دعای افتتاح: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
(پاراگراف دوم با توجه به متن عربی آن در اقبال الاعمال اصلاح شد. سلسله سند سید بن طاوس در پاورقی آورده شد. از پاراگراف سوم سخن علامه مجلسی حذف شد چون در زاد المعاد به اصل سند اشاره نکرده است و در متن روایت هم نیامده است که امام به شیعیان نوشته است این دعا را بخوانید.)
جز (Rezapour صفحهٔ سند دعای افتتاح را به دعای افتتاح منتقل کرد)
 
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
دعای افتتاح از کیست؟
دعای افتتاح از کیست و مضمون آن چیست؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}[[پرونده:دعای افتتاح.jpg|بندانگشتی|دعای افتتاح با ترجمه سید مهدی شجاعی|300x300px]]
دعای افتتاح از امام زمان(ع) توسط محمد بن عثمان، نایب دوم امام در دوران غیبت صغری نقل شده است.
'''دعای افتتاح''' دعایی است با سند معتبر از [[امام زمان(عج)]] که به شیعیان توصیه کرده‌اند در هر شب از [[توصیف ماه رمضان به ماه خدا|ماه رمضان]] این دعا را بخوانند. این دعا از محمد بن عثمان نایب خاص امام زمان نقل شده و در منابع مهم از جمله [[تهذیب]] از [[زمان نگارش کتب اربعه|کتب اربعه شیعه]] آمده است.


[[سید بن طاووس]] از عالمان شیعه در قرن هفتم هجری '''دعای افتتاح''' را با سلسله سند<ref>سید بن طاوس از محمد بن ابی قرّه از ابو الغنائم محمد بن محمد بن محمد بن عبد الله الحسنی از ابو عمرو محمد بن محمد بن نصر السکونی از ابابکر احمد بن محمد بن عثمان البغدادی از عموی خود ابو جعفر محمد بن عثمان نایب دوم امام زمان(ع) از امام زمان(ع). </ref> از [[محمد بن عثمان بن سعید|محمد بن عثمان]] نایب دوم امام زمان نقل کرده است. این دعا از جمله دعاهای دفتری است که [[محمد بن عثمان بن سعید|محمد بن عثمان]] آن را به برادرزاده خود داده است. در هر شب ماه رمضان این دعا خوانده شود؛ چرا که در این ماه [[ملائکه]] دعاها را می‌شنوند و برای دعا کننده [[استغفار]] می‌کنند.»<ref>ابن طاووس، على بن موسى، إقبال الأعمال، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1409ق، ج1، ص58.</ref>
در شرح ابتدای این دعا آوره‌اند که ثنای الهی را با حمد و قدردانی از او آغاز کنیم. در انتهای این دعا مشکلات متفاوت و مختلف را برمی‌شمرد، و از خداوند طلب گشایش و رفع همه مشکلات را خواستار می‌شود که از آن امید داشتن به خداوند در همه شرایط را به دست آورده‌اند.


همچنین دعای افتتاح را [[شیخ طوسی]] در [[مصباح المتهجد]]،<ref>شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، موسسه الاعلمی، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م، ص۴۰۴-۴۰۲.</ref> [[کفعمی]] در [[المصباح]]،<ref>کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، المصباح فی الادعیه و الصلوات و الزایارات، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۴م، ص۷۷۳-۷۷۰</ref> و [[البلد الامین]]،<ref>کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، البلد الامین و الدرع الحصین، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م، ص۲۷۴-۲۷۱</ref> مجلسی در [[زاد المعاد]]<ref>مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد، بیروت، چاپ علاءالدین اعلمی، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۳م، ص۸۹-۸۶</ref> و شیخ عباس قمی در [[مفاتیح الجنان]]،<ref>قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۶۹ش، ص۳۲۱.</ref> نقل کرده‌اند.
دعای افتتاح را دارای دو محور اساسی ذکر و تحکیم عقاید اسلامی دانسته‌اند. خداشناسی، حمد و ثنای الهی، شمردن صفات خداوند به‌خصوص مهربانی و عفو و گذشت و بیان نعمت‌های الهی از مضامین اصلی این دعا است.


دعای افتتاح شامل مطالبی درباره [[خداشناسی]]، لزوم [[خوف]] و [[رجاء]]، توفیق عبادت، حکمت تأخیر [[استجابت دعا]] و ارزش مناجات با خدا است. بند آخر این دعا به اظهار علاقه به [[دولت اسلامی]] در پرتو ظهور [[امام مهدی(ع)]]، بیان هدف [[حکومت اسلامی]] و وظیفه شیعیان در قبال آن پرداخته است.
== سند دعا ==
{{پایان پاسخ}}
غالب عالمان و بزرگان شیعه انتساب این دعا به امام زمان را پذیرفته و در تأیید آن سخن گفته‌اند اما تردیدهایی نیز در این باره وجود دارد.<ref>قرائتی، محسن، شرح دعای شریف افتتاح، قم، بنیاد فرهنگی حضرت موعود، ۱۳۹۲ش، ص۱۲.</ref>


== منابع ==
دعای افتتاح از امام زمان(ع) توسط [[محمد بن عثمان]]، نایب دوم امام در [[غیبت صغری|دوران غیبت صغری]] نقل شده است. اولین کسی که این دعا را نقل کرده، شیخ طوسی (درگذشت ۴۶۰ق) در دو کتاب خود از جمله تهذیب الاحکام<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج‏۳، ص۱۰۸-۱۱۰.</ref> که از کتب اربعه شیعه است و کتاب [[مصباح المتهجد]]<ref>شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۹۹۸م، ص۴۰۴–۴۰۲.</ref> ذکر کرده است.<ref>قرائتی، شرح دعای شریف افتتاح، ۱۳۹۲ش، ص۱۲.</ref>
{{پانویس}}
 
پس از شیخ طوسی، [[سید بن طاووس]] از عالمان شیعه در قرن هفتم هجری دعای افتتاح را با سلسله سند از [[محمد بن عثمان بن سعید|محمد بن عثمان]] نایب دوم امام زمان(ع) نقل کرد. این دعا از جمله دعاهای دفتری است که [[محمد بن عثمان بن سعید|محمد بن عثمان]] آن را به برادرزاده خود داده است.<ref>ابن‌طاووس، علی بن موسی، إقبال الأعمال، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸.</ref> سید بن طاووس این دعا را از ابن ابی‌قره نقل کرده<ref>ابن‌طاووس، إقبال الأعمال، ج۱، ص۵۸.</ref> که کتاب او امروزه در دسترس نیست، اما فقیهان شیعه در کتاب‌های خود بسیار از این کتاب نقل کرده‌اند.<ref>قرائتی، شرح دعای افتتاح، ۱۳۹۲ش، ص۱۴.</ref>
 
دعای افتتاح را همچنین [[کفعمی]] در [[مصباح کفعمی|المصباح]]،<ref>کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، المصباح فی الادعیه و الصلوات و الزایارات، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۹۹۴م، ص۷۷۳–۷۷۰</ref> و [[بلد الامین]]،<ref>کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، البلد الامین و الدرع الحصین، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م، ص۲۷۴–۲۷۱</ref> علامه مجلسی در [[زاد المعاد]]<ref>مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد، بیروت، چاپ علاءالدین اعلمی، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۳م، ص۸۹–۸۶</ref> و شیخ عباس قمی در [[مفاتیح الجنان]]<ref>قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۶۹ش، ص۳۲۱.</ref> نیز نقل کرده‌اند.
 
=== زمان خواندن دعا ===
شَیخ طوسی در هر دو کتاب تهذیب<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۰۸.</ref> و مصباح المتهجد<ref>شیخ طوسی، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ۱۹۹۸م، ج۲، ص۵۷۷.</ref> زمان خواندن این دعا را تمام شب‌های ماه رمضان دانسته است. سید بن طاووس نیز خواندن این دعا را شب‌های ماه مبارک رمضان گفته است. ‏<ref>سید ابن‌طاووس، إقبال الأعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸.</ref>
{{جعبه نقل قول|امام زمان(عج) برای شیعیان مکتوب کردند که در هر شب از ماه رمضان دعای افتتاح را بخوانند. ملائکه دعا را گوش می‌دهند و برای خواننده دعا، طلب بخشش می‌کنند.<ref>مجلسی، زاد المعاد - مفتاح الجنان‏، ۱۴۲۳ق، ص۸۶.</ref>
}}
==مضمون و فضیلت==
دعای افتتاح را دارای دو محور اساسی ذکر و تحکیم عقاید اسلامی دانسته‌اند.<ref>مدرسی، سید محمد تقی، دعا معراج مؤمنین و راه زندگی، قم، محبان الحسین(ع)، ۱۳۷۹، ص۹۸.</ref> در شرح این دعا آوره‌اند که از ابتدای این دعا می‌آموزیم که ثنای الهی را با حمد و قدردانی از او آغاز کنیم.<ref>قرائتی، شرح دعای افتتاح، ۱۳۹۲ش، ص۱۹.</ref> در انتهای این دعا مشکلات متفاوت و مختلف را برمی‌شمرد، و از خداوند طلب گشایش و رفع همه مشکلات را خواستار می‌شود که از آن امید داشتن به خداوند در همه شرایط را به دست آورده‌اند.<ref>قرائتی، شرح دعای افتتاح، ۱۳۹۲ش، ۱۳۶.</ref>
 
مصباح یزدی از عالمان شیعه، دعای افتتاح را «از دعاهای بسیار مناسب و پرمحتوا» خوانده که برخوردار از مضامینی عالی است. او معتقد است مطالب این دعا به‌گونه‌ای است که به داعی می‌آموزد در هنگام دعا، چه آدابی را باید رعایت کند و متوجه چه مسائلی باشد.<ref>مصباح یزدی، محمدتقی، [https://mesbahyazdi.ir/node/1669/بخش-دوم-شرح-فرازهایى-دعاى-افتتاح شرح فرازهایی از دعای افتتاح]، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت الله مصباح یزدی. تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref>
==متن دعا==
{{تاشو|اللّهُمَّ إِنِّی أَفْتَتِحُ الثَّناءَ بِحَمْدِک وَ أَنْتَ مُسَدِّدٌ لِلصَّوابِ بِمَنِّک، وَ أَیقَنْتُ أَنَّک أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ فِی مَوْضِعِ الْعَفْوِ وَالرَّحْمَةِ، وَ أَشَدُّ الْمُعاقِبِینَ فِی مَوْضِعِ النَّکالِ وَالنَّقِمَةِ، وَ أَعْظَمُ الْمُتَجَبِّرِینَ فِی مَوْضِعِ الْکبْرِیاءِ وَالْعَظَمَةِ.}}
خدایا! من ثنا را با حمد تو آغاز می‌کنم.
زبان ستایش را با سپاس از تو باز می‌کنم.
که تو در جادهٔ نعمت خویش، هدایتگر به سوی صلاح و فلاحی
و من با تمام یقین دریافته‌ام که به گاه بخشش و مهربانی، تو از همه مهربان‌تری.
و هرجا عقوبت لازم باشد، از همه کیفردهندگان سخت‌گیرتری.
و در بلندای کبریا و عظمت، هیبت تو از هر فرمانروایی برتر است.
 
{{متن عربی|اللّهُمَّ أَذِنْتَ لِی فِی دُعائِک وَ مَسْأَلَتِک، فَاسْمَعْ یا سَمِیعُ مِدْحَتِی، وَ أَجِبْ یا رَحِیمُ دَعْوَتِی، وَ أَقِلْ یا غَفُورُ عَثْرَتِی، فَکمْ یا إِلهِی مِنْ کرْبَةٍ قَدْ فَرَّجْتَها، وَ هُمُومٍ قَدْ کشَفْتَها، وَعَثْرَةٍ قَدْ أَقَلْتَها، وَ رَحْمَةٍ قَدْ نَشَرْتَها، وَ حَلْقَةِ بَلاءٍ قَدْ فَککتَها؛}}
خدایا! تو رخصتم داده‌ای که بخوانمت،
صدایت کنم، با تو سخن بگویم و از تو تمنا کنم.
پس بشنو مدیحهٔ مرا ای شنوای ستایشم.
و دعایم را پاسخ بگو ای پذیرندهٔ مهربان دعایم.
و از من درگذر ای آمرزندهٔ لغزش‌هایم و اندوه‌ها که برطرف کردی و لغزش‌ها که آمرزیدی و رحمت که گستردی و زنجیر بلا که باز کردی.
 
{{متن عربی|الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ صاحِبَةً وَلَا وَلَداً «وَ لَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک وَ لَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ وَ کبِّرْهُ تَکبِیراً»؛ الْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحامِدِهِ کلِّها، عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کلِّها. الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَامُضادَّ لَهُ فِی مُلْکهِ، وَ لَا مُنازِعَ لَهُ فِی أَمْرِهِ. الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَاشَرِیک لَهُ فِی خَلْقِهِ، وَ لَا شَبِیهَ لَهُ فِی عَظَمَتِهِ.}}
 
خدا را سپاس که همسر و فرزندی نگرفته و در فرمانروایی شریکی برایش نیست و سرپرستی از روی ناتوانی نداشته است و او را بزرگ شمار، بسیار بزرگ؛ خدا را سپاس با همه ستودنی‌هایش، بر تمام نعمت‌هایش، خدا را سپاس که در فرمانروایی رقیبی ندارد و برای او در کارش نزاع کننده‌ای نیست، خدا را سپاس که در آفرینش شریکی ندارد و در بزرگی‌اش شبیهی برای او نیست.
 
{{متن عربی|الْحَمْدُ لِلّهِ الْفاشِی فِی الْخَلْقِ أَمْرُهُ وَ حَمْدُهُ، الظَّاهِرِ بِالْکرَمِ مَجْدُهُ، الْباسِطِ بِالْجُودِ یدَهُ، الَّذِی لَاتَنْقُصُ خَزائِنُهُ، وَ لَا تَزِیدُهُ کثْرَةُ الْعَطاءِ إِلّا جُوداً وَ کرَماً إِنَّهُ هُوَ الْعَزِیزُ الْوَهَّابُ. اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک قَلِیلاً مِنْ کثِیرٍ، مَعَ حاجَةٍ بِی إِلَیهِ عَظِیمَةٍ وَ غِناک عَنْهُ قَدِیمٌ وَ هُوَ عِنْدِی کثِیرٌ، وَ هُوَ عَلَیک سَهْلٌ یسِیرٌ؛}}
 
خدا را سپاس که فرمان و سپاسش در آفریدگان جاری است و شکوه‌مندی‌اش با کرمش آشکار است و دست لطفش به سخاوت گشوده، خدایی که گنجینه‌هایش کاستی نپذیرد و بخشش بسیارش جز جود و کرم بر او نیفزاید. همانا او توانمند و بسیار بخشنده است. خدایا، اندک از بسیار از تو درخواست می‌کنم، با نیاز شدیدی که مرا به آن است و بی‌نیازی تو از آن دیرینه است و آن اندک نزد من بسیار است و برای تو هموار و آسان.
 
{{متن عربی|اللّهُمَّ إِنَّ عَفْوَک عَنْ ذَنْبِی، وَ تَجاوُزَک عَنْ خَطِیئَتِی، وَ صَفْحَک عَنْ ظُلْمِی، وَ سَتْرَک عَلَی قَبِیحِ عَمَلِی، وَ حِلْمَک عَنْ کثِیرِ جُرْمِی عِنْدَ مَا کانَ مِنْ خَطَإی وَعَمْدِی أَطْمَعَنِی فِی أَنْ أَسْأَلَک مَا لَا أَسْتَوْجِبُهُ مِنْک الَّذِی رَزَقْتَنِی مِنْ رَحْمَتِک، وَ أَرَیتَنِی مِنْ قُدْرَتِک، وَ عَرَّفْتَنِی مِنْ إِجابَتِک، فَصِرْتُ أَدْعُوک آمِناً، وَ أَسْأَلُک مُسْتَأْنِساً لَاخائِفاً وَ لَا وَجِلاً، مُدِلّاً عَلَیک فِیما قَصَدْتُ فِیهِ إِلَیک، فَإِنْ أَبْطَأَ عَنِّی عَتَبْتُ بِجَهْلِی عَلَیک، وَ لَعَلَّ الَّذِی أَبْطَأَ عَنِّی هُوَ خَیرٌ لِی لِعِلْمِک بِعاقِبَةِ الْأُمُورِ، فَلَمْ أَرَ مَوْلی کرِیماً أَصْبَرَ عَلَی عَبْدٍ لَئِیمٍ مِنْک عَلَی، یا رَبِّ، إِنَّک تَدْعُونِی فَأُوَلِّی عَنْک، وَ تَتَحَبَّبُ إِلَی فَأَتَبَغَّضُ إِلَیک، وَ تَتَوَدَّدُ إِلَی فَلَا أَقْبَلُ مِنْک کأَنَّ لِی التَّطَوُّلَ عَلَیک؛ فَلَمْ یمْنَعْک ذلِک مِنَ الرَّحْمَةِ لِی وَالْإِحْسانِ إِلَی، وَالتَّفَضُّلِ عَلَی بِجُودِک وَ کرَمِک، فَارْحَمْ عَبْدَک الْجاهِلَ وَجُدْ عَلَیهِ بِفَضْلِ إِحْسانِک إِنَّک جَوادٌ کرِیمٌ.}}
 
خدایا، بخششت از گناهم و گذشتت از خطایم و چشم‌پوشی‌ات از تجاوزم و پرده‌افکنی‌ات بر کردار زشتم و بردباری‌ات از فراوانی جرمم از آنچه از خطا و گناه عمدی‌ام بود، مرا به طمع انداخت که از درگاهت چیزی را که شایسته آن از سوی تو نیستم درخواست کنم، آنچه از رحمتت نصیبم نمودی و از قدرتت نشانم دادی و از اجابتت به من شناساندی، پس بر آن شدم که با اطمینان بخوانمت و با انس و میل بدون ترس و هراس از تو درخواست می‌کنم و در آنچه به خاطر آن روی به پیشگاه تو کردم این است که از تو ناز جویم، اگر برآورده شدن حاجتم تأخیر افتاد، از روی نادانی بر تو نکوهش ورزیدم، با آنکه شاید به تأخیر افتادن روا شدن حاجتم برایم بهتر باشد، چه تو به سرانجام امور آگاهی، پس هیچ مولای کریمی را بر بنده پستی، شکیباتر از تو بر خود ندیدم، ای پروردگار من، تو مرا می‌خوانی و من از تو روی می‌گردانم و با من دوستی می‌ورزی و من با تو دشمنی می‌کنم؛ به من محبّت می‌کنی و من از تو نمی‌پذیرم، گوئی مرا بر تو حق مهر و محبت است! و با همه این‌ها چیزی تو را از رحمت و احسان بر من و مهر و محبت همراه جود و بزرگواری‌ات بر من بازنمی‌دارد، بر بنده نادانت رحم کن و با فزونی احسانت بر او سخاوت و گشاده‌دستی داشته باش، زیرا تو بخشنده کریمی.
 
{{متن عربی|الْحَمْدُ لِلّهِ مالِک الْمُلْک، مُجْرِی الْفُلْک، مُسَخِّرِ الرِّیاحِ، فالِقِ الْإِصْباحِ، دَیانِ الدِّینِ، رَبِّ الْعالَمِینَ. الْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلْمِهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلَی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلَی طُولِ أَناتِهِ فِی غَضَبِهِ وَ هُوَ قادِرٌ عَلَی مَا یرِیدُ.}}
 
خدا را سپاس، خدای مالک سلطنت، روان‌کننده کشتی، تسخیرکننده بادها، شکافنده سپیده، حکم فرمای روز جزا، پروردگار جهانیان. خدا را سپاس بر بردباری‌اش، پس از دانشش به نافرمانی بنده و خدا را سپاس بر گذشتش پس از قدرتش و خدا را سپاس بر طول بردباری‌اش در خشمش و حال آنکه او بر آنچه بخواهد تواناست.
 
{{متن عربی|الْحَمْدُ لِلّهِ خالِقِ الْخَلْقِ، باسِطِ الرِّزْقِ، فالِقِ الْإِصْباحِ، ذِی الْجَلالِ وَالْإِکرامِ وَالْفَضْلِ وَالْإِنْعامِ، الَّذِی بَعُدَ فَلا یری، وَ قَرُبَ فَشَهِدَ النَّجْوی، تَبارَک وَ تَعالی. الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَیسَ لَهُ مُنازِعٌ یعادِلُهُ، وَ لَا شَبِیهٌ یشاکلُهُ، وَ لَا ظَهِیرٌ یعاضِدُهُ، قَهَرَ بِعِزَّتِهِ الْأَعِزَّاءَ، وَ تَواضَعَ لِعَظَمَتِهِ الْعُظَماءُ، فَبَلَغَ بِقُدْرَتِهِ مَا یشاءُ؛}}
 
خدا را سپاس که آفریننده آفریدگان، گسترنده روزی، شکافنده سپیده، دارای عظمت و رأفت و محبت و احسان و نعمت‌بخشی است، خدایی که از دیدگان دور است پس دیده نمی‌شود و به جان‌ها نزدیک است پس شاهد گفتگوهای پنهان است، فرخنده و برتر است. خدا را سپاس که ستیزه و دشمنی ندارد تا با او برابری کند و شبیهی ندارد که هم شکل او باشد و پشتیبانی ندارد که او را یاری کند، با توانمندی‌اش همه توانمندان را مقهور شکست داد و در برابر عظمتش بزرگان فروتن گشته‌اند، پس با قدرتش به هرچه خواهد می‌رسد.
 
{{متن عربی|الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی یجِیبُنِی حِینَ أُنادِیهِ، وَیسْتُرُ عَلَی کلَّ عَوْرَةٍ وَ أَنَا أَعْصِیهِ، وَیعَظِّمُ النِّعْمَةَ عَلَی فَلَا أُجازِیهِ، فَکمْ مِنْ مَوْهِبَةٍ هَنِیئَةٍ قَدْ أَعْطانِی، وَ عَظِیمَةٍ مَخُوفَةٍ قَدْ کفانِی، وَبَهْجَةٍ مُونِقَةٍ قَدْ أَرانِی، فَأُثْنِی عَلَیهِ حامِداً، وَ أَذْکرُهُ مُسَبِّحاً. الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَایهْتَک حِجابُهُ، وَ لَا یغْلَقُ بابُهُ، وَ لَا یرَدُّ سائِلُهُ، وَ لَا یخَیبُ آمِلُهُ.}}
 
خدا را سپاس که پاسخم را می‌دهد آنگاه که صدایش می‌زنم و هر زشتی را بر من می‌پوشاند و من از او نافرمانی می‌کنم و او نعمتش را بر من بزرگ می‌گرداند، پس من او را شکر نمی‌کنم، چه بسیار موهبت‌های گوارایی که به من عطا فرمود و حوادث وحشتناکی که مرا از آسیب آن‌ها بازداشت و چه بسیار خرّمی دلنشینی که به من نمایاند، او را سپاس گویان ستایش می‌کنم و تسبیح گویان یادش می‌کنم، خدا را سپاس که پرده‌اش دریده نگردد و در رحمتش بسته نشود و گدایش ردّ نگردد و آرزومندش نومید نشود.
 
{{متن عربی|الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی یؤْمِنُ الْخائِفِینَ، وَینَجِّی الصَّالِحِینَ، وَیرْفَعُ الْمُسْتَضْعَفِینَ، وَیضَعُ الْمُسْتَکبِرِینَ، وَیهْلِک مُلُوکاً وَیسْتَخْلِفُ آخَرِینَ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ قاصِمِ الْجَبَّارِینَ، مُبِیرِ الظَّالِمِینَ، مُدْرِک الْهارِبِینَ، نَکالِ الظَّالِمِینَ، صَرِیخِ الْمُسْتَصْرِخِینَ، مَوْضِعِ حاجاتِ الطَّالِبِینَ، مُعْتَمَدِ الْمُؤْمِنِینَ. الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی مِنْ خَشْیتِهِ تَرْعَدُ السَّماءُ وَ سُکانُها، وَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَ عُمَّارُها، وَ تَمُوجُ الْبِحارُ وَ مَنْ یسْبَحُ فِی غَمَراتِها؛}}
 
خدا را سپاس که هراسندگان را ایمنی بخشد و شایستگان را نجات دهد و ناتوان شمردگان را به بلندی رساند و متکبّران را به خاک اندازد و پادشاهانی را نابود می‌کند و دیگران را جانشین آنان قرار می‌دهد، خدا را سپاس که درهم‌شکننده گردنکشان، نابودکننده ستمکاران، دریابنده گریختگان، کیفردهنده ستمگران، فریادرس فریادخواهان، جایگاه حاجت دادن خواهندگان، تکیه گاه مؤمنان است. خدا را سپاس که از هراسش آسمان و ساکنانش غرّش کنند و زمین و آباد کنندگانش بلرزند و دریاها و هرکه در اعماقش شناور است موج زنند.
 
{{متن عربی|«الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا وَمَا کنَّا لِنَهْتَدِی لَوْلَا أَنْ هَدَانا اللّهُ» الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی یخْلُقُ وَ لَمْ یخْلَقْ، وَیرْزُقُ وَ لَا یرْزَقُ، وَیطْعِمُ وَ لَا یطْعَمُ، وَیمِیتُ الْأَحْیاءَ، وَیحْیی الْمَوْتی، وَ هُوَ حَی لَایمُوتُ، بِیدِهِ الْخَیرُ، وَ هُوَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.}}
 
«همهٔ ستایش‌ها ویژهٔ خداست که ما را به این [سعادت اَبدی] هدایت کرد، و اگر خداوند ما را هدایت نمی‌کرد راه را نمی‌یافتیم»، خدا را سپاس که می‌آفریند و خود آفریده نشده و روزی می‌دهد و خود روزی داده نمی‌شود و می‌خوراند و خود خورانده نمی‌شود و زنده‌ها را می می‌راند و مردگان را زنده می‌کند و اوست زنده‌ای که هرگز نمی‌میرد، خوبی و خیر تنها به دست اوست و او بر هر کاری تواناست.
 
{{متن عربی|اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِک وَ رَسُولِک وَ أَمِینِک وَ صَفِیک وَ حَبِیبِک وَ خِیرَتِک مِنْ خَلْقِک، وَ حافِظِ سِرِّک، وَ مُبَلِّغِ رِسالاتِک أَفْضَلَ وَ أَحْسَنَ وَ أَجْمَلَ وَ أَکمَلَ وَ أَزْکی وَ أَنْمی وَ أَطْیبَ وَ أَطْهَرَ وَ أَسْنی وَ أَکثَرَ مَا صَلَّیتَ وَبارَکتَ وَ تَرَحَّمْتَ وَ تَحَنَّنْتَ وَ سَلَّمْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ عِبادِک وَ أَنْبِیائِک وَ رُسُلِک وَ صِفْوَتِک وَ أَهْلِ الْکرامَةِ عَلَیک مِنْ خَلْقِک؛}}
 
خدایا، درود فرست بر محمّد بنده و فرستاده‌ات و امین و یار صمیمی و محبوب و برگزیده‌ات و حافظ راز و رساننده پیام‌هایت، درودی برترین و بهترین و زیباترین و کامل‌ترین و پاکیزه‌ترین و پر نماترین و دلپسندترین و پاک‌ترین و بلندترین و بیشترین درودی که فرستادی و برکت دادی و ترحم نمودی و مهر ورزیدی و سلام دادی بر یکی از بندگان و پیامبران و رسولان و برگزیدگان و اهل کرامت از آفریده‌هایت.
 
{{متن عربی|اللّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی عَلِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ، وَ وَصِی رَسُولِ رَبِّ الْعالَمِینَ، عَبْدِک وَ وَلِیک وَ أَخِی رَسُولِک وَ حُجَّتِک عَلَی خَلْقِک، وَ آیتِک الْکبْری، وَالنَّبَاَ الْعَظِیمِ، وَ صَلِّ عَلَی الصِّدِّیقَةِ الطَّاهِرَةِ فاطِمَةَ سَیدَةِ نِساءِ الْعالَمِینَ، وَ صَلِّ عَلَی سِبْطَی الرَّحْمَةِ، وَ إِمامَی الْهُدی الْحَسَنِ وَالْحُسَینِ سَیدَی شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، وَصَلِّ عَلَی أَئِمَّةِ الْمُسْلِمِینَ؛ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ، وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی، وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، وَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ، وَ عَلِی بْنِ مُوسی، وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی، وَ عَلِی بْنِ مُحَمَّدٍ، وَالْحَسَنِ بْنِ عَلِی، وَالْخَلَفِ الْهادِی الْمَهْدِی، حُجَجِک عَلَی عِبادِک، وَ أُمَنائِک فِی بِلادِک صَلاةً کثِیرَةً دائِمَةً؛}}
 
خدایا درود فرست بر علی امیرمؤمنان و جانشین فرستاده پروردگار جهانیان، بنده و ولی‌ات و برادر رسولت و حجّتت بر بندگانت و نشانه بزرگ‌ترت و خبر عظیم و درود فرست بر صدیقه طاهره فاطمه زهرا سرور زنان جهانیان و درود فرست بر دو فرزندزاده پیامبر رحمت و دو پیشوای هدایت، حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت و درود فرست بر پیشوایان مسلمانان، علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و یادگار شایسته هدایتگر، هدایت شده، حجّت‌های تو بر بندگان و امین‌های تو در سرزمین‌هایت، درودی بسیار و همیشگی.
 
{{متن عربی|اللّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی وَلی أَمْرِک الْقائِمِ الْمُؤَمَّلِ، وَالْعَدْلِ الْمُنْتَظَرِ، وَ حُفَّهُ بِمَلائِکتِک الْمُقَرَّبِینَ، وَ أَیدْهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ یا رَبَّ الْعالَمِینَ. اللّهُمَّ اجْعَلْهُ الدَّاعِی إِلی کتابِک، وَالْقائِمَ بِدِینِک، اسْتَخْلِفْهُ فِی الْأَرْضِ کمَا اسْتَخْلَفْتَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِ، مَکنْ لَهُ دِینَهُ الَّذِی ارْتَضَیتَهُ لَهُ، أَبْدِلْهُ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِ أَمْناً، یعْبُدُک لَایشْرِک بِک شَیئاً.}}
 
خدایا، درود فرست بر ولی امرت، آن قائم آرزو شده و دادگستر مورد انتظار، و او را در حمایت فرشتگان مقرّبت قرار ده و به روح القدس حمایتش کن ای پروردگار جهانیان. خدایا او را دعوت‌کننده به کتابت و قیام‌کننده به آئینت قرار ده، او را جانشین خود روی زمین گردان، چنان‌که پاکان پیش از او را جانشین خویش قرار دادی، دینی را که برایش پسندیده‌ای به دست او پابرجا بدار و ترسش را به امنیت تغییر ده تا با اخلاص کامل تو را بپرستد.
 
{{متن عربی|اللّهُمَّ أَعِزَّهُ وَ أَعْزِزْ بِهِ، وَانْصُرْهُ وَانْتَصِرْ بِهِ، وَانْصُرْهُ نَصْراً عَزِیزاً، وَافْتَحْ لَهُ فَتْحاً یسِیراً، وَاجْعَلْ لَهُ مِنْ لَدُنْک سُلْطاناً نَصِیراً. اللّهُمَّ أَظْهِرْ بِهِ دِینَک وَ سُنَّةَ نَبِیک حَتَّی لَایسْتَخْفِی بِشَیءٍ مِنَ الْحَقِّ مَخافَةَ أَحَدٍ مِنَ الْخَلْقِ. اللّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیک فِی دَوْلَةٍ کرِیمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَ أَهْلَهُ، وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وَ أَهْلَهُ، وَ تَجْعَلُنا فِیها مِنَ الدُّعاةِ إِلَی طاعَتِک، وَالْقادَةِ إِلی سَبِیلِک، وَ تَرْزُقُنا بِها کرامَةَ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ؛ اللّهُمَّ مَا عَرَّفْتَنا مِنَ الْحَقِّ فَحَمِّلْناهُ، وَ مَا قَصُرْنا عَنْهُ فَبَلِّغْناهُ.}}
 
خدایا، توانمندش بدار و به دیگران توسط او توانمندی بده و یاری‌اش کن و به دیگران از سوی او یاری ده و یاری‌اش ده، یاری پیروزمندانه و پیروزی آسان برایش بگشا و از پیش خود برای او سلطنتی پیروزی آفرین قرار ده. خدایا، به وسیله او دینت و روش پیامبرت را آشکار کن تا چیزی از حق، از ترس احدی از مردم پنهان نماند. خدایا، به سوی تو مشتاقیم برای یافتن دولت کریمه‌ای که اسلام و اهلش را به آن توانمند گردانی و نفاق و اهلش را به وسیله آن خوار سازی و ما را در آن دولت از دعوت‌کنندگان به سوی طاعتت و رهبران به سوی راهت قرار دهی و کرامت دنیا و آخرت را از برکت آن روزی ما کنی؛ خدایا، آنچه از حق به ما شناساندی تاب تحملش را نیز عنایت کن و آنچه را در رسیدن به آن کوتاهی کردیم، ما را به آن برسان.
 
{{متن عربی|اللّهُمَّ الْمُمْ بِه شَعَثَنا، وَاشْعَبْ بِهِ صَدْعَنا، وَارْتُقْ بِهِ فَتْقَنا، وَ کثِّرْ بِهِ قِلَّتَنا، وَ أَعْزِزْ بِهِ ذِلَّتَنا، وَ أَغْنِ بِهِ عائِلَنا، وَاقْضِ بِهِ عَنْ مَغْرَمِنا، وَاجْبُرْ بِهِ فَقْرَنا، وَ سُدَّ بِهِ خَلَّتَنا، وَیسِّرْ بِهِ عُسْرَنا، وَبَیضْ بِهِ وُجُوهَنا، وَ فُک بِهِ أَسْرَنا، وَ أَنْجِحْ بِهِ طَلِبَتَنا، وَ أَنْجِزْ بِهِ مَواعِیدَنا، وَاسْتَجِبْ بِهِ دَعْوَتَنا، وَ أَعْطِنا بِهِ سُؤْلَنا، وَ بَلِّغْنا بِهِ مِنَ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ آمالَنا، وَ أَعْطِنا بِهِ فَوْقَ رَغْبَتِنا، یا خَیرَ الْمَسْؤُولِینَ، وَ أَوْسَعَ الْمُعْطِینَ، اشْفِ بِهِ صُدُورَنا، وَ أَذْهِبْ بِهِ غَیظَ قُلُوبِنا، وَاهْدِنا بِهِ لِمَا اخْتُلِفَ فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِک، إِنَّک تَهْدِی مَنْ تَشاءُ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ، وَانْصُرْنا بِهِ عَلَی عَدُوِّک وَ عَدُوِّنا إِلهَ الْحَقِّ آمِینَ؛}}
 
خدایا، پریشانی ما را به یاری او جمع کن و پراکندگی ما را به او وحدت بخش و گسیختگی ما را با او پیوند ده و اندک ما را به او زیاد کن و خواری ما را به او عزّت ده و تنگدستی ما را به او توانگری بخش و بدهی ما را از برکت او ادا کن و تهیدستی ما را به مدد او جبران فرما و جدایی و دو دستگی ما را به او برطرف کن و دشواری کار ما را به او آسان گردان و روی ما را به دیدار او سپید کن و اسیران ما را به یاری او آزاد گردان و درخواست‌های ما را به حق او برآور وعده‌های ما را به ظهور او تحقق بخش و دعایمان را به خاطر او اجابت کن و خواسته‌هایمان را به حق او عطا فرما و ما را به یاری او به آرزوهای دنیا و آخرتمان برسان و بالاتر از آرزویمان را به ما اعطا کن، ای بهترین خواسته شدگان و گشاده‌دست‌ترین بخشندگان، سینه‌های ما را به او شفابخش و کینهٔ دل‌هایمان را به او برطرف کن و ما را به مدد او به آنچه که از حق در آن اختلاف افتاده به اذن خود راهنمایی فرما، همانا تو هرکه را بخواهی به راه راست هدایت می‌کنی و به وسیلهٔ او ما را بر دشمنان خود و دشمنان خویش یاری ده، ای معبود حق، آمین.
 
{{متن عربی|اللّهُمَّ إِنَّا نَشْکو إِلَیک فَقْدَ نَبِینا صَلَواتُک عَلَیهِ وَ آلِهِ، وَغَیبَةَ وَ لِینا، وَکثْرَةَ عَدُوِّنا، وَ قِلَّةَ عَدَدِنا، وَ شِدَّةَ الْفِتَنِ بِنا، وَتَظاهُرَ الزَّمانِ عَلَینا، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعِنَّا عَلی ذلِک بِفَتْحٍ مِنْک تُعَجِّلُهُ، وَبِضُرٍّ تَکشِفُهُ، وَنَصْرٍ تُعِزُّهُ، وَ سُلْطانِ حَقٍّ تُظْهِرُهُ، وَ رَحْمَةٍ مِنْک تُجَلِّلُناها، وَ عافِیةٍ مِنْک تُلْبِسُناها، بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.}}
 
خدایا، از نبود پیامبرمان که درودهای تو بر او و خاندانش و از ناپیدایی مولایمان و بسیاری دشمنانمان و کمی نفراتمان و سختی فتنه‌هائی که گریبان‌گیر ما شده و از جریان زمان بر زیانمان به درگاه تو شکایت می‌آوریم؛ بر محمّد و خاندانش درود فرست و ما را در برابر این همه امور یاری فرما به گشایشی از سوی خود که زود برسانی و بدحالی که آن را برطرف کنی و پیروزی با عزّت که آن را برایمان قرار دهی و سلطنت حقی که آشکارش فرمایی و به رحمتی که از سویت ما را فراگیرد و به سلامتی کاملی که از سویت ما را بپوشاند، ای مهربان‌ترین مهربانان.<ref>قمی، شیخ عباس، کلیات مفاتیح الجنان، اسوه، بی‌تا، بی‌جا، ص۱۷۹ تا ۱۸۲.</ref>
{{پایان تاشو}}
 
==مطالعه بیشتر==
*قرائتی، محسن، [https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=12478&lang=fa شرح دعای شریف افتتاح]، قم، بنیاد فرهنگی حضرت موعود، ۱۳۹۲.
 
==منابع==
{{پانویس}}
{{شاخه
{{شاخه
| شاخه اصلی =حدیث
| شاخه اصلی = ماه‌ها
| شاخه فرعی۱ =علم رجال
| شاخه فرعی۱ = رمضان
| شاخه فرعی۲ =
| شاخه فرعی۲ =  
| شاخه فرعی۳ =
| شاخه فرعی۳ =  
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
| شناسه = شد
| شناسه = شد
| تیترها =شد
| تیترها = شد
| ویرایش =شد
| ویرایش = شد
| لینک‌دهی =شد
| لینک‌دهی = شد
| ناوبری =
| ناوبری =  
| نمایه =
| نمایه =  
| تغییر مسیر =
| تغییر مسیر = شد
| ارجاعات =
| ارجاعات =  
| بازبینی نویسنده =
| بازبینی = شد
| بازبینی =
| تکمیل =  
| تکمیل =
| اولویت = ب
| اولویت =ج
| کیفیت = ب
| کیفیت =ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۱۷

سؤال

دعای افتتاح از کیست و مضمون آن چیست؟

دعای افتتاح با ترجمه سید مهدی شجاعی

دعای افتتاح دعایی است با سند معتبر از امام زمان(عج) که به شیعیان توصیه کرده‌اند در هر شب از ماه رمضان این دعا را بخوانند. این دعا از محمد بن عثمان نایب خاص امام زمان نقل شده و در منابع مهم از جمله تهذیب از کتب اربعه شیعه آمده است.

در شرح ابتدای این دعا آوره‌اند که ثنای الهی را با حمد و قدردانی از او آغاز کنیم. در انتهای این دعا مشکلات متفاوت و مختلف را برمی‌شمرد، و از خداوند طلب گشایش و رفع همه مشکلات را خواستار می‌شود که از آن امید داشتن به خداوند در همه شرایط را به دست آورده‌اند.

دعای افتتاح را دارای دو محور اساسی ذکر و تحکیم عقاید اسلامی دانسته‌اند. خداشناسی، حمد و ثنای الهی، شمردن صفات خداوند به‌خصوص مهربانی و عفو و گذشت و بیان نعمت‌های الهی از مضامین اصلی این دعا است.

سند دعا

غالب عالمان و بزرگان شیعه انتساب این دعا به امام زمان را پذیرفته و در تأیید آن سخن گفته‌اند اما تردیدهایی نیز در این باره وجود دارد.[۱]

دعای افتتاح از امام زمان(ع) توسط محمد بن عثمان، نایب دوم امام در دوران غیبت صغری نقل شده است. اولین کسی که این دعا را نقل کرده، شیخ طوسی (درگذشت ۴۶۰ق) در دو کتاب خود از جمله تهذیب الاحکام[۲] که از کتب اربعه شیعه است و کتاب مصباح المتهجد[۳] ذکر کرده است.[۴]

پس از شیخ طوسی، سید بن طاووس از عالمان شیعه در قرن هفتم هجری دعای افتتاح را با سلسله سند از محمد بن عثمان نایب دوم امام زمان(ع) نقل کرد. این دعا از جمله دعاهای دفتری است که محمد بن عثمان آن را به برادرزاده خود داده است.[۵] سید بن طاووس این دعا را از ابن ابی‌قره نقل کرده[۶] که کتاب او امروزه در دسترس نیست، اما فقیهان شیعه در کتاب‌های خود بسیار از این کتاب نقل کرده‌اند.[۷]

دعای افتتاح را همچنین کفعمی در المصباح،[۸] و بلد الامین،[۹] علامه مجلسی در زاد المعاد[۱۰] و شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان[۱۱] نیز نقل کرده‌اند.

زمان خواندن دعا

شَیخ طوسی در هر دو کتاب تهذیب[۱۲] و مصباح المتهجد[۱۳] زمان خواندن این دعا را تمام شب‌های ماه رمضان دانسته است. سید بن طاووس نیز خواندن این دعا را شب‌های ماه مبارک رمضان گفته است. ‏[۱۴]

امام زمان(عج) برای شیعیان مکتوب کردند که در هر شب از ماه رمضان دعای افتتاح را بخوانند. ملائکه دعا را گوش می‌دهند و برای خواننده دعا، طلب بخشش می‌کنند.[۱۵]

مضمون و فضیلت

دعای افتتاح را دارای دو محور اساسی ذکر و تحکیم عقاید اسلامی دانسته‌اند.[۱۶] در شرح این دعا آوره‌اند که از ابتدای این دعا می‌آموزیم که ثنای الهی را با حمد و قدردانی از او آغاز کنیم.[۱۷] در انتهای این دعا مشکلات متفاوت و مختلف را برمی‌شمرد، و از خداوند طلب گشایش و رفع همه مشکلات را خواستار می‌شود که از آن امید داشتن به خداوند در همه شرایط را به دست آورده‌اند.[۱۸]

مصباح یزدی از عالمان شیعه، دعای افتتاح را «از دعاهای بسیار مناسب و پرمحتوا» خوانده که برخوردار از مضامینی عالی است. او معتقد است مطالب این دعا به‌گونه‌ای است که به داعی می‌آموزد در هنگام دعا، چه آدابی را باید رعایت کند و متوجه چه مسائلی باشد.[۱۹]

متن دعا

مطالعه بیشتر

منابع

  1. قرائتی، محسن، شرح دعای شریف افتتاح، قم، بنیاد فرهنگی حضرت موعود، ۱۳۹۲ش، ص۱۲.
  2. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج‏۳، ص۱۰۸-۱۱۰.
  3. شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۹۹۸م، ص۴۰۴–۴۰۲.
  4. قرائتی، شرح دعای شریف افتتاح، ۱۳۹۲ش، ص۱۲.
  5. ابن‌طاووس، علی بن موسی، إقبال الأعمال، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸.
  6. ابن‌طاووس، إقبال الأعمال، ج۱، ص۵۸.
  7. قرائتی، شرح دعای افتتاح، ۱۳۹۲ش، ص۱۴.
  8. کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، المصباح فی الادعیه و الصلوات و الزایارات، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۹۹۴م، ص۷۷۳–۷۷۰
  9. کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، البلد الامین و الدرع الحصین، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م، ص۲۷۴–۲۷۱
  10. مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد، بیروت، چاپ علاءالدین اعلمی، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۳م، ص۸۹–۸۶
  11. قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۶۹ش، ص۳۲۱.
  12. شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۰۸.
  13. شیخ طوسی، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ۱۹۹۸م، ج۲، ص۵۷۷.
  14. سید ابن‌طاووس، إقبال الأعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸.
  15. مجلسی، زاد المعاد - مفتاح الجنان‏، ۱۴۲۳ق، ص۸۶.
  16. مدرسی، سید محمد تقی، دعا معراج مؤمنین و راه زندگی، قم، محبان الحسین(ع)، ۱۳۷۹، ص۹۸.
  17. قرائتی، شرح دعای افتتاح، ۱۳۹۲ش، ص۱۹.
  18. قرائتی، شرح دعای افتتاح، ۱۳۹۲ش، ۱۳۶.
  19. مصباح یزدی، محمدتقی، شرح فرازهایی از دعای افتتاح، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت الله مصباح یزدی. تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
  20. قمی، شیخ عباس، کلیات مفاتیح الجنان، اسوه، بی‌تا، بی‌جا، ص۱۷۹ تا ۱۸۲.