشتار کودکان بی‌گناه با ولادت حضرت موسی
وحی	تجربه دینی بودن وحی • فترت وحی • معنای وحی در دنیای جدید
پس از مرگ	انا لله و انا الیه راجعون • اعراف • عالم دیگر پس از قیامت